Morgunblaðið - 09.02.1999, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1999
LISTHUS
MORGUNBLADIÐ
UPPHAFLEGA hugmyndin
að Listhúsinu í Laugardal
var að skapa húsnæði fyrir
myndlistannenn sem sameinaði
þrennt. í fyi'sta lagi vinnustofur, í
öðni lagi íbúðir með vinnuaðstöðu
og þriðja lagi sýningaraðstöðu í
góðum sýningarsal og þá með
bætta afkomu listamannanna í
huga,“ segir Ti-yggvi Ái-nason
myndlistarmaður sem byggði List-
húsið í Laugardal í félagi við
Byggingarfélag Gylfa og Gunnars
og hefur borið hitann og þungann
af rekstri og viðgangi hússins síð-
an.
„I mars-apríl 1986 byrjaði ég á
að óska eftir lóð fyrir vinnustofu
ásamt sýningarsal í Laugardal
(þar sem nú er Húsdýragarðurinn)
við Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson sem
þá var formaður skipulagsnefndar
Reykjavíkurborgar. Hann beindi
athygli minni að þessari lóð við
Engjateig sem var í rauninni
miklu stæm en svo að hægt væri
að ætlast til að einstaklingur gæti
ráðið við að byggja á. Markmið
skipulagsyfirvalda var að hér yrði
menningarstarfsemi í tengslum við
Asmundarsafn. Hingað áttu að
koma rútufarmar af ferðamönnum
daglega á vegum safnsins, en þess
hefur alltaf verið vandlega gætt af
safninu að þeir líti ekki í áttina að
Listhúsinu. Rúturnar koma til
safnsins en keyra síðan framhjá
okkur eins og Listhúsið sé ekki
til.“
Tryggvi segir að áður en haf-
ist var handa við bygging-
una hafi verið leitað til fjöl-
margra listamanna og áhugi þeiiTa
kannaður á því að kaupa vinnu-
stofu og íbúð í húsinu. „Undirtekt-
ir voru svo jákvæðar að ég taldi
einsýnt að fara af stað, menn skrif-
uðu undir yfirlýsingar þess efnis
að þeir myndu festa kaup á vinnu-
stofu eða íbúð. Það er skemmst frá
því að segja að enginn þeirra sem
skrifaði undir þessar viljayfirlýs-
ingar treysti sér út í kaup á íbúð
eða vinnustofu þegar á reyndi.
Byggingafélag Gylfa og Gunnars
tók að sér byggingu hússins og var
jafnframt eigandi að 70% hússins,
sjálf áttum við nærri 30% í upp-
hafi. Okkur var úthlutað lóðinni
sérstaklega í þessum tilgangi og
var horft til þess að nálægðin við
Ásmundarsafn skapaði eins konar
listrænan kjama á þessum bletti.
Til að undirstrika þá nálægð var
okkur gert að breyta teikningu
hússins þannig að úr miðju húsinu
er útbygging til norðurs í átt að
Ásmundarsafni og þar er einnig
gegnt inn í húsið. Þessi áform um
tengingu við Ásmundarsafn hafa
aldrei gengið eftir og nú er reynd-
ar búið að loka alveg fyrir sam-
gang þarna á milli með því að sett
var niður limgerði og ein stærsta
myndastytta landsins, Sonatorrek,
af stjóm Ásmundarsafns á lóðar-
mörkunum," segir Tryggvi.
Það hefur verið látið að því
liggja að okkur hafi verið
veittur afsláttur af lóða-
gjöldum vegna Listhússins. Þetta
er rangt. Eg vil benda á þetta
vegna þess að ég veit að Kiwanis-
húsið sem er hér við hliðina á okk-
ur fékk helming gjaldanna felldan
niður og þeir seldu síðan Reykja-
víkurborg meirihluta hússins. Bíla-
stæðin áttu að vera sameiginleg
þannig að Kiwanishúsið nýtti þau
á kvöldin en við á daginn, en eftir
að Atvinnumiðlun Reykjavíkur
flutti inn í Kiwanishúsið er orðin
mikil samkeppni um bílastæðin og
okkar viðskiptavinir komast varia
að vegna þeirra sem leita til At-
vinnumiðlunarinnar. Reykjavíkur-
borg fjárfesti hinsvegar í Listhús-
inu með kaupum á einni vinnustofu
og vinnustofuíbúð en þær halda
fullu verðgildi sínu og er hægt að
selja hvenær sem er.“
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson var
formaður skipulagsnefndar
Reykjavíkur þegar áætlanir
Tryggva um Listhúsið vora sam-
þykktar. „Mér finnst aðdáunarvert
hvernig Tryggva Amasyni hefur
LISTHUSIÐ LIF
IR GÓÐU LÍFI
Til umræðu hefur verið að undanförnu að
hlutverk Listhússins í Laugardal hafí
breyst frá því sem upphaflega var gert ráð
---------------7-----------------------——
fyrir. Tryggvi Arnason myndlistarmaður
er á öðru máli og segir Listhúsið lífvæn-
legra en nokkru sinni fyrr. Hávar Sigur-
jónsson ræddi við Tryggva um Listhúsið.
tekist að koma þessu húsi upp með
þeim glæsibrag sem raun ber
vitni. Hann stóð við allt sem um
var samið gagnvart borginni og
reyndar var honum gert erfiðara
fyrir með því að skipulagsyfirvöld
kröfðust þess að teikningu hússins
yrði breytt til að tengja það betur
við Ásmundarsafn. Þetta gerði
Tryggvi en hefur síðan verið svik-
inn um efndiraar af hálfu borgar-
innar því skipulag þessa reits og
samtenging Listhússins og Ás-
mundarsafns hefur ekki verið virt
af borgaryfirvöldum. Ég er sann-
færður um að þetta hefur skaðað
starfsemina í Listhúsinu og er í
rauninni alvarlegt mál. Þá hefur
mér einnig sýnst ódrengilega að
Listhúsinu vegið í myndlistardóm-
um og ómaklega gefið í skyn að
Tryggvi hafi notið sérstakrar fyr-
irgreiðslu af hálfu Reykjavíkur-
borgar. Ég kannast ekki við það.
Enginn afsláttur var veittur af
lóðagjöldum né öðram opinberam
gjöldum vegna byggingar hússins.
Samningurinn sem gerður var í
upphafi um fyrirhugaða starfsemi í
húsinu var ekki bindandi að því
leyti að útilokað yrði að annað en
listastarfsemi yrði í því. Ég kom í
Listhúsið um daginn og hreifst af
því andrúmslofti sem þar ríkir.
Húsið iðar af lífi og alls kyns starf-
semi blómstrar þar; ég fæ ekki
annað séð en tilganginum með
þessu húsi sé ágætlega þjónað.“
/
Igrein sem Bragi Ásgeirsson
ritar í Morgunblaðið þann 22.
desember sl., segir hann m.a.
„Fátt er hryggilegra en er sér-
stæð og falleg hús sem miklar
fórnir þurfti að færa til að koma
upp, prýði umhverfisins, fara að
þjóna allt öðrum tilgangi en þau
voru hönnuð fyrir. Það varðar
skiljanlega miklu að sérbyggð
hús þjóni tilgangi sínum, einnig
eftir að viðkomandi listamenn
flytja úr þeim eða falla frá, og
verði fyrir sem minnstu raski.
Einnig skiptir miklu að myndlist-
armenn njóti undantekninga frá
almennum byggingarreglum hvað
snertir gluggaskipan, því öllu
varðar að jöfn lýsing sé í húsun-
um, sér í lagi hvað náttúrubirtu
snertir."
Listhúsið við Engjateig er um
2300 fermetrar á tveimur hæðum,
Á efri hæð eru 11 íbúðir 115 fer-
metrar hver, á götuhæð eru 12
vinnustofur 50 fermetrar hver, auk
miðrýmis í húsinu, sem nú er veit-
ingasalur, auk þriggja annarra
rýma sem upphaflega vora ætluð
sem sýningarrými og verslanir.
Þar er stærstur 210 fermetra salur
í austurenda hússins. Kjallararými
er einnig nokkuð, þar er nú inn-
römmunarverkstæðið Katel og
sýningarsalur sem Tryggvi Áma-
son og kona hans reka í tengslum
við listmunaverslun sína. „Upphaf-
lega var gert samkomulag milli
Reykjavíkurborgar og byggingar-
aðila, þ.e. mín og Gylfa og Gunn-
ars, um hvers konar starfsemi ætti
að fara fram í húsinu. Skrifað var
undir yfirlýsingu þess efnis að ein-
ingamar í húsinu skyldi einungis
selja félögum í Bandalagi íslenskra
listamanna eða öðram sem tengd-
ust listsköpun. „Þrátt fyrir yfir-
lýstan áhuga nægilega margra,
sem uppfylltu þessi skilyrði,
reyndist þegar til kom vonum erf-
iðara að selja einingarnar í húsinu.
Mikið fjármagn lá í byggingunni,
heildarkostnaður við húsið var
hátt á þriðja hundrað milljónir og
byggingaraðilar sátu uppi með
stóran hluta þess óseldan lengi vel.
Ég skal fúslega viðurkenna að
dæmið var kannski ekki hugsað al-
veg til enda í upphafi. Sá kaup-
endahópur sem gert var ráð fyrir
að hefði mestan áhuga á að koma
inn í húsið var ekki sá hópur sem
var líklegastur til að hafa fjárhags-
legt bolmagn til þess. íbúðirnar og
vinnustofurnar vora dýrar. Hver
íbúð kostaði tilbúin undir tréverk
nær 8 milljónir króna. Hver vinnu-
stofa kostaði um 5 milljónir króna.
Skilyrðin um listræna starfsemi
héldu bara einfaldlega ekki þegar
komið var út á hinn harða markað.
í fyrstu var reynt að standa á skil-
yrðunum en þegar tíminn leið var
þetta orðin spurning um að selja
þeim sem vildi kaupa og tengdust
samt á einhvem hátt rekstri húss-
ins, t.d. keyptu hjónin sem vora
með veitingareksturinn einnig
íbúð, trésmiður keypti pláss undir
verslun með trévörar, gullsmiður,
auglýsingastofa, jafnvel hár-
greiðslustofa og snyitistofa. Þetta
vora strangt til tekið ekki lista-
menn en þeir höfðu áhuga og juku
veg hússins og gerðu það áhuga-
vert. En hér gildir sú regla eins og
annars staðar að gangi fyrirtæki
og gallerí ekki, þá hætta þau bara.
Það hafa vissulega orðið breyting-
ar á rekstrinum á nærri sjö áram
og er ekki óeðlilegt því þetta var
að vissu leyti tilraun. Þá var alveg
útilokað að selja fólki íbúðir eða
vinnustofur með þeim skilyrðum
að eingöngu mætti selja aftur
listamönnum. Undir slík skilyi'ði
hefði enginn gengist. Þrátt fyrir
þetta hefur að mínu mati tekist
ágætlega að halda uppi líflegri og
á margan hátt menningarlegri
starfsemi hér í húsinu," segir
Tryggvi.
Upphaflega áttu Tryggvi og
kona hans 30% af húseign-
inni, þrjár íbúðir, tvær
vinnustofur og sýningarsalinn í
austurendanum. „Reykjavíkur-
borg keypti fljótlega af okkur eina
íbúð og eina vinnustofu. íbúðin
hefur verið notuð sem gestaíbúð
fyrir erlenda listamenn og er lang-
ur biðlisti eftir henni. Vinnustofan
er nýtt sem bókageymsla fyrir
Kjarvalsstaði. Við gerðum sjálf
eina stóra og glæsilega íbúð úr
hinum tveimur en okkur féll ekki
til lengdar að búa á vinnustaðnum
og seldum hana árið 1995 Sigur-
jóni Sighvatssyni kvikmyndagerð-
armanni og keyptum okkur aftur
hús svipað og við höfðum átt áður.
Einni vinnustofu höldum við eftir
auk gallerísins og sýningaraðstöð-
unni sem þvi tilheyrir, eða samtals
á þriðja hundrað fermetra, sem
nægir okkur fullkomlega og vel
það.“
Tryggvi fullyrðir að möguleikar
sýningarsalarins hafi verið eyði-
lagðir með neikvæðri gagnrýni.
„Rekstur sýningarsalarins var
gerður óvirkur með stöðugum
árásum myndlistargagnrýnanda
Morgunblaðsins vegna rangrar
hönnunar á sýningarsalnum að
hans mati, þar sem gluggar væru á
suðurhlið hans.“ Um þetta segir
Bragi Ásgeirsson í áðurnefndri
grein í Morgunblaðinu: „Við bætt-
ist að gluggar á sýningarsal vora
öfugum megin á byggingunni og
fengu að auk aldrei þann dýra út-
búnað sem þurfti til að hindra
óheft geislaflæði sólar beint á
myndverkin inni fyrir.“
TRYGGVI Árnason og kona hans Erla Gunnarsdóttir úti fyrir Listhúsinu í Laugardal.
Morgunblaðið/Ásdís -