Morgunblaðið - 05.03.1998, Side 38

38 FIMMTUDAGUR 5. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
HALLFRÍÐUR frá Landsbókasafninu leitaði rita fyrir
safnið og í leiðinni svipaðist hún um eftir ættfræði og
þjóðlegum fróðleik fyrir sjálfa sig.
ÞORSTEINN hafði mestan áhuga á ævisögunum.
MÆÐGININ Soffía og Einar Alexander höfðu mestan
áhuga á að kaupa eigulegar bækur, aðrar mætti fá að láni
frá bókasöfnum.
Árlegur bókamarkaður Félags
íslenskra bókaútgefenda
Bækur við
flestra hæfí
Morgunblaðið/Halldór
BÓKAMARKAÐUR Félags íslenskra bókaútgefenda stendur nú yfir í
Perlunni. Yfir 20.000 titlar eru í boði.
SÆRIÍN, starfskona bókamarkaðarins, hafði nóg að gera við að bæta
eintökum á borðin. Þrátt fyrir hrakspár ýmissa um aðsókn var fullt út
úr dyrum alla helgina.
ÁRLEGUR bókamarkaður Félags
íslenskra bókaútgefenda stendur
nú yfir í Perlunni. I boði eru rúm-
lega 20.000 titlar bóka og tímarita
af fjölbreyttum toga. Viðskiptavinir
bókamarkaðarins voru á öllum aldri
þegar blaðamaður leit þar við í
gærmorgun. Á meðan sumir höfðu
átt leið hjá og látið sér detta í hug
að kíkja inn fyrir voru aðrir sem
hafa það að árvissum sið að sækja
markaðinn heim og gengu skipu-
lega til kaupanna. Salan hefur verið
jöfn eftir bókaflokkum og starfs-
kona fullyrti að jafn mikið úrval
væri í öllum hinna fjölmörgu bóka-
flokka. Stutt viðtöl við nokkra við-
skiptavini leiddu berlega í ljós að
sitt sýnist hverjum vera álitlegt les-
efni.
Við innkomu nema augun fyrst
staðar við borð þar sem standa ís-
lenskar ferða-, listaverka- og fræði-
bækur á erlendum tungumálum.
Bækur um Kjarval og Nínu
Tryggvadóttur, The Consept and
Nature of Money eftir Benjamín
Eiríksson og leikrit Jóhanns Sigur-
jónssonar um Fjalla-E\vind í enskri
þýðingu frá árinu 1961. Næst blasir
við mikið úrval ljóðabóka og Ijóða-
þýðinga úr öllum áttum. Hið eilífa
þroskar djúpin sín, úrval spænskra
ljóða áranna 1900 til 1992 í þýðingu
Guðbergs Bergssonar, kostar nú
480 krónur og Eyðilandið/The
Waste Land eftir T.S. Eliot í þýð-
ingu Sverris Hólmarssonar fæst
fyrir tæpar 1000 krónur. Þá má
gera góð kaup á verkum íslenskra
skáldsagnahöfunda sem og þýddum
skáldverkum. Undir þessum flokki
má m.a. finna nokkrar bóka Þór-
bergs Þórðarsonar en einnig yngri
höfunda eins og Sigurðar A. Magn-
ússonar og Thors Vilhjálmssonar,
Einars Más Guðmundssonar og
Steinunnar Sigurðardóttur.
Særún Osk Gunnarsdóttir starfs-
kona bókamarkaðarins lætur vel af
sölunni þetta árið. Fólk hefur ekki
látið kuldann aftra sér frá því að
sækja markaðinn og alla helgina
var fullt út úr dyrum Perlunnar.
Særún segir allan gang á því hvern-
ig viðskiptavinir beri sig að við
bókakaupin. „Sumir koma á hverj-
um degi og kaupa kannski eina til
tvær bækur í senn. Aðrir ganga
rakleiðis að starfsfólki og spyrja um
ákveðna bókatitla og svo eru það
þeir sem njóta þess að grúska lengi
í bókunum t.d. í horninu hjá Forn-
bókasölu Braga,“ segir Særún.
Áhugi fyrir ævisögum hefur jafn-
an verið mikill hér á landi og sá
flokkur er talsvert fyrirferðarmikill
á markaðnum nú sem áður. Hjónin
Ida Sigríður og Magnús stóðu með
innkaupakerruna á milli sín og veltu
fyrir sér úrvali íslenskra og er-
lendra ævisagna. Þau sögðust helst
leita eftir klassískum bókmenntum;
ljóðum, ævisögum og hugsanlega
listaverkabókum. Þorsteinn var
einnig að velta fyrir sér úrvali end-
urminninga, var að visu nýkominn
en gat ekki betur séð en sitthvað
væyi í boði að þessu sinni.
í hópi bókavarða frá Landsbóka-
safninu var Hallfríður Baldursdótt-
ir. Hafði hún undir höndum lista yf-
ir ýmis rit sem safninu er áfátt um.
Leitina sagði Hallfríður ganga mis-
jafnlega en verðið væri prýðilegt.
Hún notaði tækifærið og svipaðist
um eftir bókum fyrir sjálfa sig um
leið, - og áhugi hennar var mestur
fyrir bókum á sviði ættfræði og
þjóðlegs fróðleiks.
Hólmfríður Benediktsdóttir kom
gagngert á markaðinn til að skoða
úrval matreiðslubóka. Hún reyndist
þegar eiga allar matreiðslubækur
sem þarna voru og sagði að úrvalið
hefði oft verið meira.
Talsvert ber á bókum fyrir börn
og unglinga, bæði nýrri bókum og
eldri og sala á barnabókum gengur
víst alltaf vel. Mæðginin Soffía Har-
aldsdóttir og Einar Alexander voru
að skoða barnabækurnar. Soffía
hafði gripið með sér ævisögu sem
hún sagðist alltaf hafa ætlað sér að
lesa. Þau leituðu helst eftir eiguleg-
um bókum, aðrar væru fengnar að
láni frá bókasöfnum. Soffía sagði
verðið á bókum fyrir böm misjafn-
lega gott og þar sem þau væru
áskrifendur að bókaklúbbi sem byði
góð kjör íhuguðu þau vel verðið á
þeim bókum sem þarna væru í boði.
Þess má geta að foreldrum gefst nú
kjörið tækifæri til að kynna börnum
sínum stórvirki æskubókmenntanna
því bækurnar um Nancy, Kim,
Frank og Jóa og Önnu í Grænuhlíð
má fá fyrir lítið. Við sama bás býðst
fjöldi teiknimyndasagna um gamlar
hetjur á borð við Tinna og Lukku
Láka og á öðram stað mátti sjá
bækur um Morgan nokkurn Kane á
aðeins 49 krónur eintakið.
Öllu hástemmdari bókmenntir
mæta viðskiptavinum á næsta borði
þar sem stillt hefur verið upp
nokkrum bóka Sigurðar Nordals
um þá Einar Benediktsson, Steph-
an G. Stephansson og Hallgrím Pét-
ursson og Passíusálmana, verðið er
rétt undir 500 krónum. Skammt frá
bjóðast ýmsar listaverkabækur með
verulegum afslætti. Þar eru m.a.
bækur gefnar út af Listasafni
Reykjavíkur, Kjarvalsstöðum, og
gamlar árbækur Listasafns úlands.
Annað bindi bóka um íslenska
myndlist á 19. og 20. öld eftir Björn
Th. Björnsson kostar nú tæpar 2000
krónur og annað dæmi um verulega
verðlækkun stærri rita á markaðn-
um er bókin Samtíðarmenn sem áð-
ur kostaði tæpar 10.000 krónur en
kostar nú tæpar 1500 krónur.
Að lokum. Hyggist einhverjir
auka fæmi sína á skautum í frost-
hörkunni skal þeim hinum sömu
bent á Skautabókina, kennslubók í
skautalist frá árinu 1952 sem nú
býðst á góðum kjöram. Bókamark-
aðurinn stendur til 8. mars nk.
*
A bólakafi í skítnum
LEIKLIST
Loltkasla I i nn
TRAINSPOTTING
eftir Harry Gibson, byggt á skáld-
sögu Irvine Welsh. Islensk þýðing:
Megas. Leikstjóri: Bjarni Haukur
Þdrsson. Leikarar: Gunnar Helgason,
Ingvar E. Sigurðsson, Þrúður Vil-
hjálmsdóttir og Þröstur Led Gunn-
arsson. Leikmynd og búningar: Axel
Hallkell. Lýsing: Kári Gíslason. Loft-
kastalinn 4. mars.
TRAINSPOTTING hefur slegið í
gegn á undanfómum áram í formi
skáldsögu, kvikmyndar og þess
leikrits sem frumsýnt var í Loft-
kastalanum í gærkvöldi. Hverjar
skyldu vera helstu ástæður þess að
þetta verk sem lýsir sönnum óhugn-
aði - innihaldsrýra lífi ungmenna,
atvinnuleysi, ofbeldi, dópáþján,
tómhyggju, firringu, sjúkdómum og
dauða, svo fátt eitt sé nefnt - hljóti
slíkar vinsældir sem raun ber vitni?
Ein ástæðan er einfaldlega að
þrátt fyrir alla sjokkeffekta og ógeð
kveður við sannan tón í verkinu;
höfundur gjörþekkir þær aðstæður
sem hann segir frá á miskunnar-
lausan máta. Ónnur ástæða er að í
verkinu er mikill húmor þrátt fyrir
þá eymd sem verið er að lýsa.
Þriðja ástæðan kann að vera að
verkið er áleitin greining á vanda-
máli samtímans sem brennur á
ungu fólki í Bretlandi og víðar.
Vafalaust mætti telja upp ótal fleiri
ástæður en það sem að mínu mati er
einna mikilvægast er sú staðreynd
að Trainspotting er afhjúpandi verk
sem sýnir nöturlegan veruleika án
þess að upphefja hann og án þess að
fordæma fórnarlömb hans.
Margt er afar vel heppnað í
þessarri uppsetningu Loftkastal-
ans. Axel Hallkell hefur skapað
viðeigandi umgjörð með hrárri
sviðsmyndinni þar sem múrsteinn
og járngrindverk eru áberandi og
umhverfið einkennist af niður-
níðslu og litleysi. Leikmyndin er í
grundvallaratriðum einföld en nýt-
ist leikurum vel. Lýsing Kára
Gíslasonar var einnig einföld og vel
útfærð.
Aðeins fjórir leikarar taka þátt í
þessari uppfærslu. Ingvar E. Sig-
urðsson leikur Markús Renton
(Krúsa), sem vel má kalla aðalper-
sónu eða n.k. vitundarmiðju verks-
ins. Hann er í hlutverki sögumanns
stóran hluta verksins, þ.e. segir
sögur af sér og „bandamönnum"
sínum sem sumar eru síðan út-
færðar í leik. (Skáldsagan er
einmitt byggð upp á þessari tækni,
mörgum sögum raðað saman, oft á
mjög óskipulegan hátt, lauslega
tengdum.) Ingvar fór vel með hlut-
verkið, var hæfilega kaldhæðinn í
grunninn en túlkaði einnig af list
helstu stundir niðurlægingarinnar.
Aðrir leikarar eru þau Þröstur
Leó Gunnarsson, Þrúður Vilhjálms-
dóttir og Gunnar Helgason. Þau
hafa hvert um sig eitt aðalhlutverk
en bregða sér einnig í fleiri smá-
hlutverk. Gunnar Helgason lék á
kómísku nótunum sem fyrr, hann
var drepfyndinn í byrjun í hlutverki
Tomma og fjölmörgum smáhlut-
verkum sínum. En Gunnar náði
ekki eingöngu að kitla hláturstaug-
arnar, hann uppskar einnig vor-
kunn þegar hinn barnslegi Tommi
lætur í minnipokann fyrir spraut-
unni sem hann hélt að hann gæti
prófað einu sinni. Þröstur Leó var
frábær í hlutverki hins ofbeldis-
dýrkandi, geðsjúka Frankós. Fag-
mennskan skein af túlkun hans sem
fyrr. Þrúður Vilhjálmsdóttir átti
góða takta, en það skorti dálítið á
trúverðugleika gervis hennar; hún
var of velútlítandi til að maður tryði
að þar færi forfallinn dópisti.
Hér að ofan sagði ég að leikrit
þetta sýndi ömurlegan veraleika án
þess að fordæma fórnarlömb hans.
Hins vegar finnst mér alveg hægt
að halda því fram að það vaki fyrir
höfundi að fordæma þennan veru-
leika, þennan lífsflótta sem verkið
lýsir. Öll sú mikla áhersla sem lögð
er á að lýsa skítnum, bókstaflega og
í yfirfærðri merkingu, hlýtur að
miða að því að hvetja fólk til að
forðast að lenda á kafi í honum. Ég
á bágt með að ímynda mér að ung-
menni sem horfa upp á persónur
þessa verks veltast um í eigin saur,
hlandi og ælu, langi mörg, þegar
upp er staðið, til að prófa vímuna.
Það er gaman að velta fyrir sér
höfundarhugtakinu út frá þessarri
sýningu í Loftkastalanum. Hver er
höfundur verksins? Höfundur
skosku leikgerðarinnar er Harry
Gibson en hann þiggur textann að
mestu leyti frá höfundi skáldsög-
unnar, Irvine Wells. íslenski text-
inn er eftir Megas og hann er snilld-
arvel gerður og ber sterk höfundar-
einkenni Megasar. Blandað er sam-
an kórréttri íslensku og ensku
„slangi" í kokteil sem virkar mjög
sannfærandi í munni og heimi leik-
persónanna. Að sköpun þessarar
sýningar koma síðan að sjálfsögðu
allir leikararnir, ásamt leikstjóra,
höfundi sviðsmyndar og búninga,
ljósa- og hljóðmanni. Auk þess má
velta fyrir sér hvort ekki gæti að
einhverju leyti áhrifa, beinna eða
óbeinna, hinnar geysivinsælu kvik-
myndar Danny Boyles á framan-
gi'eint sköpunarferli. Niðurstaðan
hlýtur að vera sú að ekki er svo auð-
velt að benda á höfundinn í þessu
tilviki, enda skiptir hann í sjálfu sér
engu máli hér. Það sem máli skiptir
er að sýningin í Loftkastalanum er
áhrifarík í óhugnaði sínum og á er-
indi til okkar samfélags þar sem eit-
urlyfjaneysla ungmenna og með-
fylgjandi óhamingja eru á hraðri
uppleið. Vonandi eiga sem flestir
eftir að sjá sýninguna því varla fýsir
nokkurn mann að upplifa þá reynslu
sem þarna er miðlað, að sýningu
lokinni.
Soffía Auður Birgisdóttir