Morgunblaðið - 10.04.1997, Page 38

Morgunblaðið - 10.04.1997, Page 38
38 FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1997 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR HAGFRÆÐINGUR Samtaka iðnaðarins, Ingólfur Bender, ritar grein í Mbl. þann 12. mars si. Greinin er ætl- uð sem svar við athug- semdum undirritaðs við málflutning samtak- anna. Þó er engin svör þar að finna. Greinin er því miður full af upp- hrópunum og skítkasti undir rós. Væntanlega á orðavalið að fela hið efnislega undanhald hjá hagfræðingi samtak- anna. Það er leitt að Ingólfur skuli velja grein sinni þennan stíl. Það er mikilvæg skylda fagmanna að leitast við að útskýra fyrir lesendum Morgunblaðsins og raunar þjóðinni allri rök sín með sem skilmerkilegustum hætti. Vonandi getur Ingólfur verið því sammála. Sé svo ætti hann að sjá sóma sinn í því að haga málflutningi sínum með öðrum hætti. Auknar aflatekjur eru ekki undirrótin að vanda iðnaðar Sú fullyrðing stendur óhögguð, að auknar aflatekjur eru ekki undir- rótin að vanda iðnaðar. Ingólfur hafði haldið því fram að auknar afla- tekjur útgerðar valdi flótta starfs- manna og fjármagns úr iðnaði. Við þann málflutning gerði undirritaður þrjár megin athugasemdir. í fyrsta lagi, að það væri síður « en svo sjálfgefið að auknar tekjur í fiskveiðum valdi almennum launa- hækkunum, þar sem laun ráðast fyrst og fremst af framboði og eftir- spurn eftir vinnuafli. Auknar afla- tekjur kalla hins vegar ekki á aukið vinnuafl og því er engin ástæða fyrir almennum launahækkunum. í öðru lagi, að þótt laun sjómanna hækki við auknar aflatekjur er fjarstæða að halda því fram að launa- hækkun sjómanna valdi launahækkunum í öðr- um atvinnugreinum. í þriðja iagi, gaf hag- fræðingurinn sér það að til væri einhver þjón- ustugeiri hér á landi sem hækkað gæti verð þjónustu sinnar þegar aflatekjur aukast. Þetta er einnig fjar- stæða. I grein sinni svarar hagfræðing- urinn þessum athugsemdum engu. Hann hverfur hins vegar frá fyrri fullyrðingum sínum um að iðnaður dragist saman, þegar vel gengur í sjávarútvegi og reynir að fela und- anhald sitt með því að ræða nú al- mennt um markaðshlutdeild og arð- semi í iðnaði. Þá benti undirritaður á, að bætt afkoma í útgerð leiði að öðru óbreyttu til aukinnar eftir- spurnar útvegsins eftir afurðum sjávarútvegsiðnaðar, s.s. veiðafær- um, tækjabúnaði, viðhaldi, nýsmíði o.s.frv. Þessi veigamikli hluti iðnað- arins í landinu á m.ö.o. mikið undir velgengni sjávarútvegs komið. Veiðigjald minnkar getu útvegsins til að kaupa þá þjónustu og hefur því neikvæð áhrif á þennan mikil- væga hluta íslensks iðnaðar. Röng túlkun og meðferð hagtalna? Þessu næst reynir hagfræðingur iðnaðarins að gera meðferð undirrit- Það er afskaplega hæp- in talnameðferð, segir Birgir Þór Runólfs- son, að nota hagtölur sem sýna aðeins al- menna þróun vestrænna hagkerfa, til að rökstyðja nauðsyn veiðigjalds. aðs á hagtölum tortyggilega. í grein í Mbl. þann 8. feb. sl. valdi Ingólfur tímabilið 1983-1993 til að reyna að rökstyðja kenningu sína. I grein sinni frá 12. mars telur hann hins vegar meinbugi á því að því að undir- ritaður noti hagtölur sama tímabils. Talnameðferð Ingólfs var að mati undirritaðs villandi. Vegna gangs hagsveiflunnar er eðlilegra að skipta tímabilinu upp í tvö skeið, 1983- 1987 og 1987-1993. Á fyrra tíma- skeiðinu hækka aflatekjur og störf- um í iðnaði fjölgar. Á seinna skeið- inu lækka aflatekjur og störfum í iðnaði fækkar. Kenningu hagfræð- ings Samtaka iðnaðarins um að hag- ur iðnaðar versni með bættum hag sjávarútvegs fær því ekki stuðning frá þessum tölum. Þvert á móti benda þær til þess að hagur þessara tveggja atvinnugreina fari saman. Ingólfur viðurkennir þetta í raun í greininni nú þó hann reyni að fela það í orðavaðli. Hagfræðingur iðnað- arins telur ekki við hæfi að nota þessar tölur, enda sýna þær ekki það sem hann vill sjá. í stað þeirra vill hann notast við tölur um hlutdeild iðnaðar í heildarvinnuaflsnotkun. Hann virðist álíta að þær tölur styðji kenningar hans fremur. Svo er þó ekki. Hlutdeild iðnaðar minnkaði stöðugt frá því í lok áttunda áratug- arins og til ársins 1995, en frá þeim tíma hefur hlutdeildin aukist lítil- lega. Lítið sem ekkert samhengi virðist milli breytinga í aflatekjum og hlutdeildar iðnaðar í vinnuafl- snotkun. Notkun undirritaðs á hag- tölum þessa tímabils er með mjög svo eðlilegum hætti. Fjöldi starfa gefur mun betri mynd en hlutdeild- artölur. Ástæðan er m.a. að hlut- deild iðnaðar í vinnuaflsnotkun hefur á undanförnum áratugum farið minnkandi í nær öllum vestrænum hagkerfum. Þjóðfélagsbreytingar hafa kallað á meiri þjónustustarf- semi í takt við framleiðniaukningu frumframleiðslugreina og iðnaðar. Framleiðniaukningin þýðir að færri hendur þarf til að framleiða sama magn vöru. Hún skilar sér líka í hærri raunlaunum og færri vinnu- stundum, en hvorutveggja kallar á aukna þjónustu. Þ.a.l. eykst hlut- deild þjónustugeirans í hagkerfinu, á kostnað hlutdeildar iðnaðar. Þessi þróun í vestrænum hagkerf- um er auðvitað engin vísbending um einhvern samskiptavanda iðnaðar og annarra atvinnuvega eins og hag- fræðingur iðnaðarins vill vera láta. Það að nota þessar hagtölur, sem í raun sýna aðeins almenna þróun vestrænna hagkerfa, til að rökstyðja sértæka og mjög svo sérstæða kenn- ingu um nauðsyn veiðigjalds, er af- skaplega hæpin talnameðferð svo ekki sé meira sagt. Þess utan má ekki gleyma því, að opnari markaðir hér á landi undanfarin áratug, m.a. lækkandi jöfnunartollar og gjöld, kunni að hafa haft áhrif á starfsemi iðnaðar hér á landi. Samkeppnin hefur í raun aukist og sjálfsagt tek- ur það einhvern tíma fyrir hin ýmsu iðnfyrirtæki að aðlagast henni. Þetta hefur hins vegar ekkert með sjávar- útveginn að gera. Sveiflujöfnun með hjálp veiðigjalds? Það er með öllu furðulegt hversu hugfanginn hagfræðingur iðnaðar- ins er af úreltum hugmyndunum um sveiflujöfnunarsjóði. Samtök iðnaðarins vilja nú nota veiðigjald sem jöfnunarsjóðstæki. Veiðigjaldið á að nota til að greiða niður erlend- ar skuldir. Það á m.ö.o. að reyna að einangra gjaldeyrisáhrif afkomu- sveiflna í sjávarútvegi frá öðrum greinum hagkerfisins með' slíkum ráðstöfunum. Þetta er í aðálatriðum gamli verðjöfnunarsjóðurinn aftur- genginn. Eins og reynslan sýnir er engin þörf á veiðigjaldi í því ferli. Á undanförnum áratugum hefur fjölmargt verið reynt til að mæta sveiflum í sjávarútvegi. Allt hefur það hins vegar runnið út í sandinn, eins og undirritaður hefur áður rak- ið. Þessar tilraunir voru skilgetið afkvæmi millifærsluhugsunarhátt- ar kreppu- og stríðsáranna. Slíkar millifærslur sveiflujöfnunarsjóða endurdreifa einungis byrðunum af þessum sveiflum á aðra atvinnuvegi og einstaklinga en þá sem fyrir sveiflunum verða. Slík endurdreif- ing brenglar skilaboð hagkerfisins til fyrirtækja og er því í sjálfu sér óskynsamleg. Veiðigjald er skattheimta! Ingólfur heldur því síðan fram að afstaða undirritaðs til veiðigjalds grundvallist á andstöðu við aukna skattheimtu. Þessi fullyrðing hans er röng. Afstaða undirritaðs til veiðigjalds byggist fyrst og fremst á því að engin haldbær rök hafa verið sett fram um nauðsyn eða gagnsemi veiðigjalds. Að auki hefur undirritaður síðan bent á, að líkleg- asta afleiðing veiðigjalds sé að umsvif hins opinbera aukist. Ef markmiðið er hins vegar að auka ríkisumsvif, er skattur á útgerðar- fyrirtæki tæpast neitt álitlegri en skattur á önnur fyrirtæki og ein- staklinga. Slíkt markmið um aukin ríkisútgjöld og aukna skattheimtu á að sjálfsögðu ekki að fela í sveiflu- jöfnunarhugmyndum iðnaðarins. Höfundur er dósent í hagfræði. Enn um Samtök iðnað- arins og veiðigjald Birgir Þór Runólfsson *■ Meðal annarra orða Handan halastjörnu Geimskipið á að vera falið á bak við bjarma halastjörnunn- ar. Kom það kannski síðast fyrir 4.200 árum? Njörður P. Njarðvík spyr: Hvernig getur nokkur maður orðið svo heltek- inn (í bókstaflegri merkingu) af slíkum furðudraumum, að hann sé reiðubúinn að svipta sig lífi fyrir þá? Idymbilviku fórum við hjónin austur í Óræfasveit með vinum okkar til þess að skoða verksummerki eftir flóðið á Skeiðarársandi, og bar fleira minnis- vert fyrir augu. Hinir gríðarstóru jakar sem flóðið velti fram sandinn eins og bandhnykl- um, sýna okkar hvílíku afli náttúran býr yfir, og um leið smæð mannsins andspænis eyðandi og skapandi frumkröftum tilver- unnar. Slík sýn mun seint gleymast. Við gistum að Hofi, austar í sveitinni, og á heiðu síðkvöldi blasti við önnur sýn, sem var ekki síður tignarleg. í eðlilegu næturmyrkri sveitarinnar, þar sem raf- magnsljós byrgja ekki útsýn, hvelfdist yfir okkur stjörnum stráð himinhvolfið af þvílík- um skýrleika, að ég minnist þess ekki að hafa séð aðra eins dýrðarsýn. Og kóróna þessarar skrautsýningar var hin bjarta halastjarna Hale-Bopp, er sýndist standa kyrr, en við vitum þó að þýtur með ógnar- hraða svo víða braut, að hún sást síðast frá jörðu fyrir 4.200 árum, er menn litu upp undrandi augum í Forn-Egyptalandi. Þessi sjón var enn til þess fallin að minna okkur á smæð okkar manna og takmarkað- an skilning á þeirri undraveröld sem við byggjum. Hins vegar sáum við ekki, þótt við brygð- um allsterkum sjónauka fyrir augu, að í för með halastjörnunni væri neitt geimskip, sem hópur auðtrúa Bandaríkjamanna var svo sannfærður um að væri komið til að sækja sálir þeirra, að hann svipti sig lífi til þess að verða ekki af svo einstæðu tæki- færi í lok árþúsunds. að kann að hljóma eins og þver- sögn, en andspænis ofurkröftum náttúrunnar og óumræðileik stjörnuhiminsins og við síðari lest- ur um hópsjálfsvíg vestur í Kaliforníu, fer ekki hjá því að maður undrist jafnframt ógnarorku innri krafta mannshugans og áhrifamátt. Þessi fámenni söfnuður laut andlegum yfirráðum leiðtoga, er hafði smíð- að sér heimsmynd úr undarlegri samsuðu alls konar trúarskoðana, hindurvitna og tæknidýrkunar. Nú er það engin ný bóla, að menn velti fyrir sér lífi annars staðar í aiheiminum, enda ber það vott um einkennilegan hroka að ímynda sér að við, mannskepnurnar, séum einu viti gæddu verurnar í gervöllu sköpunarverkinu. Það er heldur ekkert nýtt að ímynda sér að annars staðar geti verið til verur sem séu langt á undan okkur í andlegri þróun. Og enn er sú skoðun ekki ný, að slíkar verur séu að reyna að hafa áhrif á líf okkar á jörðunni, og jafnvel að reyna að hjálpa okkur í seinagangi okkar. Þannig má t.d. lesa í ritum Helga Pjeturss að eldstólpinn sem vísaði gyðingum veg forðum hafi verið tilraun veru frá annarri stjörnu til að gera sér sýnilegan líkama hér í okkar veröld. En í boðskap ieiðtogans Applewhite eru svo augljósir þverbrestir, að það er erfitt að ímynda sér hvernig nokkurn veginn óvit- laust fólk geti látið blekkjast af honum. Sál átti að verða til í sumum mönnum. Þeir áttu að geta komist á svið æðra mann- lífinu. Til þess þurftu þeir að deyja. Eftir var aðeins sálin. Samt þurfti geimskip til flutninganna. Allir voru svartklæddir og í íþróttaskóm af ákveðinni tegund. Þurftu menn að hlaupa einhver ósköp? Fimm doll- ara seðill í vasa ásamt smámynt. Þurftu menn að geiða feijutoll? (Ekki mjög hátt flugfargjald. Sálin kannski lítil og létt?) Litla ferðatösku hafði hver og einn hjá sér. Þurfti sálin föt og tannbursta? Og kannski rakvél? Geimskipið á að vera falið á bak við bjarma halastjörnunnar. Kom það kannski síðast fyrir 4.200 árum? Og alnetið og ver- aldarvefurinn léku fyrirferðarmikið hlut- verk í lífi þessa safnaðar. Það er trúlega nýtt í heimi sértrúar enda fyrirbærið nýtt i sjálfu sér. Hvernig getur svo nokkur maður orðið svo heltekinn (í bókstaflegri merkingu) af slíkum furðudraumum, að hann sé reiðubú- inn að svipta sig lífi fyrir þá? Aævi margra manna kemur sú stund að hann spyr sig: er þetta allt og sumt? Er þetta lífið: að vinna, stofna fjölskyldu, borða, drekka kaffi, horfa á sjónvarp, lesa, hlusta á tónlist, fara út að ganga? Þá getur hafist innri leit, sem byggist á eins konar eðlis- lægri þörf fyrir mannrækt og þrá eftir andlegum þroska. Þessari leit er oft líkt við ferð, en til hennar þarf hvorki veraldar- vef né geimskip, því að þetta er ferð um innlönd manneskjunnar, leit að innsta kjarna. Enski heimspekingurinn Paul Brun- ton hefur sagt um upphaf þessarar leitar, að hún hefjist þegar menn eru orðnir þreytt- ir á því að láta aðra segja sér að þeir hafi ódauðlega sál, og fari að leitast við að sann- prófa það á sjálfum sér. í þessari leit leynast snemma hættur, því að ýmsir eru reiðubúnir til-að gera slíku fólki fyrirsát, þegar það er hvað viðkvæmn- ast í upphafi leitar sinnar. Þetta eru raun- verulegar hættur, þótt þær þurfi ekki að leiða menn til sjálfsvíga, og þær eru einkum af tvennum toga. Annars vegar snúast þær um fégræðgi og hins vegar um yfirráð yfir hugum manna. Og verst er þegar þetta tvennt fer saman og birtist í mönnum sem þjást í senn af fégræðgi og þörf fyrir að stjórna lífi annarra undir yfirskini andlegs leiðtoga. Hver kannast ekki við helgarnámskeið, þar sem menn eiga að útskrifast með gráð- ur, jafnvel meistaratitil, ef þeir eru reiðu- búnir að leggja fram drjúgan skilding? Og er það þó tiltölulega saklaust, ef skaðinn verður aðeins Ijárhagslegur. En því miður fylgir oft annar skaði öllu alvarlegri, og hann getur falist í ranghugmyndum og brenglaðri sjálfsmynd. Sá sem hefur innri leit sína, þarf að læra að varst alla loddara, sem lofa ár- angri með lítilli fyrirhöfn. I leit að andlegum þroska hefst ekkert nema með þrotlausri sjálfsviðleitni og sjálfsögun. Og umfram allt þarf að varast þá, sem krefjast undir- gefni við ákveðna kenningu, sem krefjast hlýðni við ákveðnar hegðunarreglur, af því að þeir þykjast tala í nafni einhvers æðri sannleika. Ef leitandinn gengst undir and- legan og líkamlegan aga slíks „leiðtoga", glatar hann forsendu leitarinnar, sem er frelsi, og breytist í viljalítinn eða jafnvel viljalausan þræl, eigin dómgreind er horfin, og endalokin geta jafnvel orðið sjálfsvíg. Leitandinn verður þvert á móti að efla sí- fellt dómgreind sína og sjálfstæða hugsun, andlegt frelsi sitt, og umfram allt að lána aldrei vitund sína öðrum. Buddha sagði: Trúðu engu af því að vit- ur maður hefur sagt það. Trúðu engu af því að því er almennt haldið fram. Trúðu engu af því að það er ritað. Trúðu engu af því að það er sagt vera guðlegt. Trúðu engu af því að einhver annar trúir því. Trúðu því einu sem þú sjálf(ur) dæmir vera rétt. Höfundur er prófessor í íslenskum bókmenntum við Háskóla íslands.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.