Morgunblaðið - 09.02.1999, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SPRENGINGARNAR í Haga-
skóla eftir áramótin leiddu alþjóð
fyrir sjónir, að ekki væri allt sem
skyldi í samskiptum nemenda og
skóla. Vegna þess að fjölmiðlar og
lögi'egla komust í málið varð úr því
rokufrétt, en sannleikurinn er sá
að miklu víðar í skólakerfínu er
pottur brotinn, þótt það hafí ekki
verið haft í hámælum. Agaleysið er
orðið svo víðtækt að til vandræða
horfír og þess varla langt að bíða,
að það leiði til fullkomins öngþveit-
is.
Einungis lítill hluti nemenda,
kannski innan við 10%, stendur
beinlínis fyrir óspektum og aga-
brotum, en þessi fámenni hópur er
bæði ágengur og áhrifamikill. Með
hótunum og öðrum yfirgangi
hræðir hann aðra nemendur til
undirgefni og þagmælsku, og oft
er það svo að þessir svokölluðu
töffarar, karlkyns og kvenkyns,
sem sumir ganga með fjaðurhnífa
og hnúajárn, njóta dulinnar aðdá-
unar þeiiTa sem ekki hafast að.
Því er stundum haldið fram að
skólarnir eigi sjálfir að taka á
þessum málum og leysa þau í kyrr-
■ þey. En hvernig má það verða ef
þeir fá ekki stuðning hlutaðeigandi
aðila? Réttur kennara sem er lam-
inn eða svívirtur af nemanda er lít-
ill sem enginn. Kennari sem vogar
sér að skerast í leikinn og stilla til
friðar þegar nemendur eiga í
slagsmálum getur átt yfii' höfði sér
líkamsárásarkæru! Þess eru mörg
dæmi.
Varhugaverðast við framvind-
una sem orðið hefur á síðustu ár-
um er að foreldrar hneigjast til að
verja bömin, hvernig
sem málsatvikum er
háttað, og gerast
þannig andstæðingar
kennara sem þeir ættu
að öllu eðlilegu að
styðja í viðleitninni við
að siða börnin. Mörg
dæmi eru um að for-
eldrar hafi tekið mál-
stað barna, sem hafa
úthúðað kennurum
með orðbragði sem
alls ekki er prenthæft.
Það hafa þeir gert
með þeim rökum að
börnin hafi fullt leyfi
til að hafa skömm á
einstökum kennurum
og segja þeim til syndanna með
hverjum þeim orðum sem þeim
þóknist að viðhafa! Þetta hlálega
virðingarleysi sumra foreldra og
nemenda fyrir kennurum er
kannski illkynjaðasta æxlið í hér-
lendu skólastaifi.
Réttur barna
og skyldur
Nú er svo komið að enginn viti-
borinn kennari leyfir sér að hrófla
við nemendum af ótta við afleið-
ingarnar. Eg fagna því að sett hafa
verið barnaverndarlög og réttur
barna tryggður, en auknum rétt-
indum hlýtur að fylgja aukin
ábyrgð. Börnin eru réttilega með-
vituð um réttindi sín, en þau eru
einkennilega ómeðvituð um skyld-
ur sínar og ábyrgð. I reynd er það
svo, að þeim mun betur sem nem-
endum eru kynnt réttindi sín, því
meira er að kennurum saumað.
Vel má gera ráð fyr-
ir að í röðum kennara
séu til fautar eins og í
öðrum stéttum, en
getur það talist rétt-
mætt að láta gervalla
kennarastéttina líða
fyrir einstaklinga sem
kunna að hafa farið
offari eða brotið af
sér?
Kreppan í skólamál-
um lýsir sér meðal
annars í því, að nú eru
um 600 leiðbeinendur
á undanþágu í landinu.
I Reykjavík einni
vantaði 60 kennara á
liðnu hausti. Arlega
útskrifast hátt á annað hundrað
kennarar frá skólum sem veita
kennararéttindi. Nær helmingur
Agi
Enginn viti borinn
kennari, segir Sigurður
Páll Sigurðsson, leyfír
sér að hrófla við nem-
endum af ótta við
afleiðingarnar.
þeirra skilar sér ekki í kennslu.
Um helmingur þeirra, sem fara í
kennslu, hverfur til annarra starfa
innan tveggja ára, einkanlega
karlmenn.
í flestum tilvikum hætta kenn-
arar störfum vegna áreitis, hótana
og ofbeldis nemenda, en ekki
vegna launakjara þótt þau séu
bágborin, enda hefðu þeir líklega
ekki farið í kennslustörf vegna
launanna.
Kannski er ein meginorsök
vandans í skólum landsins sú, að
hér er skólaskylda en ekki
fræðsluskylda. Almennar skóla-
reglur mæla svo fyrir að vísa megi
nemanda úr skóla fyrir alvarleg
brot. En verði ekki fundin önnur
úrræði ber skólanum að taka aftur
við brotlegum nemanda að viku
liðinni.
Foreldravandamál
Það getur ekki verið ætlun
fræðsluyfirvalda, að fámennur
hópur ólátabelgja og ofbeldis-
seggja hafi heimild til að raska öllu
skólastarfi og skemma fyrir þeim
stóra meirihluta nemenda sem
raunverulega leggur sig fram. Það
þarf ekki nema eitt eða tvö ærsla-
skrípi í hverjum bekk til að trufla
kennslu til þein'a muna að dýr-
mætur tími og kraftar kennarans
fara að mestu í að hafa hemil á
þeim.
Agaleysi í skólum og sívaxandi
yfirgangur nemenda verða ekki
rakin til lélegi'ar stjórnar uppeld-
isstofnana eða versnandi innrætis
barna og unglinga, heldur þeirra
þjóðfélagshátta sem fullvaxta ís-
lendingar hafa innleitt á síðustu
áratugum og leggja kapp á að við-
halda. Hér er um að ræða alvai'-
legt foreldravandamál, sem for-
ráðamenn barna eiga bæði beina
og óbeina sök á.
Óbeina sökin er í því fólgin að
foreldrar hafa möglunarlítið látið
bjóða sér samfélagshætti sem eru
fjandsamlegir jafnt hjúskap, fjöl-
skyldulífi sem barnauppeldi. Bein
sök foreldra er í því fólgin, að þeir
hafa margir reynt að bæta börnum
upp skort á ástríki og umönnun
með því að láta allt eftir þeim.
Einu gildir hvort komið er í afmæli
eða fermingarveislu, hvai*vetna
blasir við sama hófleysið í gjöfum
og veislukosti. Og það sem kannski
er dapurlegast: börnin gleðjast
ekki yfir sívaxandi rausn, heldur
verða einungis leiðari og áttavillt-
ari, þau sem ekki ruglast gersam-
lega í ríminu.
Agi er nauðsynlegt
uppeldisatriði
Þótt refsing fylgi oft agabrotum
er hún ekki endilega af hinu illa.
Grunnskólar landsins hafa þeirri
skyldu að gegna að gera börnin
okkar sem hæfust til að takast á
við lífið að skólagöngu lokinni og
bera ábyrgð á sjálfum sér. Ef
nemandi biýtur reglur skólans og
er ekki látinn horfast í augu við af-
leiðingarnar, þá er verið að ala upp
í honum virðingarleysi gagnvart
reglum samfélagsins. Öllum er
okkur gert að hlíta þeim lögum og
reglum sem eru grundvöllur sið-
menntaðra samskipta, og brjótum
við þær er okkur refsað í einni eða
annarri mynd.
Það er útbreiddur misskilning-
ur, að eftirlátssemi sé börnum holl
meðan þau eru að vaxa úr grasi.
Því er þveröfugt farið. Fátt er
börnum nauðsynlegra í uppvextin-
um en agi og aðhald. Sjálfsöryggi
þeirra veltur að verulegu leyti á
því, að þau hafi ákveðinn og vel
skilgreindan ramma utan um lif
sitt jafnt og leik.
Höfundur er kennari.
Skólastarf í kröggum
Sigurður Páll
Sigurðsson
Gróðurhúsa-
áhrif vantar
ÞANNIG gætu
hljóðað óskir og bænir
heimsendisspámanna
þessa dagana, þeir
hafa verið að spá
hörmungum gróður-
húsaáhrifa (af manna-
, völdum) í meira en
áratug. Það bólar ekk-
ert á þessum gróður-
húsaáhrifum, þau áttu
að koma af völdum
brennslu á kolum, olíu
og jarðgasi. Spámenn
hafa neyðst til að aft-
urkalla hrakspárnar
hvert einasta ár, jafn-
óðum og hinar raun-
verulegu mælingar
hafa komið fram. Mælingar víðs-
vegar á jörðinni sýna ekki óvenju-
lega hækkun á hitastigi, hitamæl-
ingar með mismunandi aðferðum á
jörðu niðri, í gervihnöttum og loft-
belgjum hafa ekki gefið neina
' óyggjandi niðurstöðu um að það sé
-/elinet
Fegurðin kemur innan frá
Laugavegi 4, sími 551 4473.
að hitna á jörðinni.
Veðurstofa Islands
hefur ekki ennþá
mælt eins há meðal-
hitastig og í síðari
heimsstyrjöld fyrir
miðja öldina.
Er of mikið
af kolsýringi?
Gróðurhúsakenn-
ingin svokallaða er
sprottin af því að kol-
sýringsmagnið í loft-
inu hefur aukist síð-
ustu eina og hálfa öld-
ina, aðallega eftir
miðja þessa öld. Sum-
ir vísindamenn hafa
viljað kenna um brennslu manna á
jarðefnum þótt margar aðrar nátt-
úrulegar skýringar séu. Kolsýring-
urinn af mannavöldum mælist illa í
þeim tröllslega kolsýringsflaum
sem jörðin sjálf andar út, hann er
örfáir hundraðshlutar af þeim
flaum. Með sveiflum í hitaflæði frá
sólu og fleiri þáttum er þessi kol-
sýringsöndun jarðar mismikil.
Kolsýringur frá mönnum verður
fremur auvirðilegur í samanburði
og erfitt að greina sérstök um-
hverfísáhrif af honum á hnattvísu.
En spurningin er: Er þetta
aukna kolsýringsmagn til skaða,
má kolsýringsmagnið vaxa enda-
laust? Svarið við þessu gætu menn
haldið að væri hernaðarlegt leynd-
armál umhveifisöfgahreyfinganna,
svo er þó ekki; svarið er einfalt:
Það er ekki nein hætta á að kolsýr-
ingsmagnið vaxi endalaust af
manna völdum: Gróður jarðar tek-
ur nefnilega upp þeim mun meiri
kolsýring og vex þeim mun hraðar
þeim mun meir sem er af kolsýr-
ingi í loftinu. Kolsýringurinn í loft-
inu hættir að aukast þegar vöxtur
gróðursins hefur aukist um það
Friðrik
Daníelsson
sem þarf til að taka við aukafram-
leiðslu (jarðar eða manna)!
Saga jarðar gefur til kynna að
gróður jarðar geti nýtt sér miklu
meira af kolsýringi en jörðin (og
mennirnir) gefa frá sér í dag, og
framleitt meira af næringu úr hon-
um. Kolsýringur er grunnfæða
lífsins. Þegar gróskan var sem
mest á jörðinni á fyrri skeiðum var
miklu meira af honum í loftinu en
nú er.
Það er að
grænka
Menn eru eðlilega famir að
spyrja sig: Af hverju eru einhverjir
ofskipulagssinnar að reyna að fá
Hrakspár
Kolsýringur, segir
Friðrik Daníelsson, er
grunnfæða lífsins.
ísland og fleiri lönd til að skrifa
undir „loftslagssamninga" og tak-
mörkun á losun kolsýrings þegar
ekki finnast neikvæð áhrif, hvorki
hitnun af völdum gróðurhúsaáhrifa
né einhver skaðleg áhrif? Þvert á
móti eru farin að koma fram önnur
og jákvæð áhrif af hækkun kolsýr-
ings í andrúmsloftinu síðustu ára-
tugina; meiri gróðurvöxtur. Jurta-
lífið blómstrar og dýralífið þar
með. Árhringir trjáa eru stærri en
þeir hafa verið í langan tíma. Skóg-
rækt er orðin áhugaverð og korn-
rækt er aftur hafin á Islandi eins
og á landnámsöld. Nú er hægt að
rækta hrjóstrugri svæði, hægt að
framleiða meira og fá meiri upp-
skeru. Það er meiri afrakstur af líf-
ríkinu. Þeir eru til sem óska þess
að kolsýringsstyrkurinn í and-
rúmsloftinu aukist og verði svipað-
ur og hann var þegar gróandinn
var sem mestur á jörðinni.
Heimsvaldabákn?
Hræðsluáróðurinn um „lofts-
lagsbreytingarnar" af manna völd-
um hefur svo rækilega náð fótfestu
og villt bestu mönnum sýn, að jafn-
vel góðir og gegnir íslenskir merk-
ismenn tjá sig um að Islendingar
eigi að taka þátt í lénskipulags- eða
haftakerfi til að minnka „gi'óður-
húsaáhrifin"; halda að það sé sálu-
hjálparatriði fyi-ir þjóðina og
orðstír hennar. Þvert á móti.
Gömlu heimsveldin eru að reyna að
búa til valdabákn til þess að
stjórna iðnaðaruppbyggingu í
heiminum, ef eitthvað er ber Is-
lendingum skylda til þess að
standa með þjóðum sem eru að
reyna að byggja upp sinn iðnað,
frekar en að stuðla að alþjóðlegiá
lénsskipulagningu á forsendum
gömlu iðnaðarríkjanna (þau sjálf
eru flest í þeirri stöðu að kolsýr-
ingslosandi fyi-irtæki em að flytja
þaðan hvort sem er vegna náma
sem eru gengnar til þurrðar eða
óhagkvæmni). Það hafa ekki komið
fram sönnur á að kolsýringslosunin
geti spillt náttúrunni jafnvel þó að
öllu jarðefnaeldsneyti yrði brennt
upp á mun skemmri tíma en nú er
útlit fyrir.
Nýafturhald
Hvaðan kemur svo þessi
hræðsluáróður sem „gróðurhúsa-
kenningin" er orðin? Svarið vii'ðist
vera að ný afturhaldsstefna sé að
skjóta rótum: Sá hópur manna sem
er á móti tækniþróun og iðnvæð-
ingu er talsvert stór og á sér orðið
málsvara víða, ekki síst meðal
vissra stjórnmálamanna sem gera
út á atkvæði þeirra. Skiptir þá
engu máli frekar en íyrri daginn
hvort stefnumálin séu falskenning-
ar eða ekki. Greinilega hafa viss fé-
lagasamtök Hka talsverð áhrif, þau
virðast rekin með nokkurs konar
aflátssölu til góðgjarnra einstak-
linga víða um heim sem telja sig
vera að stuðla að umhverfisvernd.
„Gróðurhúsamálið“ allt, með þess-
um óþörfu og jafnvel hættulegu
„loftslagssamningum" sem viss ríki
eru að reyna að þröngva upp á
aðra, er nokkuð vandræðalegt fyrir
suma íslendinga: Við höfum jú á
stefnuskránni að vinna að minnk-
andi kolsýringslosun á hnattvísu.
Síðan kemur í ljós að allur málatil-
búningurinn um hnattræn „gróður-
húsaáhrif1 og eyðileggingu lofts-
lagsins á jörðinni af mannavöldum
vora falsspádómar!
Áróður öfgatrúboða
Það er orðið bæði afdrifaríkt, en
líka lærdómsríkt fyrir Islendinga,
að berjast við öfgamenn sem kenna
sig við umhverfisvernd og þann
múgsefjunaráróður sem þeir hafa
komið af stað, með stuðningi fjöl-
miðla og vissra stjórnmálamanna,
áróðursherferðum sem byggðar
eni á röngum forsendum og fals-
spám. Þessir öfgamenn, oft studdir
af kenningaglöðum vísindamönn-
um sem vantar auglýsingu og
meira fé í rannsóknir sínar, reyna
að koma í veg fyrir atvinnuþróun
og nýtingu auðlinda og eðlilega
sókn manna til lífsbjargar. Hval-
veiðibannið þekkja allir, menn hér
hafa ekki haft kjark í sér til að
hnekkja því vegna hræðslu fisk-
sölumanna við hefndaraðgerðir
umhverfisöfgahreyfinganna.
„Loftslagssamningarnir“ sem verið
er að reyna að troða upp á þjóðir
heims nú eru af svipuðum toga og
byggja á sömu andþróunarlegu
hugmyndafræði, nýafturhaldi.
Heilindin sjást meðal annars af því
að verið er að reyna að fá Islend-
inga til að hefta uppbyggingu létt-
málmaiðnaðar á þeim forsendum
að hann framleiði kolsýring, jafn-
vel þótt að heildaráhrifin séu elds-
neytissparnaður og lækkun kolsýr-
ingslosunar (vegna léttari orku-
sparandi farartækja úr málmun-
um).
Rangar aðferðir
á röngum forsendum
Það er hægt að fresta öllum
„loftslagssamningum" um óákveð-
inn tíma. Uthlutun „losunarkvóta"
er ekki einungis hreinn óþarfi held-
ur röng aðferð á röngum forsend-
um. Alvöru vísindamenn þurfa að
rannsaka lofthjúpinn og grnnn-
fæðu jarðarbúa (kolsýring) mun
betur áður en illa upplýstir stjórn-
málamenn og öfgatrúboðar, sem
kenna sig ranglega við umhveifis-
vernd, stöðva framrás mannfólks
um allan heim til betra lífs.
Höfundur er efnaverkfræðingur.