Morgunblaðið - 13.03.1997, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 13. MARZ 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Bubbi barði
börnin
Eitt andlit þolanda - í tilefni 8. mars sl.
VIÐ íslendingar höf-
um löngum verið þekkt-
ir fyrir tjáningarþörfina
í ræðu sem riti. Við
höfum elskað sögu-
burðinn svo mikið að
við höfum hætt lífi og
limum til að koma sög-
unni sem lengst frá
landi. Eins og í fornöld,
erum við náttúrugáfu-
lindir, spök og afar víð-
lesin. En Gróa frá Leiti,
kom hún ekki frá Fær-
eyjum? Alltaf getum við
tjáð okkur af hyggju-
vitinu um öll málefni,
bæði þau sem við höf-
um vit á og líka þau
sem við höfum óvit á, eins og geng-
ur. Svo ekki sé minnst á húmorinn.
Auðurinn sig um grasið hrærir þar
eins og annars staðar.
Mér líður stundum eins og í ör-
æfalandi þegar ég hef staðið menn
og konur að því að ausa úr koppum
sínum ævintýrasögum um starfið í
Stígamótum. Ég hef ekki enn hitt
þá Gilitrutt innandyra sem hatar
karlmenn eins og sólskinið. Það er
eins og sumir geri sér ekki alveg
gjein fyrir að konurnar í Stígamót-
um eiga sumar eiginmenn heima,
syni og barnabörn í karlkyni. Hatur
er ekki sama og ótti. Það er eins
og vanti kjarkinn til að kafa svo
djúpt í hugskot sín til að finna
ástæðurnar fyrir ótta kvenna á
körlum. Það þarf kjark til að nota
sársaukann í úrvinnslu og horfast
í augu við hann. Og það þarf kjark
til að skilja sársauka þolenda enda
snertir það okkar innsta ótta. Það
hvarflar að okkur öllum sú hugsun
um það sem getur komið fyrir böm-
in mín, okkur sjálf. Bíóímynd of-
beldismannsins í dimma skugga-
sundinu. Áður var þetta svo fjar-
lægt, ekki er heimili ofbeldismanns-
ins heimili mitt? Nú kynntist fólk
ótta þolenda sem sjálfir eignast börn
og geta ekki treyst sínum nánustu,
sama hversu gott fólk það er.
Umræðan sem „forveri Stíga-
móta“ hóf á sínum tíma (86), um
kynferðislegt ofbeldi
er enn ekki fyrirgefin.
Stígamótakonur köst-
uðu þessum hryllingi
framan í fólk eins og
verstu orðsubbur.
Heimilin voru ekki
lengur örugg fyrir
pöbbunum, öfum,
stjúpum, grönnum og
vinum. Karlmenn urðu
að vonum súrir og leið-
ir, gátu ekki strokið
börnum sínum um
kollinn án þess að fá
á sig það orð að vera
sifjagöndull eða hvað
annað verra. Engin
leið að finna ofbeldis-
mennina, ekki voru þeir með græn
eyru né fjólublátt hár. Þetta gat
verið hver sem var. Nú urðu allir
súrir og leiðir, jafnt konur sem
Umræðan sem Stíga-
mót vakti um kynferðis-
legt ofbeldi varð til þess,
segir Sólrún Trausta
Auðunsdóttir, að með-
vitund fólks vaknaði
af værðarblundinum.
karlar. Það er svo sárt að vita af
ljótleikanum.
En þessi umræða varð til góðs,
meðvitund fólks vaknaði af værð-
arblundinum. En því miður heyrast
ennþá raddir fordóma og vanþekk-
ingar. Ellefu árum seinna fá konur
í Stígamótum að heyra að þær séu
karlhatarar, vandamálafíklar sem
velta sér upp úr sorglegum sögum.
Að það sé eitthvað að þeim, þær
hljóti að vera óboðlegar eðlilegum
karlmönnum vegna ytri og innri
galla. Óeðlilega ljótar (fæðingar-
galli). Leiðinlegar, alltaf grátandi
með tárblandinn hor niður um kinn-
ar. Þjást af fullnægingarnauð og
getuleysi. Jafnvel lesbíur upp til
Sólrún Trausta
Auðunsdóttir
JL\J /yj
afeláttur af Triumph
undirfatnaði á Kringlukasti
Landsbyggðin
og auðlinda-
skatturinn
hópa (verða að notast hver við aðra
vegna óboðleikans).
Svo eru hér meðfylgjandi úr-
lausnir fyrir fómarlömbin, beint
upp úr sjálfshjálparbókum al-
mannarómssálfræðinnar. Þolendur
eiga að: Gifta sig og eignast börn,
þá batnar allt. Fara til geðlæknis
til að fá deyfingargeðmeðal (demp-
ar nöldur). Fara í andlitslyftingar
og megrun, þá lagast allt. Þær eiga
að hitta ofbeldismanninn, sættast
við hann og gleyma þessu gamla
brölti. Hætta að hata og veita kristi-
lega fyrirgefningu, þá batnar allt.
Fara á sjálfumsérfullnægjunám-
skeið, og lækna þar með kynkuld-
ann. Kannski að þær læri eitthvað
spennandi sprell í staðinn. Látið það
liðna og gerða kyrrt liggja. Hver
græðir á því að þylja raunir sínar
og sitja svo eftir með þráhyggjuna
eina?
Ég verð bara að vona og treysta
því að fólk leiðist ekki út í nei-
kvæða umræðu sem heldur á lofti
fordómum sem þessum. Ég held að
flestir viti í hjarta sínu betur og
finni einungis til velvildar og styðji
umræðurnar.
Ég hef orðið þeirrar gæfu aðnjót-
andi að hafa hitt þessar konur sem
svo oft hafa komið fram fyrir Stíga-
mót. Ég hef sannreynt að þær líta
eðlilega út, hvorki með Grýlunef,
sígrátandi með tárhorblöndu út um
allar kinnar né (þótt undarlegt
megi virðast) hatursfullar.
Ég hef verið spurð að því hvenær
ég ætli að hætta að fara í Stíga-
mót. Hvort ég sé ekki komin nægi-
lega langt (orðin heilbrigð). Að
óeðlilegt sé að dvelja þama of lengi,
hvort ég festist ekki í raunum mín-
um? En ég verð að segja að þarna
eru þær allra skemmtilegustu konur
sem ég hef kynnst á lífsleiðinni.
Sterkar, fallegar konur sem ég get
alltaf haft að leiðarljósi.
Ég spurði einn af ofbeldismönn-
um æsku minnar hvað hefði valdið
því að hann misnotaði mig. Hann
sagðist væntanlega ekki hafa hugs-
að neitt, þetta hefði verið skelfileg
heimska. Þá sagði ég, hugsaðir þú
ekki neitt í nær tíu ár? Það er nú
varla, svaraði hann. Samt er hann
að tala um úthugsaðan glæp. Hann
lokaði öllum gáttum sem gætu kom-
ið upp um óeðli hans. Hann sagði,
ef þú segir frá þá lendi ég, góðvin-
ur þinn, í fangelsi. Vinátta bamsins
fékk allt í einu annað vægi, að vin-
átta væri til að fela. Einnig benti
hann afar vinsamlega á, að við
væmm eins. Að við værum bæði
jafnóeðlilega eðlileg, hefðum sömu
kenndir. Hann klíndi á mig eigin
sekt og ég bar það inn í fullorðinsár-
in að vera jafnmikill drullusokkur
og hann sjálfur. Með því að tala í
Stígamótum oft og mikið fór mér
loks að skiljast hve innræting æsk-
unnar var röng. Alla mína sáluhjálp
fékk ég og fæ í Stígamótum hjá
konum sem hafa kjark til að nota
eigin sársauka til að hjálpa öðrum
til að losna við innrætingu fortíðar-
innar. Markmiðið er alltaf að losna,
verða fijáls og til þess er einungis
ein leið, leiðin til að tala.
Þær konur er hafa stigið í Stíga-
mót era í leit að því sem fékk ekki
að vaxa í friði. Ætli þær viti ekki
best hvemig skal standa að úr-
vinnslunni, eða skal kannski leitað
til Færeyja-Gróu til að sjá hvernig
öllu skal háttað? Ég get leitað til
almannarómssálfræði Gróu en ég
held að ég treysti frekar reynslu
Stígamótakvenna til að fínna það
sem fékk ekki að vaxa í friði.
Höfundur er nemi í Myndlista- og
handíðaskóla íslands og lífsnemi
í Stígamótum.
MIKLAR umræður gjósa með
vissu millibili upp um byggða-
stefnu, nú síðast í tengslum við
fyrirhugaðar stóriðjuframkvæmd-
ir á Suðvesturlandi. Á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins fyrir rúmum
áratug fjallaði sá sem þetta ritar
um byggðastefnu. Þar lýsti ég
þeirri skoðun minni að ekki væri
æskilegt fyrir landsbyggðina að
stjórnvöld og þjóðfé-
lagið í heild stumruðu
yfir atvinnulífi hennar
og miskunnuðu sig
yfir það með sérstök-
um stoðáætlunum,
styrkjakerfum og
neyðaráætlunum.
Mestu skipti fyrir
landsbyggðina, að at-
vinnulíf hennar nyti
sannmælis og hlut-
verk þess í þjóðarbú-
inu væri viðurkennt í
reynd í hagstjórninni.
Það þýddi að gengis-
skráning yrði að vera
háttað í samræmi við
raunverulegan styrk-
leika íslensks efna-
hagslífs, en ekki óskhyggju aðila
atvinnulífsins eða stjórnmála-
manna. Með þeim hætti væri hægt
að reka undirstöðugreinar eins og
sjávarútveg og fiskvinnslu við eðli-
legar aðstæður.
Og hvað þýðir það, að reka
undirstöðugreinarnar við eðlilegar
aðstæður? Það þýðir að sjávarút-
vegur og fískvinnsla hefðu gert
sig gildandi í krafti efnahagslegrar
stöðu sinnar. Þessar atvinnugrein-
ar hefðu kallað til sín þekkinga-
rauðinn, mannaflann, virkjað í
sína þágu og þjóðfélagsins þekk-
ingu og menntun. Þær hefðu fjár-
fest í rannsóknum, þróunarstarfi
og nýsköpun. Þær hefðu gert sínar
kröfur til menntakerfisins, breytt
því og bætt það í samræmi við
sína hagsmuni.
Atvinnulíf í sókn
Sú ósk sem ég setti fram á
Landsfundi Sjálfstæðisflokksins
fyrir rúmum áratug, hefur nú síð-
astliðin sex ár verið að rætast.
Gengisskráningarstefna stjórn-
valda hefur verið raunsæ, jafn-
vægi hefur ríkt og starfsfriður og
aðstæður atvinnulífsins í heild
hafa batnað til mikilla muna. Þetta
hefur gerst þrátt fyrir þá stað-
reynd að á þessu tímabili hafi orð-
ið mikil skerðing á heimildum til
að veiða mikilvægustu bolfískteg-
undir okkar.
Árangurinn af þessari almennu
hagstjórn hefur verið með þeim
hætti að sjávarútvegur og fisk-
vinnsla hafa, ásamt atvinnulífinu
í heild, verið að styrkja sig. Víða
um landið hafa sjávarútvegsfyrir-
tæki sameinast til þess að styrkja
stöðu sína, búa í haginn fyrir hag-
kvæmar veiðar og vinnslu og
breikka grundvöll rekstrarins.
Nýjungar era að ryðja sér til rúms
innan fiskvinnslunnar og fyrirsjá-
anlegt er að framfarasinnuð fisk-
vinnslufyrirtæki eru að búa sig
undir að fjárfesta í þróunarstarfi
til að standast harðnandi sam-
keppni.
Hlutdeild í niðurskurði
Nú, þegar sjávarútvegurinn er
að reisa sig við, hefur umræðan
um atvinnugreinina sjaldan verið
neikvæðari eða hat-
rammari. Tengist
þessi neikvæða um-
fjöllun einkum því
sem kallað er að sjáv-
arútvegurinn hafi
ókeypis aðgang að
auðlind í eigu þjóðar-
innar, og höndli með
nýtingarréttinn, án
þess að þjóðin fái
nokkuð í sinn hlut.
Útgerðin fékk,
„ókeypis" eins og það
er kallað, kvóta miðað
við aflareynslu, þegar
kvótinn var settur á.
Síðan hefur kvótinn
verið skorinn niður,
þorskkvótin t.d. um
meira en helming. Þannig fékk
útgerðin hlutdeild í niðurskurði.
Sama gegnir að sjálfsögðu um
Þeir, sem hæst hafa
talað um að leggja auð-
lindaskatt á útgerðina
og þar með landsbyggð-
ina, segir Tómas I.
Olrich í síðari grein
sinni, hafa í tilfinninga-
þrunginni réttlætis-
kennd gleymt
mikilvægu atriði.
þann kvóta sem þau útgerðarfyrir-
tæki, sem lifað hafa af niðurskurð-
inn, hafa keypt af öðrum útgerðar-
fyrirtækjum.
Auðlindagjald
í stað „þjóðnýtingar"
Það er mjög athyglisvert að
áður en sjávarútvegurinn hefur
fengið bættar þær skerðingar, sem
framkvæmdar hafa verið undan-
farin ár, er farið að tala um að
skattleggja hann sérstaklega.
Ljóst er að slíkur skattur verður
landsbyggðaskattur.
Árum saman var atvinnulíf
landsbyggðarinnar „þjóðnýtt" með
of hátt skráðu gengi íslensku
krónunnar. Þannig var tekjum út-
flutningsgreina haldið niðri, en
svigrúm til innflutning magnaðist
að sama skapi. Á meðan tollar
voru háir, rann fjármagnið þannig
frá útgerð og fiskvinnslu til inn-
flutningsverslunar annars vegar
og ríkissjóðs hins vegar. Eftir að
tollar lækkuðu, ýtti þessi þjóðnýt-
ingarstefna sjávarútvegsins undir
hömlulausa eyðslu þjóðarinnar og
skuldasöfnun erlendis.
Postular réttlætisins
Þeir, sem hæst hafa nú um að
leggja auðlindaskatt á útgerðina
og þar með landsbyggðina, hafa
í tilfinningaþrunginni réttlætis-
kennd sinni gleymt mikilvægu at-
riði. Þeir hafa gleymt að krefjast
þess að sjávarútveginum og lands-
smáskór
Vorskórnir eru komnir.
í st. 20-30 og nú eru þeir flottir.
Erum í bláu húsi
við Fákafen.
Tómas Ingi
Olrich