Morgunblaðið - 26.04.1997, Blaðsíða 33

32 LAUGARDAGUR 26. APRÍL1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 26. APRÍL 1997 33

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
S AMEININ G AR-
HUGMYNDIR
ÞAÐ LÁ sameiningarvilji í loftinu á 38. þingi BSRB í gær.
Ögmundur Jónasson, formaður sambandsins, sagði í setn-
ingarræðu: „Hér mun verða borin fram tillaga um undirbúning
að sameiginlegu þingi, eins konar allsherjarþingi verkalýðs-
hreyfingarinnar á íslandi, þar sem skipulag hennar og baráttu-
markmið verði tekin tii skoðunar og endurmats ..."
Grétar Þorsteinsson, forseti ASÍ, komst og þannig að orði:
„Því tel ég rétt að á næstu misserum tökum við upp viðræður
um grundvöll fyrir frekara samstarfi og jafnvel sameiningu
þessara heildarsamtaka.“
Kostir samstillingar eða sameiningar launþegasamtaka eru
ýmsir. Þróun í þessa veru gæti t.d. leitt til þess að opinberir
starfsmenn öðluðust betra „jarðsamband“ við undirstöðuat-
vinnuvegi þjóðarinnar, þar sem þjóðartekjurnar - skiptahlutur-
inn í þjóðarbúskapnum - verður að stærstum hluta til. Hún
gæti og stuðlað að því, sem á hefur skort, að heildarsamtök
launþega móti heildstæða launastefnu, sem tæki m.a. á því,
hver sé „sanngjarn“ launamunur í landinu, með hliðsjón af
arðsemi og ábyrgðar- og menntunarkröfum mismunandi starfa.
Það er á hinn bóginn hægara um að tala en eftir að fylgja
sameiningu af þessu tagi. Það eru Þrándar í Götu. Mikil hags-
munagjá virðist á milli opinberra starfsmanna og annarra laun-
þega t.d. í lífeyrismálum, en á þeim vettvangi er mismunun
hvað mest í samfélagi okkar. Hugsanleg úrsögn Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur úr Landssambandi verzlunarmanna
og þar með úr Alþýðusambandi íslands vekur og spurningar
um framtíðarþróun launþegasa.mtakanna.
Það er líka rétt, sem fram kom hjá forseta ASÍ í ávarpi
hans, að „meginstarfsvettvangur verkalýðshreyfingarinnar
færist í tvær áttir samtímis; hann verður annars vegar almenn-
ari, þar sem átakalínur þjóðfélagsins í heild liggja hverju sinni;
hins vegar sértækari, nær hverjum einstökum félagsmanni,
inni á hveijum vinnustað ...“
Tæpast fer á milli mála, að starfshættir launþegasamtak-
anna hafa staðnað og verkalýðshreyfingin í heild þarf að ganga
í gegnum endurnýjun. En það er ekki endilega víst, að sú
endurnýjun eigi að byggjast á því að stefna svo ólíkum hags-
munahópum saman í ein allsheijarsamtök. Rökin með og móti
þurfa að skoðast mjög vandlega.
ÁFRAM STEFNT Á
MYNTBANDALAG
LJÓST er af fréttum undanfarinna daga að ráðamenn í
Evrópusambandinu stefna áfram að því að taka upp sam-
eiginlegan gjaldmiðil Evrópuríkja, evró, í ársbyijun 1999 þrátt
fyrir mótbyr í efnahagslífi sumra aðildarríkjanna. Fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins telur raunar meirihluta
aðildarríkjanna eiga góða möguleika á aðild að myntbandalag-
inu, EMU.
Athyglin beinist ekki sízt að Frakklandi og Þýzkalandi.
Framkvæmdastjórnin spáir því að í báðum ríkjum verði fjár-
lagahalli á næsta ári nákvæmlega 3% af landsframleiðslu, sem
er leyfilegt hámark, samkvæmt Maastricht-sáttmálanum. Hins
vegar spá ýmsir hagfræðingar því að hallinn verði meiri í
báðum ríkjunum.
Pólitískur vilji leiðtoga Frakklands og Þýzkalands fer hins
vegar ekki á milli mála. Með því að boða til kosninga ári á
undan áætlun hefur Jacques Chirac, forseti Frakklands, aukið
líkurnar á að hann verði i aðstöðu til þess síðar á árinu að
beita frekara aðhaldi í ríkisfjármálum til að tryggja Frakk-
landi EMU-aðild.
Helmut Kohl, kanzlari Þýzkalands, stefnir jafneinarðlega
að EMU-aðild lands síns. Hann hefur ákveðið að gefa kost á
sér til endurkjörs til að fylgja þessu helzta pólitíska baráttu-
máli sínu eftir og lýsti því yfir í gær að Þýzkaland myndi
ekki undir neinum kringumstæðum sætta sig við að gildistöku
myntbandalagsins yrði seinkað.
Efnahags- og myntbandalagið er því raunveruleiki, sem blas-
ir við. íslenzk stjórnvöld og íslenzk fyrirtæki verða að átta sig
á þeim raunveruleika og búa sig undir hann. Nú er aðeins
háift annað ár til stefnu.
Sameiginleg Evrópumynt mun hafa mikil áhrif á íslenzka
hagsmuni. Það er því brýnt að niðurstöður þeirra athugana á
áhrifum EMU á ísland, sem nú fara fram á vegum fjármála-
ráðuneytisins, lánasýslu ríkisins og Seðlabankans, líti dagsins
ljós sem fyrst. í þeim athugunum er ekki nóg að vega og
meta hvaða áhrif Evrópumyntin hefur á íslenzka hagsmuni
miðað við núverandi stöðu, þar sem ísland er utan ESB og
þar með utan EMU. Jafnframt þarf að spyija þeirrar spurning-
ar, hvaða áhrif það hefði ef ísland ætti aðild að myntbandalag-
inu.
Landlæknir segir biðlista lengjast og varar við háum þjónustugjöldum
OLAFUR Ólafsson land-
læknir flutti erindi á þingi
BSRB í gær og fjallaði
þar um heilbrigðisþjón-
ustuna, skipulag og árangur í nútíð
og framtíð.
„Kröfur um hækkandi þjónustu-
gjöld berast oft með morgunblöðun-
um og gjarnan lagt til að fólk spari
við sig sólarlandaferðir og hár-
greiðslu. Gjalda ber varhug við frek-
ari hækkun gjalda eða verulegum
þjónustugjöldum, því í óbirtri rann-
sókn landlæknisembættisins kemur
í ljós að meðal barnafólks, sem hef-
ur lægstar ráðstöfunartekjur á mán-
uði, er allstór hópur sem hefur frest-
að eða hætt við að leita læknismeð-
ferðar og taka út lyf vegna fjár-
skorts. Ekki virðist vera munur
varðandi aðsókn að aðgerðum á
læknastofum en mikill munur varð-
andi tannlæknameðferð, sem reynd-
ar hefur borið á áður. Flest bendir
til þess að rekja megi þetta ástand
til hækkandi þjónustugjalda siðast-
liðin átta ár. Állar götur eru þjón-
ustugjöldin of há fyrir þá lægst laun-
uðu. Hér hefur orðið grundvallar-
breyting á, því að fyrri rannsóknir
benda ekki til misræmis í aðgengi
eftir stéttum og efnum," sagði Ólaf-
ur.
Skv. rannsókninni höfðu rösklega
20% fullorðinna í barnafjölskyldum,
sem hafa undir 130 þúsund kr. í
ráðstöfunartekjur á mánuði, frestað
eða hætt við að leita læknismeðferð-
ar á seinasta ári og tæplega 20%
frestuðu eða hættu við að taka út
lyf. Hlutfallið fer síðan lækkandi
eftir því sem tekjurnar aukast. Yfir
50% fólks sem er í lægsta tekjuhópn-
um frestaði eða hætti við tann-
læknameðferð á sama ári.
„Há þjónustugjöld má rekja til
áhrifa markaðsaflanna. Þessar
óheppilegu breytur í átt til misræm-
is og ójafnræðis í þjónustu má einn-
ig greina á öðrum Norðurlöndum.
Tími jafnræðis virðist vera liðinn
og er það mikil afturför," sagði
Ólafur.
4.500 á biðlistum í verulegri
þörf fyrir þjónustu
Landlæknir fjallaði einnig um
árangur og gæði heilbrigðisþjón-
ustunnar og sagði íslendinga stand-
ast fyllilega samanburð við háþróað-
ar nágrannaþjóðir hvað það varðaði.
Fram kom í máli Ólafs að fjar-
vistum heilbrigðisstarfsfólks á sum-
um bráðadeildum sérgreinasjúkra-
húsa fjölgaði um 50-100% á árun-
um 1992-1994 og eru orsakirnar
aðallega streita og þreyta skv.
könnunum. Þá hefur aðbúnaður
sjúklinga á bráðasjúkrahúsum að
mörgu leyti versnað á síðustu 6-8
árum. „Sjúklingar fylla ganga, eru
útskrifaðir of fljótt, endurinnlögn-
um hefur fjölgað og fólk með lang-
vinna sjúkdóma er ekki lagt inn
fyrr en það bráðveikist," sagði Ólaf-
ur.
Hagræðing og sparnaður síðustu
ára hefur hins vegar valdið því að
fjármögnun til þjónustunnar er of
rýr til að standa undir þeim kröfum
sem tækniþróun hefur skapað og
því hafa langir biðlistar myndast.
„Ætla má að 4.500 einstaklingar á
biðlistum séu í verulegri þörf fyrir
þjónustu. Alls biðu 6.900 á biðlist-
um 1. febrúar sl.,“ sagði Ólafur.
Er það mikil fjölgun frá árunum á
undan.
Vék landlæknir einnig að niður-
stöðum kannana á líðan fólks sem
er á biðlistum. Skv. könnun frá
1994 hafa hjartasjúkdómar áhrif á
vinnu og daglegt líf 90% fólks sem
er á biðlistum eftir krans- -------
æðaaðgerð. Mikill meiri-
hluti þess þjáist af þreytu,
76% hafa áhyggjur af §ár-
hag og 87% segjast fínna
fyrir sting. Landlæknir
sagði það mikinn misskiln- “””
ing að sjúklingar sem bíða eftir
gerviliðaaðgerð væru eingöngu
gamalt fólk, heldur væru um 70%
þeirra á vinnufærum aldri.
Ólafur tiltók dæmi um líf sjúkl-
Morgunblaðið/Halldór
ÓLAFUR Ólafsson landlæknir fjallar um heilbrigðismál og aðbúnað sjúklinga á þingi BSRB.
Tímijafnræðis
virðist liðinn
Um 20% bamafólks með lægstu laun fresta
eða hætta við að leita læknis og leysa út lyf
af fjárhagsástæðum. Félags- og efnahagsleg
staða öryrkja, samanboríð við aðra, hefur
ekki batnað frá því fyrir 1970. 6.900 sjúkling-
ar vom á biðlistum 1. feb. sl. Aðbúnaður sjúkl-
■ —
inga á bráðadeildum hefur versnað. Omar
^ *
Friðriksson hlýddi á erindi Olafs Olafssonar
landlæknis á þingi BSRB í gær.
Hlutfall barnafjölskyldna þar sem einhver
fullorðinna frestaði eða hætti við nota
ákveðna þætti heilbrigðisþjónustu árið 1996
Eftir ráðstöfunar-
tekjum á mánuði
I l Minni en 130 þús. kr.
3 130 -169 þús. kr.
■ 170 - 200 þús. kr.
Wk Meiri en 200 þús. kr.
Læknis-
meðferð
Tannlæknis-
meðferð
i' —- “ " i
fXlfc.
Aðgerðir
á stofu

Lyfjaávísun
Margir tekju-
lágir f resta
tanniækna-
meðferð
inga, sem bíða eftir aðgerðum, úr
gögnum landlæknisembættisins.
-------- Um 70% sjúklinga sem
bíða eftir gerviliðaaðgerð
þurfa mikla verkjameð-
ferð og ná ekki hvíld á
nóttunni. Tæp 60% þeirra
geta ekki bjargað sér
sjálfír. „Löng bið er eftir
hryggspengingu og sjúklingar eru
oft illa þjáðir af sársauka. Sjúkling-
ar á biðlistum sem þarfnast sterkra
Iyfja, oft ávanabindandi, hafa jafn-
vel framið sjálfsmorð. Mikil þrengsli
eru á suraum deildum sérgreina-
sjúkrahúsa. Algengt er að mjög
veikir sjúklingar verði að
liggja á göngum allan vist-
unartímann. Jafnvel fólk
sem liggur sína hinstu
legu,“ segir m.a. í þeim
dæmum sem landlæknir
greindi frá.
Að mati Ólafs má ætla að
200-300 milljóna kr. auknar fjár-
veitingar dugi til að koma helstu
biðlistum í sæmilegt horf en því til
viðbótar þarf að fjölga starfsfólki á
sérgreinasjúkrahúsum og er kostn-
aður við það áætlaður 300-400
millj. kr.
Örorkustyrkþegum
fjölgar um 42%
Ólafur vék einnig að framtíðar-
horfum og fjallaði um framfarir við
erfðagreiningar, lyflækningar og
tækniþróun í skurðaðgerðum. Ef
breytingarnar ná fram að ganga
bendir allt til þess að kostnaður við
heilbrigðisþjónustu muni fara lækk-
andi, að sögn landlæknis.
Ólafur fjallaði einnig um forvamir
og sagði íslendinga í fararbroddi
Evrópuþjóða í því efni. Vitnaði hann
í ýmsar nýlegar rannsóknir sem
bentu til heilsufarslegs stéttamunar.
Þar kemur fram að þær stéttir sem
hafa styttri skólagöngu að baki taka
síður mark á forvarnaraðgerðum,
m.a. gegn reykingum, en þeir sem
em með lengri skólagöngu að baki.
Þannig er reykingatíðni langhæst
meðal fólks sem starfar í sjávarút
vegi, en þar á eftir kemur fólk í
verslunar- og þjónustustörfum. Þá
sýndu rannsóknir að efnahagsleg
misskipting hefði aukist í þjóðfélag-
inu, þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku
og langan vinnutíma. Vitnaði land
læknir í áður óbirtar niðurstöður
embættisins frá þessu ári, sem leiddu
í ljós að styrkþegum sem þurfa fé-
lagslega hjálp, örorkustyrk eða at-
vinnuleysisbætur færi fjölgandi. T.d.
hefur þeim sem taka örorkustyrk
fjölgað um 42% frá 1990-94. „í of-
análag kemur fram að félags- og
efnahagsleg staða öryrkja hefur lítið
batnað og í sumum tilfellum versnað
í samanburði við aðra þjóðfélagshópa
frá 1967,“ sagði Ólafur.
Efnahagslegur aðbúnaður fólks
hefur batnað mikið á undanförnum
--------- áratugum, sagði Ólafur,
en vinnutími kvenna hefur
einnig lengst og vinnu
streita hefur tvöfaldast.
Þá hefur neysla geðlyfja
aukist mikið á síðustu
árum og er mun meiri hér
en meðal nágrannaþjóða. „Mörgum
finnst eflaust þessi lestur kaldur en
við verðum að horfast í augu við
raunveruleikann," voru lokaorð
landlæknis.
2-300 millj.
ef koma á bið-
listum I sæmi-
legt horf
A'
lþjóðaþingmannasambandið
(Inter-Parliamentary Uni-
on, IPU) var stofnað árið
1889 og er heimssamtök
þjóðþinga fullvalda ríkja. Alls eiga
138 þjóðþing aðild að IPU. Á meðal
þeirra málefna, sem IPU lætur einna
helzt til sín taka, eru stuðningur við
fulltrúalýðræði um allan heim, frið-
ar-, afvopnunar- og öryggismál, jafn-
réttismál og staða kvenna, sjálfbær
þróun og mannréttindamál.
Geir H. Haarde, formaður þing-
flokks Sjálfstæðisflokksins og utan-
ríkismálanefndar Alþingis, var kjörinn
þrettán manna framkvæmdastjórn
IPU haustið 1994. Hann hafði þá
starfað um tveggja ára skeið sem
formaður ríkjahóps Vesturlanda í
IPU, einmitt á því tímabili sem sá
hópur stækkaði mikið með inngöngu
fyrrverandi kommúnistaríkja í Mið-
og Austur-Evrópu. „í framkvæmda-
stjórninni er óformleg skipting milli
landahópa, þannig að hópur vest-
rænna ríkja á alltaf 4-5 sæti,“ segir
Geir. „Ég var valinn í stjórnina 1994
til fjögurra ára. Á sama þingi, sem
var haldið í Kaupmannahöfn, var val-
inn nýr forseti IPU til þriggja ára,
A.F. Sorour, þingforseti í Egypta-
landi. í framkvæmdastjórninni er ár-
lega valinn staðgengill forsetans og
ég hef verið valinn í það starf í tví-
gang, í fyrra og nú í ár. Þetta þýðir
að ég stjórna fundum í fjarveru forset-
ans og geng í önnur störf hans, en
jafnframt hef ég ýmsar sérstakar
skyldur sem varaforseti."
Norrænt þingmanna-
samstarf hófst í IPU
Geir er fyrsti íslendingurinn, sem
er kosinn í framkvæmdastjórn IPU.
Alþingi hefur tekið þátt í starfi sam-
bandsins með formlegum hætti frá
árinu 1951, en á árunum fyrir seinna
stríð sóttu íslenzkir þingmenn þing
IPU sem hluti af dönsku sendinefnd-
inni. „Norrænt þingmannasamstarf
byijaði sömuleiðis fyrst innan vébanda
IPU. Norrænir þingmenn hafa alla tíð
borið saman bækur sínar á þeim vett-
vangi og gera enn. Við undirþúum
hvert þing, ræðumst við og skiptum
með okkur verkum. Norræna sam-
starfið í IPU mun vera fyrsti vísirinn
að Norðurlandaráði."
Geir segir að sambandið hafi alltaf
verið öflugt, en því hafí vaxið enn
fiskur um hrygg á undanförnum árum
vegna mikils fjölda nýrra ríkja. „Skil-
yrði fyrir aðild að IPU er að um sé
að ræða þjóðþing með löggjafarvald
í fullvalda þjóðríki. Það getur hins
vegar verið vandasamt að skilgreina
stöðu þjóðþinga og það eru ýmis dæmi
þess að þingum hafi verið vikið úr
sambandinu um stundarsakir, til
dæmis ef þau hafa verið leyst upp í
byltingu. Þjóðþing í útlegð eiga ekki
rétt á að vera í IPU og ríkið verður
að njóta alþjóðlegrar viðurkenningar.
Víða eru lýðræðislega kjörnar full-
trúasamkomur, sem ekíd uppfylla
þessi skilyrði, til dæmis á Taiwan og
á norðurhluta Kýpur."
Viðkvæmar deilur um aðild
Geir segir að deiiur um aðild að
sambandinu séu ævinlega mjög við-
kvæmt mál í IPU-ráðinu og svo hafí
einnig verið á síðasta þingi, sem hald-
ið var í Seoul í Kóreu fyrr í mánuðin-
um, en þar stýrði Geir fundum að
hluta til. „Á ráðsfundi í Seoul kom
upp hörð deila um hvort þjóðarráð
Palestínu (PNC) uppfyllti aðildarskil-
yrðin. Palestínumenn hafa knúið á um
aðild í mörg ár, en þeir hafa verið
áheymaraðilar frá 1975. Núna finnst
mörgum kominn tími tii að
þeir fái fulla aðild. Að þessu
sinni var tekizt harkalega á
um þetta mál, en það end-
aði með yfirlýsingu um að
fulltrúar þings Palestínu
væru velkomnir í samtökin jafnskjótt
og aðildarskilyrðum væri fullnægt."
Geir segir að við lausn þessa máls
hafi farið fram flókin atburðarás á
bak við tjöldin, sem hann hafí sem
varaforseti orðið að taka frumkvæði
að. „Forseti IPU er Egypti. Hann var
í mjög viðkvæmri stöðu, bæði gagn-
vart eigin ríkisstjórn, Palestínumönn-
unum og ísrael. Næsta þing IPU verð-
ur í Egyptalandi og það lá í loftinu
að ísraelskir þingmenn kæmu ekki
þangað ef málið fengi ekki farsælan
endi. Hins vegar var mikil harka í
málinu af hálfu margra arabalanda.
Eins var áheyrnarfulltrúi Palestínu
mjög virkur í málinu. Hann er ágætur
Mikilvæg sam-
skipti í breytt-
um heimi
Geir H. Haarde hefur um tveggja ára skeið
verið varaforseti Alþjóðaþingmannasambands-
ins (IPU). Olafur Þ. Stephensen ræddi við
hann um starf IPU og nýafstaðið þing sam-
bandsins í Kóreu.
GEIR H. Haarde í ræðustól á þingi IPU í Seoul fyrr í mánuðinum.
Vettvangur
til að leiða
menn saman
kunningi minn en ég gat ekki komið
til móts við hann í þessu máli núna.
Finna þurfti texta, sem meirihlutinn
gæti sætt sig við, og niðurstaðan varð
sú að mikill meirihluti studdi tillög-
una, sem varð ofan á.“
Geir segir að IPU hafi beitt sér
fyrir friði og framþróun í heiminum
allt frá upphafi og lagt sérstaka
áherzlu á aukið og bætt fulltrúalýð-
ræði. „Sambandið hefur verið virkt á
vettvangi mannréttindamála, ekki sízt
varðandi réttindi þingmanna og ann-
arra kjörinna fulltrúa. Það er víða
þannig, þótt það sé óþekkt í okkar
heimshluta, að þing eru leyst upp,
þingmenn teknir af lífi án dóms og
laga, pyntaðir eða ofsóttir. Sérstök
nefnd vinnur samfellt að upplýsinga-
öflun og að því að undirbúa
ályktanir um mál þessara
manna, sem því miður eru
alltof margir í alltof mörg-
um löndum. Að þessu sinni
var íjallað um mál þing-
manna í tólf ríkjum, til dæmis Alban-
íu, Búrúndí, Myanmar, Nígeríu og
Tyrklandi. Þingmenn búa víða við að
mannréttindi þeirra sem kjörinna full-
trúa þjóðar sinnar eru fótum troðin.
Ég tel þennan þátt einn þann merki-
legasta í starfi IPU og þau hafa víða
komið þeim, sem beijast fyrir lýð-
ræði, að gagni.“
Breytingar eftir að
kalda stríðinu lauk
Geir segir að talsverð breyting hafi
orðið á störfum IPU á undanförnum
árum eftir að kalda stríðinu lauk.
„IPU var um árabil átakavettvangur
austurs og vesturs, þar sem þing-
mannasendinefndir Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna mættust mjög harka-
lega. Eftir að kalda stríðinu lauk hef-
ur starfið tekið á sig annan blæ.
Austur-Evrópuríkin starfa nú á vett-
vangi lýðræðisríkja innan sambands-
ins og Rússland einnig að mörgu leyti.
Rússar tóku það hins vegar nærri sér
á þessu þingi að Hvítarússlandi var
vikið timabundið úr sambandinu
vegna þess að þingið þar var nýlega
leyst upp og forsetinn valdi sjálfur
nýja þingmenn með vafasömum hætti,
að því er talið var. Rússar mótmæltu
þessu harðlega og gerðu mjög
ákveðna kröfu til mín sem starfandi
forseta um að ég gerði hlé á störfum
í ráðinu og héldi stjórnarfund, í fjar-
veru forsetans. Ég þurfti að hafna
þeirri beiðni og lýsa yfir að
ósk þeirra væri ekki tæk.
Þeir tóku það óstinnt upp,
en mér þótti vænt um að
þegar þinginu var lokið og
ég að pakka niður á hótel- “““““
herberginu, kom maður frá rússnesku
sendinefndinni með kveðju frá for-
manni hennar og færði mér gjafír í
kveðjuskyni. Þrátt fyrir allt held ég
því að Rússarnir hafi virt þær ákvarð-
anir, sem ég þurfti að taka í krafti
minnar stöðu. Rússland hefur boðizt
til að halda IPU-þing á næsta ári og
það er að mínu mati nauðsynlegt fyr-
ir alla að gera þá sem virkasta í svona
samstarfi. Með þeim hætti er hægt
að hafa heppileg og jákvæð áhrif á
þróunina í Rússlandi."
Geir segir að önnur breyting, sem
hafi orðið eftir að kalda stríðinu Iauk,
sé að Bandaríkin sýni starfí IPU minni
áhuga en áður. „Það er reyndar part-
ur af þeirri viðhorfsbreytingu, sem
hefur orðið á Bandaríkjaþingi og lýsir
sér í afstöðunni til Sameinuðu þjóð-
anna og ýmissa annarra alþjóðastofn-
ana, sem Bandaríkjamenn hafa því
miður sýnt minni áhuga og jafnvel
algert skeytingarleysi, til dæmis að
því er varðar fjárhagslegar skuldbind- ,
ingar.
Við fórum fyrir ári, Sorour forseti,
ég og framkvæmdastjóri IPU, til
Bandaríkjanna og ræddum við Newt
Gingrich, forseta fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings, og fleiri áhrifamenn
í þinginu um þessi mál. Gingrich tók
okkur vel og lofaði að taka á málinu.
Síðan hefur hann reyndar haft um
nóg annað að hugsa og við bíðum enn
niðurstöðu. Það er hins vegar til vand-
ræða ef Bandaríkin taka starf IPU
ekki alvarlega, eins og öll önnur ríki,
stór og smá, en flest nýfijáls ríki láta
það verða eitt sitt fyrsta verk að r
sækja um inngöngu í sambandið.“
Að sögn Geirs starfa á vegum IPU
ýmsar sérnefndir, sem fylgjast með
ákveðnum málum. Ein íjalli til dæmis
einvörðungu um Kýpurdeiluna og
önnur um ástandið í Mið-Austurlönd-
um. „Menn nota þennan vettvang tii
að leiða menn saman. Kýpurnefndin
leiðir til dæmis saman Grikki, Tyrki
og Kýpur-Grikki og þar mætir sem
áhorfandi fulltrúi frá Kýpur-Tyrkjum.
Menn hafa smám saman verið að
reyna að fá menn til að sameinast
um ákveðin atriði, en ekki síður að
ræða saman, því að allt eru þetta
áhrifamenn í sínum ríkjum, sem hafa
átt mjög erfitt með að tala saman.“
Undir stjórn Geirs voru teknar til
afgreiðslu tillögur frá Kýpur-nefnd-
inni, sem Tyrkir gerðu breytingartil-
lögur við. „Ég bar tillögur þeirra und-
ir atkvæði. Því var mótmælt af hálfu
Kýpurmanna en ég taldi það eigi að
síður rétt og sá úrskurður var virtur.
Ég vissi að tillögurnar myndu ekki
fá nein atkvæði nema frá Tyrkjum
sjálfum en ég taldi mig þurfa að sýna
þeim sanngirni."
Búum í breyttum heimi
- Oft er talað um dvínandi áhrif*
þjóðþinga gagnvart framkvæmda-
valdinu, ekki sízt á sviði alþjóðlegs
samstarfs, þar sem ríkisstjórnir semji
sín á milli en þingin fái aðeins að
stimpla þá samninga. Getur alþjóðiegt
samstarf þingmanna orðið til þess að
efla þingin?
„Ég lít ekki á þingin og ríkisstjórn-
irnar sem keppinauta, heldur sam-
starfsaðila. Iðulega er það svo að mál
eru tekin upp fyrst á vettvangi alþjóð-
legs þingmannasamstarfs eða þá á
meðan þau eru í vinnslu og fjallað
sérstaklega um þau til að ýta á eftir
því að ríkisstjórnirnar semji sín á
milli. Ályktanir IPU fara auðvitað til
ríkisstjórnanna, þar sem við getum
ekki hrint þeim í framkvæmd. Ég
nefni sem dæmi að í fyrra var ályktað
á IPU-þingi um bann við jarðsprengj-
um, í því skyni að ýta á eftir að gerð-
ur yrði alþjóðlegur, bindandi sáttmáli
um það. I slíkum tilvikum er jafnan
safnað miklum gögnum, þannig að til
verður mikilvægur upplýsingabanki,
sem nýtist ekki sízt litlu landi eins
og íslandi ef menn kunna að notfæra
sér upplýsingarnar.“
- Þú ræddir um áhuga- og skiln-
ingsleysi á starfi IPU í Bandaríkjun-
um. Hvernig fínnst þér búið að al-
þjóðlegu samstarfi þingmanna hér á
Islandi? Utanlandsferðir þingmanna
eru oft gagnrýndar og gefið í skyn
að þær séu dýrar og óþarfar
skemmtiferðir.
„Ég þekki þessa gagnrýni vel, en
----------- hún er ekki á rökum reist.
Þeir, sem hafa hana í
frammi, átta sig ekki á því
hvað við búum í breyttum
heimi og hvað þessi sam-
skipti öll eru orðin mikil-
útbreidd. Menn ná engum

Mannréttindi
þingmanna
víða skert
væg og
árangri með sín mál nema menn séu
duglegir að fylgja þeim eftir og ræða
þau við aðra. Við íslendingar höfum
til dæmis náð fram samþykktum á
vettvangi IPU um sjávarútvegsmál,
þ.m.t. hvalveiðar. Slíkum samþykkt-
um þarf að fylgja eftir. Alþjóðleglv
þingmannasamstarf hefur farið hrað-
vaxandi á undanförnum árum. Alþingi
er til dæmis aðili að níu fjölþjóðlegum
þingmannasamtökum. Menn skipta á
milli sín að sinna þessu. Ég hefði
gjarnað viljað að þeir, sem gagnrýna
okkur fyrir þetta starf, hefðu verið í
Seoul og fylgzt með því vinnuálagi,
sem var á mannskapnum."