Morgunblaðið - 06.12.1996, Side 36
36 FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
Benjamín í stormum
Benjamín H.J. Hannes Hólm-
Eiríksson steinn Gissurarson
BÓKIN Benjamín
H.J. Eiríksson - í
stormum sinna tíða
er koniin út. Þetta
er ævisaga Benjam-
íns sem átt hefur
ótrúlega ævi.
„Hann er sjó-
mannssonur úr
Hafnarfirði sem fékk
hæstu einkunn á
stúdentsprófi. Hann
var stúdent í Berlín
og varð þá vitni að
valdatöku Hitlers.
Hanr. var byltinga-
maður í Moskvu,
þegar ógnarstjórn
Stalíns var að ná hámarki. Hann
var fylgismaður Brynjólfs Bjarna-
sonar og átti þátt í því að stofna
Sósíalistaflokkinn. Hann lauk
doktorsprófi í hagfræði frá Har-
vard-háskóla. Hann var vinur og
samverkamaður Bjarna Bene-
diktssonar, Ólafs Thors og Ey-
steins Jónssonar. Hann sagði af
sér bankastjórastarfi þegar hann
fékk köllun en ráðamenn töldu
hann geðveikan og hefur hann síð-
an fengist við biblíulestur og rit-
störf. Frá öllu þessu segir Benjam-
ín í þessari einstæðu ævisögu sem
dr. Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son, prófessor, skrásetti," segir
m.a; í kynningu.
Útgefandi er Bókafélagið.
Bókin er 364 bls., prentuð í
Prentbæ og innbundin í Félags-
bókbandinu.
Nýjar bækur
I fótspor Jesú
BÓKMENNTIR
F r á s ö g ii r
í FÓTSPOR JESÚ
Lifandi myndir úr lifi frelsarans
eftir Heniy Wansbrough. Þýðandi:
Séra Hreinn S. Hákonarson.
Útgefandi: Skálholtsútgáfan.
Stærð: 47 blaðsíður, iimbundin.
Viðmiðunai-verð: 1.580 ki\
í KYNNINGU segir: „Höfundur-
inn, Henry Wansbrough, er heims-
kunnur fyrirlesari og hefur m.a.
fengist við útgáfu á Biblíunni. Þekk-
ing hans á landinu sem Jesús ólst
upp í kemur glöggt fram í þessari
bók sem og djúpur skilningur hans
á guðspjöllunum."
Bókin skiptist í 19 stutta þætti
úr lífi Jesú. Helstu atburðir ævi hans
frá fæðingu til krossfestingar og
upprisu eru endursagðir og mikil-
vægustu atriði þeirra útskýrð á
stuttan og hnitmiðaðan hátt. Ágætt
dæmi er útskýring á fiskveiðiháttum
við Galíleuvatn. Þar segir: „Vatnið
stendur 250 metra undir sjávarmáli
og er því ætíð hlýtt. . . . Fiskimenn-
irnir héldu út til veiða að nóttu til
í litlum bátum. Þegar vatnið kyrrðist
lögðu þeir net sín í stóran hring.
Síðan drógu þeir netið saman með
reipi á líkan hátt og bundið er fyrir
poka (bls. 17).“ Frásögurnar í bók-
inni eru gott þversnið af kenningu
Jesú og kraftaverkum.
Hver frásaga er skreytt með frá-
bærum ljósmyndum eftir höfundinn.
Þær eru stórar og frekari útskýring
á textanum. Myndin af Jesú í holds-
veikranýlendunni er t.d. mjög upp-
lýsandi.
í fótspor Jesú er góð bók bæði
fyrir börn og fullorðna, ekki síst þá
sem eru bytjendur í biblíulestri. Ut-
gáfa þessarar bókar er fagnaðar-
efni. Eg mæli heilshugar með henni.
Kjartan Jónsson.
Fæðing
frelsarans
Ævintýraleg
FRÁSÖGN úr fjöllum
Niðurlanda er eftir
hollenska rithöfundinn
Cees Nooteboom.
Þetta er önnur bók
hans sem kemur út á
ísiensku en í fyrra gaf
Vaka-Helgafell út eft-
ir hann bókina Sagan
sem hér fer á eftir.
Fyrir hana hlaut No-
oteboom Evrópsku
bókmenntaverðlaunin.
í kynningu segir:
„Frásögn úr fjöllum
Niðurlanda er heill-
andi skáldsaga um
ungt sirkuspar sem
hrekst úr öryggi Hollands upp í
fjöllin þar sem hættur búa við hvert
fótmál. Þau lenda í ævintýralegri
atburðarás sem hvað eftir annað
tekur óvænta stefnu.“
Cees Nooteboom
vakti athygli hér á
landi þegar hann kom
á bókmenntahátíð
1995 í tilefni útkomu
skáldsögunnar Sagan
sem hér fer á eftir.
Hún hlaut einróma lof
íslenskra gagnrýn-
enda. Nooteboom hef-
ur fengið margs konar
viðurkenningar fyrir
skáldskap sinn, jafn-
framt því sem verk
hans hafa verið þýdd
á fjþlmörg tungumál.
Útgefandi er Vaka-
Helgafell. Bókin er
168 bls. að lengd. Sverrir Hólmars-
son þýddi. Kápa var hönnuð hjá
Vöku-Helgafelli en Prentsmiðjan
Oddi annaðist prentvinnslu. Leið-
beinandi útsöluverð er 2.480 kr.
frásögn
Cees
Nooteboom
BÓKMENNTIR
Barnabók
BARNIÐ í BETLEHEM
eftir Eivind Skeie. Myndir: Justyna
Nyka. Þýðandi: Karl Sigurbjörnsson.
Útgefandi: Skálholtsútgáfan.
Stærð: 30 blaðsíður, iniibundin.
Viðmiðunarverð: 980 kr.
Höfundurinn, Eivind Skeie er
norskur prestur. Hann er mjög af-
kastamikill rithöfundur og einn sá
þekktasti í Noregi er fjallar um og
túlkar trúarleg efni. Skeie hefur ritað
leikrit, söngleiki í samvinnu við aðra
höfunda auk bóka. Skálholtsútgáfan
hefur áður gefið út Sumarlandið eft-
ir hann.
Barnið í Betlehem er endursögn á
helstu textum Nýja-testamentisins
um fæðingu frelsarans í Lúkasar- og
Matteusarguðspjalli. Bókin tengir
bernskufrásagnimar við upphaf
starfs Jesú, í Markúsarguðspjalli, er
hann kallar fyrstu lærisveinana við
Galíleuvatn. En hún byijar á fyrirheit-
inu hjá Míka spámanni um litlu borg-
ina Betlehem. Frá henni
„skal.. .koma sá, er vera skal drottn-
ari í ísrael, og ætterni hans vera frá
umliðinni öld, frá fortíðardögum
(bls.5).“ Síðan heldur frásagan áfram,
þegar María og Jósef ferðast frá
Nasaret til Betlehem, baráttu þeirra
við að fá húsrúm og síðan fæðingu
frelsarans í íjárhúsi innan um dýrin,
sem þar voru. Engillinn vitjar flárhirð-
anna á Betlehemsvöllum og hvetur
þá til að fara til fjárhússins til að sjá
frelsarann með eigin augum. Vitring-
arnir frá austurlöndum koma með
konunglegar gjafír handa hinum ný-
fædda konungi. Hin guðhræddu Sím-
on og Anna fá að sjá uppfyllingu
fyrirheita Guðs um fæðingu frelsar-
ans á ævikvöldi sínu. Síðan segir frá
flótta Jósefs og Maríu með Jesúbarn-
ið til Egyptalands undan morðæði
Heródesar konungs og heimför þeirra
til Nasarets.
Höfundur lifir sig vel inn í frásög-
urnar og tekst að endursegja þær á
mjög lifandi og hlýjan hátt. Bókin
er fallega myndskreytt. Þýðingin er
mjög góð. Barnið í Betlehem hentar
vel til upplesturs fyrir fjölskylduna á
aðventunni og um jólin. Það er feng-
ur að þessari bók. Ég mæli heils
hugar með henni.
Kjartan Jónsson.
Af ólánsfólki
SÖNN ÍSLENSK SAKAMÁL
eftir Sigurjón Magnús Egilsson.
Skjaldborg 1996.231 bls.
ÓDÆÐISVERK á bók hafa
löngum kitlað vammlausa lesend-
ur. Víða erlendis er mikið gefið
út af slíku lesefni. Einkum um
morðmál. Þar koma til bæði antó-
lógíur, eða safnrit óhugnanlegra
glæpa og svo heilu bækurnar um
einstök morðmál. Fræg dæmi hins
síðarnefnda eru bækur um Kobba
kviðristi og Petiot lækni í Frakk-
landi, en það fyrra hefur öðlast
nánast goðsagnalegt gildi. Fróðir
menn gætu fjölyrt um hugsanlegt
samfélagslegt hlutverk eða gildi
þessarar „bókmenntategundar".
Sumir telja jafnvel útgáfu af þessu
tagi jákvæða, ef ekki nauðsynlega,
þar sem hún svali bældum kennd-
um og hálf-sjúklegri forvitni, ef til
vill betur en hreinn skáldskapur
af sama meiði. Óhugnanleg til-
hugsun um að venjulegt fólk,
kannski nágranninn, geti reynst
fjöldamorðingi (eða eitthvað þaðan
af verra), veitir einhvers konar
útrás og veldur undarlega unaðs-
blöndnum hrolli.
Sönn íslensk sakamál er tilraun
til að gera alíslenska
útgáfu af þessum
toga. í bókinni eru tí-
unduð 39 opinber ref-
simál, langflest frá
árunum 1926 til 1948,
en nýrri mál, frá 1973
til 1993, eru innan við
tíu. Öll eru málin tekin
upp úr opinberum
plöggum. Um er að
ræða margskonar mis-
gerðir; allt frá minni-
háttar afbrotum upp í
alvarlega glæpi. Til
fyrri flokksins teljast
t.d. auðgunarbrot og
ósæmileg hegðun á
almannafæri en til þess seinni
óhugnanlegar líkamsárásir,
nauðganir og morð.
Ekki er annað að sjá en að „sög-
urnar" séu teknar nokkuð hráar
upp úr skjölum og skýrslum og
óljóst hvað framlag „höfundar" er
mikið fyrir utan að velja efnið.
Stíllinn er því heldur þurr og klénn.
Stundum er tekið beint upp úr lög-
reglu- og/eða læknaskýrslum,
enda vitnað í þær, og er málfarið
eftir því, endurtekningar og am-
bögur. Þetta er galli á bókinni því
textinn er hvorki góð-
ur né skemmtilegur.
Þó sögurnar geti
varla talist vel sagðar,
uppfylla sumar þeirra
skilyrði hvað hrotta-
skap o g óhugnað varð-
ar. Stundum svo mjög
að manni verður bók-
staflega ómótt. Dæmi
um þetta eru sögurnar
Af geðdeildinni á Óðal
og þaðan ...; Myrti
aðra og barði hina með
byssunni. (Eins og sjá
má eru kaflaheiti ekki
beint „undir rós“). At-
burðir flestra frásagn-
anna tengjast drykkju, lyfjaneyslu
og geðveiki. Oft eru þetta ömurleg-
ar di-ykkjusögur af fólki sem á
bágt. Margar sögur uppfylla fáar
kröfur og hefðu augljóslega mátt
missa sín; þær hafa ekkert fram
yfir það sem boðið er upp á dag-
lega í pressunni, hvorki að inni-
haldi né stíl. Dæmi um slíkar sög-
ur eru t.d. Tveir fantar, Dani
dæmdur, Strokufangar í vandræð-
um, Skóþjófnaður á Siglufirði,
Ávextir og konfekt, Gaf happ-
drættismiða. Sem fyrr gefa kafla-
Sigurjón Magnús
Egilsson
heiti glöggt til kynna hversu
áhugavert innihaldið er.
Það vekur athygli að allir sem
koma við sögu, sakamenn jafnt
sem fórnarlömb, eru nafngreindir.
Þó að maður kippi sér ekki upp
við slíkt þegar fjallað er um stór-
felld erlend sakamál er þetta samt
á einhvern hátt dapurlegt í þessu
tilviki. Kannski út af gamalli
tuggu; „vegna smæðar okkar sam-
félags, þar sem allir þekkja alla.“
Þó flest málin séu gömul og hálf-
fyrnd finnst mér þetta óþarfi og
óáhugavert í sjálfu sér. Eg á all-
tént bágt með að sjá tilgang með
því að draga nöfn viðkomandi
ólánsfólks fram í dagsljósið (á nýj-
an leik), annan en þann að gera
bókina sölulegri.
Það væri áreiðanlega hægt að
gera sæmilega safnbók um íslensk
morð og ódæði en til þess að hún
hefði eitthvert gildi, þó ekki væri
nema afþreyingargildi, þyrfti að
vanda söguval, vinna vel úr heim-
ildum, umskrifa þær, koma yfir á
gott mál og gera fyllri með ítar-
legri heimildaöflun. Ekki væri
verra að hafa einhverjar útlegging-
ar, jafnvel fræðilega umfjöllun. I
slíkri bók væri ekki ástæða til að
tíunda nauðaómerkileg smámál en
það er kannski helsti glæpurinn í
Sönnum íslenskum sakamálum.
Geir Svansson
Nýtt tímarit
• ÁTTUNDI árgangur Nýrrar
sögu, tínmrits Sögufélags er kom-
inn út.
Ungur sagnfræðingur Snorri
G. Bergsson ríður á vaðið með
greininni Fangarnir á Mön og fjallar
hún um örlög
þeirra Þjóðveija
senr Bretar tóku til
fanga á fystu vik-
um hernámsins á
íslandi í maí og
júní 1940.
Í grein er nefn-
ist: Guðs lög í ævi
og verkum Snorra
Sturlusonar segir
Torfi H. Tulinius,
bókmenntafræðingur, frá áhrifum
kanónísks réttár á athafnir íslenskra
höfðingja á 13. öld og þær bók-
menntir sem þá voru settar saman.
Aðalgeir Kristjánsson, fyrrv. þjóð-
skjalavörður, rekur viðburðarrík
Hafnarár hins gáfaða e.n sérlundaða
íslendings, Þorleifs Guðmundssonar
Repp, á öðrum og þriðja áratug 19.
aldar. Undir hattinum Sjón og saga
ritar Pétur Pétursson, þulur, grein-
ina: Svipmyndir og frásagnir um
fyrstu kröfugöngu verkalýðsfélaga
í Reykjavík. I Umbinn í borginni
eftir Davíð Loga Sigurðsson er dreg-
in upp mynd af lífi aðkomumanna í
Reykjavík á árunum eftir seinna
stríð. í Sjónarhóli að þessu sinni flyt-
ur Smári Geirsson, kennari í Nes-
kaupstað, hugleiðingar um sagn-
fræði og landsbyggðina. Hann telur
að samþjöppun fræðimanna á suð-
vesturhorninu valdi því að höfuð-
borgarsjónarmið ríki á flestum svið-
um fræðimennsku. Helgi M. Sig-
urðsson, safnvörður, ritar greinina
Minjar og ferðamennska. Þjóðarfur
á sölutorgi? þar sem íjallað er um
þann mikla vöxt sem hefur hlaupið
í minjasöfn og hvers konar sögusýn-
ingar á undanförnum árum. í síð-
ustu greininni: Sex framboðslistar
með sama manninum, fjailar Björn
S. Stefánsson um kosningafyrir-
komulag sem tíðkaðist í sveitar-
stjórnarkosningum á fyrstu áratug-
um þessarar aldar en er nú mönnum
framandi.
í ritstjórn Nýrrar sögu eru Anna
Agnarsdóttir, Guðmundur J. Guð-
mundsson, Guðmundur Jónsson og
Sigurður Ragnarsson.
• SKÁLDSAGAN Syngjandi
fiskurer eftir Úlfar Þormóðsson.
I bókinni segir
frá „ferð sem réð-
ist af göldrum og
lá allt austur á
Betlehemsvelli.
Þar er Jósef Jósef
útnefndur lausnari
heimsins af æðri
máttarvöldum en
gegn eigin vilja og
berst við að halda
sjálfstæði sínu fyr-
ir guði og mönnum lifandi og dauð-
um,“ eins og stendur í kynningu.
Syngjandi fiskur er 232 bls.,
prentuð í Steinholti hf. Flateyhf.
sá um bókband. Kápumynd er hluti
málverksins Memento eftir Magnús
Kjartansson.
• LEITIN að landvættunum -
um íslenskan skáldskap í heimi
faglegrar þekkingar er eftir Þor-
stein Antonsson.
Efni bókarinnar
er ritgerð þar sem
fjallað er um
„helstu einkenni ís-
lenskra bókmennta
á 20. öld. Fjallað
er um raunsæis-
stefnu í bókmennt-
um, framgang
hennar í þau skipti
sem hún hefur skot-
ið upp kollinum hér-
lendis. Þá segir í sérsstökum köflum
af módernisma í ljóði og sögu, tilefni
hans og einkennum. Að endingu er
reynt að gefa yfirsýn á það aldarfar
sem sett hefur svip sinn á bókmennt-
ir 20. aldarinnar sem annað," segir í
kynningu.
Iðnú gefur út. Bókin er 129 bls.
ogannaðist prentstofan Iðnú prent-
un og frágang.
Úlfar
Þormóðsson
Torfi H.
Tulinius