Morgunblaðið - 13.03.1997, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 13.03.1997, Blaðsíða 33
32 FIMMTUDAGUR 13. MARZ 1997 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. MARZ 1997 33 JHwgttnMiifrlfe STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. SVEITARFÉLÖG OG SKATTA- LÆKKANIR ÞEIM UMFANGSMIKLU skattalækkunum, sem ríkis- stjórnin hefur boðað í tengslum við gerð kjarasamninga, er gert ráð fyrir því, að sveitarfélögin leggi til um 500 milljónir króna, eða 0,4% af lækkuninni, sem kemur til framkvæmda 1. janúar 1998 (alls 1,9%). Viðræður munu fara fram við Samband ísl. sveitarfélaga um framkvæmd- ina og segir formaður þess, Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, að ekki hafi verið gengið frá samkomulagi við þau og því hafi ekki verið fallizt á lækkun útsvarsins. Ætlunin sé hins vegar að taka upp formlegar viðræður ríkis og sveit- arfélaga um aðkomu þeirra að skattalækkununum og þá í samhengi við önnur fjármálaleg samskipti þeirra og ríkis- ins undanfarin misseri. Borgarráð Reykjavíkur samþykkti bókun í fyrradag, þar sem lýst er undrun á hugmynd ríkisstjórnarinnar um lækkun útsvarstekna, en hún gangi þvert á sjálfsforræði sveitarfélaganna. Borgarráð fagnaði hins vegar, að skrið- ur skuli vera kominn á kjarasamninga á almennum vinnu- markaði. í kjarasamningunum, sem þegar hafa verið gerðir, er brotið blað í samskiptum aðila vinnumarkaðarins. Starfs- umhverfi atvinnulífs verður allt traustara og betra, þar sem gildistími samninga er allt að þremur árum. Margvís- legt hagræði hlýst af því, að vinnufriður er tryggður svo lengi og nægir þar að nefna, að öll áætlanagerð og allur rekstur verður traustari. Þetta á ekki síður við um starf- semi sveitarfélaga, sem eru mjög umfangsmikil, ekki sízt á sviði verklegra framkvæmda. Það verður því að teljast í fyllsta máta eðlilegt, að sveitarfélögin leggi sitt af mörk- um til að tryggja framgang kjarasamninganna. Sveitarfé- lögin í landinu eru nú 165 talsins en stærð þeirra og umsvif eru að sjálfsögðu mjög mismunandi. En fimm hundruð milljónir króna geta ekki talizt hátt gjald af þeirra hálfu fyrir vinnufriðinn og bættan hag alls almennings. Þessi upphæð er einungis brot af því fé, sem þau inn- heimta árlega af íbúunum í útsvar og fasteignagjöld (yfir 30 milljarðar kr. 1996). Sveitarfélögin geta því með engu móti réttlætt það að skerast úr leik. HREINSUN Á STRANDSTAÐ TALIÐ er að 75 til 80 gámar [af tæplega 400] hafi fallið af farmskipinu Víkartindi, sem nú er við það að brotna í tvennt á strandstað, skammt frá ósum Þjórs- ár. Hætta er á að fleiri gámar fari í sjóinn og reki á land, ef afferming hefst ekki fljótlega og gengur greiðlega fyrir sig. Þá er mikilvægt að hraða dælingu á olíu úr skipinu, en talið er að það verk taki allt að tvær vikur. Síðast en ekki hvað sízt fer það fyrir brjóstið á lands- mönnum að hvers konar brak liggur eins og hráviði um alla fjöru og veldur umtalsverðum lýtum og spjöllum á umhverfi. Það er því fagnaðarefni að eigendur Víkartinds hafa lýst því yfír að útgerð þess muni bera allan kostnað af dælingu á olíu úr skipinu, flutningi skipsflaks af strand- stað og hreinsun á fjöru og umhverfi, sem fyrirsjáanlega verður mjög mikill. Þessi yfirlýsing var gefin á fundi með eigendum skipsins, fulltrúum Eimskips og fulltrúum Djúp- árhrepps og heilbrigðisnefndar Suðurlands, sem umhverf- isráðuneytið stóð að. Fundurinn hafði þann tilgang, að sögn Eyvindar Gunnarssonar lögfræðings ráðuneytisins, að ákveða, hvernig samvinnu yrði háttað við heilbrigðisyf- irvöld á staðnum og eigendur skipsins um að fjarlægja öll ummerki strandsins á sjó og landi. Það er mjög mikilvægt að fylgja þessum áformum fast eftir, bæði vegna aðstæðna á strandstað og í nágrenni hans og til að skapa fordæmi til eftirbreytni í hliðstæðum málum sem kunna að koma upp í framtíðinni. Allt annað gengi þvert á nútímaleg viðhorf landsmanna, sem felast meðai annars í því að forða eins og frekast er kostur spjöllum á náttúru landsins og varðveita hreinleika um- hverfisins, lofts, láðs og lagar. Miklar breytingar í þróun launa o g lífskjara á þessum áratug Fullkomnari tækni og aukin sérþekking við hjartaskurðaðgerðir KAUPMÁTTUR DAGVINNULAUNA m.v. NEYSLUVÖRUVÍSITÖLU 1990-96 Vísitölur, 1990 = 100 110 a»í Aol V 106 2 lðnaðarmenn-\ \-> ' ;; Afgreiðslukarlar Verkakonur ^ Verkamenn -% ~\ l05^ 110 \ 107 2 ysAfgreiðslukonur \ios!3 mQí Launavísitala—^' ^ /126,2 1UU Launavísitala—' 97,9 Launavísitala—' 05 i i i i i i t i 1990 1991 1992 1993 1994 199/1996 05 1 1 1 1 1 1 1 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 05 i i i i i i i 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Skrifstofukonur—-J 110,9 KÍ-\ 110 \ 108,7 BHMR-\^ /m * með tekjutryggingu og heimilisuppbótum 110 Ororkulífeyrir*-, ■íac r-iri'x • * \ 104,6 110 Skrifstofukarlai^*^—-/ 104,6 105 y^^04,6 105 Ellilifeynr*-, \ Launavísitala — 100 Launavísitala—' Launavísitala — 05 1 i 1 1 1 1 1 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 95 i i i i i i i 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 95 i t t i i t i 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Kaupmáttur o g skuldir aukast SKÝRSLA um þróun launa og lífskjara var samin að beiðni þingflokks Alþýðubanda- lagsins og lögð fram á Al- þingi í gær af forsætisráðherra. M.a. var óskað eftir upplýsingum um hvernig kaupmáttur launa og trygg- ingabóta hefði þróast árin 1991- 1996, hvaða breytingar hefðu orðið á lífskjörum aldraðra, öryrkja og sjúklinga, skuldastöðu heimila, nauð- ungaruppboðum og gjaldþrotum. Eru upplýsingarnar unnar af Þjóðhags- stofnun. Eftir verulegan efnahagssamdrátt fym hluta áratugarins hafa orðið umskipti til hins betra, þjóðartekjur og landsframleiðsla aukist sem og kaupmáttur launa. Jafnframt hafa skuldir heimila aukist sem og kostnaður vegna lyfja og sjúkraþjónustu. Þetta má lesa út úr skýrslu, sem forsætisráðherra dreifði í gær á Alþingi. Fram kemur í skýrslunni að á þessum árum hafi skipt mjög í tvö horn hvað hagvöxt varðar. A fyrri hluta tímabilsins hefði orðið sam- dráttur í þjóðartekjum um 5% árið 1992 og 1,8% árið 1993, en hins vegar hafi hagvöxtur orðið 2,5% arin 1994 og 1995 og 4% árið 1996. í lok tímabilsins stóðu þjóðartekjur á mann hærra en í upphafi, sem nemur 2,9%. Þegar fjallað er um laun og kaup- mátt í skýrslunni er vitnað í rann- sóknir Kjararannsóknanefndar en tekið frapi að tölur um einstakar stéttir á íslandi séu takmarkaðar að mörku leyti. Engar tölur séu gefnar út um laun stjórnenda á einkamark- aði en í úrtaki Kjararannsóknanefnd- ar sé öllum starfsmönnum á skrif- stofu sem bera starfsheiti „stjóri“ sleppt. Þá séu engar reglulegar upp- lýsingar birtar um laun fjölmennra stétta á borð við bankamenn og far- menn. En fram kemur að kaupmáttur hefur aukist hjá öllum stéttum sem Kjararannsóknanefnd fjallar um, nema hjá iðnaðarmönnum, og hefur sú aukning einkum átt sér stað á síðustu tveimur árum. Mest hefur kaupmáttur vaxið hjá skrifstofukon- um, en kaupmáttur dagvinnulauna var 26% hærri árið 1996 en hann var árið 1990. Kaupmáttur iðnaðar- manna 1996 var hins vegar 97,9% af kaupmætti árið 1990. TEKJUR, SKATTAR OG RÁÐSTÖFUNARTEKJUR 1990-96 Hjón Upphæðir í kr. á mánuði á verðlagi hvers árs I með 2 börn 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Tekjuskattsstofn 202,342 223.063 225.792 226.800 230.833 239.583 258.750 Tekjuskattur 41.844 46.679 46.836 50.719 53.508 56.368 64.340 Barnabætur 9.738 10.597 6.200 6.251 6.295 6.379 6.340 Vaxtagjöld 19.442 21.317 22.825 23.108 23.383 23.658 24.317 Vaxtabætur 8.533 9.267 9.775 9.933 9.775 10.475 10.558 Ráðstöfunartekjur 178.769 196.248 194.930 192.266 193.396 200.069 211.308 Skattbyrði, % af | tekjuskattsstofni 11,7% 12,0% 13,7% 15,2% 16,2% 16,5% 18,3% Einstætt foreldri með eitt barn Tekjuskattsstofn 83.953 92.558 92.917 90.558 91.283 94.667 102.240 Tekjuskattur 9.488 12.917 13.060 12.120 12.409 13.757 16.775 Barnabætur 10.060 10.827 10.830 10.526 10.783 11.085 11.390 Vaxtagjöld 11.875 13.017 14.017 14.200 14.563 14.925 15.333 Vaxtabætur 6.767 7.550 8.167 8.267 8.308 9.225 9.425 Meðlag 6.814 7.315 7.509 10.300 10.300 10.712 10.794 Ráðstöfunartekjur 98.106 105.333 106.363 107.531 108.266 111.932 117.074 Skattbyrði, % af tekjuskattsstofni -8,7% -5,9% -6,4% -7,4% -7,3% -6,9% -4,0% Einhleypíngur Tekjuskattsstofn 71.936 79.310 79.617 78.727 79.583 81.083 87.570 Tekjuskattur 11.923 13.453 13.060 13.526 14.263 15.200 18.335 Vaxtagjöld 10.525 11.517 12.617 12.875 12.938 13.092 13.600 Vaxtabætur 5.017 5.483 6.033 6.217 5.975 6.450 6.708 Ráðstöfunartekjur 65.030 71.341 72.590 71.416 71.295 72.334 75.943 Skattbyrði, % af tekjuskattsstofni 9,6% 10,0% 9,3% 10,4% 8,8% 10,8% 13,3% Ráðstöfunartekjur og skattar hækka Fjallað er um ráðstöfunartekjur, en þær ráðast af margvíslegum öðr- um þáttum en atvinnutekjum. M.a. hvernig tekjur skiptast milli hjóna, fíölda barna og vaxtagjöldum af húsnæðislánum. Þá þurfi að taka tillit til annarra tekna fólks en af atvinnu og þess hvernig fólk nýtir ýmsa frádráttarliði samkvæmt skattalögum. í skýrslunni eru ráðstöfunartekjur skilgreindar sem atvinnutekjur að frádregnum tekjusköttum en að við- bættum barnabótum og vaxtabót- um. Þar kemur fram, byggt á upp- lýsingum úr skattframtölum, að ráð- stöfunartekjur stóðu að mestu í stað árin 1991-1994 en hafa aukist tals- vert á síðustu tveimur árum, þó eink- um hjá hjónum með börn ogeinstæð- um foreldrum. Ráðstöfunartekjur einstaklinga hafa hins vegar lítið breyst. Jafnframt hefur skattbyrði sem hlutfall af tekjuskattstofni aukist jafnt og þétt á undanförnum árum eða úr 11,7% í 18,3% að jafnaði hjá hjónum með 2 börn og úr 9,6% í 13,3% hjá einstaklingum. Hjá ein- stæðum foreldrum hefur einnig dreg- ið úr hlutfalli bóta. Bætur lækka Kaupmáttur atvinnuleysisbóta jókst á síðustu tveimur árum, eftir að hafa rýrnað verulega árin þar á undan. Árið 1996 hafði kaupmáttur þeirra aukist um 3,4% miðað við árið 1990, ef miðað var við neysluvísitölu. Hins vegar halda þær ekki í við launavísitölu og eru samkvæmt henni 98,9% af bótum ársins 1990. Þá hefur grunnlífeyrir aldraðra og öryrkja ekki hækkað í takt við iaunaþróun, en hann var tekjutengd- ur árið 1992. Kaupmáttur elli- og örorkulífeyris var á síðasta ári 98,8% af kaupmætti ársins 1990 og miðað við launavísitölu var elli- og örorku- lífeyririnn 94,4% af lífeyri ársins 1990. Þetta er í skýrslunni rakið til þess að ýmsar eingreiðslur hafa verið greiddar sem uppbót á tekjutengingu og heimilisuppbætur en ekki á grunn- lífeyri. Kaupmáttur elli- og örorkulíf- eyris með tekjutryggingu og heimilis- uppbótum var árið 1996 1,6-3% meiri en árið 1990, miðað við neysluvísi- tölu. Hlutur skjúklinga í lyfja- og sjúkrakostnaði eykst Sérstaklega var spurt um breyt- ingar á lífskjörum aldraðra, öryrkja og sjúklinga með breytingu á lögum, reglugerðum, lyfjakostnaði og þjón- ustugjöldum. I skýrslunni kemur fram að verulegar breytingar hafi verið gerðar í lyfjamálum til að draga úr mjög ört vaxandi kostnaði samfé- lagsins. Sjúklingar greiða nú fyrir fleiri lyf, hlutdeild lyfjakaupenda í kostnaði hefur hækkað úr 18% í 32%, og er það sagt vera meðal- greiðsluhlutfall í Evrópu. Á móti hefur heildsöluálagning á lyf lækkað en þrátt fyrir það hefur lyfjaverð til notenda hækkað umtals- vert á þessum árum og langt umfram almennt verðlag. Fram kemur að það hefur hækkað um 64% milli áranna 1991 og 1996, eða um 44% umfram hækkun neysluvísitölu. í skýrslunni kemur fram að breyt- ingar á skipan heilbrigðismála hafi miðað að því að auka kostnaðarhlut- deild notenda. Áætlað er að þjóðin hafi varið 38,8 milljörðum króna til ■ heilbrigðismála árið 1996, og þar af hafi notendur greitt 16,5% en sam- svarandi hlutfall árið 1990 var 13,4%. Skuldir 110 milljörðum hærri Sérstaklega er fjallað um skuldir heimila og einstaklinga. Fram kemur að á á föstu verðlagi í janúar 1997 hafi skuldir heimilanna aukist um tæplega 110 milljarða króna árin 1990-1996 og hlutfall skulda af ráð- stöfunartekjum hafi hækkað um 41 prósentustig. Hin hlið málsins sé eignir sem standi á móti þessu, og í þessu sambandi sé eign heimila í líf- eyrissjóðum hvað mikilvægust, en sjóðirnir hafi styrkst m.a. vegna þess að greitt er af öllum launum á al- mennum vinnumarkaði. Spurt var um fjölda nauðungar- uppboða á húsnæði einstaklinga og íjölda gjaldþrota. Ekki eru til tölur um nauðungaruppboð á íbúðarhús- næði, en uppboð að kröfu Húsnæðis- stofnunar voru 303 árið 1992, 464 árið 1993, 540 árið 1994, 628 árið 1995 og 611 árið 1996. Uppboðum vegna skulda við Byggingarsjóð hef- ur fjölgað hlutfallslega mest á þessu tímabili; þau voru 55 árið 1992 en 181 á síðasta ári. Fram kemur að gjaldþrot einstakl- inga voru 414 árið 1993, 722 árið 1994 og 871 árið 1995. Á árunum 1982 til 1990 voru kveðnir upp um 400 gjaldþrotaúrskurðir að meðaltali á ári. FYRSTA hjartaskurðaðgerðin með sérútbúinni hjarta- og lungnavél fyrir börn var gerð á Landspítalanum í gær. F |YRSTA hjartaskurðað- gerðin hér á landi með sérútbúinni hjarta- og lungnavél fyrir börn var gerð á Landspítalanum i gær. Bjarni Torfason hjartaskurðlækn- ir og yfirlæknir á skurðdeild Landspítalans segir aðgerðina marka þáttaskil í skurðlækningum á börnum með hjartagalla hér á landi. „Með tilkomu fullkomnari tækjabúnaðar og aukinnar sér- þekkingar starfsfólks á handlækn- issviði Landspítalans munum við framvegis geta gert um 75% skurðaðgerða á börnum með hjartagalla hér á landi, í stað 25% áður. Hjarta- og lungna- vélin gegnir hlutverki hjarta og lungna meðan á hluta af aðgerð stendur." Aðgerðin í gær var gerð á tæplega átta ára gamalli stúlku með algengan hjarta- galla og tókst hún mjög vel, að sögn Bjarna. „Lækningin er varanleg sem gerir það að verkum að viðkomandi hefur nú sömu lífslíkur og önnur börn.“ Bjarni hefur starfað á hjarta- og lungnaskurðdeild frá árinu 1990 og stjórnað hjartaskurðaðgerðum á börnum en hann er sérmennt- aður í almennum skurðlækn- ingum og hjarta- og brjóst- holsskurðlækningum frá Lundi í Svíþjóð þar sem hann starfaði um tíma. „Horfur barna með al- genga hjartagalla eru nú góð- ar og viðunandi hvað varðar sjaldgæfari og alvarlegri galla. Þetta má þakka vax- andi þekkingu, nákvæmari greiningu, betri svæfingar- og gjörgæslumeðferð en ekki síst nýrri þróun í hjarta- skurðtækni." Sparnaður um 1 milljón króna Fjárhagslegur ávinningur af því á flytja þjónustuna heim er mik- 01, segir Bjarni en reiknað er með að árlega verði framkvæmdar um 30 hjartaskurðaðgerðir á börnum hér á landi. Sparnaður sem hlýst af hverri aðgerð er um 1,2 millj. króna en um helmingi ódýrara er að gera aðgerðina hér á landi en erlendis. Bjarni segir þrýsting frá foreldrum hjartveikra barna einn- ig hafa verið mikinn. „Ferðirnar Þáttaskil í hjartaaðgerð- um á bömum Morgunblaðið/Golli BJARNI Torfason hjartaskurðlæknir ásamt Skúla Gunnlaugssyni deildarlækni við hjartaskurðaðgerð i gær. út eru bæði erfðiðar og kostnað- arsamar en einnig líður hjartveik- um börnum vafalaust betur hér heima en í framandi landi.“ Rúmlega 2.000 hjartaskurðað- gerðir hafa verið gerðar með góð- um árangri hér á landi frá árinu 1986, þar af á fjórða tug hjarta- skurðaðgerða á börnum. „Fá önn- ur úrræði eru til en skurðaðgerð ef barn fæðist með verulegan hjartagalla en ýmislegt bendir til að mjög alvarlegum hjartagöllum rnuni fækka í framtíðinni vegna bættrar greiningar á fósturskeiði. Valdar kransæðaaðgerðir mögulegar með speglunartækni í undirbúningi er hjá hjarta- skurðlæknum á Landspítalanum að gera vissar kransæðaskurðað- gerðir með speglunartækni. Myndu þær einkum koma til við- bótar eða í stað svokallaðra blást- ursaðgerða sem gerðar eru í dag við vægari kransæðaþrengslum. „Þessi tækni kemur ekki í stað opinna hjartaaðgerða en hana má nota við ákveðnar aðgerðir í völd- um tilfellum og nú þegar eru nokkrir sjúklingar hjá okkur sem við gætum beitt þessari tækni við,“ sagði Bjarni Torfason í gær. Speglunartækni er í dag notuð við margs konar aðgerðir, t.d. í bijóstholi, svo sem á lungum, goll- urshúsi og taugakerfi brjósthols- 4 ins. Erlendis er á nokkrum stöðum farið að nota þessa tækni til að lagfæra þröngar eða stíflaðar kransæðar. Milli 300 og 400 blást- ursaðgerðir fara fram hérlendis árlega í hjartaþræðingu. „Með þvi að nota brjósthols- speglun sem er tiltölulega lítil aðgerð og tefur sjúklinga lítið frá störfum og beina tengingu á frískri slagæð inn á krans- æðakerfið má væntanlega í mörgum tilvikum fá varan- legri lækningu," segir Bjarni Torfason ennfremur. „Við gerum litla skurði milli rifja og getum gert við viðkomandi kransæð án þess að stöðva * hjartað og þarf því ekki að nota hjarta- og lungnavél. Við þessar aðgerðir þarf auk speglunartækis að nota ýmsa einnota hluti sem við eigum eftir að fá hingað en eru væntanlegir. Þessar aðgerðir gætu því hafist innan fárra vikna.“ Árangur hefðbundinna kransæðaaðgerða hefur verið mjög góður, að sögn Bjarna, og má af þeirri reynslu áætla að með nýju aðferðinni verði árangur í svipuðum dúr. Landssöfnun til stuðnings hjartveikum börnuni - „Gefum þeim von - styrkj- um hjartveik börn“ er yfir- skrift landssöfnunar sem fram fer á morgun, föstudag- inn 14. mars. Söfnunin er samvinnuverkefni íslenska útvarpsfélagsins, SPRON, Giriu línuimai:, Neistans, styrktar- félags hjartveikra barna og fleiri aðila. Söfnunin fer fram á Bylgjunni og Stöð 2 og hefst á Bylgjunni að morgni dags. Fólk getur hringt í söfnunarsíma hjá Islenska út- varpsfélaginu allan daginn og er aðalnúmer söfnunarinnar 800 5050. Einnig getur fólk hringl, í Gulu línuna, 562 6262, sem hefur lánað númer sitt. Enn fremur er hægt að leggja framlög inn á reikning söfnunarinnar, 11522697 í SPRON. .
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.