Morgunblaðið - 30.09.1997, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 30. SEPTEMBER 1997 21
Malarastúlk-
anfagra
TONLIST
íslcnska ópcran
LJÓÐATÓNLEIKAR
Andreas Schmidt og Helmut Deutsch
fluttu Vetrarferðina eftir Franz
Schubert. Laugardagurinn 27. sept-
ember, 1997.
ÞEGAR Schubert samdi
Vetrarferðina við ljóð Wilhelms
Miillers, var hann orðinn veikur
og sagði vinum sínum að gerð
laganna hefði reynt mjög mikið á
hann. Þegar hann svo flutti vinum
sínum þetta meistaraverk,
voru þeir auðvitað ekki í
standi til að geta metið það
að verðleikum. Síðasta verk
Schuberts var að leiðrétta
prófarkir af seinni bók Vetr-
arferðarinnar og þremur
dögum síðar, 19. nóvember
1828, lést hann.
Flutningur þeirra félaga,
Andreasar Schmidt og Hel-
mut Deutsch, í íslensku
óperunni sl. laugardag á
meistaraverkinu Vetrarferð-
inni eftir Schubert var sann-
arlega stór viðburður. Fram-
burður texta, túlkun og
söngur Andreasar Schmidt á
tónklæðum Schuberts var
hrein snilld og samleikur
hans og Helmut Deutsch var
eins og túlkun eins manns.
Fyrsta lagið, Gute Nacht, sem
hefur reynst mörgum erfið byijun
var sérstaklega látlaust og þegar
lagið færist yfir í dúr og sungið
er (í þýðingu Þórðar Kristleifsson-
ar) „Njót ljúfra drauma, ljúfa" var
flutningurinn sérlega fallegur og
sannfærandi. í lagi nr. 2, Vind-
hananum, sem vindurinn leikur
með eins og tilfinningar manna,
er mikil vá og er sveiflum vindhan-
ans lýst með snöggu millistefi,
sem heyrist í forspilinu. Þarna
mátti heyra þá hvellnákvæmu
túlkun, sem oft einkenndi leik
píanistans og var eins og ofinn inn
í sársaukafullan sönginn.
í Frosin tár (nr. 3) er undirspil-
Vetrar-
ferðin
ið sérkennilegt samspil stakkato
tónferlis og sárrar áherslu á öðrum
takhluta, á móti líðandi laglínunni
og í fjórða laginu er sérkennilegt
hvernig Schubert notar bassann.
Allt það sem gerist í píanóundir-
leiknum hefur ákveðna merkingu
og tengist bæði lagferli og túikun
textans eins og t.d. í hinu fræga
lagi Linditréð (nr. 5), en þar er
píanóleikurinn nánast sjálfstæð
tónsmíð. Mörgum píanóleikaranum
hættir til gera smá sýningu með
sexundarleikinn en hjá Deutsch var
undirspilið ofið saman við lagið. í
laginu (nr. 6) um táraflóð hins
vonsvikna farandsveins var flutn-
ingur söngvara og píanóleikara
frábær en hápunktur þessa lags
er þegar „snærinn þorsta sínum
svalar, sorgar lindum mínum af“
(Þ.K.). Eitt af meistaraverkum
þessa lagaflokks er nr. 7, Við ána,
stórbrotið listaverk sem var glæsi-
lega flutt.
Þannig mætti lengi telja, því
hvert lag hefur sinn svip og sér
gerð, eins t.d. Irrlicht, sem er sér-
lega frumlegt og engin furða, að
vinir hans gætu ekki fylgt flugi
snillingsins, sem þó er í raun
furðulegt varðandi ellefta lagið,
Vordraumur, sem er einstaklega
ljúf tónsmíð. Líklegt má telja, að
í söng meistarans, eins veikur og
hann var, hafi skort þann hljóm,
sem gerir söng svo nálægan hverj-
um manni og þau orð Scuberts,
að hann ætlaði að „syngja þeim
nokkra sérlega dapra söngva",
hafi vakið neikvæð viðbrögð vin-
anna. En einmitt síðasta lag-
ið í fyrra heftinu heitir Ein-
semd (nr. tólf), sem á margt
sameiginlegt með nokkrum
af þeim stórkostlegu söngv-
um, sem ganga undir nafn-
inu Svanasöngvar.
í Hinsta vonin (nr. 16)
leikur Schubert sér með
stakkaterað undirspil og
breytist svo yfir í legato, sem
þeir félagar léku sér með á
einstaklega fallegan máta.
Eitt af einfaldari lögunum í
Vetrarferðinni er Der Weg-
weiser, nr. 20, og var það
svo vel flutt að vart verður
betur gert og sama má segja
um lokasöng þessa meistara-
verks, Der Leiermann, þar
sem hinn lúni ferðamaður
finnur félagsskap hjá betlara
og spyr hann: „Viitu ljóð mín
leika, líru þín á?“ Þarna er þó
vonin veik og vinsemdin túlkuð
og var söngur Andreasar Schimdt
eitthvað sem ekki er hægt að lýsa
í orðum, aðeins tárast yfir.
Söngur Andreasar Schmidt og
píanóleikur Helm'ut Deutsch var
mikill listviðburður og dýrmætt
að fá slíka listamenn til að flytja
þann dýra gimstein, Vetrarferðina
eftir Franz Schubert, og eins og
oft áður um þá listamenn sem
heimsækja ísland, viljum við eiga
i þeim, og geyma það sem þeir
gáfu með list sinni.
TÓNLIST
í slcnska ópcran
LJÓÐATÓNLEIKAR
Andreas Schmidt og Helmut Deutsch
fluttu lagaflokkinn Malarastúlkuna
fögru, eftir Franz Schubert. Sunnu-
dagurinn 28. september, 1997.
TIL er saga um það, er Schubert
kemst yfir ljóðasafn það sem Wil-
helm Múller gaf út 1821 í Berlín.
Wilhelm Múller var á árunum 1816
til 17 félagi í listamannaklúbbi
ungra skálda, er komu saman í
húsi Fr. Aug. von Stágemann, er
var borgarráðsmaður í Berlín. Þar
í hópi var tónskáld, Ludwig Berg-
er, sem hafði tónklætt, á undan
Schubert, nokkur ljóðanna. Múller
gaf út þau ljóð sem þarna höfðu
safnast saman undir heitinu „Sjötíu
og sjö söngvar eftirlátnir af flakk-
andi hornleikara", sem minnir á
skyldleika ljóðanna við Des Knaben
Wunderhorn. Félagarnir munu á
ýmsan hátt hafa tekið þátt í gerð
íjóðanna en Wilhelm, sem var þeirra
fremstur í flokki, haft einn með
endanlega gerð þeirra að gera. Sagt
er að Schubert hafi eitt sinn, er
hann heimsótti vin sinn Seczenyi
greifa, séð hjá honum Ijóðasafn
Múllers og hnuplað því, en daginn
eftir flutt honum til mikillar undr-
unar fyrsta „Malaralagið", líkast til
þá Das Wandern.
Das Wandem er, eins og fyrsta
lagið í Vetrarferðinni, sérlega vanda-
samt sem upphafasatriði og setur
jafnframt tóninn fyrir allt verkið.
Vísurnar við lagið eru sex og þær
mótuðu flytjendur á mjög sannfær-
andi máta og eins og á fyrri tónleik-
unum var píanistinn ekki að sýna
sig, eins og t.d. með því að „pikka“
út lagtón í millispilunum, sem frá
hendi Schuberts eru ekki sérstaklega
merktir. En margir píanistar láta
„glymja hátt við slagið".
Mörg laganna í Malarastúlkunni
eru vinsæl sem stök viðfangsefni,
eins og t.d. Wohin, Halt, Ungeduld
og Morgengruss, er öll voru glæsi-
lega flutt.,
Þau lög sem minna eru kunn eins
Der Neugierige, Des Múllers Blum-
en, Pause, Mit dem grúnen Lauten-
bande og Die Liebe Farbe eru,
ásamt Morgengruss, sérlega fínlega
unnar tónsmíðar og þar var flutn-
ingur flytjenda aldeilis ótrúlega
fagur, eins t.d. í Des Múllers Blum-
en og Die Liebe Farbe sérstaklega.
Það þarf vart að taka það fram
að leikur Helmut Deutsch var einn-
ig afburðagóður þar sem reyndi á
tækni, eins og t.d. í Die böse Farbe,
Der Jáger, Mein og Ungeduld og
samvinna hans við Andreas
Schmidt var eitthvað sem ekki verð-
ur vel lýst í orðum.
Andreas Schmidt er frábær lista-
maður er lék sér undurfallega með
ýmis sérlega viðkvæm blæbrigði og
þegar til átakanna kom, var söngur
hans glæsilegur. Þrátt fyrir að
hvergi bæri á skugga var söngurinn
og píanóleikurinn í síðasta laginu,
Vögguvísu lækjarins, ótrúlega sár
og fagur og í raun hápunktur tón-
leikanna, sem voru i heild einstakur
listviðburður.
P.S.: Sú ákvörðun að klæða af
baksviðið með leiktjöldum gerði það
að verkum að það vantaði alla end-
uróman af sviðinu. Þrátt fyrir að
syngja umvafinn teppi sé ekki
ákjósanleg aðstaða, virtist það ekki
hafa háð flytjendum og salurinn
hlustaði ef til vill af meiri einbeitni
fyrir vikið.
Jón Ásgeirsson
Andreas Schmidt
Nýjar bækur
• Par avion er eftir Jóhann
árelíuz. Par avion er fjórða ljóða-
bók höfundar.
Jóhann árelíuz er
Akureyringur af
vopnfirskum
ættum og hefur
búið í Svíþjóð í
tæpan aldar-
fjórðung.
Fyrri
ljóðabækur Jó-
hanns eru blátt
áfram (1983),
Söngleikur fyrir fiska (1987) og
Tehús ágústmánans (1992). Fyrir
síðastnefndu bókina hlaut höfund-
urinn fyrstu verðlaun í bókmennta-
samkeppni á vegum Almenna
bókafélagsins.
Síðust fimm árin hefur Jóhann
árelíuz ritstýrt tímaritinu íslands-
póstinum/Islándskt Forum á veg-
um Landssambands íslendinga í
Svíþjóð. íslandspósturinn kemur
út reglulega og er tvítyngdur -
skrifaður bæði á íslensku og
sænsku. Nú síðast voru Jóni úr
Vör gerð greinargóð skil á áttræð-
isafmælinu.
í kynningu segir: „í Par avion
má finna ijóð um uppruna skálds-
ins og ættjörð þess sem og ást-
kæra ylhýra málið, en einnig kveð-
skap um Island nútímans. Sænskt
umhverfi og andrúmsloft setja auk
þess mark sitt á bókina. Það er
ekki öllum gefið að yrkja á hreinni
og tærri íslensku fjarri heima-
strönd og fagurri hlíð en á þetta
lætur þó skáldið og ritstjórinn Jó-
hann árelíuz reyna.“
Jóhann árelíuz ogAlbeii Berg-
marin sáu um útlit og umbrot.
Alprent á Akureyri annaðist prent-
verkið. Útgefandi er Ormstunga.
Þessari tölvu fylgir
góður prentari
- ásamt mótaldi og 4ra mánaða Internetáskrift hjá Margmiðlun
8HBB
• 32 MB EDO minni
• 15" flatur lággeisla skjár
• ATI 3D booster 2 MB skjákort
• 2.6 GB harður diskur
• 20 hraða geisladrif
• Soundblaster 16
• 50w hátalarar
• 33.6 bás mótald m/faxi og símsvara
MEST FYRIR MINNST
4ra mánaða Internetáskrift hjá Margmiðlun
Kynningarnámskeið um Internetið fylgir
Windows 95 CD. Win95 lyklaborð + mús
Epson Stylus 400 prentari - 720 dpi
6 íslenskir leikir fylgja með

mmm m sa sm
Tolvur
Grensásvegi 3 • Sími 588 5900 • Fax 588 5905