Morgunblaðið - 06.08.1998, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1998 39
ar með hverju árinu
Ríkisreikningur fyrir árið 1997 sýnir betri stöðu ríkissjóðs
;að þess
pinu
Morgunblaðið/Ásdís
Lincke og Bernd Bronsert.
bjóða upp á mikið frelsi. Þau ráði
ferðum sínum sjálf, geti staldrað við
og skoðað það sem þau vilja í stað
þess að vera drifín upp í rútur og
stjórnað af leiðsögumönnum. Þau
eru búin að sigla frá Seyðisfírði með
viðkomu í mörgum höfnum, þau
stoppuðu m.a. fimm daga á Akur-
eyri. Þau eru hrifin af landinu, eink-
um þóttu þeim Vestfirðir tilkomu-
miklir, en hrifning þeirra beinist
ekki síður að landanum. Þau segja
Islendinga sérstaklega hjálpsama og
vingjamlega. Þau benda líka á að
þessi ferðamáti veiti gott tækifæri til
að kynnast fólki þar sem þau koma.
Þau hafa átt bátinn í fjögur ár, en
þau byggðu hann sjálf, Didier
Breguin segir þau hafa átt bát fyrir
20 árum og mikið siglt þá. Löngunin
hafí svo nýlega komið yfír þau aftur.
Þau segjast upphaflega hafa ætlað
sér til Grænlands til að sjá jökulinn,
en það verði að bíða því of mikill ís
sé á leiðinni núna. Þremenningarnir
ætla að hvíla sig í Reykjavíkurhöfn í
viku en snúa að því loknu heim á leið
til Frakklands.
Tuttugu og fjögur lönd
á tveimur árum
Á stærstu skútunni í Reykjavíku-
höfn, Mephisto, var reyndur sjófari,
Klaus Hölscher. Áhöfnin var í landi
að kaupa ýmsan varning áður en
lagt yrði af stað til Halifax. Hölscher
býr í Suður-Afríku en hefur atvinnu
af því að flytja skútur milli eigenda.
Skútan Mephisto, sem hann er nú að
koma frá þýskum eiganda til nýs
eiganda í Halifax, var upphaflega
byggð fyrir efnaða breska fjölskyldu
og hugsuð fyrir styttri ferðir, að
sögn Hölscher. Hann segist ánægð-
ur með að geta haft atvinnu af
skútusiglingum því hann njóti
þeirra. Hann segist hafa komið til 24
landa á síðustu tveimur árum. „Mér
finnst gaman að hitta fólk frá ólíkum
löndum og af ólíku þjóðerni og
skútusiglingar eru einstakt tækifæri
til þess,“ segir Hölscher.
Hann segist eiga erfitt með að
lýsa því hvað heilli hann við sjóinn
og skútusiglingar, þetta sé orðið svo
hversdagslegt fyrir sér. Hann sigli
stundum með óvant fólk og þá upp-
lifi hann spennu í gegnum það og svo
sé fróðlegt að fylgjast með því þegar
það þreytist á sjónum, þá spyrji það
á hálftíma fresti hvort það fari ekki
að komast í land, lífið á sjónum sé
ekki fyrir alla.
Afkoman batnaði um
9,4 milljarða milli ára
Á síðasta ári lækkuðu skuldir ríkissjóðs um
6,5 milljarða og var hrein lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs neikvæð um 0,5% sem hlutfall af vergri
landsframleiðslu. Slíkt hefur ekki gerst í
áratugi. Um 700 milljóna króna afgangur
varð á rekstri ríkissjóðs á síðasta ári
samanborið við 8,7 milljarða halla árið áður.
Egill Ólafsson skoðaði ríkisreikning
fyrir árið 1997.
ÍKISREIKNINGUR fyidr
árið 1997 er síðasti ársreikn-
ingur ríkissjóðs sem gerður
er upp á grundvelli eldri
laga um ríkisreikning, en um síðustu
áramót tóku gildi ný lög um fjárreið-
ur ríkisins. Breytingar hafa verið
gerðar á ríkisreikningi á síðustu ár-
um og miða þær að því að færa hann
nær því sem gerist um reikningsskil
hjá fyrirtækjum á almennum mark-
aði.
Þegar fjármálaráðuneytið gaf út
tölur um afkomu ríkissjóðs í febrúar
á þessu ári var sagt að afgangur á
ríkissjóði á síðasta ári samkvæmt
greiðsluuppgjöri hefði numið 1,2
milljörðum ki’óna. Ríkisreikningur er
hins vegar gerður upp á rekstrar-
grunni, en hann sýnir álagðar tekjur
þegar þær verða kræfar og skuld-
bindingar um útgjöld þegar til þeii-ra
er stofnað. Niðurstaða ríkisreiknings
1997 er að afgangur á ríkissjóði nam
0,7 milljörðum. Árið áður nam halli á
ríkissjóði 8,7 milljörðum. Afkomubat-
inn milli ára er því 9,4 milljarðar.
Útgjöld ríkissjóðs lækka milli ára
Tekjur ríkissjóðs 1997 námu 135,3
milljörðum og hækkuðu um 7 millj-
arða milli ára eða um 5,5%. 22% tekn-
anna komu frá beinum sköttum, en
70,8% frá óbeinum sköttum. Virðis-
aukaskattur skilaði tæplega 50 millj-
örðum, vörugjöld og önnur innflutn-
ingsgjöld 19,7 milljörðum, tekjuskatt-
ur einstaklinga 17,7 milljörðum,
tryggingargjöld 14,8 milljörðum,
tekjuskattur fyrirtækja 5,3 milljörð-
um og eignaskattar skiluðu 4,3 millj-
örðum. Nýr liður í ríkisbókhaldi, fjár-
magnstekjuskattur, skilaði 2 milljörð-
um og tekjur af eignasölu urðu 631
milljón samanborið við 253 milljónir
árið 1996. Fyrirtæki í eigu ríkissjóðs
greiddu 3,2 milljarða í arð á síðasta
ári, en 2,5 milljarða árið áður. Mestu
munar um auknar arðgreiðslur Is-
lenskra aðalverktaka.
Útgjöld ríkissjóðs námu 134,6
milljörðum og lækkuðu um 2,4 millj-
arða milli ára eða um 1,7%. Eitt af því
sem skýrir lækkun á útgjöldunum
milli ára er færsla á rekstri grunn-
skólans til sveitarfélaganna, en við
það Iækkuðu útgjöld ríkissjóðs um 5,1
milljarð. Fjárveitingar til sjúkrahúsa
og sjúkrastofnana hækkuðu milli ára
um 2,2 milljarða. Fjái-veitingar til
vegamála lækkuðu hins vegar um 1,1
milljarð, sem skýi’ist m.a. af því að
1996 voru kaup á Vestmannaeyjaferj-
unni Herjólfi gjaldfærð um 1,4 millj-
arða, en í fyrra var ferjan Baldur
gjaldfærð fyrir 0,3 milljarða.
Erlendar skuldir lækka
Ríkisreikningur sýnir að greinileg
batamerki hafa orðið á rekstri ríkis-
sjóðs. Það sem sýnir það kannski bet-
ur en margt annað er að hrein láns-
fjárþörf ríkissjóðs lækkaði milli ára
um 14,8 milljarða. Sem hlutfall af
landsframleiðslu nam lánsfjárþörfin
2,5% árið 1996, en árið 1997 var af-
gangur sem nam 0,5%. Ríkissjóður
greiddi því niður skuldir sínar í fyrra
um rúma 2,6 milljarða. Á innlendum
fjármagnsmarkaði voru lántökur um-
fram afborganir að fjárhæð 3,9 millj-
arðar, en hins vegar voru erlendar
skuldir greiddar niður um 6,5 millj-
arða króna.
í árslok 1997 skuldaði ríkissjóður
samtals 241,6 milljarða, en að frá-
dregnum lánveitingum námu skuld-
irnar 172 milljörðum. Erlend lán
námu 126,6 milljörðum, en innlend
lán námu 114,9 milljörðum. Vægi er-
lendra skulda minnkaði milli ára úr
55,3% í 52,4% af landsframleiðslu.
Ríkið á tæplega 4.000 tölvur
Meðal nýjunga í ríkisreikningi er
að gerð er grein fyrir eignum ríkis-
ins. Samkvæmt lögum um í-íkisbók-
hald ber ríkisstofnunum að halda
skrá yfir eignir sínar. Þessari laga-
skyldu hefur ekki verið sinnt sem
skyldi, en Ríkisendurskoðun og Rík-
isbókhald hafa rekið á eftir stofnun-
um að gera slíka skrá. Um miðjan
júní sl. höfðu 242 ráðuneyti og ríkis-
stofnanir lokið gerð eignaskrár. Sam-
kvæmt þessari skrá á ríkið svo dæmi
sé tekið 3.633 tölvur, 337 ljósritunar-
vélar, 178 fólksbíla, 66 jeppabifreiðar,
104 sendibifreiðar, 42 vörubifreiðar,
35 gröfur, 38 veghefla og 831 aðra
vinnuvél. Ríkið á einnig 7 skip, 3 flug-
vélar og 27 listaverk. Bókfært verð
eigna þessara 242 ríkisstofnana er 5,5
milljarðar. Inni í þessari tölu eru ekki
húseignir, jarðir, vegir, brýr eða stór-
ar eignir ríkisins. Eins og áður segir
gefur þessi skrá ekki heildarmynd af
eignum ríkisins.
I árslok námu lífeyrisskuldbinding-
ar ríkissjóðs 94,9 milljörðum og höfðu
hækkað um 4 milljarða á árinu.
Skuldbinding ríkisins vegna Lífeyris-
sjóðs starfsmanna ríkisins nam 77,4
milljörðum, 7,9 milljörðum vegna Líf-
eyrissjóðs hjúkrunarfræðinga, 2,5
milljörðum vegna Lífeyrissjóðs al-
þingismanna og 330 milljónum vegna
Lífeyrissjóðs ráðherra.
Ferða- og risnukostnaður
lækkar inilli ára
Stofnanir í A-hluta ríkissjóðs
gi’eiddu 36,2 milljarða í laun á síðasta
ári og þar af nam yfirvinna 8,6 millj-
örðum. Risnukostnaður ríkisins nam
samtals 209 milljónum í fyrra og lækk-
aði milli ára um 18,1 milljón. Kostnað-
ur ríldssjóðs við aðkeyptan akstur
nam 1.061 milljón og lækkaði milli ára
um 53 milljónir. Ferðakostnaður ríkis-
sjóðs nam 1.658 milljónum í fyrra og
lækkaði um 73 milljónir milli ára.
Háiifc
í milljörðum króna
Reikningur
1997
Reikningur
1996 Breyting
---------- Greiðslu-
Breyting uppgjör
% 1997
Tekjur af almennri starfsemi 135,3 128,3 7,0 5,5 132,0
Gjöld samtals 134,6 137,0 -2,4 -1,7 130,8
Tekjujöfnuður af almennri starfsemi 0,7 -8,7 9,4 1,2
Tekjufærsla vegna breytinga á rekstrarformi fyrirtækja 9,5 - 9,5
Tekjujöfnuður 10,2 -8,7 18,9 1,2
Hrein lánsfjárþörf -2,8 12,0 -14,8 0,6
Tekin lán, nettó -2,6 11.1 -13,7 0,4
Innlend lán, nettó 3,9 4,4 -0,6 6,9
Erlend lán, nettó -6,5 6,6 -13,2 -6,5
Breyting á handbæru fé 0,2 -0,9 1,1 -0,2
Fjármálaráðherra segir sölu ríkiseigna ekki eiga að fjármagna neyslu
Grynnka þarf á
skuldum og létta
á vaxtagreiðslum
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra
segir að fyrirhugaðri sölu á ríkiseign-
um sé ekki ætlað að fjármagna neyslu
þjóðfélagsins heldur grynnka á skuld-
um og létta á óheyrilegri byrði, sem
stafi af vaxtagreiðslum.
Mikil umræða hefur vaknað um
sölu í-íkiseigna undanfarið og sagði
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra í samtali, sem birtist í Morgun-
blaðinu á fímmtudag, að aflaði ríkið
sér ekki tekna með eignasölu á næsta
ári yi’ði að grípa til harkalegs niður-
skurðar í tengslum við fjárlög næsta
árs. Myndi það óumflýjanlega bitna
harkalega á velferðarkerfinu. Sagði
hann að eignasala þyrfti að nema 11
milljörðum króna á næsta ári.
Þetta sjónarmið hefur verið gagn-
rýnt, m.a. af talsmönnum stjórnar-
andstöðunnar, og sagt undarlegt ef
eigi að fjármagna neyslu með þessum
hætti. Þá kann mörgum að virðast yf-
irlýsingar af þessu tagi stangast á við
umræðu um góðæri og hallalaus fjár-
lög eða jafnvel afgang á fjárlögum á
komandi árum.
Geir sagði að það væri skiljanlegt
að spurningar af þessu tagi vöknuðu,
en hins vegar væri ástæðan sú að
grynnka þyrfti á skuldum í því skyni
að koma sér út úr óhugnanlega mikl-
um vaxtagi’eiðslum.
Ef ekki nú, hvenær þá?
„Það er stór þáttur í þessu og segja
má á móti: ef ekki nú, hvenær þá?“
sagði hann. „Það er ljóst að miðað við
núverandi forsendur vantar tekjur í
ríkissjóð."
Hann sagði að sala af þessu tagi
kæmi út með svipuðum hætti og sölu-
hagnaður hjá fyrirtæki. Ekki mætti
gleyma því að samkvæmt nýjum lög-
um um fjárreiður ríkisins væri nú
miðað við rekstrargrunn í uppgjöri
ríkissjóðs, en ekki gi’eiðslugi’unn.
Líkja mætti fjárlögum samkvæmt
gamla kerfinu við ávísanahefti þar
sem peningar færu inn og út. Nú væri
hins vegar miðað við heildarrekstur-
inn þannig að allar skuldbindingar
væru færðar jafnóðum, sem væri
þyngra í vöfum.
„Við þurfum að standa undir öllum
gjöldum ríkisins eins og þau eru á
rekstrargrunni," sagði hann. „Það er
því miklu erfiðara að ná jöfnuði á
þessum forsendum heldur en var í
gamla kei-finu. En þetta er samt mun
eðlilegri grunnur og raunhæfari
vegna þess að nú er lagt til hliðar fyr-
ir skuldbindingum."
Geir tók sem dæmi að í ár væru
lagðir til hliðar margir milljarðar
króna vegna lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins í kjölfar launahækkana og
kerfisbreytinga, sem fólgnar væru í
flutningi á yfirvinnu inn í föst laun, á
þessu ári. Það þyrfti að standa undir
þessum upphæðum þar sem þær
væru gjaldfelldar. í gamla kei-finu
hefði hins vegar aðeins verið leitast
við að standa undir því, sem borga
þyrfti á hverjum tíma.