Morgunblaðið - 13.11.1998, Qupperneq 50

MORGUNBLAÐIÐ
50 FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1998
• -. ■' ■ I ■ ■ '■■■■ I I ■ . . .. .....
MINNINGAR
+ Unnur Guðjóns-
dóttir var fædd
í Vestmannaeyjum
25. júní 1913. Hún
lést í Sjúkrahúsi
Vestmannaeyja að-
faranótt 1. nóvem-
ber sl. Foreldrar
hennar voru hjónin
Guðjón Jónsson frá
Sandfelli í Vest-
mannaeyjum og-
Ingveldur Unadótt-
ir. Foreldrar Guð-
jóns voru Jón
Valdason og Þuríð-
ur Jónsdóttir frá Steinum. For-
eldrar Ingveldar voru Uni Run-
ólfsson og Elín Skúladóttir.
Systkini Unnar voru Þorvaldur,
Hallgrímur, Amý, Þuríður og
Hún Unnur móðursystir mín er
látin. Lífshlaup hennar verður ekki
tíundað í þessum fátæklegu orðum
né tala forfeðra eða niðja. Hefði ég
sagt henni að ég ætlaði að lýsa henni
frá mínum bæjardyrum, draga fram
nokkur minningabrot frá liðinni tíð,
þá hefði hún sjálfsagt sagt: „Settu
"Vyfír greinina lúkurnar úr sjónvarp-
inu sem vara börn og viðkvæmt fólk
við efninu."
Samskipti heimilis míns og móður-
systra minna voru sterk og innileg.
Eg kynntist Unni og Þuríði best
vegna búsetu þeirra í Eyjum. Ekki
var hægt að gera upp á milli systr-
anna, svo ólíkar sem þær voru og
stórkostlegar hvor á sinn hátt.
Unnur kemur úr stórum systkina-
hópi sem kenndur er við Sandfell í
Vestmannaeyjum. Bræður hennar
og faðir, Guðjón Jónsson, stunduðu
sjó við þær aðstæður sem Islending-
ar þekkja, á bátum sem ekki voru
búnir fyrir veðravíti og opið haf.
Segja tölur frá árum áður um skips-
skaða meira en allt annað. Þrátt fyr-
ir válynd veður í daglegu lífi var
fjörugt mannlíf á Sandfelli, ættar-
setrinu eins og Unnur sagði stund-
um. Sögur þeirra systra frá æsku-
heimilinu hverfa í tímans straum, en
lifandi túlkun Unnar á mönnum og
málefnum skilur eftir sterkara minni
en ella, og sú sérgáfa að tína upp
smáatriði sem jafnvel aðrir taka ekki
eftir skilur stundum á milli í frásögn-
inni, t.d. spegilbrotið sem þær systur
notuðu á Sandfelli þegar þær bjuggu
sig upp á, því ekki voru þar spegla-
^alir. Faðir þeirra fylgdist grannt
með búnaðinum og tautaði stundar-
hátt: „Hold er mold, hverju sem það
klæðist.“ I þá daga voru dansleikir
haldnir á Eiðinu svokallaða sem skil-
ur á milli hafnar og hafs. Þótti það
töluverður gangur frá bæ. Unnur
fullyrti að aðsókn á skemmtanir
þessar hefði byggst töluvert á
skótaui heimamanna og þegar hún
rifjaði upp þessa tíma þegar flestir
áttu lítið sem ekkert brosti hún
þessu sælubrosi sem hefði slegið
Mónu Lísu úr rammanum hefði hún
verið viðstödd. Þegar dansleiknum á
Eiðinu var lokið undir morgun brást
það ekki að móðir þeirra, Ingveldur
Unadóttir, sem var vakin og sofín yf-
_ jr börnum sínum á nóttu sem degi,
%tóð við útidyrnar, eins og systurnar
sögðu, og kom með sína lögskipuðu
setningu: „Steinþegiðu, hann pabbi
þinn sefur.“ Sama setning var notuð
á heimilisköttinn þegar hann mætti
úr sinu reglubundna næturgöltri.
Um listfengi Unnar, ótrúlegan
kjark, ásamt vinnu við Leikfélag
Vestmannaeyja, treysti ég mér ekki
að tíunda að neinu marki. Hún lék,
leikstýrði, saumaði búninga ásamt
mörgum öði’um verkefnum á sviði
leiklistar. Hún var driffjöður listalífs
í Eyjum í mörg ár. Sumt af því unga
. fólki sem byrjaði á fjölunum með
AJnni eru landsfrægir leikarar í dag.
Má þar nefna Andrés Sigurvinsson,
Pétur Einarsson og Elvu Ósk Ólafs-
dóttur, trúi ég að hún hafí átt þar
einhvern þátt.
Mér er minnisstætt leikrit sem
Leikfélag Vestmannaeyja sýndi á
Seltjamarnesi fyrir mörgum árum.
t^Af hverju munum við frekar eftir at-
Jónína, öll látin.
Unnur eignaðist
tvö böm, þau Ragn-
ar Björnsson í fyrra
hjónabandi og
Katrínu Sigfúsdótt-
ur með eftirlifandi
eiginmanni sínum,
Sigfúsi Sveinssyni.
Þá ólu þau Unnur
og Sigfús upp Inga
Pétursson, en hann
lést af slysförum
langt uin aldur
fram. Ragnar á þrjú
böm og Katrín
eignaðist þijú böm, en eitt
þeirra er dáið.
Utför Unnar fer fram frá
Landakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
burðum sem fara úr böndunum? Því
miður man ég ekki hvað leikritið
heitir en efnið er minnisstætt. Unn-
ur lék þar skúringakellingu sem
kemur upp um morð af kvenlegri
forvitni, glæpamennirnir voru á hæl-
unum á henni á sviðinu þegar raf-
magnið fór af húsinu. Dauðaþögn
ríkti í troðfullum salnum. í sama
mund heyrist í skúringakellingunni:
„Nú láta þeir verða af því að drepa
mig í alvöru." Ég hef ekki vit á því
hvort stykkið féll en sýningargestir
fóru brosandi heim. Húmorinn var í
lagi, hvort sem hann var í rullunni
eða ekki.
Unnm- fór aldrei troðnar slóðir.
Ekkert verkefni var svo stórt að
ekki mætti gera betur þótt það kost-
aði erfíði og svita. Lýsingin á meist-
ara Chaplin og list hans var meðal
annars sú, að hann lét þjófínn ekki
detta um bananahýðið heldur hoppa
yfir það og falla ofan í brunninn.
Fyrir allmörgum árum veiktist
Unnur alvarlega. í veikindum sínum
sýndi hún sama kjark og æðruleysi
sem fyrr. Þegar hún var laus af
sjúkrahúsinu fórum við saman í Kr-
ingluna, sátum á bekk við gosbrunn-
inn þegar konu eina úr Eyjum bar
að. Var nokkur hávaði frá brunnin-
um og kallaði konan til Unnar og
spurði um veru hennar í borginni.
Unnur sagði farir sínar ekki sléttar
og konan spurði hvað væri að.
„Krabbi,“ hrópar Unnur. Mér fannst
þessi orð smjúga í gegnum gos-
brunninn og Kringlusvæðið. „Úr ein-
hverju verður maður að drepast,"
bætti hún við. Konan bað guð að
hjálpa sér og hvarf á braut við bænir
sínar. Ég hef ekki trú á að þessi
kona hafí spurt fleiri spurninga um
heilsufar þann daginn. Það skal tekið
fram að Únnur komst yfír sjúkdóm-
inn og þótt glannalega sé farið með
efnið þá er þetta ekki raunsönn
mynd af Unni. Hún hafði stórt
hjarta. I sorginni var hún ekki síður
á réttum stað og á réttum tíma. Það
geta margir borið um sem hún gerði
gott. Þú áttir ekki upp á pallborðið
hjá henni Guðjónsdóttur ef henni
fannst sér í einhverju misboðið.
Væluháttur og ranglæti voru eitur í
hennar beinum. í trúmálum var hún
staðfóst, fyrirleit heimatilbúna trú
sem stríddi á móti Biblíunni og
sannri guðstrú.
Ég má til með að nefna götuna
sem hún Unnur og hann Fúsi bjuggu
við. Þetta er Heiðarvegurinn, ein fal-
legasta gatan í bænum. Hugsið ykk-
ur þessa tíma, Binni í Gröf, Oddgeir
Kristjánsson tónskáld og Svava,
Helga í verkó, Unnur og Fúsi, Ási í
Bæ skammt frá, ásamt hinum
hvunndagshetjunum. Þessi þúfa er
fyrir löngu komin á landakortið, um
það sáu íbúarnir sjálfir. Ó, gamla
gatan mín, blessuð sé minning þeÚTa
allra.
Unnur var síðasti hlekkurinn í
systkinakeðjunni, hún var persónu-
leiki sem seint gleymist. Við systk-
inabörn hennar og frændgarður
söknum hennar svo sannarlega, en
samúðin er hjá börnum hennar,
Ragnari og Katrínu, og Unni Sigur-
jónsdóttur, barnabarni sem Unnur
og Sigfús ólu upp að hluta.
Fúsi minn, þinn harmur er mest-
ur. Þið voruð og eruð okkur svo mik-
ils virði. Minningin lifir. Guð blessi
þig og fjölskyldu þína.
Ellý Þórðardóttir.
„Ég hendi þá kjúklingnum aftur í
frystinn og þið étið hann bara
seinna,“ sagði Unnur þegar ég
neyddist til að afþakka hjá henni
matarboð vegnajiess að sjálf átti ég
von á gestum. Eg hef nagað mig í
handarbökin síðan, því heilsu Unnar
hrakaði efth' þetta og stóð þá matar-
boðið ekki aftur til boða. Reyndar
átti þetta að vera meira en matarboð
því Unnur var í stuði og áttum við
hjónin að taka með okkur mynd-
bandsupptökutæki og ætlaði hún að
taka rispur með nokkrum þein'a
kynlegu kvista sem hún hafði kynnst
á langri ævi, og sem hún lék á alveg
óborganlegan hátt.
- Þeir sem flytja sólskinið til ann-
arra komast ekki hjá því að það skíni
á þá sjálfa.
Ég var unglingur þegar ég kynnt-
ist Unni Guðjóns, eða Unni leikkonu
eins og hún var oftast kölluð hér áð-
ur fyrr, og mér þótti hún verulega
töff. Hún varð ósjálfrátt aðalmann-
eskjan hvar sem hún kom. Fram-
koma hennar var ákaflega aðsóps-
mikil og svo bráðfyndin var hún að
einungis einstakir fýlupokar veltust
ekki um af hlátri þegar hún sagði
frá. Hún krítaði liðugt og notaði
óspart orð sem bönnuð voru ungum
bömum. Hún var ákaflega lítið gefín
fyrfr alla væmni og faldi iðulega eig-
in viðkvæmni með sérstöku látleysi
eða jafnvel með kaldhæðni og frem-
ur hörkulegri framkomu.
Unnur leikkona var leikkona af
Guðs náð. I mörg ár hafði það svipuð
áhrif að rekast á hana á götu og
berja Bessa Bjarna augum. Maður
fór ósjálfrátt að skellihlæja. Hún var
frábær grínleikkona en fór líka ein-
staklega vel með önnur hlutverk. Ég
lék einu sinni ör-hlutverk á móti
henni í stykki þar sem hlutverk
hennar var að leika forsmáða eigin-
konu. Strax í fyrsta þætti átti það
ekki að fara framhjá neinum leikhús-
gesta að verkið var alvarlegs eðlis og
Unnur Iéki það hlutverk sem samúð
gesta ætti að beinast að, samt hlógu
flestir meira og minna fram að hléi.
Unnur varð auðvitað hundfúl því hún
lék hlutverkið mjög vel, að venju.
Málið var bara einfaldlega að það að
sjá hana kitlaði hláturtaugar leik-
húsgesta. Maður áttaði sig fljótlega
á því hver réð í leikhúsinu. Auðvitað
var bæði gott og nauðsynlegt að hafa
leikstjóra, en bráðfyndna, skarpa
frekjan hún Unnur var sú sem öllu
réð.
- Þau sár sem blæða inn eru
hættulegust.
Lífið hafði ekki alltaf farið um
hana Unni silkimjúkum hönskum
enda þótt hún minntist aldrei á það í
mín eyru. Ég vissi að ung að árum
mátti hún reyna það að missa frá sér
ófullburða fóstur oftar en nokkur
kona sem ég þekki. Eftir að hún ætt-
leiddi soninn Inga Péturs tókst
henni loks, eftir langa rúmlegu, að
fæða fullburða barn, hann Ragga.
Stuttu seinna varð hún einstæð móð-
ir, þurfti þá að láta annan drenginn
frá sér og það voru Þura systir henn-
ar og Magnús maður hennar sem
tóku þá Ragga að sér og hjá þeim
ólst hann upp. Seinna kynntist Unn-
ur honum Fúsa, þeim væna manni,
og eignuðust þau saman hana Kötu.
Inga Péturs misstu þau þegar hann
var ungur maður og var það ákaflega
sár reynsla fyrir litlu fjölskylduna.
Kata flutti til Danmerkur með börn-
in sín þrjú, þau Inga Péturs yngri,
Unni litlu og Sidda, fyrir u.þ.b.
þremur áratugum. Þegar Unnur
heimsótti fjölskylduna einhverjum
mánuðum seinna voru Kata og syn-
irnir hin ánægðustu með vistaskipt-
in, en Unni litlu leiddist mikið. „Hún
þreifst ekki þarna úti,“ sagði Unnur
„svo ég tók hana bara með mér
heim.“ Eftir það ólst Unnur litla upp
hjá afa og ömmu og reyndist þeim
sem besta dóttir. Eflaust hefur Kata
maldað í móinn, þegar Unnur ákvað
að taka þá stuttu með sér heim, en
mótmæli tók Unnur einfaldlega ekki
gild ef þau mæltu gegn hennar eigin
sannfæringu. Fyrir nokkrum árum
lést Ingi Péturs yngri, sem hafði ver-
ið sykursjúkur frá því á unglingsár-
um. Utför hans vai' gerð héðan frá
Landakirkju og í athöfninni stóð
Unnur amma á fætur og las upp Ma-
ístjörnuna. Fæstir kirkjugesta sátu
þá með þurra hvarma. Stuttu efth'
jarðarfórina vorum við hjónin matar-
gestir hjá þeim Unni og Fúsa. Yfír
matnum sagði Unnur okkur frá því
hvernig síðasti lífsdagur Inga Péturs
hefði verið og hve sár reynsla það
hefði verið fyrir Sidda að koma að
líki bróður síns. Unnur sat þráðbein,
sagði rólega frá og beygði aldrei af, á
meðan við hin sátum hnípin og
þynntum sósuna með tárum. Það var
ekki tilfinningakulda að kenna að
hún sat þarna þurreygð, hún brynj-
aði sig einfaldlega eins og ávallt þeg-
ar tilfinningarnar vora að bera hana
ofurliði.
Síðustu árin voru Unni erfíð, og þá
varð hún sínum nánustu erfið. Hún
þoldi ekki að vera upp á einhverja
komin með svo að segja allt, varð
einfaldlega bál-öskuill, enda skap-
mikil fram á síðasta dag. Unnur
verður jarðsett í dag, tæpum tveim-
ur vikum eftir andlátið, ég heyri
hana í anda segja á sinn sérstaka
hátt: „Hvernig er það, á ekki að fara
að moka yfír líkið?“
Við Snorri sendum Fúsa, Kötu,
Unni litlu, Sidda, Ragga og börnum
okkai- innilegustu samúðarkveðjur.
Unnur mín, þegar minn tími kem-
ur veit ég að þú kippir kjúklingnum
úr frystinum. Kallaðu þá endilega
líka á Jónu og Þuru. Þá verður sko
hlegið!
Hrefna.
Unnur Guðjónsdóttir er látin.
Mikill kvenskörungur er fallinn frá.
I örfáum orðum langar okkur fjöl-
skylduna að kveðja þessa mætu
konu, sem í gegnum lífið gaf okkur
svo mikið og var hrókur alls fagnað-
ar, hvar sem hún kom. Unnur vai'
mikil félagsmálamanneskja og nutu
Vestmanneyingar krafta hennar,
hvort heldur um var að ræða í mál-
efnum bæjarfélagsins, þar sem hún
tók virkan þátt og sat bæði bæjar-
stjórnarfundi fyrir Alþýðuflokkinn
sem og i hinum ýmsu nefndum. Þar
ber einna hæst starf hennar í félags-
málaráði og framlag hennar í mál-
efnum aldraðra. Það leið ekki sá
dagur að Unnur liti ekki inn á
Hraunbúðir, heimili aldraðra, og var
þá oftast mikið fjör, því alltaf var
Unnur til í að gefa af sér, eins og
henni var einni lagið, jafn glöð og
hress sem hún var. Leikfélag Vest-
mannaeyja naut krafta hennar svo
sannarlega, en þar var hún heiðurs-
félagi og má segja að saga leikfélags-
ins og lífshlaup Unnar hafí verið
samofið. Hvert hlutverkið af öðru lék
Unnur fyrir leikfélagið og bæjarbúa
og er ekki ofsagt að í hverju einu og
einasta þeirra fór hún á kostum.
Hún átti hug allra, hvort sem hún
lék á leiksviði leikhússins eða á leik-
sviði lífsins. Það fínnst kannski ein-
hverjum, sem ekki þekkir til, að hér
sé djúpt í árinni tekið, en svo er ekki.
Þeir sem þekktu Unni og urðu þeirr-
ar gæfu aðnjótandi að fá að kynnast
henni og hennar verkum vita að hér
er ekkert ofsagt. Við getum aldrei
þakkað fyrfr allt það sem hún gaf og
gerði fyrir okkui'. Þar voru hlutirnir
ekki skammtaðfr.
Um leið og við kveðjum Unni og
þökkum samfylgdina viljum við
senda Fúsa, börnum, barnabörnum
og öðrum aðstandendum samúðar-
kveðjur. Það er huggun harmi gegn
að eiga minninguna um góða konu
og vel má ætla að nú séu fagnaðar-
fundir hjá systrunum frá Sandfelli,
þar sem þær hittast að lokum í
Guðsríki, sem þær trúðu svo sann-
arlega á.
Megi góður Guð varðveita þig,
kæra ömmusystir, frænka og vinur.
Þuríður Kristín Kristleifsdóttir,
Guðmundur Þ. B. Ólafsson
og fjölskylda.
í dag kveðjum við ástkæra frænku
og vinkonu, Unni Guðjónsdóttur.
Minningarnar hrannast upp þegar
ég lít til baka og reyni að festa á blað
það sem fer í gegnum hugann.
Unnur var sjálfstæð og ákveðin
kona, síung í anda en umfram allt al-
veg bráðskemmtileg. Hún var kraft-
mikil og fjölhæf, góður leikari,
saumakona, listakokkur, Týrari og
krati af Guðs náð. Hún lagði sitt af
mörkum á öllum þessum sviðum og
setti svip sinn á bæjarlífið hér í Eyj-
um á árum áður.
Það var gaman að koma á Heiðar-
veginn til Unnar og Fúsa. Fyrstu
heimsóknir mínar voru þegar ég sem
barn fékk að fara þangað með
mömmu er við vorum á ferð í Eyjum.
Ég man hve spennandi mér þótti að
hún væri leikkona og mér fannst æv-
intýri líkast að fá að skoða myndir af
henni í hinum ýmsu hlutverkum.
Sem unglingur fékk ég að vera hjá
Unni og Fúsa sumarlangt og eftir að
ég flutti til Eyja og eignaðist mína
eigin fjölskyldu urðu samverustund-
irnar enn fleiri og skemmtilegri.
Unnur var börnum mínum mjög góð
og þó að það væri kannski ekki
hennar uppáhald að hafa vælandi
ki'akkaoiTna í kringum sig, þá voru
þær nú skemmtilegar „vögguvísm-n-
ar“ sem hún huggaði þau með. Þau
gláptu líka á hana stórum augum
þegar hún sagðist vera langafasystir
þeirra. Þeim fannst hún nú eiginlega
ekki nógu gömul til að bera svo
virðulegan titil,
Það var notalegt að skjótast inn í
kaffísopa til Unnar, smella sér upp á
eldhúsbekkinn og spjalla á meðan
hún skellti einhverju góðgæti í pott-
ana á stóru eldavélinni. Ekki var síð-
ur skemmtilegt að skreppa í heim-
sókn að kvöldi til. Þá var umsvifa-
laust staðið á fætur, slökkt á sjón-
varpinu og slegið í spilaslag, oft
langt fram á nótt.
Það var notalegt að vera nálægt
þeim hjónum og fínna hve mikla
væntumþykju og virðingu þau báru
hvort fyrir öðru. Eftir að heilsu Unn-
ai' fór að hraka og sjónin minnkaði
verulega, var aðdáunarvert að sjá
hvernig Fúsi varð hennar „leiðar-
ljós“. Hann bar hana á höndum sér
og gerði þeim kleift að vera heima á
Ljósalandi eins lengi og hægt var,
með dyggri aðstoð Unnar litlu, dótt-
urdóttur þeirra, sem var ömmu sinni
einstaklega góð.
Síðasta árið reyndist Unni minni
erfitt. Þessi sjálfstæða og ákveðna
kona átti erfitt með að sætta sig við
að missa krafta sína og heilsu og
vera upp á aðstoð annarra komin.
Hanni var alla tíð betur lagið að gefa
en að þiggja.
Það er gott að eiga núna allar
góðu minningar um Unni frænku.
„Margt býr í þokunni,“ nú sé ég
þær fyrir mér systurnar saman á ný
syngjandi gamansöngva með stríðn-
isglampa í augum.
Ég og fjölskylda mín kveðjum ást-
kæra frænku og vinkonu með virð-
ingu og þakklæti og sendum öllum
ástvinum hennar samúðarkveðjur.
Þóra Guðmundsdóttir.
Að ætla sér að kveðja hana Unni
með örfáum orðum er erfítt, því
minningarnar flykkjast að, bæði úr
leikhúsinu og ekki síður frá því þeg-
ar komið var við á Ljósalandi, setið
yfir kaffibolla og spjallað. Þá bauð
hún gjarnan upp á „tertu-kuntu“ eða
„gimbrarláfu" með. Gullkornin og
sögurnar sem þar ultu fram, og und-
irritaður engdist sundur og saman af
hlátri, verða ekki rifjaðar upp hér. -
„Það er ekki við hæfí, svona í öðrum
sóknum,“ eins og hún hefði sagt
sjálf.
Ég ætla því bara að kveðja hana
með þremur versum úr uppáhalds
sálminum mínum:
Enginn þarf að óttast síður
en guðsbarna skarinn fríður,
fugl í laufi, innsta eigi
ekki stjarn’ á himinvegi.
Engin neyð og engin gifta
úr hans faðmi má oss svipta,
vinur er hann vina bestur,
veit um allt er hjartað brestur.
Svo er endar ógn og stríðin,
upp mun renna sigurtíðin,
oss þá kallar heim til hallar
himna guð, er lúður gjallar.
(ÞýðFr.Fr.)
Kæri Fúsi minn, Unnm- yngri,
Kata, Ragnar og aðrir aðstandendur.
Ég sendi ykkur einlægar kveðjur.
Guð blessi minningu hennar Unn-
ai' Guðjóns.
Sigurjón Guðmundsson.
• Fleiri minningargreinar um Vnni
Guðjónsdóttur bíða birtingar og
niunu birtast í blaðinu næstu daga.
UNNUR
GUÐJÓNSDÓTTIR