Morgunblaðið - 13.01.1998, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tónlistarmenn sem söluvara
Arlega útskrifast þúsundir tónlistarmanna
úr háskólum um allan heim. Framtíð
þeirra á tónleikapallinum er í flest öllum
tilvikum ótrygg. Þúrarinn Stefánsson
heimsótti Ingunni Sighvatsdóttur sem
starfar á umboðsskrifstofu fyrir tónlistar-
menn í Munchen.
Morgunblaðið/Þórarinn Stefánsson
INGUNN Sighvatsdóttir starfar á umboðsskrifstofu fyrir tónlistar-
menn í Mtinchen og þekkir tónlistarheiminn frá þeirri hlið sem öllum
almenningi er hulin.
AÐ loknu löngu og ströngu há-
skólanámi standa tónlistar-
nemar, sem dreymir um
frægð og frama í sínu fagi, frammi
fyrir háum þröskuldi. Að komast
undir verndarvæng góðs umboðs-
manns er nefnilega þrautin þyngri
og ræður í mörgum tilfellum úrslit-
um um það með hvaða hætti ferill
listamannsins þróast. Góð próf og
regluleg tímasókn hjálpa lítið því
árlega útskrifast þúsundir frábærra
einleikara og einsöngvara úr tón-
listarháskólum víða um heim og all-
ir hafa sama markmið; að „meika“
það. Staðreyndin er hins vegar sú
að ef þessir ungu listamenn hafa
ekki þegar vakið athygli meðan á
námi stendur eiga þeir aðeins veika
von um að komast áfram. Verndað
umhverfi skólans gefur þeim kost á
að einbeita sér að hljóðfærinu eða
tónsprotanum, undirbúa þátttöku í
keppnum og byggja upp sambönd
meðal annars í gegnum kennara
sína sem ólmir vilja sjá veg skjól-
stæðinga sem mestan.
Umboðsskrifstofur eru lykillinn
að vel heppnuðum starfsferli og
þær skipta þúsundum um víða ver-
öld. Ingunn Sighvatsdóttir starfar á
einni slíkri skrifstofu í Múnchen og
þekkir tónlistarheiminn frá þeirri
hlið sem öllum almenningi er hulin.
Eftirfarandi viðtal fór fram á kaffi-
húsinu Tambosi í hjarta Múnchen
nú í haust.
Hvemig gengur að selja tónlist-
armenn í dag?
„Ég held að þess verði alls staðar
vart að það eru minni peningar í
boði nú en hefur verið undanfarin
ár og áratugi. Bæði er erfíðara að
koma listamönnum að, það er ekki
hægt að fara fram á eins há laun og
það sem við fínnum kannski hvað
mest fyrir er að það er erfiðara að
hækka launin í eðlilegu hlutfalli við
þróun ferilsins. Menn þurfa að
vinna meira fyrir minna og vera
búnir að skapa sér nafn til að hægt
sé að hækka launin að einhverju
ráði og stundum dugar það ekki
einu sinni tii. Launagreiðendur
neita einfaldlega að borga meira og
þeir komast upp með það því fram-
boðið á hæfu fólki sem er tilbúið að
vinna fyrir lægri laun er gífurlegt.
Að vísu verðum við ótrúlega lítið
vör við þessa þróun hjá okkur því sá
listi tónlistarmanna sem við vinnum
fyrir er bæði fámennur og góð-
mennur, „klein aber fein“ eins og
Þjóðverjinn segir. Það er ótvíræður
kostur að skrifstofan okkar er ekki
mjög stór í sniðum. Það eru margir
sem kvarta meira en við, sérstak-
lega stóru stofumar sem þurfa að
einbeita sér að mörgum í einu í
sama fagi.“
Er þá samkeppnin milli umboðs-
skrifstofanna að harðna og stétta-
skipting í röðum tónlistarmanna að
aukast?
„Ef við tökum söngvarana sem
dæmi þá er þeim alltaf að fækka
sem fá mjög há laun á meðan þeim
sem eru að fá meðallaun, sem eru
kannski fjögur til sex þúsund mörk,
fjölgar stöðugt. Tenóramir hafa
náttúrulega alltaf nóg að gera. Um-
boðsskrifstofan sem ég vinn fyrir er
með það fáa í hverju fagi að við höf-
um ekki lent í teljandi vandræðum.
Við emm til dæmis aðeins með einn
undirleikara, einn píanista, einn
sellista og þrjá sóprana. Við emm
með mjög góð sambönd við margar
af stóru hljómsveitunum í Þýska-
landi og ákveðna skipuleggjendur
tónleika sem skipta gjaman við
okkur. Þar er aftur kostur að við er-
um frekar lítil stofa þar sem allt
ferlið er í höndum fárra aðila. Við
höfum orð á okkur fyrir að vera
áreiðanleg í viðskiptum, að hlutirnir
standist og gangi upp. Þessi bransi
byggist eins og annað mikið upp á
samböndum og að halda þeim heit-
um. Það er mjög erfitt að vinna nýja
markaði og ég hef fulla samúð með
öllum þeim fjölda tónlistarmanna
sem eru að senda okkur gögn og
upplýsingar. Það er ekki skemmti-
legt að segja nei við alla en við get-
um heldur ekld tekið að okkur tón-
listarmenn og svo ekki haft neitt
fyrir þá að gera.“
Heldur þú að það megi rekja
þessa þróun að einhverju leyti til
þess að nú eiga tónlistarmenn frá
Austur-Evrópu greiðan aðgang að
vestrænum markaði?
„Já, alveg örugglega og til marks
um það er sú staðreynd að þessi
þróun byrjaði upp úr 1990 eftir að
múrinn féll. Bæði er framboðið af
tónlistarmönnum miklu meira og
eins eru Austur-Evrópubúar vanari
lægri launum og í raun dauðfegnir
að fá vinnu yfírleitt. Þetta er mjög
áberandi varðandi tónleikaferðir
hljómsveita sem eru með því dýrara
sem ráðist er í. Þá er tónleikaferð
skipulögð með frægum einleikara
og svo fengin hljómsveit að austan
til að fylgja. Þær taka minna fyrir,
eru margar hverjar samt ekkert
síðri en hljómsveitir frá Vestur-
Evrópu og nafn einleikarans er
hvort sem er það sem tryggir að-
sóknina.
að spilar samt líka inní að
sameining þýsku ríkjanna
hefur kostað gífurlegar fjár-
hæðir og menningarstarfsemi af öll-
um toga er einn fyrsti þátturinn til
að finna fyrir því. Reyndar er dálít-
ið athyglisvert að fylgjast með því
hvað sumir skipuleggjendur í fyir-
verandi Austur-Þýskalandi geta
borgað vel þrátt fyrir .allt. Kannski
að þeim 7,5 prósentum svokallaðs
sameiningarskatts, sem sérhver
þýskur skattgreiðandi verður að
borga ofan á tekjuskattinn til að
styðja uppbygginguna fyrir austan,
sé þama varið á skynsamlegan hátt.
Tónlistarmenn austan frá leita líka
markvisst vestur því þar eru í flest-
um tilfellum miklu meiri peningar í
boði.“
Hvemig er umboðsskrifstofan,
sem þú vinnur hjá, uppbyggð?
„Starfið er í raun þrískipt. Við er-
um með fólk sem við miðlum á
Þýskalandsmarkaði, Evrópumark-
aði en mest á heimsmarkaði. Þá sjá-
um við um allar bókanir listamanns-
ins og skipuleggjum ferðir hans um
heiminn, annað hvort ein eða í sam-
vinnu við umboðsskrifstofur í lönd-
um þar sem við þekkjum ekki vel til
á markaðnum. Ailar bókanir verða
samt að fara í gegnum okkur. Meðal
þeirra sem njóta þessarar þjónustu
eru Herbert Blomstedt, Juliane
Banse og Irwin Gage. Svo eru aðrir
sem við sjáum um bara á Evrópu-
eða Þýskalandsmarkaði og þá í
samvinnu við aðalumboðsskrifstofu
viðkomandi listamanns. Þá erum við
í hlutverki sérfræðings á þýskum
markaði. Þannig þjónustu sækja til
okkar Bella Davidovich, Viktoria
Mullova, Truls Mork, Luciano Berio
og Paavo Berglund svo einhverjir
séu nefndir. Skrifstofan er að mestu
hætt að taka inn nýja hljóðfæraleik-
ara en einn og einn söngvari bætist
í hópinn. Þessi þróun er í raun háð
áhugasviði yfinnannanna. Þeir eru
tveir og ég er aðstoðarmanneskja
annars þeirra en hann sinnir mest
hljóðfæraleikurum og hljómsveitar-
stjórum.
ú erum við að fara í samstarf
við umboðsskrifstofuna Oslo
Arts Management í Noregi.
Þessi skrifstofa er í eigu Per Boye
Hansen og er sú stærsta á Norður-
löndum. Við höfum sett saman nýj-
an lista með óperusöngvurum undir
nafninu TERCETTO en Per Boye
hefur einmitt að mestu unnið á óp-
erumarkaðnum. Enn er þetta þó á
tilraunastigi og ekki verið gerðar
neinar stórvægilegar breytingar á
uppbyggingu skrifstofanna. Per
hefur aðstöðu hjá okkur í Múnchen
og kemur u.þ.b. einu sinni í mánuði
og ég er fegin að fá tækifæri til að
dusta rykið af skandinavískunni.
Guðjón Óskarsson og Jón Rúnar
Arason hafa verið hjá honum
þannig að það verður gaman að
vinna líka fyrir einhverja Islend-
inga. Okkar ávinningur er að mark-
aðurinn í Skandinavíu opnast og
tengsl við óperuhúsin verða meiri
en við höfum ekki lagt mikla
áherslu á þau hingað til. Við leggj-
um þó áherslu á að vera ekki með of
marga tónlistarmenn á okkar snær-
um því það er grundvöllurinn fyrir
því að hægt sé að sinna hverjum og
einum persónulega. Það hefur alltaf
verið eindregin stefna þessarar um-
boðsskrifstofu að stækka ekki um of
þannig að samskiptin við listafólkið
haldist persónuleg og náin. Það er
líka það sem listamennimir vilja svo
ekki sé minnst á hversu meira gef-
andi það er að vinna fyrir fólk á
þennan hátt.“
Þannig að þú hefur komist í náin
kynni við marga þekkta tónlistar-
menn?
„Það er óhjákvæmilegt í þessum
stundum daglegu samskiptum. Ég
hef til að mynda unnið mikið fyrir
Viktoriu Mullovu. Hún hefur það
orð á sér að vera mjög erfið og hún
veit svo sannarlega hvað hún vill en
okkur hefur komið vel saman. Hún
á von á sínu þriðja barni og vill ekki
spila of mikið til að geta sinnt fjöl-
skyldunni betur. Hún getur líka vel
leyft sér það. Svo er Matthias Goer-
ne eini söngvarinn sem ég vinn fyrir
en hann hefur nýlega gert einka-
samning við Decca útgáfuna.
Matthias er í miklu uppáhaldi hjá
mér. Honum fylgir mikið umstang
og vinna en í gegnum þetta daglega
amstur hefur samvinnan breyst í
persónulega vináttu sem á örugg-
lega eftir að haldast."
Er einhver munur á því að vinna
fyrir hljóðfæraleikara eða hljóm-
sveitarstjóra?
„Já, hann liggur mest í því að
hljóðfæraleikarar og líka söngvarar
vinna í styttri skorpum. Undirbún-
ingur einna tónleika er ekki eins
flókinn og hjá hljómsveitarstjórum.
Þeir vinna í lengri vinnuskorpum og
öll samningagerð er mun flóknari.
Þeir gera kannski samning við
hljómsveit til jafnvel tíu ára og oft
er mjög flókið mál að semja um, til
dæmis, hæfileg laun. Nú hefur Her-
bert Blomstedt nýlega gert samn-
ing við Gewandhaus í Leipzig þar
sem hann verður Kapellmeister frá
og með næsta starfsári. Yfirmaður
minn sá um þann samning og stóðu
samningaviðræðumar yfir í meira
en ár. Það hefur verið mjög gaman
að kynnast Blomstedt í gegnum
þetta og ég ber takmarkalausa virð-
ingu fyrir honum, bæði sem mann-
eskju og sem listamanni. Hann er
mjög trúaður maður og einn af
þessum listamönnum sem hafa enga
þörf fyrir að gera mikið úr sinni eig-
in persónu, þrátt fyrir geysilega
velgengni. Hann sér sjálfan sig sem
verkfæri í þjónustu tónlistarinnar."
annig að persónuleg tengsl
þín við tónlistarmennina eru
greinilega mjög mikil, þetta
er ekki bara skrifborðsvina. I
hveiju felst starf þitt?
„Eg held ég gæti ekki lagt á mig
þessa miklu vinnu nema af því að ég
fæ svo mikið til baka frá því fólki
sem ég vinn fyrir. Þar er ég kannski
líka hreinlega heppin því auðvitað
er misjafn sauður í mörgu fé. Starf
mitt felst í stuttu máli í því að þegar
búið er að semja um kaup og kjör
og dagsetningar liggja fyrir þá kem
ég til skjálanna og sé um alla skipu-
lagningu þeirra smáatriða sem
þurfa að vera á hreinu svo allt gangi
snurðulaust fyrir sig. Oftast skrifa
ég samninginn og er svo milligöngu-
maður upplýsinga milli listamanns-
ins og sldpuleggjandans. Ég þarf að
hafa yfirsýn yfir allt ferlið og koma
öllum upplýsingum frá mér þrem til
fjórum vikum fyrir tónleikana.
Þetta eru atriði eins og uppröðun
æfinga, hvar á að æfa, hverjir mæta
á æfingar og hvenær. Svo þarf að
bóka hótel og skipuleggja ferðir,
það eru óteljandi atriði sem þarf að
hafa á hreinu. Þarf undirleikarinn
flettara? Vill söngvarinn fá borgað í
ávísun eða reiðufé? Vill hljómsveit-
arstjórinn sítrónu í teið sitt í hléi?
og þar fram eftir götunum. Auk
þess er yfirmaður minn mjög mikið
á ferðinni og þá verð ég að geta
sinnt bókunum fyrir hann á meðan.
Þetta er í raun mikill streytuvaldur
og ég er í stressi allan daginn að
vera ekki of sein með neitt. A kvöld-
in fer ég svo á tónleika.“
Tískustraumar hafa oft verið ráð-
andi í heimi tónlistarinnar ekki síð-
ur en annars staðar. Um miðja öld-
ina voru píanóleikarar frá Rússlandi
eftirsóttir, hljómsveitarstjórar áttu
og eiga kannski alltaf sinn tíma og
sama gildir um óperusöngvara. Er
hægt að merkja eitthvað slíkt í dag?
„Rússneski skólinn er í það
minnsta ekki í tísku lengur. Það
væri kannski einna helst að fiðlu-
leikarar væru í uppáhaldi. Mér sýn-
ist þeir hafa það nokkuð gott og
margir ungir fiðluleikarar hafa
komið fram á síðustu árum og feng-
ið verðskuldaða athygli. Annars
hafa bæði fiðlu- og píanókonsertar
alltaf verið vinsælir og einna auð-
veldast að miðla þeim. Svo er þetta
sjálfsagt eitthvað misjafnt eftir
löndum. í Frakklandi eru flautu-
konsertar alltaf vinsælir en hér
nennir enginn að hlusta á flautu.
Þjóðverjar eru fastheldnir í hefðir
og venjur í tónlistinni, vilja fá sinn
Beethoven píanókonsert eða Moz-
art fiðlukonsert með ekki of löngu
millibili. Einsöngvarar með hljóm-
sveit er líka alltaf að verða vinsælla
form, ekki endilega óperuaríur
heldur líka ljóð í hljómsveitarút-
setningum. Matthias Goerne hefur
gert mikið af einmitt þessu og feng-
ið mikla athygli fyrir.“
ú hefur þú starfað á þessari
umboðsskrifstofu í að verða
fjögur ár. Hefur þér aldrei
dottið í hug að nýta þér þekkingu,
reynslu og sambönd við tónlistar-
fólk og skipuleggjendur og gerast
þinn eigin herra?
„Jú, vissulega. Þar sem skrifstof-
an er lítil og gefur þar með ekki
svigrúm til breytinga er ég búin að
vera með eyrun opin eftir öðrum
möguleikum síðasta árið, án þess þó
að vera beint að leita. Fyrir
nokkrum vikum datt ég svo í lukku-
pottinn þegar ég fékk tilboð frá La-
béque-systrunum (franskt píanód-
úó) um að gerast einkaaðstoðar-
manneskja þeirra. Ég hafði kynnst
þeim lauslega áður í gegnum góðan
vin minn hér í Múnchen. Ég var
ekki lengi að ákveða að þessari
áskorun yrði ég að taka og ég byrja
að vinna fyrir þær í febrúar. Starfið
verður margþætt. Ég verð að hluta
til í mjög líkum verkefnum og núna,
það er í almennum útréttingum og
skipulagningu tónleikaferða þeirra
um allan heim. Þar sem þær hafa
enga aðalumboðsskrifstofu en
margar skrifstofur sem vinna fyrir
þær svæðisbundið verður mitt hlut-
verk einnig að samhæfa vinnu þess-
ara skrifstofa og samræma sam-
skipti við plötufyrirtæki, fjölmiðla
og svo framvegis. Þegar fram líða
stundir á ég svo jafnvel að vinna að
markaðsmálum fyrir þær í Þýska-
landi og Skandinavíu. Hingað til
hafa þessi svæði verið í umsjá
enskrar skrifstofu. Ég vona að ég
geti strax beitt mér svolítið á þessu
sviði enda mikilvægt að nýta sér
samböndin á þýska markaðnum á
meðan þau eru enn volg. Þær syst-
ur eru svo með fullt af hugmyndum
og verkefnum í gangi sem ég verð
vafalaust að vinna að með þeim líka.
Til dæmis eru þær með Sting og
fleirum í átaki gegn eyðingu regn-
skóga. Ég læt það annars bara
koma í ljós hvemig þetta verður í
smáatriðum. Eitt er þó víst að þetta
verður geysilega krefjandi og hefur
mjög miklar breytingar í för með
sér fyrir mig. Ég byrja á því að
flytja til Flórens þar sem þær eru
með aðalaðsetur en auk þess búa
þær í París og í Biaritz í Suður-
Frakklandi þaðan sem þær eru upp-
runnar. Þá fer ég sjálfsagt eitthvað
í tónleikaferðalög með þeim svo það
er allt útlit fyrir að ég verði talsvert
á ferð og flugi.“
Verandi bókstaflega á kafi í tón-
list allan daginn alla daga. Með
hvaða hugarfari ferð þú á tónleika?
„Ég er orðin miklu gagnrýnni en
ég var og smekkurinn hefur breyst
að einhverju leyti. Ég fer gjarnan á
tónleika hvort sem það er á vegum
vinnunnar eða af öðrum ástæðum.
Ég er ekki komin á það stig að fara
af skyldurækni. Það er svo mikið af
tónlist sem ég á enn eftir að hlusta
á. Þegar ég kom hingað þekkti ég
aðallega óperur en ekki mikið þess
utan. Ég hef því uppgötvað mjög
margt nýtt því það er jú nauðsyn-
legt að ég þekki tónlistina sem þetta
snýst í raun og veru allt um. Þar
gildir bara eitt og það er að hlusta,
hlusta og hlusta."