Morgunblaðið - 13.03.1997, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 13. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
Mikla slysatíðni meðal íslenskra sjómanna má rekja til óstjórnar
SJÓMENN, sem lenda í slysum, þurfa sjálfir oft að reka á eftir tilkynningum þar um, en dæmi eru um
að ekki hafi verið stafur í leiðarbók um alvarlegt slys um borð í skipi. Á myndinni má sjá nokkra
nemendur í Slysavarnaskóla sjómanna hlýða á erindi um öryggisfræðslu.
Vald skipsljóra
er ótvírætt
Tekist hefur að uppfræða mikinn fjölda sjómanna um björgunar-
og öryggismál frá því að Slysavamaskóli sjómanna tók til starfa
árið 1985. Jóhanna Ingvarsdóttir settist á skólabekk um borð í
Sæbjörgu og ræddi við Hilmar Snorrason skólastjóra, sem telur
skólann hafa sannað tilverurétt sinn.
NAFN Slysavarnaskóla
sjómanna hefur borið
nokkuð á góma í við-
tölum fjölmiðla við
björgunarmenn Landhelgisgæsl-
unnar sem unnið hafa frækileg
björgunarafrek á síðustu dögum.
Sigmaðurinn Auðunn Kristinsson
sagðist t.d. eftir björgun nítján
manna af Víkartindi^ hafa fengið
mikla hjálp frá eina íslendingnum
í áhöfninni. Hann hefði séð um
að koma lykkju utan um félaga
sína áður en þeir voru hífðir upp
í þyrluna og ljóst að hann hefði
kunnað til verka. Að sama skapi
orðaði Benóný Ásgrímsson, flug-
stjóri á TF-LIF, það þannig eftir
að tíu skipveijum af Dísarfellinu
var bjargað að greinilegt væri að
einhveijir úr áhöfninni hefðu sótt
námskeið á vegum skólans. Hilmar
Snorrason, skólastjóri, segir að í
þessum slysum hafi komið vel
fram þjálfun sjómanna í móttöku
þyrlu, en Slysavarnaskóli sjó-
manna og þyrla Gæslunnar æfa
sjómenn í þessum vinnubrögðum
í hverri viku.
„Það eru hinsvegar mýmörg
dæmi um að menn vita ekki í hvom
fótinn þeir eiga að stíga ef þeir
lenda í háska. Sem betur fer, tel
ég að með starfi okkar hafí orðið
veruleg breyting á til batnaðar.
Tekist hefur að fræða og vekja til
umhugsunar mikinn flölda sjó-
manna um björgunar- og öryggis-
mál, en betur má ef duga skal,“
segir Hilmar.
Viðbrögð skipverja
fyrirfram ákveðin
Um atburði síðustu daga vill
Hilmar sem minnst ræða þar sem
lítið væri vitað annað en það sem
fram hefði komið í fjölmiðlum og
framundan væru sjópróf. Af frétt-
um að dæma virtist sem skipveijar
af Dísarfellinu og Þorsteini GK
hefðu brugðist hárrétt við aðstæð-
um og í tíma.
Hilmar segir að um borð í hveiju
skipi hangi uppi svokallaðar neyð-
aráætlanir, þar sem fyrirfram er
ákveðið hvemig viðbrögð skipveija
eiga að vera ef hættuástand skap-
ast. Áætlunin felur í sér þijá þætti:
ef yfírgefa þarf skipið, eldur kem-
ur upp og maður fellur fyrir borð.
Þegar búið er að koma skilaboðum
til áhafnar um aðsteðjandi hættu,
byrja hún að vinna skv. fyrr-
greindri neyðaráætlun, sem gerir
ráð fyrir ákveðinni verkaskiptingu.
„Því miður hefur í gegnum tíðina
borið á því að skipstjómarmenn
viðurkenna ekki hættuástand fyrr
en ,í óefni er komið. Sömuleiðis er
mjög mikilvægt að menn æfi neyð-
aráætlanirnar til að geta sýnt rétt
viðbrögð þegar hættu ber að hönd-
um. Vandinn er hins vegar sá að
það er ekki nema örlítið brot af
flotanum sem uppfyllir þá laga-
skyldu að halda reglulegar æfíng-
ar þó ástandið sé almennt betra á
kaupskipum en fískiskipum. Lög
kveða á um að það beri að halda
björgunaræfíngar á kaupskipum
einu sinni í mánuði og á fískiskip-
um §'órum sinnum á ári,“ segir
Hilmar og bætir við: „Það væri
örugglega svolítið skrýtið leikrit í
leikhúsi sem ekki hefði neitt hand-
rit. Það sama á við um björgunar-
æfíngarnar. Þær verða bara
skrýtnar ef ekki er farið eftir æf-
ingaáætluninni."
Að sögn Hilmars eiga örygg-
isæfíngar að sjálfsögðu að vera
haldnar að fmmkvæði skipstjóra
enda séu þeir einir ábyrgir fyrir
öllum öryggisþáttum um borð í
sínum skipum. „Vald skipstjórans
er ótvírætt í lögum og honum ber
að sjá til þess að þessar æfíngar
fari fram. Ég get ekki séð hvernig
hægt er að gefa haffæriskírteini
þeim skipum, sem ekki uppfylla
þær kröfur, sem gerðar eru til
þeirra. Siglingastofnun á að fylgja
því eftir að menn fari að lögum í
þessu efni. Miðað við það sem fram
kemur hjá okkar nemendum, er
greinilegt að víða er pottur brot-
inn.“
Aðjafnaði þúsund
manns á ári
Slysavarnaskóli sjómanna tók
til starfa árið 1985 og hafa að
jafnaði um eitt þúsund manns sótt
öryggisfræðslu á hans vegum á
ári hveiju. Mikill fjöldi sjómanna
hefur hinsvegar enn ekki komið á
námskeið þótt það standi til bóta
þar sem um næstu áramót munu
ganga í gildi lög, sem kveða á um
að ekki megi lögskrá starfsmenn
á íslensk skip nema að undangeng-
inni öryggisfræðslu. Að mati
Hilmars er sá galli á lögunum að
ekki er gerð krafa um neina endur-
menntun. Menn þurfi því aðeins
að sækja eitt námskeið í byijun
og svo ekki söguna meir. „Eina
leiðin, sem við höfum til að fækka
slysum á sjó, er síendurtekin
fræðsla svo að mennirnir um borð
verði meðvitaðir um vinnuöryggi
sitt. Vinnuslys hljóta að vera sam-
eiginlegt vandamál áhafnarinnar
allrar.“
42% útgreiðslna
í örorkubætur
Tíu sjómenn slasast að meðal-
tali við störf á sjó í viku hverri
og eru þá aðeins talin þau slys,
sem tilkynnt eru til Trygginga-
stofnunar ríkisins. Slysatíðni með-
al sjómanna er mun hærri en
þeirra, sem starfa í landi, og eru
orsakir ýmsar þó mannlegi þáttur-
inn vegi langþyngst. Með því að
endurskoða verkstjórn og verklag
og veita tilsögn um hættur, sem
leynast til sjós, er talið að draga
megi verulega úr þessum slysum.
I máli Hilmars kom fram að um
42% af árlegum útgreiðslum Líf-
eyrissjóðs sjómanna færu í örorku-
bætur til á fjórða þúsund fyrrum
sjómanna og næmu bótagreiðsl-
urnar um 760 milljónum króna á
ári. Rekja má 80-90% vinnuslysa
á sjó til mannlegra mistaka og um
95% alvarlegra slysa verða við
venjubundin störf. Ýmist gerðu
menn ekki það, sem þeir ættu að
gera eða það, sem þeir ættu ekki
að gera.
Sjómenn eru sér mjög ómeðvit-
andi um þau mörgu slys, sem
verða á sjó, að mati Hilmars, og
meginskýringuna telur hann að
rekja megi til áhugaleysis fjöl-
miðla um vinnuslys á sjó. „Það
þykir t.d. ekkert tiltökumál að sjó-
maður slasi sig við störf sín á
sama tíma og fjölmiðlum kann að
þykja fréttnæmt að birta á forsíðu
mynd af árekstri bifreiða á
Reykjanesbrautinni og það jafnvel
án manntjóns.
Engu að síður er skip mjög
hættulegur vinnustaður. Því er
nauðsynlegt að læra á hætturnar
og sjá til þess, að þær verði ekki
á vegi mannanna, sem hlýtur um
leið að vera upphafið að slysavörn-
um á sjó. Frumskilyrði þess að
geta unnið á hættulegum vinnu-
stað, er að læra af öðrum til þess
að geta forðast hættur. Hver og
einn verður að skoða gaumgæfí-
.Tölvukiör
Tolvu.-
verslun
heimilanna
0pið til
kl. 22:00
í kvöld
Prentun í Ijósmyndagæðum
í kvöld kynnum við 'Photorealism' tæknina frá Canon sem gerir þér kleyft að prenta Ijós-
myndir í frábærum gæðum á nýja gerð bleksprautuprentara. Þessi nýja tækni fer eins
og eldur í sinu um allan heim og hefur valdið byltingu í möguleikum heimilisins til útprentunar.
Canon BJC-4200
Litableksprautuprentari
'Photorealism' hágæða prentun
2ja hylkja kerfi
Canon BJC-240
Litableksprautuprentari
'Photorealism' hágæða prentun
100 blaða arkamatari
Canon BJ-30
Bleksprautuprentari
30 blaða arkamatari
720 dpi upplausn
aðeins kr. 29.900
aðeins kr. 22.500
kr. 9.900
oll fimmtudagskvöld ; :
Fræðsla
& fjör
í Tölvukjör
frá klukkan sju til tiu
\M 108 Reykjavík
■m Sími 533 2323
itfito Fax 533 2329
IHJUIl tolvukjor@itn.is
Opið virka daga 12:00-18:30
fimmtudaga 12:00-22:00
og laugardaga 10:00-16:00