Morgunblaðið - 07.02.1999, Side 32

32 SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1999 33
SATT MILLI
YERNDAR OG
NÝTINGAR

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
I ORÐI OG A BORÐI
+ ,
IDOMI Hæstaréttar í máli
blindrar konu gegn Háskóla
Islands felst í raun og veru þessi
niðurstaða: Þegar Alþingi setur
lög t.d. um réttindi fatlaðra til
náms ber þinginu að gera ráðstaf-
anir til að hægt verði að fram-
fylgja þeim lögum með því að
leggja fram fjármagn til þess.
Um þetta snýst dómurinn. Það er
ekki nóg að setja lög, þar sem
gefin eru fögur fyrirheit. Það
verður að sjá til þess að hægt sé
að framfylgja lögunum. Þess
vegna er þetta merkilegur dóm-
ur, sem á áreiðanlega eftir að
hafa mikil áhrif.
I frásögn Morgunblaðsins í
gær af dómnum, þar sem blindri
konu voru dæmdar miskabætur á
þeirri forsendu, að Háskóli Is-
lands hefði brugðizt skyldum sín-
um til þess að gera ráðstafanir,
sem fylgja námi fatlaðra í skólan-
um, segir m.a.: „Dómurinn
byggðist m.a. á lögum nr. 41/1983
um málefni fatlaðra, sem voru í
gildi þegar Ragna (Guðmunds-
dóttir) skráðist í Háskólann, en í
þeim er m.a. kveðið á um það
markmið að tryggja beri fötluð-
um einstaklingum jafnrétti og
sambærileg lífskjör á við aðra
þjóðfélagsþegna. Lög nr. 59/1992,
sem leystu fyrrgreind lög af
hólmi, höfðu hið sama að mark-
miði en kváðu auk þess nánar á
um réttindi fatlaðra. Þá byggir
dómurinn á 2. gr. viðauka nr. 1
við Evrópuráðssamning um
verndun mannréttinda og mann-
frelsis frá 4. nóvember 1950, þar
sem kveðið er á um, að engum
manni skuli synjað um rétt til
menntunar og á 14. gr. samnings-
ins sjálfs, sem kveður á um, að
réttindi þau í samningnum, sem
áður gat um, skuli tryggð án
nokkurs manngreinarálits. Enn-
fremur var vísað til jafnræðis-
reglu 65. gr. stjórnarskrár lýð-
veldisins Islands.“
Nú er alveg ljóst, að frá því að
þetta mál kom upp hefur Háskóli
Islands gert ráðstafanir til þess
að mæta þeim skyldum, sem í lög-
unum felast. Þannig segir Páll
Skúlason rektor háskólans í sam-
tali við Morgunblaðið í gær: „Við
erum búin að reyna að bæta okk-
ur í þessum málum og dómur
Hæstaréttar staðfestir að það séu
um leið skyldur þjóðfélagsins,
Háskólans, sem annarra stofn-
ana, að vinna að því að jafna
stöðu allra einstaklinga til náms
og aðstöðu í þjóðfélaginu, hvort
sem þeir eru fatlaðir eða ekki.“
Og Mikael M. Karlsson, rekstr-
arstjóri Námsráðgjafar háskól-
ans, upplýsir, að í upphafi hvers
skólaárs geri háskólinn og fatlað-
ir nemendur samning, sem kveð-
ur á um skuldbindingar skólans
gagnvart nemandanum og nem-
andans gagnvart skólanum.
Aðalatriði þessa máls snýr þó
að Alþingi sjálfu. Lagasetning
með fögrum fyrirheitum dugar
skammt ef fjármunir fylgja ekki
með til þess að framkvæma lögin.
Þegar þingið setur lög, sem t.d.
leggja ákveðnar skyldur á Há-
skóla Islands vegna fatlaðra nem-
enda, er eðlilegt, að þingið geri
sérstakar ráðstafanir til þess aS
veita fjármunum til skólans í því
skyni. Þetta á auðvitað við um
aðrar stofnanir hins opinbera
einnig.
Dómstólar kveða nú upp hvern
dóminn á fætur öðrum, sem
tryggja réttindi einstaklinga í
þjófélaginu. Á tímum mikilla og
víðtækra þjóðfélagslegra umbóta
er þetta sú breyting, sem áreið-
anlega er þjóðinni hvað mest
fagnaðarefni.
FRIÐRIK Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar, lýsti þeirri skoð-
un á fundi Sjálfstæðisfélags Sel-
tjarnarness sl. fimmtudag, að
sætta yrði sjónarmið nýtingar- og
verndarsinna í orkumálum og mál-
um miðhálendisins og sagði síðan:
„Þetta starf er löngu hafið og
við munum halda því áfram, því
ég trúi því að það sé hægt að ná
sáttum í þessum efnum. En ég
viðurkenni að til þess að það geti
orðið þarf Landsvirkjun að stíga
ofan af þeim stalli, sem hún hefur
staðið á. Eg held, að tíðarandinn
krefjist þess, að fyrirtækið stígi
af stallinum og blandi geði við
aðra í stærri stíl en það hefur
gert á síðustu áratugum."
Þetta viðhorf hins nýja for-
stjóra Landsvirkjunar er fagnað-
arefni. Án þess að það hafi
nokkru sinni verið sagt beinum
orðum hefur almenningur fengið
þá tilfinningu, að Landsvirkjun
vildi lítið hlusta á önnur sjónar-
mið í sambandi við virkjanir og
verndun umhverfisins. Að mörgu
leyti er þetta ósanngjarn dómur
vegna þess, að fyrirtækið hefur
alla tíð lagt áherzlu á að ganga
vel um umhverfi sitt og ganga vel
frá næsta nágrenni virkjana-
svæða. En stundum er ímynd eitt
og veruleiki annað og fyrirtækinu
hefur á einhvern hátt á síðustu
árum tekizt að koma sér upp nei-
kvæðri ímynd.
Oft sætir það gagnrýni, þegar
stjórnmálamenn láta af afskiptum
af stjórnmálum og taka að sér
forstöðu ríkisfyrirtækja eða ríkis-
stofna. Óhætt er hins vegar að
fullyrða, að í þeirri stöðu sem nú
er uppi í orkumálum og umhverf-
ismálum er það afar vel ráðið að
velja þrautreyndan stjórnmála-
mann til þess að veita Lands-
virkjun forstöðu. Fyrirtækið þarf
á því að halda að bæta samskipti
sín við almenning og maður með
mikla stjórnmálareynslu að baki
hefur þá þekkingu sem til þarf í
þeim efnum.
Þess vegna eru yfirlýsingar
hins nýja forstjóra Landsvirkjun-
ar væntanlega til marks um að
þetta merka fyrirtæki muni nú
grandskoða þau viðhorf, sem
fram hafa komið hjá umhverfis-
verndarsinnum með það að mark-
miði, að ná fram þeirri sátt, sem
Friðrik Sophusson talaði um.
í UPPHAFI
•ÞorgOs sögu
skarða segir Sturla
Þórðarson Þórði Hít-
nesingi draum sem er
eins konar fyrirboði
þess sem gerist eftir
að Þorgils er kominn út til íslands.
Þar er Sturla lifandi kominn með
dulræna hæfileika sína og áhuga á
þeim efnum. Sturlu dreymdi að
Þórður faðir hans kæmi til hans og
segði að Viðbjöm væri kominn með
skipi í Eyjafjörð og ætti Böðvar,
frændi þeirra, dýrið sem væri
„heldur ólmt“.
Þannig er íslandsreisa Þorgils
skarða undirbúin með svipuðum
hætti og örlagaatburðir Brennu-
Njáls sögu.
Sturlu dreymir viðstöðulaust í
Þorgils sögu og enginn hefði haft
áhuga á þeim draumfórum annar en
hann sjálfur. Hann tíundar ávallt
drauma sem fyrirburði, hvar sem
hann kemur því við. Sturla segir
Þórði Hítnesingi lyrir um mannvíg
og bardaga, þegar hann sækir hann
heim að Staðarhóli, og er það
sturluleg frásögn í Þorgils sögu. Og
þá ekki síður þegar Sturla segir fyr-
ir um dauða Helga keis, heima-
manns síns. Sú frásögn hefði ekki
stungið í stúf við efni og stfl Njáls
sögu.
Sturla Þórðarson þekkti einnig
villur í þoku einsog frá er sagt í
Njálu eftir víg Þorvalds, fyrsta
manns Hallgerðar. I Þorgils sögu
segir: „En í því slær
yfir þoku svo myrkri
að enginn þeirra sá
annan. Skildi þar með
þeim Hrafni. Riðu
þeir Hrafn þá aftur,
en Sturla dró undan
og var nú lokið um sættir með þeim
Hrafni og Ásgrími og Sturlu."
í ÞORGILS sögu er sagt
•frá Sturlu Þórðarsyni og
högum hans með þeim hætti að
bendir eindregið til að hann hafi
skrifað söguna sjálfur. Persónulegir
hagir hans eru tíundaðir með þeim
hætti; ráðahagur Ingibjargar dótt-
ur hans og Halls Gizurarsonar, lýs-
ing Ingibjargar sem þó er einungis
13 eða 14 ára þegar hún er Halli
gefin („væn kona og kurteis og
kvenna högust“); furðuleg lýsing á
fjárskorti Sturlu og heimsókn til
hans að Staðarhóli, jafnvel lýst torf-
vinnu þar og hversdagslegum störf-
um og er slíkt undantekning í póli-
tísku vafstri og vígaferlum. Þarna
er brugðið upp mynd af bóndanum
á hlaðinu heima hjá sér en hvorki
skáldinu, stjórnmálamanninum né
þessum vopnum búna ævintýra-
manni sem hvarvetna bregður fyrir
í sögunum. Þarna er hversdags-
hetja að störfum.
Sturla Þórðarson kemur einnig
mjög við Þórðar sögu kakala og er
nafn hans raunar einsog rauður
þráður gegnum þessar sögur allar,
Islendinga sögu, Þórðar sögu og
Þorgils sögu. Hann er víða í ferðum
og þátttakandi í öllum helztu at-
burðum og bardögum aldar sinnar.
Þó að fullvíst megi telja að tíu
fyrstu kaflar Þorgils sögu sem ger-
ast í Noregi séu skrásettir eftir
honum sjálfum, enda engin nýlunda
á þessum árum að ævisagnaritun
væri með slíku sniði, þá er ljóst af
mörgum lýsingum að enginn skrifar
nema sá sem viðstaddur hefur ver-
ið.
AUK Þorgils sögu skarða
•stendur Islendinga saga
Njálu og öðrum Islendinga sögum
næst að stíl, bardagalýsingum,
fyndni og efnistökum, en sumt,
einkum í Svínfellinga sögu og St-
urlu sögu, svo og Þorgils sögu að
sjálfsögðu og jafnvel Þórðar sögu
kakala, er einnig með svipuðu marki
brennt. Mannlýsingar í Sturlu sögu,
íslendinga sögu, Svínfellinga sögu
og Þorgils sögu eru líkastar per-
sónulýsingum Islendinga sagna.
Allar ausa þessar sögur meira og
minna af sama brunni.
ÞÓRÐAR saga kakala er
•varla skrifuð með þeirri
snerpu sem einkennir stíl Þorgils
sögu og beztu kafla Islendinga
sögu, en minnir þó á margt í þeim.
Mér virðist stíllinn á Arons sögu
Hjörleifssonar mun yngri en á öðr-
um sögum Sturlungu og e.t.v. slapp-
ari eða teygðari. Þar er augljós
andúð á illvirkjum Sturlunga, þ.e.
Sturlu og Sighvati, og kemur eng-
um á óvart. Vísurnar eru unglegar.
M.
HELGI
spjall
Asíðasta ári kom
hingað til lands þáver-
andi aðstoðarutamák-
isráðherra Þýzka-
lands. Hann kom beint
af fundum í Suðaust-
ur-Asíu um þróun
efnahagsmála í þeim
heimshluta. í samtölum hér sagði hann, að
framvinda mála þar mundi byggjast mjög á
því, hvort Kínverjum tækist að komast hjá
því að lækka gengi gjaldmiðils síns á þess-
um vetri. Ef þeir lifðu veturinn af í þeim
skilningi mætti búast við betri tíð í Asíu, ef
ekki, mundi ástandið versna mjög.
Kunnur sérfræðingur í alþjóðlegum fjár-
málum, sem var hér fyrir nokkrum vikum
taldi þetta mat rétt og sagði að aðstaða
Kínverja í samkeppni við nágrannaríkin
væri orðin mjög erfið. Þannig væru kín-
verskar skipasmíðastöðvar ekki lengur
samkeppnisfærar vegna innbyrðis stöðu
gjaldmiðla í Asíu. Hann taldi Kínverja nán-
ast í óþolandi stöðu. Ef þeir lækki gengi
gjaldmiðils síns mundi það valda miklu upp-
námi í efnahagsmálum ríkjanna í Suðaust-
ur-Asíu. Lækki þeir hins vegar ekki gæti
það valdið pólitísku umróti innan Kína
vegna vaxandi efnahagserfiðleika þar. Fyr-
ir skömmu ítrekaði seðlabankastjóri Kína,
að Kínverjar mundu ekki lækka gengið en
það vakti athygli sérfræðinga, að hann orð-
aði yfírlýsingu sína á þann veg, að hann átti
augljósa útgönguleið síðar.
Heimsmynd þessa sérfræðings, sem var
hér á ferð nokkru fyrir umrótið í Brazilíu,
var sú, að efnahagslegt hrun vofði yfir í því
landi, sem mundi hafa mikil áhrif annars
staðar, ekki sízt í Bandaríkjunum vegna
þess hvað bandarískir bankar og önnur
fjármálafyrirtæki hefðu lánað mikið fé til
Brazilíu. Ef þeir fjármunir töpuðust gæti
það haft neikvæð áhrif á efnahagsþróunina
í Bandaríkjunum sjálfum.
Hann taldi einnig, að ástandið í Rúss-
landi mundi versna mjög á þessu ári og
engar horfur væru á því, að það mundi
batna á næstu árum. Raunar væri líklegast,
að Rússland mundi smátt og smátt sundr-
ast og fleiri sjálfstæð ríki verða til á rústum
þess. „Eg mundi treysta mér til að aka í
gegnum Rússland á þessum vetri en ekki
næsta haust vegna þess, að þá verður þjóð-
félagsástandið mai-gfalt verra en það er
nú,“ sagði fjármálamaðurinn.
íslenzkur bankamaður, sem var á ferð í
Washington sl. haust og átti þar viðræður
við samstarfsmenn sína í bandarískum
bönkum og fjármálafyrirtækjum varð var
við gífurlegar áhyggjur þeirra þá vegna
efnahagsstöðu Brazilíu. Fyrir nokkrum
dögum fullyrti hinn alþjóðlegi fjármálajöfur
Georg Soros, sem á töluverðra hagsmuna
að gæta í Brazilíu, að fjárflótti úr bönkum
landsins væri þegar hafinn og taldi nauð-
synlegt að grípa til róttækra aðgerða. Ger-
hard Schröder, kanslari Þýzkalands, hafði
orð á því, að enginn ætti að þekkja þetta
betur en Soros, sem hefði grætt milljarða á
því að skapa öngþveiti í fjármálum ríkja.
í nýjasta tölublaði brezka vikuritsins
Economist, sem út kemur um þessa helgi,
eru Vesturlönd hvött til þess að lána Rúss-
um ekki meiri peninga. Verði það gert verði
þeim ýmist sóað í vitleysu eða þeir muni
enda í vösum spilltra stjórnmálamanna,
embættismanna og kaupsýslumanna.
Slíkar svartsýnisspár hafa verið allt að
því ríkjandi í umfjöllun dagblaða og tíma-
rita á Vesturlöndum síðustu misserin eftir
hrunið í Tælandi, Kóreu, Indónesíu og fleiri
ríkjum. Skiptar skoðanir eru um, hvort
mark sé á þeim takandi. Sá íslenzki fjár-
málasérfræðingur, sem hefur verið einarð-
astur í því að halda því fram, að þær eigi
ekki rétt á sér er Sigurður B. Stefánsson,
framkvæmdastjóri VIB, og fram til þessa
hefur hann haft rétt fyrir sér. Mikill upp-
gangur er í efnahagsmálum Bandaríkjanna
og hagvöxtur þar á síðasta ári nánast ótrú-
legur eða 5,6%. Þótt Evrópuríkin eigi við
margvísleg vandamál að etja er efnahags-
legur styrkur þeirra mikill og sennilega
vaxandi eftir að evran kom til sögunnar.
Hins vegar er útlit fyrir að hagvöxtur í
Bretlandi á þessu ári verði ekki nema 1%
og sumir spá raunar samdrætti þar. Banda-
ríkin og Evrópa eru eins konar vin í eyði-
mörkinni. Hvort sem litið er til Rússlands,
Asíuríkja eða Rómönsku Ameríku eru
vandamálin yfirþyrmandi.
Þótt svartsýnisspár síðustu missera hafi
ekki rætzt enn sem komið er a.m.k. er engu
að síður nauðsynlegt fyrir okkur íslendinga
að gera okkur grein fyrir því, að neikvæð
þróun efnahagsmála í öðrum heimshlutum
hefur fyrr eða síðar einhver áhrif hér.
Þannig er t.d. alveg ljóst, að íslenzk fyrir-
tæki hafa tapað fé á viðskiptum í Rússlandi.
ÍS varð að draga saman seglin þar og Eim-
skipafélagið hefur gert það sömuleiðis. Þó
er ljóst, að við erum vel varin á meðan
Norður-Ameríka og Evrópa halda sínum
hlut. En spurningin er hins vegar sú, hvort
ekki sé tímabært að við búum okkur betur
undh- erfiðari ár.
Ánægjuleg
viðurkenn-
ing, en...
SKYRSLA Alþjóða
gj aldeyrissjóðsins
um ástand og horfur
í íslenzkum efna-
hagsmálum, sem
kynnt var í vikunni,
er ánægjuleg viðurkenning á þeim árangri,
sem náðst hefur í efnahagsmálum á þessum
áratug. Þeim árangri er einungis hægt að
jafna við þau umskipti, sem urðu á fyrri
hluta Viðreisnartímabilsins frá 1960-1967
og að mörgu leyti er hægt að halda því fram
með rökum, að breytingarnar nú séu marg-
falt meiri.
Hins vegar fer ekld á milli mála, að Al-
þjóða gjaldeyrissjóðurinn er gagnrýninn á
ríkisfjánnálin og telur, að lengra verði að
ganga í því að hefta ríkisútgjöld. Nú er
sjóðurinn að vísu enginn hæstaréttardómur
í þessum efnum og liggur undh- mikilli
gagnrýni sjálfur fyrir afskipti af efnahags-
málum ýmissa ríkja, m.a. Brazilíu. Einn
þeirra, sem hafa gagnrýnt sjóðinn hvað
harðast að undanförnu er kunnur prófessor
við Harvard-háskóla, Jeffrey Sachs, sem
hefur verið óspar á stóru orðin vegna af-
skipta Alþjóða gjaldeyrissjóðsins af málefn-
um Brazilíu.
En glöggt er gests augað og þess vegna
er gagnlegt fyrir okkur að skoða niðurstöð-
ur sjóðsins með opnum huga að þessu leyti.
Geir H. Haarde, fjármálaráðherra, skýrði
frá því fyrh- skömmu, að ríkisstjórnin hygð-
ist greiða niður mun meira af skuldum rík-
isins en áður var stefnt að. Sú yfirlýsing
fjármálaráðherra vakti hins vegar þá
spurningu, hvers vegna peningunum væri
ekki varið til þess að greiða niður erlend
lán fyrst og fremst en ekki innlend. Það
voru full rök fyrir þeirri spumingu en skýr-
ingin á því, að sú stefna var ekki tekin var
athyglisverð; Seðlabankinn treysti sér ekki
til að útvega þann gjaldeyri sem til þurfti
nema með því að taka sjálfur lán erlendis á
hærri vöxtum en ríkið er að greiða af sínum
skuldum. Ástæðan fyrir því, að ekki er til
meira í gjaldeyrissjóðum landsmanna er
hið mikla útstreymi gjaldeyris, sem endur-
speglast í miklum viðskiptahalla.
í umræðum að undanfömu hafa menn
stöðvað við tvennt í efnahagsstöðu okkar,
sem að öðm leyti einkennist af miklum
styrkleika. Annars vegar við viðskiptahall-
ann og hins vegar við vaxandi skuldir
heimilanna. í síðamefnda tilvikinu er það
umhugsunarefni, að nú keppast bankar og
aðrar fjármálastofnanir við að halda lánsfé
að fólki. Skömmtunartíminn í þeim efnum
heyrir fortíðinni til og víst er að enginn
saknar þeirra ára. En hversu ábyrgar eru
fjámálastofnanir, þegar að þvi kemur að
bjóða fram fé?
Innflutningur á nýjum bílum er almennt
talinn til marks um góðærið og sá innflutn-
ingur vex stöðugt. Töluverður hluti þessa
bílainnflutnings byggist á þeim lánamögu-
leikum, sem nú era til staðar í þeim við-
skiptum. En hvaða vit er í því að taka lán til
6-7 ára verðtryggt með háum vöxtum til
þess að kaupa bíl? Geta ábyrgar fjármála-
stofnanir verið þekktar fyrir að bjóða slíkt?
Utskýi'a þær fyrir viðskiptavinum sínum
hvað í því getur falizt? Bíllinn lækkar
stöðugt í verði en það þarf ekki að verða
mikil breyting á verðbólgustigi til þess að
REYKJAYÍKURBRÉF
Laugardagur 6. febrúar

Morgunblaðið/Sverrir
VIÐ Skaftafellsjökul.
lánin hækki stöðugt. Auðvitað má segja, að
hver og einn einstaklingur eigi að kunna
fótum sínum forráð í þessum efnum en er
ekki hægt að gera sömu kröfu til lánastofn-
ana? Hver verður niðurstaðan af þessum
lánveitingum, ef harðnar á dalnum á næstu
misserum?
Það er m.ö.o. umhugsunarefni, hvort við
göngum nægilega hægt um gleðinnar dyr.
Uppgangurinn í þjóðfélaginu hefur verið
gífurlegur á síðustu áram og umskiptin frá
því sem var á fyrri hluta áratugarins ótrú-
leg. Vel má vera, að við séum að upplifa
mesta góðæri aldarinnar, þótt það skuli
ekki fullyrt. En við íslendingar þekkjum
það betur en flestar aðrar þjóðir, að um-
skiptin geta orðið snögg á báða bóga. Segja
má, að samdráttur hafi hafizt á miðju ári
1988 eins og hendi væri veifað og kom flest-
um á óvart.
Eitt af því, sem tvímælalaust vinnur
gegn ofþenslu í efnahagslífi okkar er vax-
andi lífeyrissparnaður. Margt bendir til að
fólk sé að vakna til vitundar um hversu
þýðingarmikið það er að hefja margvísleg-
an lífeyrissparnað snemma á ævinni til að
tryggja hag hvers og eins í ellinni. Tæki-
færin til slíks lífeyrissparnaðar era nú svo
mörg, að helzti vandi fólks er sá að átta sig
á hvað hentar hverjum og einum. Bankar,
sparisjóðir og önnur fjármálafyrirtæki hafa
lagt mikla áherzla á að kynna þessa mögu-
leika að undanförnu og engin spurning um
að það mun hafa jákvæð áhrif á efnahagslíf
okkar á næstu árum.
Lækkandi
hrávöru-
verð
HRAVÖRUVERÐ
hefur farið lækkandi
að undanförnu og
því er nú spáð, að sú
þróun haldi áfram.
Þegar bygging ál-
vers Norðuráls hófst var gert ráð fyrir, að
álverð mundi halda áfram að hækka. Niður-
staðan hefur orðið önnur. Hins vegar er
ljóst, að forráðamenn Norðuráls era hvergi
bangnir enda hafa þeir byggt álverið við
Grundartanga á hagkvæmari hátt en flestir
aðrir. Raunar era starfshættir þeirra tfl
mikillar fyrirmyndar fyrir sakir hófsemi og
útsjónarsemi á öllum sviðum í uppbyggingu
og rekstri. Og ljóst, að þeir hafa fullan hug
á að stækka álverið sem fyrst og hugsan-
legt að hið eina sem standi í vegi fyrir því
sé það, að ekki verði hægt að tryggja þeim
nægilega orku nógu snemma.
Hins vegar hlýtur þróun álverðsins að
leiða til spurninga um það, hvort einhver al-
vara sé að baki hugmyndum Norsk Hydro
um byggingu álvers á Austfjörðum. Sumir
þeirra, sem þekkja vel til í álheiminum hafa
enga trá á því að svo sé og að norska fyrir-
tækið haldi viðræðunum uppi einungis til
þess að styrkja samningsstöðu sína annars
staðar. í ljósi þess, að miklar pólitískar
deilur standa um þær virkjanir sem era
forsenda álvers á Austurlandi væri það
heldur nöturlegt, ef í ljós kæmi síðar á ár-
inu, að minni alvara liggi að baki hjá Norsk
Hydro en menn hafa talið. í því sambandi
skulum við ekki gleyma því, að ein af
ástæðunum fvrir því, að Atlantsálsfyrir-
tækin svonefndu hættu við byggingu álvers
á Keflisnesi var neikvæð verðþróun á
álmarkaðnum. Hér segja menn: þessi stóra
álfyrirtæki hljóta að miða áætlanir sína um
uppbyggingu við mörg ár og jafnvel áratugi
og taka varla mark á verðsveiflum frá einu
misseri til annars. Veraleikinn er hins veg-
ar annar. Það era nákvæmlega þessar verð-
sveiflur, sem m.a. liafa áhrif á ákvarðanir
stóra álfyrii'taíkjanna.
En það er ekki bara álverð sem er lækk-
andi um þessar mundir. Verð á mjöli og lýsi
hefur einnig lækkað. Það þýðir, að á yfir-
standandi loðnuvertíð munu skipin fá
minna fyrir loðnuna, en þau hafa fengið.
Það þýðii’ líka, að sjómennirnir fá minna í
sinn hlut en áður. Loðnuveiðar og vinnsla
hafa að vísu ekki úrslitaþýðingu fyrir þjóð-
arbúskap okkar en þessi grein sjávarát-
vegsins skiptir máli. Állt skiptir máli.
Þess ber líka að geta, að verðlækkunin er
lækkun frá mjög háu verði alveg eins og
einhver verðlækkun á öðram sjávarafurð-
um er lækkun frá mjög háu verði. En allt
hefur þetta sín áhrif.
Þótt hér hafi verið dregnar fram hinar
dekki'i hliðar í þróun efnahags- og atvinnu-
mála er það ekki til þess að draga úr þeim
stórkostlega árangri, sem við höfum náð.
Það er þvert á móti til þess að vekja menn
til umhugsunar um það, hvernig við getum
varðveitt þann árangur, þótt eitthvað gæti
dregið úr mikilli velgengni okkar á næstu
misseram.
Heimsmynd þessa
sérfræðings, sem
var hér á ferð
nokkru fyrir um-
rótið í Brazilíu,
var sú, að efna-
hagslegt hrun
vofði yfír í því
landi, sem mundi
hafa mikil áhrif
annars staðar,
ekki sízt í Banda-
ríkjunum vegna
þess hvað banda-
rískir bankar og
önnur fjármála-
fyrirtæki hefðu
lánað mikið fé til
Brazilíu. Ef þeir
fjármunir töpuð-
ust gæti það haft
neikvæð áhrif á
efnahagsþróunina
í Bandaríkjunum
sjálfum.“