Morgunblaðið - 20.06.1997, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 20. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hvellur í Grímsá
MJÖG góð veiði var í Grímsá í
Borgarfirði fyrsta veiðidaginn.
Veiði hófst þar eftir hádegi á
þjóðhátíðardaginn og veiddust
15 laxar á vaktinni. Er rætt var
við Þorstein Þorsteinsson á
Skálpastöðum, formann Veiði-
félags Grímsár, undir hádegi á
miðvikudag var komið annað
eins á land og mjög líflegt bæði
á bökkum árinnar sem og í
djúpum hennar.
„Við litum í ána fyrir fáum
dögum en sáum lítið. Þessi byrj-
un kemur okkur því skemmti-
lega á óvart, því Ijóst er að
hörkuganga hefur komið í ána.
Þetta er mest grálúsugur eins
árs lax úr sjó, svona 5-6 pund.
Einn og einn er allt að rúmum
10 pundum, en mest er þetta
smálax," sagði Þorsteinn.
Hann gat þess einnig, að
mest hefði veiðin verið í Þing-
nesstrengjum og einnig hefði
Laxfoss verið sterkur. Lax
veiddist allt upp í Strengi, en
ekkert til þessa þar fyrir ofan.
„ Ain er köld og lofthiti lítill,
fiskur hefur því gefið sig lítið
að flugu þó ég geti ekki sagt
um að hún sé fullreynd. En
þessi afli hefur næstum ein-
göngu verið tekinn á maðk,“
bætti Þorsteinn við.
Annað úr ýmsum áttum
Opnunarhollið í Víðidalsá
endaði með sex laxa í kæli-
geymslunni og voru þeir frá 8
til 13 pund. Brynjólfur Markús-
son leigutaki var eftir atvikum
ánægður með framgöngu sinna
manna.
Nokkuð lífleg bleikju-
veiði hefur verið í Eld-
vatni á Brunasandi að
undanförnu að sögn
Jóns Marteinssonar,
eins af leigutökum ár-
innar. Fyrir skömmu
komu t.d. 13 stykki á
land, flestar 2-3
punda, en sú stærsta
heil 8 pund. Þetta mun
bæði vera staðbundinn
fiskur svo og sjógeng-
in bleikja sem er að
byrja að ganga.
Tveimur dögum
seinna kom maður við
á hraðferð, renndi að-
eins skamma stund en
hélt heim á leið með
tvo fiska, 2 og 3
punda. Jón Marteins-
son var á ferð við Eld-
vatn fyrir skömmu við
annan mann og
slepptu þeir þá 10.000
sjóbirtingsseiðum í
ána.
Verslunin Útilíf hef-
ur ákveðið að styrkja
Norður-Atlantshafs-
laxasjóð Orra Vigfús-
sonar með því að
greiða ákveðna pró-
sentu af sölu á stanga-
veiðivörum til sjóðs-
ins. Vilja forráðamenn
Útilífs með því sýna
Orra og Iaxaverndun-
arstarfi hans samhug
í verki.
ÞAU mistök urðu við myndbirtingu á
21 punds laxi úr Laxá í Kjós í Morgun-
blaðinu á þjóðhátíðadaginn, að birt var
mynd af röngum laxi og röngum veiði-
manni. Skal úr því bætt hér með birt-
ingu á réttri mynd, þar sem James
Inglish hampar 21 punds hæng sínum.
Á hinni myndinni var Norðmaðurinn
Morten Bentzen með 16 punda lax sem
hann veiddi í Laxá í Kjós.
Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
VIÐ afhendingu heiðursviðurkenningar Lýðveldissjóðs. Frá vinstri: Jón G. Friðjónsson prófessor,
dr. Unnsteinn Stefánsson, fyrrv. prófessor, Þórunn Þórðardóttir, sviffræðingur, Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti íslands, Guðrún Katrín Þorbergsdóttir, forsetafrú, Sigrún Helgadóttur tölfræðing-
ur og Rannveig Rist, forstjóri og formaður Lýðveldissjóðs.
Tvær heiðursviðurkenn-
ingar veittar á lýðveldisdag
STJÓRN Lýðveldissjóðs veitti þeim
Þórunni Þórðardóttur sviffræðingi og
Sigrúnu Helgadóttur, tölfræðingi og
formanni orðanefndar Skýrslutækni-
félags íslands, heiðursviðurkenning-
ar sjóðsins á þriðjudag og fór afhend-
ingin fram í Alþingishúsinu. Að sögn
Rannveigar Rist forstjóra og for-
manns Lýðveldissjóðs fékk Þórunn
viðurkenningu fyrir merkiiegt fram-
lag til sjávarrannsókna, en Sigrún
fyrir markverð störf að eflingu ís-
lenskrar tungu.
Þórunn er fædd í Reykjavík árið
1925 og er sérhæfð í líffræði svifþör-
unga sjávar. Hún lauk prófi frá Há-
skólanum í Ósló árið 1956 og er
fyrsta konan sem hefur verið ráðin
sem sérfræðingur á sviði hafrann-
sókna hér á landi. Undir hennar
stjórn hófust reglubundnar rannsókn-
ir á svifþörungum á íslenskum haf-
svæðum árið 1956 og var hún meðal
fýrstu sjávarlíffræðinga til að beita
svokallaðri geislakolsaðferð til að
meta framleiðni sjávar á víðáttumikl-
um hafsvæðum.
Rannveig sagði við afhendinguna
á þriðjudag að Þórunn hefði stjómað
ítarlegum framleiðnimælingum að
vorlagi á íslenska hafsvæðinu í um
það bil fjóra áratugi og að þær niður-
stöður myndi einhver merkustu gögn
á þessu sviði frá Norður-Atlantshafi.
Þá sagði hún að störf Þórunnar hefðu
einkennst af þrautseigju, nákvæmni
og samviskusemi og þætti Lýðveldis-
sjóði við hæfi að veita henni sérstaka
viðurkenningu fyrir mikilvægt fram-
lag til rannsókna á hafmu umhverfis
ísland.
Þórunn kvaðst í samtali við Morg-
unblaðið vera þakklát fyrir það að
hafa hlotið heiðursviðurkenninguna
og segir að viðurkenningin sýni að
störf hennar séu einhvers virði.
Framlag til íðorða
ómetanlegt
Sigrún er fædd árið 1945 og lauk
MS-prófi í töifræði frá Háskólanum
í Liverpool árið 1976. Hún hefur
m.a. starfað sem ráðgjafi um tölvu-
orðaforða í ensk-íslenskri orðabók,
Arnar og Örlygs sem út kom árið
1984, unnið við ritstjórn tölvuorða-
safns íslenskrar málnefndar árin
1985 til 1986 og verið deildarstjóri
við Hagstofu íslands undanfarin tíu
ár. Sigrún var skipuð í ísienska mál-
nefnd árið 1990 og var hún þegar
kosin í stjórn málnefndarinnar þar
sem hún situr enn.
í máli Rannveigar á þriðjudag kom
fram að framlag Sigrúnar á sviði
íðorða væri einstakt og að ritverk
hennar um þau efni væru miklu fleiri
en svo að unnt væri að gera þeim
skil á þessum vettvangi. Rannveig
sagði ennfremur að vitaskuld hefðu
margir lagt hönd á plóginn við þetta
starf, en elja Sigrúnar og áhugi á
verkefninu hefði verið ómetanlegt.
Þá sagði Rannveig að Sigrún hefði
unnið í ýmsum orðanefndum og flutt
fjölmörg erindi á fundum og ráðstefn-
um um íðorðamál og starfsemi orða-
nefnda og að hún hefði verið virk í
alþjóðlegu samstarfi á þessu sviði.
Sigrún sagðist í samtali við Morg-
unblaðið líta svo á að þetta væri
ekki síður viðurkenning til þeirra sem
væru með henni í orðanefnd Skýrslu-
tæknifélagsins og annarra sem störf-
uðu í slíkum orðanefndum. Þá benti
hún á mikilvægi þess að koma ís-
lenskum tölvuorðaforða á framfæri
og hve brýnt væri að þýða þau stýri-
kerfi sem væru notuð í tölvum frá
ensku yfir á íslensku. Það ýtti ann-
ars vegar undir íslenskukunnáttu
tölvunotenda en hins vegar undir
jafnrétti þeirra sem vinna við tölvur,
því ekki væru allir jafnvígir á ensku.
Lýðveldissjóður var stofnaður á
fundi Alþingis á Lögbergi 17. júní
1994 í tilefni 50 ára afmælis lýðveld-
isins. Hlutverk sjóðsins er annars
vegar að stuðla að rannsóknum á líf-
ríki sjávar og hins vegar að efla ís-
lenska tungu.
í stjórn Lýðveldissjóðs sitja auk
Rannveigar Rist, dr. Unnsteinn Stef-
ánsson, fyrrv. prófesssor, og Jón
G. Friðjónsson prófessor. Þá hefur
Helgi Bernódusson aðstoðarskrif-
stofustjóri unnið með stjórninni sem
ritari hennar.
Héraðsdómur dæmir ríkissjóð o g Lífeyrissjóð sjómanna bótaskylda
Lífeyrisskerðing skv. reglu-
gerð stenst ekki sljómarskrá
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hef-
ur dæmt fjármálaráðherra, f.h. rík-
issjóðs, til að bæta sjóðfélaga skerð-
ingu á lífeyrisréttindum, sem félag-
inn varð fyrir vegna breyttra laga
um sjóðinn og skv. reglugerð sem
sett var með stoð í þeim lögum, og
íslenska ríkið var dæmt bótaskylt
gagnvart sjóðfélaganum fyrir að
staðfesta reglugerðina.
Málavextir eru þeir að um Lífeyr-
issjóð sjómanna giltu lög nr.
49/1974 og þáði maðurinn lífeyri
úr sjóðnum skv. þeim iögum frá því
hann náði 60 ára aldri á árinu 1991.
Þessi lög féllu úr gildi í maí 1994
þegar ný lög voru sett um sjóðinn,
lög nr. 94/1994. Á grundvelli nýju
laganna var sett reglugerð um
starfsemi sjóðsins sem tók gildi 1.
september 1994. Markmiðið með
setningu regiugerðarinnar var að
taka á fjárhagsvanda sjóðsins, en
skv. tryggingafræðilegri úttekt átti
sjóðurinn ekki fyrir skuldbindingum
sínum skv. eldri lögum. Ákveðið var
að mæta þessum vanda með því að
draga úr ellilífeyrisgreiðslum til
þeirra sem höfðu hafið töku lífeyris
en voru yngri en 65 ára.
Umboðsmaður taldi ekki
rétt að staðfesta
Manninum var tilkynnt um þetta
með bréfi frá sjóðnum. í kjölfarið
bar hann fram kvörtun til Umboðs-
manns Alþingis vegna þeirrar
eigna- og réttindaskerðingar sem
hann taldi breytingarnar hafa í för
með sér fyrir sig. Umboðsmaður
Alþingis taldi að ekki hefði verið
rétt af fjármálaráðuneytinu að stað-
festa reglugerð fyrir sjóðinn og
beindi þeim tilmælum til ráðuneyt-
isins að það gengist fyrir breyting-
um á reglugerðinni í samræmi við
áiit sitt.
Maðurinn fór bréflega fram á það
við sjóðinn í ágúst 1995 að farið
yrði að áliti umboðsmanns og að
hann fengi greiddan þann lífeyri
sem vangoldinn var á þeim tíma.
Svar barst frá sjóðnum í desember
sama ár þess efnis að beiðni um
breytingu á reglugerð fyrir sjóðinn
hefði verið hafnað.
Um mitt síðasta ár stefndi mað-
urinn Lífeyrissjóði sjómanna og
fjármálaráðherra, f.h. ríkissjóðs,
vegna málsins.
I dómsniðurstöðu segir að þegar
stefnandi hafi hafið töku lífeyris
úr sjóðnum hafi um hann gilt lög
nr. 49/1974. Stefnandi hafi þá upp-
fyllt skilyrði laganna til að hefja
töku óskerts ellilífeyris 60 ára að
aldri. Það er álit dómsins að lífeyris-
réttindi stefnanda, sem hann öðlað-
ist skv. lögum nr. 49/1974, njóti
verndar 72. gr. (eignarréttarákvæð-
is) stjórnarskrárinnar. Þá segir að
enda þótt talið hafi verið að fjár-
hagsvandi sjóðsins ætti rætur að
rekja til töku lífeyris sjóðfélaga á
aldrinum 60-65 ára verði ekki litið
svo á að það veiti stjórn sjóðsins
heimild til að skerða lögbundin rétt-
indi þessa hóps frekar en annarra.
Sú ráðstöfun að skerða réttindi af-
markaðs hóps lífeyrisþega til þess
að bæta fjárhag sjóðsins fari í bága
við gildandi jafnræðisreglu.
Staðfesting reglugerðar
bakaði ráðherra bótaábyrgð
„Með vísan tii framanritaðs telur
dómurinn því skerðinguna á lífeyr-
isréttindum stefnanda frá 1. febrúar
1995, sem átti sér stað með setn-
ingu fyrrgreindrar reglugerðar,
ekki standast ákvæði 65. [jafnræð-
isreglu] og 72. gr. stjórnarskrárinn-
ar og ber stefndi, Lífeyrissjóður sjó-
manna, bótaábyrgð gagnvart stefn-
anda vegna þessa,“ segir orðrétt í
dóminum.
Þá segir að skv. 5. gr. núgildandi
laga um sjóðinn skuli setja reglu-
gerð um starfsemi hans og hún
staðfest m.a. af ijármálaráðherra.
Ákvæði um staðfestingu ráðherra
hafi verið í lögum um sjóðinn frá
upphafi án þess að þau hafi kveðið
á um hveija þýðingu það hafi eða
hvers ráðherra eigi að gæta við
staðfestinguna. Þrátt fyrir þetta líti
dómurinn svo á að með því að krefj-
ast staðfestingar ráðherra á reglu-
gerðinni sé löggjafinn að tryggja
að með henni séu ekki sett ákvæði
er gangi á svig við lög. „Hér að
framan hefur verið komist að þeirri
niðurstöðu að skerðing lífeyris stefn-
anda hafi verið ólögmæt og að hinn
stefndi lífeyrissjóður beri bóta-
ábyrgð gagnvart honum. Með því
að staðfesta reglugerðina í hinum
ólögmæta búningi bakaði stefndi,
fjármálaráðherra, sér einnig bóta-
ábyrgð gagnvart stefnanda. Það að
ráðuneytið óskaði eftir því við stjórn
Lífeyrissjóðsins, eftir að álit Um-
boðsmanns Alþingis 17. ágúst 1995
lá fyrir, að reglugerðinni yrði breytt,
hefur ekki áhrif á bótaskyldu ríkis-
ins. Verða stefndu því dæmdir
óskipt til að greiða stefnanda
stefnukröfurnar,“ segir í dóminum.
Lífeyrissjóður sjómanna hefur
þegar ákveðið að áfrýja dóminum.
+
m
t
i
i
Q
€
V
i
(
(
(
(
I
I