Morgunblaðið - 06.12.1996, Page 49

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 1996 49
AÐSEIMPAR GREIMAR
Vísitalan og komandi
kjarasamningar
NÚ ÞEGAR við
göngum til kjarasamn-
inga er rétt að líta svo-
lítið til baka og athuga
hvort eitthvað í fortíð-
inni getur leiðbeint okk-
ur til að ná skynsam-
legri niðurstöðu sem ali-
ir njóta góðs af. Ef til
vill getum við lært af
mistökum sem gerð
hafa verið.
Þegar litið er yfir far-
inn veg kemur í ljós að
á áratugnum milli 1980
og 1990 hafa verið gerð
stærstu mistök í ís-
lenskri efnahagssögu.
Tímabilið var tími óða-
verðbólgu og efnahagsstjórnun
stjórnvalda gerði fjölda manns gjald-
þrota og fjölmörg heimili leystust
upp. Það er ekki fyrr en á síðustu 5
árum sem okkur hafa verið ljósar
afleiðingar óstjómar þessa tímabils.
Fyrri hluti tímabilsins einkenndist
af mikilli verðbólgu en ástandið fór
ekki að verða verulega alvarlegt fyrr
en fjármálasukkstjórn Steingríms
Hermannssonar tók við völdum.
Stofnaðir voru alls kyns sjóðir sem
dreift var í gjaldþrota gæluverkefni
út um allt land. I dag hefur þessum
sjóðum verið komið fyrir í Þróunar-
sjóði sjávarútvegsins sem greinin
verður mörg ár að greiða niður.
En snúum okkur að þeirri hlið sem
að .heimilunum í landinu sneri á þessu
tímabiii. Fólk sem í góðri trú keypti
sér húsnæði um eða upp úr 1980 og
skuldsetningin var rúmlega helming-
ur af kaupverði húsnæðisins áttu
eftir að missa allar sínar eigur þegar
hildarleiknum lauk. Allt hagkerfíð
stjórnaðist af vísitölum sem stöðugt
voru reiknaðar út og þær skrúfuðu
sjálfkrafa upp verðlag og laun í land-
inu.
Þá kom lausnin sem öllu átti að
bjarga. Launavísitalan var tekin úr
sambandi en lánskjaravísitalan fékk
að leika lausum hala áfram. Fólk
horfði á lánin hækka og hækka svo
að þau fóru upp fyrir verðmæti hús-
eignanna og afborganimar fóru upp
fyrir mánaðarlaunin þegar verst lét.
Húsnæðisverð stóð í stað eða lækkaði
vegna þess klúðurs sem varð þegar
allt of lengi dróst að koma núverandi
húsbréfakerfí í gang. Þeir sem gáfust
upp á þessum tíma urðu gjaldþrota
og hjónabönd og heimili leystust upp.
Á meðan á þessu gekk var forsætis-
ráðherrann að sinna mikilvægum er-
indum á Grænhöfðaeyjum og víðar.
Það er ef til vill ungt fólk sem
sprottið er úr þessum jarðvegi sem á
erfitt að fóta sig í því þjóðfélagi sem
við lifum í í dag. Ef til vill hafa ein-
hvetjir ungiingar sem leiðst hafa út
í fíkniefnaneyslu og ofbeldi sprottnir
úr þessum jarðvegi sem plægður var
á þessu tímabili sem ég hef lýst.
En hvaða lærdóm getum við dreg-
ið af þessu? Getum við gert eitthvað
sem kemur í veg fyrir
að svona lagað endur-
taki sig?
Já, það getum við svo
sannarlega gert og
mörg okkar hafa verið
að gera ýmislegt á und-
anförnum árum. Tekist
hefur að skapa stöðu-
leika í landinu og á
verkalýðshreyfingin
mikilvægan þátt í því.
Atvinnurekendur hafa
líka verið að sækja í sig
veðrið með hjálp stjóm-
valda og nú er svo kom-
ið að við höfum í land-
inu mikinn fjölda vel
rekinna fyrirtækja.
Nú stöndum við á tímamótum í
efnahagsuppbyggingunni. Mörg fyrir-
tæki eru farin að skila hagnaði og
ganga yfírleitt vel og nú er komið að
því að þjóðin fari í auknum mæli að
njóta góðs af uppbyggingunni. At-
vinnuleysi hefur farið minnkandi og
kaupmáttur hefur aukist á síðasta ári.
I komandi kjarasamningum verð-
Ég kalla eftir rökum
sem mæla með því, seg-
ir Stefán Þ. Tómasson,
að við höldum í þessa
síðustu vísitölu.
um við að gæta að því að launahækk-
anir verði í takt við það sem fyrirtæk-
in ráða við og að launahækkunum
verði ekki velt út í verðlagið. Þá
komum við að þeim leifum sem eftir
eru af vísitöluruglinu sem hefur við-
gengist á íslandi alit of lengi. Skuld-
ir heimilanna eru nefnilega að 90%
hluta vísitölutryggðar með svokall-
aðri vísitölu neysluverðs sem er jafn
slæm og allar hinar. Hætta er á að
ef launahækkanimar fara út í verð-
lagið og þar með inn í vísitöluna að
heimilin tapi kjarabótunum í hækk-
uðum afborgunum á lánunum eins
og gerðist á síðasta áratug.
í öllum þróuðum löndum nema
íslandi eru vísitölur notaðar til að
skoða ástand eða feril en ekki til að
flytja verðmæti frá skuldurum til
fjármagnseigenda. Þessir hlutir eiga
að gerast í gegnum eðlilega vaxta-
þróun og það er bankakerfið og við-
skiptavinir þess sem ráða þeirri þró-
un. Ég kalla eftir rökum sem mæla
með því að við höldum í þessa síð-
ustu vísitölu sem hefur bein áhrif á
afkomu heimilana í landinu.
Drögum lærdóm af mistökum
síðasta áratugar og endurtökum
þau ekki nú þegar við loksins sjáum
betri tíð framundan.
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins í
Reykjaneskjördæmi.
Stefán Þ.
Tómasson
bak við sófa eða gluggatjöld. Bassaboxið
skilar alltaf hreinum og þéttum bassa án
nokkurra greinanlegrar bjögunar sarna á hvað
styrk spilað er.
Fjarstýringin er einnig sérstök þar sem hún
virkar hvar sem er líka í gegnum veggi eða
úti á lóð!
Bose Lifestyle 5
Hlj mt ki me 2 h t lurum og bassaboxi
Bose Lifestyle 12 með heimabíóhljóm
Hlj mt ki me 5 h t lurum og bassaboxi
11" Jnrtnmni
TIL ALU AO M MAHAOA
h« 1ZE2ESS1
(Q) '-------
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8 SÍMI 569 1500
Bose Lifestyle hljómflutningstækin
eru hreint ótrúlega fyrirferðarlítil. Þau koma
þó algjörlega í stað heilu stæðanna af
venjulegum hljómflutningstækjum og reyndar
miklu meira en það. Einstök tækni Bose gerir
það mögulegt að hljómburðurinn er risastór
þó tækin séu lítil. Þessi tækni felst í því að
endurvarpa hljómnum af veggjum og fylla
þannig rýmið af tónlist. Þannig fæst hið
fullkomna stereo eins og við lifandi
tónlistarflutning. Það er sama hvar í herberginu
þú ert tónlistin er alls staðar í stereo.
Hátalarana sjálfa er hægt að hafa nánast
ósýnilega og bassaboxið má fela hvar sem,
Lifandi t nleikar
Venjulegir h talarar Bose Acoustimass
aDirect/Reflecting D
Blað allra landsmanna!
- kjarni málsins!
Þaö tekur
aö koma
póstinum
þínum til skila
PÓSTUR OG SÍMI
Við spörum þér sporin