Morgunblaðið - 08.11.1998, Qupperneq 4

4 SUNNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 1/11 - 7/11
►ÁGIJST Guðmundsson
kvikmyndagerðarmaður
kærði atkvæðagreiðslu sem
fram fór um þá kvikmynd
sem útnefnd verður framlag
Islands til Óskarsverðlauna
á næsta ári. Mynd Ara Krist-
inssonar kvikmyndagerðar-
manns, Stikkfrí, fékk einu
atkvæði meira en mynd
Ágústs, Dansinn. Niðurstaða
kjörnefndar var að vísa
kærunni frá.
►FRAMHALDSAÐAL-
FUNDUR Læknafélags ís-
lands sætti sig ekki við
gagnagrunnsfrumvarpið og
lagði til að það yrði dregið
til baka. Ályktun þessa efnis
var samþykkt með 25 at-
kvæðum gegn 8. Stjórn sið-
aráðs iækna hvetur lækna til
að taka ekki þátt í gerð
gagnagrunns á heilbrigðis-
sviði.
►200 MANNS leita árlcga til
SÁÁ vegna vandamála sem
tengjast spilafíkn. Að mati
SÁÁ hcfur vandinn farið
vaxandi samhliða aukinni
samkeppni milli fyrirtækja
sem reka spilakassa.
►DAVÍÐ Oddsson forsætis-
ráðherra mun hitta Gerhard
Schröder, kanslara Þýska-
lands, i næstu viku. Hann
ætlar einnig að hitta Helmut
Kohl, fyrrverandi kanslara,
og skoða nýtt sendirráð ís-
lands í Berlfn.
►TALIÐ er að allt að 600
milþ'ónir manna hafi fylgst
með útvarpsþætti um Krist-
ján Jóhannsson sem út-
varpað var í ríkisútvarpinu í
Kina. Fjallað var um Krist-
ján persónulega i þættinum
og Island auk þess sem
Kristján söng nokkrar aríur
úr vel þekktum óperum.
Auknar greiðslur
i lifeyrissjoði
RÍKISSTJÓRNIN ætlar að leggja
fram frumvarp um að fyrirtæki geti
aukið greiðslur sínar í lífeyrissjóð
starfsmanna um 0,2% gegn því að
tryggingargjald verði lækkað á móti.
Launþegar geta því aðeins fengið þetta
viðbótarfi'amlag vinnuveitenda að þeir
nýti sér heimild í lögum um tekju- og
eignaskatt að leggja 2% af launum
skattfrjálst inn á lífeyrisspamaðar-
reikninga. Geir H. Haarde fjármál-
aráðherra segir að þessi breyting sé
gerð til að auka þjóðhagslegan spamað
í þjóðfélaginu, en á því sé mikil þörf.
Ekki er gert ráð fyrir að ríkissjóður
tapi á þessari breytingu því áform um
lækkun á gjaldi í Atvinnuleysissjóð
verða dregin til baka.
47 meinatæknar
hættu
47 MEINATÆKNAR á Landspítala
hættu störfum um mánaðamót og
hægði á starfsemi spítalans af þeim sök-
um, en einungis tíu meinatæknar vom
við störf í vikunni. Astæða uppsagnanna
er óánægja með launakjör og viðræður
um gerð aðlögunársamnings.
Meinatæknar lýstu sig tilbúna til að
veita neyðarþjónustu þrátt fyrir að hafa
hætt störfum.
Skylt að bjóða út?
RÍKISKAUP telur að íbúðalánasjóði,
sem tekur til starfa um áramót, hafi
verið skylt að bjóða út þá þjónustu sem
veðdeild Landsbankans hefur veitt
Húsnæðisstofnun. Undirbúningsnefnd
um stofnun íbúðalánasjóðs ákvað að
semja ekki við Landsbankann heldur
gera samning við Búnaðarbankann á
Sauðárkróki. Fyrirhugað er að hluta af
verkefnum veðdeildar Landsbankann
verði sinnt fi'á Sauðárkróki. Stjóm
Sambands íslenskra bankamanna mót-
mælti flutningnum og átaldi félagsmál-
aráðherra fyrir hvernig staðið var að
málum.
*
Irakar storka um-
heiminum á ný
ÖRYGGISRÁÐ Sameinuðu þjóðanna
samþykkti á fimmtudag einróma álykt-
un þar sem aðgerðir Iraka em for-
dæmdar, en þeir slitu samstarfi við
vopnaeftirlitsnefnd SÞ um síðustu helgi,
og þess krafist að þeir taki aftur upp
samstarf við eftirlitið. Bretar og Band-
aríkjamenn hafa varað íraka við því að
beiting hervalds komi vel til greina í
stöðunni, endurskoði írakar ekki
ákvörðun sína, en stjómvöld í Bagdad
hafa hingað til virt hótanimar að
vettugi. Krefjast þefi þess að efna-
hagsþvingunum SÞ á Irak verði aflétt.
Gingrich hættir
►ÍSRAELSSTJÓRN sat á
sannkölluðum maraþonfundi
á fimmtudag sem frestað var
á föstudag eftir sprengjuárás
í Jerúsalem, en gert hafði
verið ráð fyrir að ísraels-
menn myndu staðfesta Wye
Mills-samkomulagið við
Palestínumenn, sem náðist
fyrir milligöngu Bandaríkja-
manna. Hefur Yasser Arafat,
leiðtogi Palestmumanna, lof-
að baráttu gegn hermdar-
verkum. Wye Mills-samkomu-
lagið kveður á um að ísrael
afhendi land á Vesturbakk-
anum gegn loforðum um
hertar öryggisráðstafanir.
ÖLLUM að óvömm héldu demókratar í
Bandaríkjunum sínu og vel það í þing-
og ríkisstjórakosningunum á þriðjudag.
Repúblikanar halda
enn meirihluta í báð-
um deildum þingsins
en demókratar
túlka niðurstöðuna á
þá leið að kjósendur
vildu að öllu tali yrði
hætt um málshöfðun
til embættismissis á
hendur Bandaríkja-
forseta. Hefur Newt
Gingrich, leiðtogi repúblikana í fulltrúa-
deildinni, tilkynnt að hann sækist ekki
eftfi endurkjöri þegar kosið verður um
forseta deildarinnar.
Fórnarlömb Mitch
talin í tugiim þúsunda
ENN er ekki ljóst hversu margfi fómst
í hamfórum í Mið-Ameríku sem fellibyl-
urinn Mitch olli um síðustu helgi en þó
er ljóst að ellefu þúsund manns fómst
að minnsia kosti og álíka margra er
saknað. Talið er að hamfarimar hafi
fært veikburða efnahagslífið í Mið-
Ameríku aftur um tuttugu ár og mikil
hætta er á að sjúkdómar gjósi upp og
verði að faraldri.
► SVARTA ekkjan svo-
kallaða, ekkja tfskukóngsins
Maurizio Gucci, var á þriðju-
dag fundin sek um að hafa
skipulagt morðið á manni
sfnum og dæmd til 29 ára
fangelsisvistar. Hafa réttar-
höldin yfir Patriziu Reggiani
Gucci staðið í hálft ár og
vakið rnikla athygli á Italfu.
► RÉTTARHÖLD yfir Anwar
Ibrahim, fyrrverandi aðstoð-
arforsætisráðherra Malasfu,
hófust í Kuala Lumpur á
mánudag. Er Anwar ákærð-
ur fyrir spillingu og kyn-
ferðisafbrot en margir telja
að raunveruleg ástæða þess
að Anwar var rekinn úr
embætti og síðan ákærður sé
sú að Mohamed Mahathir for-
sætisráðherra hafi verið far-
inn að óttast áhrif Anwars.
►JEVGENÍ Prímakov, for-
sætisráðherra Rússlands,
kynnti í vikunni fyrirhugaðar
efnahagsaðgerðir stjórnar
sinnar sem boða aukin rfkis-
afskipti af efnahagsmálum
og gengi rúblunnar. Hefur
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
(IMF) gagnrýnt hugmyndim-
ar harðlega.
FRÉTTIR
Prófessor um vanda læknisþjónustu í dreifbýli
Viðhorfsbreytingin
hefjist í menntaskóla
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
LÆKNARNIR Gísli Auðunsson á Húsavík (t.v.) og Roger Strasser frá
Ástralíu segja lækna hneigjast frekar til að starfa í þéttbýli og grfpa
verði til aðgerða til að breyta viðhorfi þeirra.
LÆKNASKORTUR á landsbyggð-
inni verður ekki leystur til frambúð-
ar með því að fá lækna til að hlaupa í
slík störf, það er aðeins tímabundin
lausn. Nauðsynlegt er að vinna að
viðhorfsbreytingu á mati á störfum
lækna í dreifbýli strax í menntaskóla
og háskóla, var meðal þess sem
Roger Strasser, prófessor í heimilis-
lækningum frá Astralíu staðhæfði í
viðtali við Morgunblaðið í gær. Hann
ræddi um heilbrigðisþjónustu í þétt-
býli á fundi Landssamtaka heilsu-
gæslustöðva í gær og í dag flytur
hann fyrirlestur á vísindaþingi
Félags íslenskra heimilislækna.
Meðal þeirra sem unnu að því að
fá Roger Strasser hingað til lands
var Gísli Auðunsson, heilsugæslu-
læknfi á Heilbrigðisstofnuninni
Húsavík, en þefi kynntust þegar þefi
voru báðfi í námi sínu í heimilislækn-
ingum í Kanada. En Ástralíumaður-
inn er spurður nánar um hvemig fá
megi lækna til starfa í dreifbýli:
Svipaður vandi í Ástralíu
og á Islandi
„Vandi heilbrigðisþjónustu á
landsbyggðinni er svipaður hérlend-
is og í Astralíu, það er erfitt að fá
lækna til starfa í dreifðum byggðum
meðal annars vegna þess að þeim
finnst það ekki eins spennandi fag-
lega og félagslegar aðstæður geta
einnig haft áhrif,“ segfi Roger
Strasser en hann hefur m.a. ferðast
um Norður- og Norðausturland og
kynnt sér heilsugæslustöðvar og að-
stæður heimilislækna á landsbyggð-
inni.
,Ástandið í Ástralíu fyrfi áratug
var svipað og það er hér nú. Þá
vantaði lækna í um það bil 26% stöð-
ur og þeim fór fækkandi. Fáfi sýndu
áhuga á því að stunda læknisþjón-
ustu í dreifbýli, töldu það eiginlega
vera annars flokks starf og mefia
spennandi að vera í þéttbýlinu þar
sem eitthvað væri að gerast að
þeirra mati. Yfirvöld sáu að ekki var
hægt að una við þetta ástand og þvi
var gripið til ýmissa aðgerða sem
náðu til alfia þátta í þessum ferli.“
Roger Strasser orðaði það svo að
læknar í dreifbýli hefðu í raun lengst
af verið menntaðfi til þess að verða
ósjálfbjarga, þ.e. þefi tækju á móti
sjúklingum til að ákveða til hvaða
sérfræðinga skyldi vísa þeim í stað
þess að reyna sjálfir að leysa vanda
þeirra. Þess vegna vildu menn starfa
í þéttbýli og að minnsta kosti í
nálægð við sjúkrahús. „Við sáum að
hefja varð breytinguna heima í
héraði, í uppeldinu," segfi Strasser.
„Menntaskólanemar vom hvattfi til
að fara í læknanám eða aðra heil-
brigðisþjónustu og mennta sig sér-
staklega til þess að starfa í dreifbýli.
í háskólanum var kerfinu einnig
breytt þannig að læknanemar fengu
strax í hinu almenna sex ára lækn-
anámi sérstaka kynningu vegna
væntanlegra starfa í dreifbýli og
lagðar em aðrar áherslur í sémámi
þeirra enda vandamálin önnur en hjá
heimilislæknum sem starfa í þéttbýli
og þess vegna þarf að taka á þessu
strax í náminu.“
Sneru vörn í sókn
Þessar breytingar leiddu til þess
að Ástralar gátu snúið vöm í sókn í
þessum efnum. Hlutfall þeirra
háskólanema úr dreifbýli sem fóm í
læknanám jókst úr 10% í 20% og tel-
ur hann að á næstu fimm áram verði
þessi vandi nánast úr sögunni. Auk
þessara aðgerða hafa heilbrigðisyfir-
völd einnig stutt við lækna sem vilja
starfa í dreifbýli, m.a. boðið styrk
vegna flutninga, stutt lækna til
viðbótarmenntunar án þess að þurfa
að flytja úr dreifbýlinu meðal annars
í gegnum fjamám og flefia og komið
hefur verið upp eins konar stuðn-
ingskerfi við fjölskyldur sem hafa
kannski búið í stórborgum alla ævi
og þurfa að aðlagast lífi í dreifbýli.
Roger Strasser telur að slíkar að-
gerðfi geti vel átt við hérlendis og
bendfi á að hér séu ágæt skilyrði til
að þjálfa læknanema til starfa í
dreifbýli. Segfi hann ákjósanlegar
aðstæður á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri og gæti þjálfun farið fram
þar og í samvinnu við heilsugæslu-
stöðvamar í nágrannabæjunum.
Gísli Auðunsson sagði það áhuga-
vert sjónarmið að vinna að viðhorfs-
breytingu strax í menntaskóla og
taldi hér uppi svipuð viðhorf og
Roger Strasser lýsti frá Ástralíu, að
læknar vildu helst starfa í þéttbýli.
Hann sagði rannsóknfi þó sýna að
árangur lækna í dreifbýli, t.d. á litl-
um sjúkrahúsum, væri ekki síðri en
á stóram hátæknisjúkrahúsum og
undfi það tók Ástralinn. Báðfi bentu
og á rétt íbúa í hinum dreifðu byggð-
um að hafa aðgang að heil-
brigðisþjónustu.
Roger Strasser hefur farið fyrfi
vinnuhópi á vegum Alþjóðasambands
heimilislækna sem tekið hefur saman
stefnumótun fyrii' þjálfun lækna sem
starfa í dreifbýli. Er þar bent á
fjölmörg atriði varðandi undfibúning
þeirra og hvemig taka verði mið af
sérstökum þörfum dreifbýlis í þess-
um efnum. Strasser ræddi við land-
lækni í gærmorgun og var einnig á
fundi á Landspítalanum auk áður-
nefndra funda sem hann tók þátt í.
Nefnd um endurskoðun laga um mat á umhverfísáhrifum
Frumvarpið verður lagt
fram á Alþingi fyrir jól
ENDURSKOÐUÐ lög um mat á
umhverfísáhrifum verða væntalega
lögð fyrfi Alþingi fyi-fi jól, að sögn
Ingimars Sigurðssonai-, formanns
nefndar á vegum umhverfisráðu-
neytisins sem hefur lögin til endur-
skoðunar. Stefnt er að því að nefndin
skili af sér í þessum mánuði en þá
verða drög að frumvarpinu lögð fyrfi
ráðherra.
í vinnutillögu nefndarinnar er
gert ráð fyrfi því að framkvæmdfi
við vfikjanfi og önnur mannvfiki
sem era undanþegin mati á umhverf-
isáhrifum, skuli hefjast fyrfi árslok
1999, að því er kom fram í erindi um
mat á umhverfisáhrifum á málþingi
nokkurra náttúravemdarsamtaka sl.
helgi. Verði framkvæmdfi ekki hafn-
ar fyrfi þann tíma, skal leggja mat á
umhverfisáhrif framkvæmdarinnar.
Ingimar Sigurðsson vildi ekki tjá sig
um þetta tiltekna atriði sem og önn-
ur atriði frumvarpsins, þar sem nið-
urstöður nefndarinnar liggja ekki
fyrfi. Ingimar kvað hins vegar
augljóst að nefndin myndi gera til-
lögur um breytt bráðabirgðaákvæði,
en Fljótsdalsvfikjun er m.a. undan-
þegin mati á umhverfisáhrifum
vegna þess.
Vegagerð ekki hluti
af framkvæmdum
Hart hefur verið lagt að stjóm-
völdum og Landsvfikjun að meta
umhverfisáhrif Fljótsdalsvfikjunar
með lögformlegum hætti. Endur-
skoðuð lög um mat á umhverfisáhrif-
um gætu breytt forsendum um það
hvort skylt verði að meta umhverf-
isáhrif vfikjunarinnar. I tengslum
við umræddar breytingar á bráða-
bfigðaákvæðinu hafa vaknað upp
spumingar um hvort framkvæmdfi
séu þegar hafnar við vfikjunina.
Ingimar segfi að innan umhverfis-
ráðuneytisins sé litið svo á að fram-
kvæmdfi séu ekki hafnar.
„Við lítum ekki svo á að vegagerð
og sýnataka séu hluti af fram-
kvæmdum heldur hluti af undirbún-
ingi, og að okkar mati era fram-
kvæmdir því ekki hafnar.“ Ingimar
segfi að í fljótu bragði sjái hann ekki
hver hafi úrskurðarvald um það,
hvort framkvæmdfi séu hafnar, en
slíkt mál gæti mögulega endað fyrfi
dómstólum.
Undanfarið hafa einnig komið upp
spurningar varðandi það hvort bygg-
ing Fljótsdalsvfikjunar sé háð fram-
kvæmdaleyfi sveitarstjórnar Fljóts-
dalshrepps, eins og á kveður í skipu-
lags- og byggingarlögum nr. 73/1997,
sem öðluðust gildi 1. janúar sl., en
þar er um nýtt ákvæði að ræða. Ingi-
mar segfi að lögin séu ekki aftur-
vfik, og því megi líta svo á að Fljóts-
dalsvfikjun hafi þegar fengið fram-
kvæmdaleyfi. Rísi um það ágreining-
ur, er gert ráð fyrir að úrskurðar-
nefnd sem starfar samkvæmt skipu-
lags- og byggingarlögum, skeri úr
um hann.
Endurskoðun laga um mat á um-
hverfisáhrifum tekur meðal annars
mið af breyttum reglum Evrópusam-
bandsins um mat á umhverfisáhrif-
um sem tekur gildi 14. mars nk. Að
sögn Ingimars er starf nefndarinnar
vel á veg komið, þótt niðurstaða
hennar um afgreiðslu framvarpsins
sé ekki Ijós að svo stöddu.