Morgunblaðið - 09.02.1999, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1999 29

A INTERNETINU
Heillaskeyti Símans eru skemmtileg leið til að gleðja vini
eða skyldmenni á afmælisdögum eða öðrum merkisdögum.
Nú getur þú pantað sendingu heiUaskeyta á Internetinu.
Þú ferð einfaldlega inn á heimasíðu Símans, á slóðina
www.simi.is/ritsiminn, skrifar viðeigandi texta og velur
mynd sem þú vilt hafa á heillaskeytinu.
Síðan sér Síminn um að koma skeytinu til viðtakanda.
SIMINN
LISTIR
ir hans stakk því þá að honum að
skrifa upp nokkra gríska dansa.
Það varð til þess að kveikja með
Skalkottas áhuga á tónlist að nýju
og glæddist enn þegar honum var
falið að fara yfir hluta af gríðar-
miklu safni af grískri þjóðlagatón-
list. A árunum 1935-36 samdi
Skaikottas þau verk sem héldu
nafni hans á lofti sem tónskálds, 36
gríska dansa, og nutu talsverðrar
hylli. Sumir dansanna eru byggðir
á verkunum sem honum var falið
að yfirfai-a en önnur samdi hann
eftir söngvum sem móðir hans
söng fyrir hann sem barn.
Oskiljanleg
framúrstefna
Með tímanum þróaði Skalkottas
eigin tónsmíðaaðferð, leidda af tólf-
tónaaðferð Schoenbergs að nokkru
leyti, en verk þau sem hann samdi
eftir henni féllu alls ekki í kramið á
heimaslóðum. Meðal fyrstu meiri-
háttar verka sem hann reyndi að
koma á framfæri heima fyrir var
verk sem hann hafði samið í Berlín
og skrifaði upp eftir minni. Verk-
inu var illa tekið, grískir tónlist-
arunnendur skildu ekki þessa
framúrstefnu og fundu henni allt til
foráttu; meðal annars neituðu
hljóðfæraleikarar í sinfóníuhljóm-
sveit Aþenu allir sem einn að leika
verkið.
Þetta var Skalkottas eðlilega
mikil vonbrigði og hann hætti al-
gerlega að reyna að koma verkum
sínum á framfæri. Næstu árin
framfleytti hann sér sem fíðluleik-
ari í hljómsveitinni, hélt sig mikið
út af fyrir sig og sat heima öllum
stundum sem hann átti aflögu og
samdi tónlist sem mest hann mátti.
A aldarfjórðungi samdi hann 170
verk, en til eru handrit 110 þeirra.
Flest verkanna eru reyndar samin
á sautján ára tímabili, því áður er
getið tónsmíðahlésins sem hann
tók sér 1931-35 þegar hann samdi
bara tónlist af léttari gerðinni og
grísku dansana, og síðar 1945 fram
í ársbyrjum 1949, því honum þótti
sem hann væri búinn að fullnýta
möguleika kerfisins sem hann hafði
smíðað.
I ársbyrjum 1949 byrjaði hann
aftur á móti að semja tónlist aftur
af miklum krafti, hafði fundið nýja
tónsmíðaaðferð og samdi nokkur
framúrstefnuleg stutt verk. Áður
en hann náði að þróa það lengra
lést hann skyndilega, úr kviðsliti
að sagt er, aðeins 45 ára að aldri.
Hann hafði gengið að eiga píanó-
leikarann Mariu Pangali og átti
með henni tvö börn, það síðara
fæddist tveimur dögum eftir að
hann lést. Tónskáldið Skalkottas
var öllum gleymt þegar þetta var,
ekkert verka þess var til útgefið
og ekkert leikið nema grísku dans-
arnir.
Eftir dauða Skalkottas komust
vinir hans að því hversu mikil
menningarverðmæti var að fínna í
fórum hans og síðustu áratugi hafa
menn keppst við að yfírfara hand-
rit hans, skrá þau og gefa út. Til
viðbótar við verkin 110 sem til eru í
Skalkottas-safninu í Aþenu fundust
verkin 70 í Berlín sem áður er get-
ið og gefa góða mynd af þróun
hans sem tónskálds.
Skalkottas-vinafélag
I Aþenu er starfandi Skalkottas-
vinafélag sem stýrt hefur rann-
sóknum og útgáfu á verkum hans
og smám saman eru þau að komast
á dagskrá hljómsveita og einleik-
ara um heim allan. Fyrir mörgum
árum tókst mér eftir mikla eftir-
gangsmuni að komast yfir upptök-
ur á grískum dönsum Skalkottas í
flutningi úkraínsku ríkisfílharmón-
íusveitarinnar, en nú orðið eni ým-
is verk hans komin út hjá stórfyrir-
tækjum og auðfáanleg. Má nefna
útgáfu Phillips á verkum Skalkott-
as í flutningi Heinz Holligers, Ha-
kons Hardebergers og fleiri lista-
manna, útgáfuröð ítölsku útgáf-
unnar Agorá á verkum grískra tón-
skálda, þar á meðal Skalkottas, og
loks útgáfuröð BIS, sem hófst með
Fiðlukonsert Skalkottas og sjö
grískum dönsum á síðasta ári.
Diskurinn með flutningi Sinfóníu-
hljómsveitar Islands og Þóru Ein-
arsdóttur er síðan framhald á
þeirri útgáfu sem á vonandi eftir að
ná langt. Einnig er vert að geta út-
gáfu Skalkottas-vinafélagsins sem
hefur gefíð út tíu geisladiska í
Grikklandi með verkum hans.
Sumir diskanna hafa fengist í
versluninni 12 tónum og þar hefur
reyndar einnig mátt fá plötur frá
Agorá.
Lærisveinar Schoenbergs drógu
flestir dám af lærimeistaranum, en
náðu margir að skapa sér sinn eig-
in stíl. Skalkottas fyllir þann hóp
að mati þeirra sem til þekkja, því
tónverkasafn hans er upp fullt með
fjölbreytilegar tónsmíðar og sér-
tökur. Þýski gagnrýnandinn Busch
kallaði hann Mozart vorra tíma í
grein 1956 og fjölmargir gagn-
rýnendur aðrir hafa borið hann
lofí, þar á meðal Hans Keller sem
sagði að allt sem úr penna hans
hafi komið hafí verið gulls ígildi.
Schoenberg sjálfur taldi Skalkott-
as meðal helstu nemenda sinna.
I einangrun sinni var Skalkott-
as laus við öll ytri áhrif og þróaði
eigin gerð tólftóna raðtækni, auk-
inheldur sem hann samdi talsvert
af atónal verkum. Hann heyrði
verk sín aldrei flutt, en vinir hans
hafa lýst því hvernig hann gat
skrifað þau upp eftir minni, sama
hversu umfangsmikil þau voru.
Fyrii- vikið gat hann samið verk
sem byggðust á sífellt flóknari
tónsmíðatækni, en hann samdi
verk í öllum helstu meginstraum-
um klassískrar tónlistar á fyrri
hluta þessarar aldar.
R MID. Alhliða „fitness" skór
ðri. Air loftpúði i framfót og
system. Góður stamur ytri sóli
:. Venj. verð 7.990,- —
NIKE
úr sti
UND
N II. Stöðugur aerobicskór
ii í fralrifót og hæl sem
ra. Fráfcærir aerobicskór
Erum að faAa upp nýjar sandingar
í araobicíatnaði ag skóm.
Líttu til aJtkar - hvorgi maira úrval.
ÍSPÖRT
Bíldshöfða 20 • 112 Reykjavík • 510 8020 • www.intersport.is
NIKE AIR MAX RAMPANT Topp-
skórinn frá Nike „fitness" línunni
þennan vetur. Pú svitnar ekki í
þessum. Max Rampant er fóðraður
með Dri-Fit efnum og er úr
syntetleðri. Stór Air loftpúði fyrir
framfót og hæl og stamur sóli.
Litir svart og hvítt.
NIKE AIR OPPULENCE. Léttur og góður
aerobicskór sem hentar flestum. Þessi skór hleypir
svita og raka vel út og er með loftpúða fyrir
framfót og hæl. Góður stamur ytri sóli.
:• íú.
ÚTSALA - 20-50% AFSLÁTTUR
Ath.: Síðustu dagar!
MLA adidas
FJÖRÐUR, HAFNARFIRÐI