Morgunblaðið - 26.04.1997, Page 20

20 LAUGARDAGUR 26. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LÍFEYRIR LANDSMANNA
Tekist á um sam-
tryggingu og séreign
að undrar mig að
menn skuli vera í
þeim hugleiðingum
að festa í löggjöf
og breyta atriðum
sem eru kjara-
samningsatriði. Samningarnir eru
skýrir og vel skilgreindir um trygg-
ingalegan þátt sjóðanna, starfs-
greinabundna sjóði og 10% skyldu-
tryggingu í sameignarsjóði. Samn-
ingarnir gera hins vegar ráð fyrir
að sett verði löggjöf um eftirlit með
sjóðunum og starfsemi þeirra. Þar
er gert ráð fyrir, að hlutverk Banka-
eftirlitsins yrði betur skilgreint.
Þetta hefði átt að nægja og ég átta
mig ekki á tilgangingum með laga-
setningu að öðru leyti,“ sagði Víg-
lundur Þorsteinsson, varaformaður
stjórnar Lífeyrissjóðs verzlunar-
manna.
Víglundur sagði að ákveðinn mis-
skilningur fælist í umræðu um sér-
eignarsjóði. „Þeir sem aðeins greiða
í þá eru auðvitað ótryggðir með
öllu, nema þeir kaupi sér sérstakar
tryggingar fyrir örorku-, barna- og
makalífeyri. Séreignarsjóðirnir eru
ekkert annað en sparisjóðsbók. Hitt
er svo annað mál, að séreignarsjóð-
ir hafa verið við lýði í langan tíma
og ég held að það sé óhjákvæmilegt
að setja um það reglur, með hvaða
hætti þeir sem eingöngu greiða til
þeirra aðlagi sig samtryggingu. Þá
þarf að velta því fyrir sér hvort
þeir sem hafa ef til vill greitt í tvo
áratugi í séreignarsjóð þurfi að
breyta inneign sinni í ævilanga líf-
rentu eða megi skipuleggja mál sín
á annan veg.“
Víglundur sagði að grundvöllur
lífeyriskerfísins yrði að vera sá, að
allir greiddu 10% launa til sam-
tryggingar, svo þeir næðu lágmarki
í lífeyristryggingum. „Að því er
varðar núverandi stöðu, að sumir
greiði til séreignarsjóða, þá skilur
þetta frumvarp þá eftir í lausu lofti.
Ég hafði vonast til að ríkisstjórn,
fulltrúar launþega, vinnuveitenda
og lífeyrissjóða skoðuðu málin ofan
í kjölinn og gengju þannig frá, að
öryggi allra væri tryggt og öllum
rétti til skila haldið, áður en reynt
yrði að koma á löggjöf. Þeir hefðu
þurft að gefa sér tíma fram á næsta
vetur til að búa löggjöfina þannig
úr garði, að um hana gæti ríkt frið-
ur og sátt. Það þarf að endurbæta
þá löggjöf sem nú er í gildi, en hún
er niðurstaða nefndarstarfs, þar
sem að komu Alþýðusambandið,
Vinnuveitendasambandið og ríkis-
valdið og sú nefnd starfaði hátt í
tuttugu ár áður en hún lauk endan-
lega tillögugerð sinni. Mér finnst
heldur hratt hlaupið núna.“
Aðspurður hvort breyta ætti fyr-
irkomulagi á kjöri til stjórna lífeyr-
issjóða, sagði Víglundur að það
væri grundvallaratriði að því fyrir-
komulagi yrði ekki breytt. „Þetta
eru samtryggingarsjóðir þúsunda
manna og hagsmunir þeirra eru
mismunandi. Þeir yngstu njóta ríku-
legrar tryggingavemdar að því er
varðar örorku-, barna- og makalíf-
eyri. Þessir hagsmunir breytast eft-
ir því sem árin líða og áhugi á sterk-
ari ellilífeyrisgreiðslum verður rík-
ari. Þessir tryggingalegu þættir eru
hluti af kjarasamningum aðila og
verða að vera það, en ekki þannig
að hægt sé að breyta þeim á árs-
fundum lífeyrissjóða. Þar með væru
menn að tefla saman hagsmunum
kynslóðanna. Það er grundvallar-
skilyrði atvinnulífsins fyrir greiðslu
á 6% af launum starfsmanna í líf-
eyrissjóð að tryggingalegu þættirn-
ir standi með skýmm hætti.“
Víglundur sagði að frá sjónar-
miði atvinnurekenda þyrfti að
tryggja að lífeyrissjóðir gætu staðið
við skuldbindingar sínar, svo ekki
þyrfti að auka skattheimtu í fram-
tíðinni. „Sú hætta er fyrir hendi,
ef menn misstíga sig í þessum efn-
um.“
Frumvarpið gerir ráð fyrir
að allir launþegar greiði
í sameignarlífeyrissjóði
Sáttur við heildarlöggjöf
ið erum sáttir við
að fá heillega lög-
gjöf um lífeyris-
sjóði, en teljum að
ekki hafi verið stað-
ið a,ð smíði frum-
varpsins sem skyldi. í nefndinni, sem
samdi það, var enginn fulltrúi sam-
banda lífeyrissjóða og það var því
ekki leitað eftir neinu samráði við
þá. Við erum heldur ekki sáttir við
að það skuli fyrst og fremst eiga
að vera bankar og sparisjóðir, líf-
tryggingafélög og verðbréfafyrir-
tæki sem eigi að ávaxta iðgjöld
umfram skyldubundin 10%. Ef menn
stæðu frammi fyrir að lífeyrissjóða-
kerfið væri illa rekið, myndi ég skilja
þetta, en þau rök eru ekki fyrir
hendi. Hvað sem segja má um lífeyr-
issjóðina, þá eru þeir almennt nokk-
uð vel reknir," sagði Halldór Bjöms-
son, stjómarformaður Lífeyrissjóðs-
ins Framsýnar.
Halldór sagði að nú ríkti sátt í
röðum launþega um lífeyrissjóðina.
„Rekstur sjóðanna hefur alltaf verið
að batna og réttindi sem þeir veita
um leið. Staða fólks fer því mjög
batnandi."
Halldór sagði að gallinn við sér-
eignarsjóðina væri að í þeim fælist
engin samtrygging og þegar sér-
eignin væri upp urin þyrfti að leita
á náðir samtryggingar þjóðfélags-
ins og fá lífeyri frá almannatrygg-
ingum. Slíkt væri ósanngjarnt.
„Mér finnst mjög gott mál að
skylda menn til að vera í iífeyris-
sjóði og þá samtryggingarsjóði.
Hins vegar var ekki hægt að fallast
á hámarksgreiðslu í iðgjald, til
dæmis 10 þúsund krónur eins og
rætt var um. Ég tek undir með
Þórarni V. Þórarinssyni, fram-
kvæmdastjóra VSÍ, sem benti á að
lífeyrissparnaðurinn byggist á
kjarasamningum og ef það eigi að
hrófla við þessu geti ríkisstjórnin
alveg eins skipað kjaramálum með
lögum. Slíkt held ég að menn
myndu seint sætta sig við.“
Halldór sagði, um hugmyndir um
aukið lýðræði við kosningar til
sjóðsstjórna, að hjá Framsýn væri
sú regla að kosið væri um fulltrúa
í stjórn lífeyrissjóðsins um leið og
kosið væri til stjórnar félagsins.
Þannig kæmu félagar beint að kjör-
inu. „Hins vegar eru virkir félagar
29 þúsund og þeir koma ekki allir
nærri kosningunni, en ég held að
það gæti orðið erfitt að koma þessu
öðruvísi við. Ég er hins vegar ekki
endilega á því að vinnuveitendur
eigi að eiga fulltrúa í stjórnum líf-
eyrissjóðanna, því réttindin eru al-
farið launþeganna. Um þetta hefur
hins vegar ríkt samkomulag og ég
hef aldrei orðið var við vandamál
vegna aðildar að stjórn. Það er
auðvitað eðlilegt að þessar raddir
um aukið lýðræði heyrist, en það
er ekkert í meðferð sjóðanna sem
gefur tilefni til að þingmenn séu
með einhvetja tortryggni í garð
þeirra.“
Þvert á þróun síðustu ára
að er margt gott í
þessu frumvarpi.
Ég fagna til dæmis
ákvæðum um fjár-
festingar lífeyris-
sjóða, því nauðsyn-
legt er að kveða skýrt á um hvem-
ig megi vetja þessu fé landsmanna.
Þá er í frumvarpinu einnig að finna
æskileg ákvæði um rekstur og innra
eftirlit sjóðanna og skilyrði fyrir
starfsleyfi," sagði Gunnar Baldvins-
son, forstöðumaður Almenns lífeyr-
issjóðs VÍB, ALVÍB.
Gunnar sagði hins vegar að sá
hluti frumvarpsins, sem kvæði á
um að allir skyldu greiða lögbundin
iðgjöld í samtryggingarsjóði gengju
þvert á þróun undanfarinna ára.
„Áhugi fólks á séreignarsjóðum er
mjög mikill og sjóðsfélagar þeirra
eru meðvitaðir um þann rétt sem
sparnaður þar skapar. Þá hafa sjóð-
irnir jafnframt boðið ýmsar trygg-
ingar, svo sjóðsfélagar geta tryggt
sér hliðstæð réttindi og félagar í
samtryggingarsjóðum."
Gunnar sagði að honum hefði lit-
ist vel á fréttir af frumvarpsdrögun-
um á sínum tíma, þar sem gert var
ráð fyrir að lágmarksiðgjald rynni
í samtryggingarsjóð, en launþegar
gætu ráðstafað öðrum lífeyris-
sparnaði sínum að eigin vali. „Þessi
leið hefði verið ásættanleg mála-
miðlun. Tryggingar hjá séreignar-
sjóðum eru frábrugðnar trygging-
um samtryggingarsjóðanna að því
leyti, að hver greiðir fyrir þær í
samræmi við sína áhættu. Eldri
menn greiða því meira en ungir,
kynin greiða ekki það sama og
tryggingar eru misjafnlega dýrar
eftir starfi og jafnvel heilsufari.
Þess vegna þótti mér viðunandi að
allir greiddu ákveðið lágmark til
samtryggingar. Ég tel að fólk eigi
að geta valið sér lífeyrissjóð og
byggi þá skoðun mína á því, að líf-
eyrisiðgjöld eru svo stór hluti af
spamaði fólks, að það hlýtur að
vera réttlætismál að það hafi eitt-
hvað um það að segja hvað verður
um þessa peninga."
Gunnar sagði að sér sýndist sem
menn hefðu mátt flýta sér hægar
við gerð frumvarpsins. „Ef frum-
varpið verður samþykkt óbreytt, er
til dæmis verið að meina sjóðum
eins og Lífeyrissjóði tæknifræðinga
að starfa áfram. Ég get líka nefnt,
að fimmtán hundruð hljómlistar-
menn eiga inneign í ALVIB. Marg-
ir þeirra eru i fastri vinnu við ann-
að en hljóðfæraleik og greiða i sam-
tryggingarsjóði, en þeir völdu þá
leið á sínum tíma að greiða iðgjöld
vegna hljóðfæraleýksins í séreignar-
sjóð. Innan ALVÍB eru líka 600
leiðsögumenn. Flestir hafa ekki
fulla atvinnu af því starfi, en þeir
fóru sömu leið og hljómlistarmenn.
Núna er verið að meina þeim að
leggja fyrir af aukastarfinu í sér-
eignarsjóð."
Gunnar sagði ágæt þau ákvæði
í frumvarpinu að hægt væri að
semja við banka, sparisjóði, líf-
tryggingafélög og verðbréfafyrir-
tæki um viðbótarsparnað. „Reyndar
finnst mér sérkennilegt að tilgreina
að þá inneign sína geti menn tekið
út á ekki skemmri tíma en 15 árum.
Ef þeir hafa tryggt sér lágmarkslíf-
eyri, skil ég ekki tilganginn með
því að binda séreign þeirra á þenn-
an hátt. Slíkt hvetur ekki til aukins
sparnaðar," sagði Gunnar Baldvins-
son, forstöðumaður ALVÍB.
Skylduiðgjald
njörvað nióur
þessu frumvarpi
felst töluverð
þrenging frá nú-
giidandi reglum og
ég hefði viljað sjá
meira frelsi, en
ekki að 10% skylduiðgjald yrði
njörvað niður hjá samtryggingar-
sjóðunum," sagði Brynhildur Sverr-
isdóttir, framkvæmdastjóri Fijálsa
lífeyrissjóðsins.
Brynhildur sagði að stjórn sjóðs-
ins hefði ekki fjallað formlega um
frumvarpið. „Sjálfri sýnist mér
þetta vera ansi mikii skerðing fyrir
séreignarsjóðina og þá sem aðild
eiga að þeim. Margir hópar eiga
ekki aðild að stéttarfélögum og
geta þá valið um sjóði. Sumir velja
samtryggingarsjóði eins og Söfnun-
arsjóð lifeyrisréttinda eða Lífeyris-
sjóð verzlunarmanna. Aðrir velja
séreignarsjóði, en miðað við frum-
varpið verða þeir ekki samþykktir
sem fullgildir lífeyrissjóðir og það
hlýtur að teljast mikil skerðing á
valfrelsi."
Brynhildur kvaðst fullviss um að
sú samkeppni, sem séreignarsjóðir
hefðu veitt samtryggingarsjóðun-
um, hefði veitt þeim síðarnefndu
aðhald, til dæmis varðandi upplýs-
ingagjöf til sjóðsfélaga. Hún sagði
að ekki hefði verið rætt hvað tæki
við ef frumvarpið yrði að veruleika.
„Við höfum áður heyrt ýmsar hug-
leiðingar um breytingar á lífeyri-
skerfinu, en þær hafa aldrei gengið
eftir, svo það er erfitt að velta fyr-
ir sér hvað tæki við ef frumvarpið
yrði samþykkt óbreytt. Við teljum,
að eftir því sem frelsið verður meira,
þeim mun viljugra verði fólk að
leggja fé sitt í sparnað af þessu
tagi. Þess vegna er ég líka undr-
andi á að ekki hafi komið til greina
að fólki gæfist kostur á að velja
um samtryggingarsjóði, fyrst því
er gert skylt að greiða sín 10% í
þá. Þá er sagt að sumir sjóðir
myndu hafna aðild einhverra sjóðs-
félaga, en á móti kemur að hver
og einn gæti greitt í samræmi við
þá áhættu sem fylgir honum sem
sjóðsféiaga."
Sjóðsfélagafundir í Frjálsa lífeyr-
issjóðnum eru yfirleitt haldnir í
mars á ári hverju, en stjórn sjóðsins
ákvað í síðasta mánuði að fresta
fundinum og sjá hver framvinda
málsins yrði. „Ef frumvarpið verður
samþykkt þarf að breyta samþykkt-
um sjóðsins og til þess þarf sam-
þykki sjóðsfélagafundar. Við ætlum
að bíða átekta og sjá hvað verður
á þingi. Það stendur ekki nema fram
í miðjan maí, svo þetta ætti að skýr-
ast fljótlega."
™^jlll|!|..i'f.P-uW
verður fjallað um val-
frelsi milli lífeyrissjóða
I
I