Morgunblaðið - 03.02.1999, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRÚAR 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Axel Jóhannes
Kaaber fæddist
í Reykjavík 24. júní
1909. Hann lést á
hjúkrunarheimilinu
Skjóli 27. janúar
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Ludvig Emil
Kaaber, banka-
sljóri, f. í Kolding í
Danmörku 12. sept-
ember 1878, d. 12.
i ágúst 1941, og fyrri
kona hans, Astrid, f.
Thomsen í Trangis-
vági, Færeyjum, f.
2. maí 1884, d. 24. júní 1928.
Systkini Axels voru Gunnar Ge-
org, f. 12. mars 1908, d. 24. nóv-
ember 1949; Sveinn Kjartan, f.
24. júní 1909, d. 23. september
1990; Knud Albert, f. 14. maí
1914, d. 1. apríl 1915; Ásta Eva,
f. 21. maí 1916, d. 14. maí 1933;
Nanna ída, f. 21. maí 1918;
Ragnar Erik, f. 6. desember
1919, d. 13. desember 1958; Elín
Margrete, f. 20. janúar 1922;
í dag kveðjum við aldinn heiðurs-
mann, Axel Kaaber, fyrrverandi
framkvæmdastjóra hjá Sjóvátrygg-
ingarfélagi íslands hf. Axel fæddist
í Reykjavík þann 24. júní 1909 og
var því tæplega níræður er hann
lést. Hann var sonur hjónanna Lu-
dvigs E. Kaaber, stórkaupmanns og
síðar bankastjóra Landsbanka Is-
lands, og konu hans, Astrid Kaaber.
Axel kvæntist árið 1943 Kristínu
Kaaber Ólafsdóttur Dan Daníels-
sonar, dr. phil, yfirkennara við
Menntaskólann í Reykjavík. Kristín
var einnig kennari við Menntaskól-
ann í Reykjavik um langt árabil.
Þeim varð tveggja barna auðið,
Svanhildar og Lúðviks Emils. Axel
lauk gagnfræðaprófí frá Mennta-
skólanum vorið 1927.
Á árunum 1933-34 dvaldi Axel í
London við nám og störf á sviði vá-
trygginga. Þetta var á þeim tíma er
íslensk vátryggingastarfsemi var að
slíta barnsskónum. Ludvig, faðir
Axels, hafði verið einn af frum-
kvöðlum að stofnun Sjóvátrygging-
arfélagsins árið 1918 og var auk
þess formaður stjórnar félagsins
fyrstu fímm árin. Ludvig bar hag
félagsins mjög fyrir brjósti svo
lengi sem hann lifði. Á kreppuárun-
um, einkum á milli 1929-36, voru
margvíslegir erfíðleikar við öflun
endurtryggingaverndar fyrir Sjóvá-
tryggingarfélagið sem frá upphafi
hafði verið samið um við norræn vá-
tryggingafélög. I ársbyi'jun 1931
komust á hagstæðir samningar við
ensk félög fyrir milligöngu A.
Blackmore & Co sem era vátrygg-
ingamiðlarar (brókerar) í London.
Enn þann dag í dag hafa Sjóvá-Al-
mennar tryggingar nokkur viðskipti
við þennan sama aðila. Axel fór til
starfa hjá A. Blackmore í London
árið 1933 ásamt því að nema við
verslunarskóla á sama tíma. Aflaði
hann sér víðtækrar þekkingar á
—þessum árum einkum á sviði sjó-
trygginga.
Hinn 1. ágúst 1934 réðst Axel til
starfa hjá Sjóvátryggingarfélaginu
og þar var hans starfsvettvangur
næstu tæp 43 árin. Lengstum voru
sjótryggingar (skipa og farmtrygg-
ingar) aðalverkefni Axels en jafn-
framt sá hann líka um þær vátrygg-
ingar sem þörfnuðust flóknari end-
urtrygginga en hefðbundnir samn-
ingar félagsins gerðu ráð fyrir. I
öndverðu rak félagið eingöngu sjó-
tryggingar eins og nafn þess ber
með sér en smám saman voru aðrar
deildir stofnaðar. Brunadeild var
stofnuð árið 1925, líftryggingardeild
1933 síðan bifreiðatryggingar 1937
og ábyrgðartryggingar 1953. Skipu-
lag félagsins var deildaskipt á þess-
um árum og var hver deild nánast
sem sjálfstæð rekstrareining gagn-
vart viðskiptavinum þess.
Árið 1957 tók Áxel við starfí
^skrifstofustjóra auk þess að vera
Knud Albert, f. 20.
janúar 1922, d. 24.
nóvember 1989. Hálf-
systkini Axels, sam-
feðra voru Edda
Kristín, f. 20. septem-
ber 1931, Astrid Sig-
rún, f. 11. nóvember
1932, Edwin Mikael,
f. 29. september 1934
og Eggert Matthías,
f. 9. mars 1939, d. 9.
maí 1945.
Eftirlifandi kona
Axels er Kristín
Ólafsdóttur Kaaber,
f. í Reykjavík 12.
október 1922, dóttir Ólafs Dan
Daníelssonar stærðfræðings og
konu lians, Ólafar Sveinsdóttur.
Börn Kristínar og Axels eru: 1)
Svanhildur, verkefnisstjóri í
Kennaraháskóla Islands. Dætur
hennar eru Kristín og Katrín
Gunnarsdætur. 2) Lúðvík Emil
lögfræðingur og slqalaþýðandi, f.
25. mars 1947. Börn hans eru Eva
Björk og Axel.
Axel var gagnfræðingur frá
áfram deildarstjóri sjódeildar er
framkvæmdastjóraskipti urðu hjá
Sjóvátryggingarfélaginu og Stefán
G. Björnsson tók við af Brynjólfi
Stefánssyni magister. Axel beitti
sér mjög í að breyta skipulagi fé-
lagsins og fékk til liðsinnis utanað-
komandi ráðgjafa sem þótti nokkur
nýlunda á þeim tíma. Meðal þeirra
breytinga sem úr þessi starfi urðu
var stofnun sérstakrar söludeildar
til þess að bæta þjónustuna við við-
skiptavini félagsins og efia mark-
aðsstarfið.
Frá 1. október 1971 til ársloka
1976 var Axel framkvæmdastjóri
Sjóvátryggingarfélagsins ásamt
Sigurði Jónssyni sem áður hafði
verið framkvæmdastjóri Síldar-
verksmiðja ríkisins. Ábyrgðarsvið
Axels var að annast endurtrygging-
ar félagsins ásamt líftrygginga-
starfsemi. Áttundi áratugurinn var
að mörgu leyti mjög eifíður fyrir ís-
lensk vátryggingafélög. í kjölfar
efnahagskreppunnar sem hófst árið
1967 með tilheyrandi gengislækk-
unum og aðhaldsaðgerðum var mik-
il tregða hjá stjómvöldum að heim-
ila vátryggingafélögunum að leið-
rétta iðgjöld til samræmis við verð-
lag og aðrar breyttar forsendur.
Einkum var ástandið erfitt í bif-
reiðatryggingum. Félögin reyndu
með öllum tiltækum ráðum að
bregðast við þessari stöðu og meðal
annars tóku þau að sér endurtrygg-
ingar erlendis frá. Þegar frá leið
kom í ljós að afkoma þeirra við-
skipta var ekki í samræmi við vænt-
ingar og var þeim hætt að nokkrum
árum liðnum. Það má fullyrða að sá
tími sem Axel var framkvæmda-
stjóri Sjóvátryggingarfélagsins hafi
verið tími mikilla sviptinga í rekstri
vátryggingafélaga á Islandi.
Axel var árið 1968 meðal stofn-
enda Könnunar hf.(Lloyd’s Agency)
og annaðist framkvæmdastjórn
fyrstu fjögur árin og síðan aftur ár-
ið 1977.
Axel hafði afburða gott vald á
enskri tungu svo eftir var tekið og
ekki var síður gaman að heyra hann
tala dönsku sem hefur væntanlega
verið aldamótadanska úr foreldra-
húsum. Á efri árum aflaði Axel sér
löggildingar sem dómtúlkur og
skjalaþýðandi á ensku.
Sá sem þessar línur ritar fór til
náms og starfs til Englands á árun-
um 1973 til 74 og fetaði þar með í
fótspor Axels 40 árum á eftir honum
og starfaði meðal annars hjá A.
Blackmore í London. Það var ætíð
tilhlökkunarefni þegar þau Kristín,
hans mæta kona, komu til London
og miðluðu okkur Birnu af reynslu
sinni. Axel var óþreytandi að upp-
lýsa og leiðbeina okkur sem yngri
vorum.
Það var leitun að meiri náttúru-
unnanda en Axel Kaaber. Hann var
ferðamaður af guðs náð og átti ís-
gagnfræðadeild Menntaskólans
í Reykjavík og stundaði á sínum
yngri árum margvísleg störf til
sjós og lands. Árið 1931 fór
hann til Englands til verslunar-
náms með tryggingarfræði sem
sérgrein. Eftir heimkomuna
hóf hann störf hjá Sjóvátrygg-
ingarfélagi íslands og vann þar
til ársins 1976. Um langt árabil
var hann skrifstofustjóri, en
framkvæmdastjóri félagsins
varð hann 1. október 1971. Eft-
ir starfslok hjá Sjóvátrygging-
arfélaginu fékk hann réttindi
sem löggiltur skjalaþýðandi og
vann við þýðingar fram yfir
áttrætt. Axel var mikill áhuga-
maður um náttúru Islands og
náttúruvernd. Hann ferðaðist
mikið um landið og safnaði þá
steinum og jurtum. Hann átti
mikið og gott steinasafn sem
hann síðar gaf Náttúrufræði-
stofnun íslands. Hann var heið-
ursfélagi í Hinu íslenska nátt-
úrufræðifélagi og Félagi
áhugamanna um steinafræði og
var meðal höfunda bókarinnar
íslenskir steinar en flestar
myndirnar í bókinni eru af
steinum úr safni hans.
Útför Axels fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
lensk náttúra hug hans allan.
Steinasafn átti hann mikið og hélt
meðal annars sýningu á því í Nor-
ræna húsinu.
Axel hafði yfir sér höfðinglegt yf-
irbragð og rösklega framgöngu.
Sjóvátryggingarfélagið hafði alla tíð
því láni að fagna að hafa í sinni
þjónustu gott starfsfólk sem starf-
aði þar alla sína starfsævi. Axel var
í þessum hópi og er hans minnst af
hlýhug jafnt af fyrrum samstarfs-
mönnum og viðskiptamönnum fé-
lagsins.
Ég votta frú Kristínu, börnum
þeirra og öðrum aðstandendum
samúð okkar Birnu. Innilegar sam-
úðarkveðjur flyt ég frá starfsmönn-
um og stjórn Sjóvár-AImennra
trygginga hf.
Einar Sveinsson.
Axel Kaaber er frá fallinn á
nítugasta aldursári. Langlífi fylgir
sú blessun að sjá börn sín, barna-
böm og jafnvel börn þeirra vaxa úr
grasi, en líka sú þraut að sjá jafn-
aldra frændur, vini og samstarfs-
menn hníga hvem af öðrum undan
ljá sláttumannsins mikla. En ekki
varð ég, frá sjónarhóli gestkomand-
ans og kunningjans, var við annað
en að Axel tæki hönnum lífsins
ávallt með sama jafnaðargeði og
ánægjustundum þess. Og þegar öll
lóð eru á skálar lögð, verður niður-
staða flestra er til Axels þekktu ef-
laust sú, að hamingjuhliðin hafi veg-
ið sterkust á langri og viðburðar-
ríkri ævi.
Af hamingjusömu fólki stafar oftast
hlýhugur og velvild - og raunar
spurning hvort hið síðara sé ekki
forsenda hins. Slíkum hlýhug
kynntist ég 1964, þegar ég kom í
fyrsta skipti á heimili Axels og eftir-
lifandi konu hans, Kristínar Kaaber,
að Snekkjuvogi 19 hér í borg.
Tengiliðurinn var sonur þeirra
hjóna, Lúðvík Emil, sem orðið hafði
bekkjarfélagi minn sama haust í
MR. Það skal að vísu játað hér, ald-
arþriðjungi síðar, að fas heimilisföð-
urins þótti mér við fyrstu sýn nokk-
uð fyrirmannslegt, en smám saman
kom í ljós, að bak við virðulegt ytra
byrði bjó höfðingslund og gott
hjartalag.
Okkur Lúðvík varð vel til vina, og
ekki spillti fyrir, að Axel reyndist
maður víðlesinn, samræðugóður og
áhugasamur um mörg málefni er
tendrað geta forvitni ungra pilta.
Nefna mætti náttúrufræði, uppruna
mannsins og mannkynssögu, ferða-
lög um fjöll og firnindi, að ekki sé
minnzt á jarðfræði. Ást Axels á
hörðu grjóti hafði þá þegar leitt til
eins af merkari steinasöfnum lands-
ins í einkaeigu, sem hann síðar
ánafnaði Náttúrufræðistofnun ís-
lands. Löng kynni Axels af Bretum
birtust m.a. í myndarlegu safni
bóka hans um þjóðina almennt og
seinni heimsstyrjöld sérstakléga;
áhugasvið sem komst ekki hjá því
að smita son hans og síðar undirrit-
aðan til óbóta. Varð okkur skólafé-
lögum ríkulegt enskt kiljusafn Ax-
els uppi á háalofti mikill fjársjóður
og ótæmandi umræðufóður. Engu
minni var ánægjan af því að geta
farið í sígilt hljómplötusafn Axels að
vild, og má segja, að verðmætin sem
þar var að finna hafi endanlega
steypt manni í þær rammljúfu
greipar gömlu meistaranna sem enn
halda taki, og bætt manni verulega
skort á tónlistaruppeldi í bemsku.
Það var því kannski ekki nema von
að ég vandi snemma komur mínar í
föðurhús Lúðvíks, enda varla ofsagt
að þau hafi orðið mér annað heimili,
jafnvel mörgum árum eftir að Lúð-
vík flaug sjálfur úr hreiðri. Axel var
ávallt höfðingi heim að sækja,
áhugasamur og úrræðagóður, og
var hægferðug og látlaus kímni
hans af þeirri íbyggnu og stundum
sjálfshæðnu sort sem Bretum og
Dönum er tíð en hér mætti vera
landlægari. Slíkt fólk verður manni
ætíð ofarlega í huga, þegar per-
sónuleg tengsl manns á lífsleiðinni
eru gerð upp, og stendur Axel þar
framarlega í flokki.
Votta ég Kristínu Kaaber, bömum
þeirra Axels, Lúðvík og Svanhildi,
og bamabömum innilegustu samúð
mína, og mun varðveita með þakk-
læti margar hlýjar minningar um
Axel Kaaber sem einstæðan öðling
og mikilsverðan áfanga í h'fi mínu.
Ríkarður Ö. Pálsson.
Við fráfall fornvinar míns, Axels
Kaabers, get ég ekki látið hjá líða
að minnast hans nokkmm orðum,
nú þegar leiðir skilur eftir löng
kynni. Liðið er vel á fjórða tug ára
frá því ég kom fyrst á heimili þeirra
Axels og Kristínar konu hans og ég
man ekki lengur nákvæmlega
hvernig það bar tíl. Ég mun hafa
verið í slagtogi með Lúðvík, vini
mínum og syni þessara sómahjóna,
á þeim árum þegar inn á heimilið
fjölmenntu ýmsir vinir og félagar
hans. Slangraði þar í bland undirrit-
aður, álappalegur sláni á gelgju-
skeiði, og hlaut af munni húsfreyju
auknefnið spóafótur einhverra hluta
vegna. Auðvitað óraði mann hreint
ekki fyrir því þá að þama væm lögð
fyrstu drögin að frjóum samskipt-
um og vináttu sem varað hefur allt
fram til þessa dags. Er raunar þarf-
laust að setja á langar ræður um
allan fyrirganginn og uppátækin
sem fylgdu téðu strákastóði. Ratar
vonandi sumt af því aldrei á prent.
Auðvitað hefði alls ekki verið frá-
leitt að gera ráð fyrir því að húsráð-
endur hrykkju í einhvers konar
baklás við slíka innrás, þegar inn
um dyrnar streymdu lítt hamdar og
óþroskaðar unglingsskjátur sem, í
fullri hreinskilni sagt, áttu það til að
fara yfir mörkin. En það var nú
öðru nær. Húsið við Snekkjuvoginn,
eða Snekkjó eins og við kjósum að
kalla það, haggaðist ekki. Hins veg-
ar stóð það okkur opið frá fyrstu tíð
og allar götur síðan.
Einstök, og mér liggur við að
segja eðlislæg, alúð og gestrisni
þeirra Stínu og Axels gerði það að
verkum að í Snekkjó vandi komur
sínar hópur fastagesta því sem næst
daglega. Þarna áttu vinir Lúðvíks
góðu atlæti að mæta og litu fyrr en
varði á það sem sjálfsagðan hlut.
Húsráðendur voru ólatir við að gefa
á garðann og raunar var með ólík-
indum hvað hvarf ofan í þessa
óseðjandi hít af ostabrauði, tei og
kakói að ónefndum hvers kyns
kræsingum öðmm. Yrði líklega
mælt í smálestum og gígalítmm en
þetta var samt alls ekki það eina.
Ekki má heldur gleyma orðræðum
um nánast allt milli himins og jarð-
ar né hollráðum ýmsum sem menn
þágu og mátu að verðleikum eftir
því sem þeir höfðu vit til. „Þetta var
mitt annað heimili," heyrir maður
enn sagt og víst er að þau orð koma
beinustu leið frá hjartanu.
Um þetta Ieyti var húsbóndinn
Axel kominn á sextugsaldur og bar
með sér að vera roskinn og ráðsett-
ur. Því fór þó víðs fjarri að hann sæi
eftir tímanum sem fór í að ræða við
AXEL JOHANNES
KAABER
strákagemsa um þeirra hugðarefni
og þá ekki síst sín eigin. I því sam-
bandi skal þess getið að Axel var
alla tíð einstakur dellumaður í bestu
merkingu þess vandmeðfama orðs.
Með þessu er ekki við annað átt en
það að slíkur maður hefur vakandi
auga fyrir umhverfi sínu og leiðir
hugann að ýmsu öðra en því sem
brauðstritið krefst. Axel átti fjöl-
breytileg áhugamál og gaf sér alla
tíð tóm til að leggja rækt við þau. Er
ég ekki í vafa um það að þannig hélt
hann sér í vissum skilningi síungum
og -frjóum. Sumt hefur verið bundið
tilteknum skeiðum í ævi þessa
manns. Sumt mun hafa vakið brenn-
andi áhuga um einhvem tíma, komið
og farið, en annað hélt velli alla tíð.
Skal hér aðeins fátt eitt talið. Um
tæmandi upptalningu verður tæpast
að ræða og alls ekki endilega í réttri
röð og hef ég nú töluna: Fjarskipti,
lax-, silungs- og rjúpnaveiði, ljós-
myndun, kvikmyndun, sígild tónlist,
smíðar, steinaslípun, uppgræðsla
lands, sagnfræði, framandi þjóðir og
landafundir, ekki hvað síst landa-
fundir norrænna manna, guðspeki
og þá er enn ótalið fjallabílar og
ferðalög um fsland, alhliða náttúru-
skoðun og söfnun náttúrugripa. Um
allt þetta var Axel hafsjór af fróð-
leik. Þá fylgdist hann vel með þjóð-
málum og lá aldrei á skoðunum sín-
um um menn og málefni.
Ég hef séð ljósmyndir sem Axel
tók og framkallaði sjálfur á yngri
árum og þykist viss um að margt af
því hefur ríkulegt heimildagildi og
bæri með réttu að varðveita sem
menningarverðmæti. Af öðrum
helstu áhugamálum skal nefna
plöntusöfnun Axels á unga aldri og
síðast en ekki síst steinasöfnim sem
hann stundaði af ástríðu fram á efri
ár. Af athöfnum Axels á þessum
vettvangi er það enn fremur að
segja að fyrir nokkrum árum gaf
hann Náttúrufræðistófnun íslands
steinasafn sitt, eitthvert merkasta
safn íslenskra steina í einkaeign
hérlendis. Safn þetta er einstakt að
fróðra manna sögn. Er öllu til skila
haldið og allt vendilega skráð sam-
kvæmt ströngustu fræðilegum kröf-
um. Sem leikmaður lagði hann
einnig sitt af mörkum í þágu Hins
íslenska náttúrufræðifélags og var
gerður að heiðursfélaga á hundrað
ára afmæli þess. Veit ég að þetta
mat hann mikils. Aldrei varð ég
þess þó var að Axel væri hégómleg-
ur á nokkurn hátt og nokkurn veg-
inn orðrétt man ég hann segja við
mig einhverju sinni í kankvísu gríni:
„Ég væri alsæll ef mér tækist að
finna nýja steintegund, áður
óþekkta í heiminum. Hún yrði þá
nefnd „Kaaberít“.“
Hann vildi líka miðla öllu þessu til
okkar. Ekki verður tölu komið á alla
bfltúrana út og suður að kanna eitt
og annað úr náttúrunnar rfld. I
þessu var Axel okkur vinum Lúð-
víks hinn besti vinur og félagi.
Aldrei taldi hann eftir sér að skutla
mannskapnum áleiðis upp í Hengil í
útilegu og snemma fengum við ungir
og misefnilegir að spreyta okkur við
stýrið á Willysnum undir vökulu
auga eigandans. Ekki stóð heldur á
því að við fengjum síðar léða bifreið
til lengri og skemmri öræfaferða
eftir að okkur höfðu bæst tilskilin
réttindi til að stjórna vélknúnum
ökutækjum. I því sambandi má geta
þess að Axel innréttaði sjálfur í tóm-
stundum fleiri en einn fjallabfl um
dagana og auðvitað nutum við góðs
af því. Svo mætti lengi áfram telja.
Oft reyndist hann mér traust hjálp-
arhella á ýmsum sviðum og það ekk-
ert síður eftir að unglingsárin voru
að baki og strjálast tók um húsvitj-
anir í Snekkjó. Mér verður þessi
einstaki öðlingur alla tíð ógleyman-
legur og er ekki einn um það.
Axel varð langlifur og ekki fór hjá
því síðustu misserin að glíman við
ellina vildi dragast á langinn. Hann
hlaut hægt andlát og varð þeirrar
gæfu aðnjótandi á banadægri að
vera nærvistum við fjölskyldu sína.
Við Oddný vottum samúð okkar
Kristínu, konu hans, bömum þeirra,
Svanhildi og Lúðvík, vini okkar til
margra ára, sem og aðstandendum
öllum. Slíkra manna er gott að
minnast.
Helgi Guðmundsson.