Morgunblaðið - 09.02.1999, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 1999
pJtrgnjiroMnMli
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HUSSEIN
MEÐ Hussein Jórdaníukonungi er fallinn frá einhver
virtasti og áhrifamesti leiðtogi Mið-Austurlanda.
Hussein tók við völdum árið 1952, einungis átján ára gamall,
og stjórnaði landi sínu í gegnum mörg erfiðleikaskeið. Þótt
hann hafi líkt og aðrir gert mistök á ferli sínum eru það ekki
þau er standa upp úr heldur sigrarnir sem hann vann.
Þrátt fyrir að Jórdanía sé enn fátækt ríki hefur Hussein
tekist að viðhalda stöðugleika, pólitískum ekki síður en efna-
hagslegum. Ein síðasta ákvörðun hans var að skipa
Abdullah, elsta son sinn, ríkisarfa og tók hann við því hlut-
verki af Hassan, bróður konungsins. Eflaust hefur það átt
þátt í ákvörðun konungsins að eiginkona Abdullahs er af
palestínskum ættum en 70% íbúa Jórdaníu eru Palestínu-
menn, sem eflaust mun stuðla að aukinni sátt um konunginn
og konungdæmið meðal þjóðarinnar. Hussein stjórnaði ekki
með hörku, líkt og margir nágrannar hans, heldur umburð-
arlyndi, varkárni og visku. Sú sorg er jórdanska þjóðin sýnir
við fráfall hans er greinilega einlæg.
Saga Husseins er samofin sögu Mið-Austurlanda á síðari
hluta þessarar aldar, sögu átaka gyðinga og araba og loks
friðarumleitunum og friðsælli sambúð. Jórdanía átti aðild að
hernaði arabaríkja gegn Israelum í sexdagastríðinu árið
1967 og missti stóran hluta landsins, austurhluta Jerúsalem
og Vesturbakkann, í hendur Israela. Deilur þessar ógnuðu
einnig tilvist jórdanska konungdæmisins og þurfti Hussein
að bæla niður uppreisn Palestínumanna árið 1970 með
hörku. A þeim tíma sem síðan er liðinn hefur honum hins
vegar tekist að sætta hinn palestínska meirihluta þjóðarinn-
ar.
Að sama skapi hefur tekist að koma samskiptum Jórdana
og ísraela í eðlilegt horf. Hussein hefur oft vitnað til afa
síns, Abdullah konungs, í því sambandi, sem snemma áttaði
sig á óumflýjanleika þess og mikilvægi að lifa í friðsamlegri
sambúð við gyðinga. Þegar Sýrlendingar og Egyptar réðust
að nýju inn í ísrael á Yom Kippur árið 1973 hélt Jórdaníu-
konungur sig til hlés þrátt fyrir að það kostaði hann gagn-
rýni nágrannaríkjanna og tímabundinn áhrifamissi í araba-
heiminum. Hussein tók ekki heldur beina afstöðu í
Persaflóastríðinu árið 1991 þótt hann hafi verið gagnrýndur
fyrir að sýna málstað Saddams Husseins samúð. Líklega átti
konungur ekki annarra kosta völ. Rétt eins og árið 1967
krafðist pólitískur raunveruleiki þess að fámennt eyðimerk-
urríki tæki tillit til aðstæðna. í sexdagastríðinu var það hinn
palestínski meirihluti þjóðarinnar er neyddi konung til að-
gerða, árið 1991 voru það sterk efnahagsleg tengsl sem
komu í veg fyrir að Jórdanía tæki afstöðu til nágrannans í
austri.
Stærstu sigra sína vann Hussein á þessum áratug, en
hann átti ríkan þátt í því að samkomulag náðist um frið milli
Palestínumanna og Israela. Hann stuðlaði með virkum hætti
að því að Madrid-viðræðurnar árið 1991 urðu að veruleika
ekki síst með því að sannfæra Yasser Arafat og aðra leiðtoga
Palestínumanna um nauðsyn þess að eiga beinar viðræður
við Israelsstjórn.
Árið 1992 greindist Hussein fyrst með krabbamein og hef-
ur hann sjálfur sagt að það hafi vakið hann til umhugsunar
um framtíðina og mikilvægi friðar. í kjölfar Óslóarsamkomu-
lags ísraela og Palestínumanna hófust formlegar friðarvið-
ræður milli Jórdana og Israela sem lyktaði með friðarsam-
komulagi er undirritað var í Bandaríkjunum í október 1994.
Síðan sýndi Hussein margsinnis með beinum og persónuleg-
um hætti hversu mikilvæg bætt tengsl Israela og araba voru
honum. Israelum er minnisstætt er Hussein stóð tárvotur
við leiði Yitzhaks Rabins og ávarpaði hann sem „bróður“. Og
er jórdanskur hermaður hóf skothríð á ísraelskar skólastúlk-
ur á ferðalagi við landamærin hélt konungurinn sjálfur til
ísrael til að hughreysta aðstandendur þeirra stúlkna er létu
lífið og votta þeim samúð jórdönsku þjóðarinnar. Atti það
mikinn þátt í að atvikið kynti ekki undir deilum ríkjanna að
nýju. Loks gegndi konungurinn mikilvægu hlutverki í þeim
erfiðu viðræðum er fram fóru milli ríkisstjórnar Israels og
forystu Palestínumanna í Wye Mills í Bandaríkjunum á síð-
asta ári. Hussein tók sér hlé frá krabbameinsmeðferð sinni
til að ávarpa deiluaðila og hvetja þá til að ná samkomulagi.
Hussein hafði ekki sigur í síðustu orrustu sinni, baráttunni
við krabbamein. Elsti sonur hans, Abdullah, hefur tekið við
völdum í Jórdaníu. Hans bíða erfið verkefni, jafnt innanlands
sem í samskiptum við nágrannaþjóðir. Vonandi mun hann
nálgast þau af sömu yfirvegun og raunsæi og faðir hans.
4
MORGUNBLAÐIÐ
Abdullah prins krýndur konungi
KISTA Husseins Jórdaníukommgs borin til grafar í Amman í gær.
Heimsbyg’gðin kv<
Hussein Jórdaníukc
Ræðismaður íslands í Jórdaníu afhenti Noor
drottningu samúðarbréf forseta Islands
ELSTU þjóðarleiðtogar
heims voru viðstaddir útför
Husseins Jórdaníukonungs
í höfuðborginni Amman í
gasr. Þar fóru fremstir Bill Clinton,
forseti Bandaríkjanna, og Borís
Jeltsín, forseti Rússlands, sem ferð-
aðist til Jórdaníu þrátt fyrir slæma
heilsu. Mikill öryggisviðbúnaður var í
Amman vegna útfararinnar en tug-
þúsundir harmi sleginna Jórdana
flykktust út á götur borgarinnar til
þess að fylgja konungi sínum til graf-
ar. Fyrir líkfylgdinni fór Abdullah
ki-ónprins, sem sór embættiseið í
jórdanska þinginu nokkrum klukku-
stundum eftir fráfall föður síns á
sunnudag. Fulltrúi íslenskra stjórn-
valda við útförina var Stefanía Rein-
hardsdóttir Khalifeh, ræðismaður ís-
lands í Jórdaníu. Hún afhenti Noor
drottningu samúðarbréf frá forseta
Islands að lokinni athöfninni í gær.
Hussein Jórdaníukonungur lést á
sunnudagsmorgun á sjúkrahúsi í
Amman tveimur dögum eftir að hann
sneri heim frá Bandaríkjunum þ.s.
hann hafði leitað sér lækninga vegna
krabbameins. Hussein var 63 ára
gamall og var banamein hans
eitlakrabbamein. Abdullah prins og
ríkisarfi tilkynnti um andlát föður
síns í beinni útsendingu í sjónvarpi
tæpri klukkustund eftir andlát kon-
ungsins. Hann sagði við það tilefni að
faðir sinn hefði verið faðir allrar þjóð-
arinnar. Hussein ríkti í 47 ár í
Jórdaníu, lengur en nokkur annar
þjóðhöfðingi í Miðausturlöndum. Út-
varps- og sjónvarpsstöðvar í Jórdaníu
rufu hefðbundna dagskrá stuttu áður
en tilkynnt var um andlát konungsins
og lesið var upp úr Kóraninum.
Abdullah heitir að feta
í fótspor föður síns
í sjónvarpsávarpinu til þjóðarinnar
strengdi Abdullah þess heit að feta í
fótspor föður síns við stjórn landsins,
en Hussein konungur braut blað í
sögu Jórdaníu þegar hann samdi frið
við ísrael árið 1994.
Tvær vikur eru liðnar síðan
Hussein konungur útnefndi Abdullah
prins ríkisarfa. Hann tók formlega við
af föður sínum við athöfn í jórdanska
þinginu síðdegis á sunnudag, þ.s.
þingmenn neðri og efri deildar þess
voru viðstaddir. Abdullah lét það
verða sitt fyrsta embættisverk að út-
nefna Hamza, 18 ára gamlan hálf-
bróður sinn, krónprins, en í jórdönsku
útvarpi var greint frá því að það hefði
Abdullah gert í samræmi við óskir
föður síns.
Hussein mærður
af leiðtogum heims
Fulltrúar um 50 ríkja, þar af rúm-
lega 30 þjóðhöfðingjar, voru viðstadd-
ir útför konungsins sem naut mikillar
virðingar í samfélagi þjóðanna en
ekki hafa fleiri þjóðhöfðingjar komið
saman frá því að Yitshak Rábin var
borinn til grafar í Israel árið 1995.
Fornir fjendur lögðu deilumál til hlið-
ar í Amman í gær. Það vakti athygli
að Hafez al-Assad, forseti Sýrlands,
mætti til útfararinnar en grunnt hef-
ur verið á því góða á milli Jórdaníu og
Sýrlands frá því að friðarsamningur-
inn við ísrael var undirritaður. Full-
trúar stjórna íraks, Líbýu og Súdans
voru einnig viðstaddir útförina.
„Hussein konungur var hjartfólg-
inn heimsbyggðinni allri. Hann snerti
líf svo margra," sagði Tony Blair, for-
sætisráðherra Bretlands, við komu
sína til Amman. Jacques Chirac, for-
seti Frakklands, Gerhard Schröder,
kanslari Þýskalands, og Juan Carlos,
konungur Spánar, vottuðu allir
Hussein virðingu sína við komuna til
Jórdaníu. „Hussein konungur var
hugrakkur og framsýnn maður,“
sagði Chirac Frakklandsforseti.
„Hann kunni að skilja kjarnann frá
hisminu og fylgja því eftir sem mestu
máli skiptir - friði meðal manna. I
nafni Frakklands drúpi ég höfði í
virðingu við minningu hans.“
Fjórir Bandaríkja-
forsetar viðstaddir
Bill Clinton, forseti Bandaríkjanna,
og Hillary Clinton forsetafrú flugu
hvort í sínu lagi til Jórdaníu í gær-
morgun. Kofi Annan, framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna, og þrír
fyrrverandi forsetar Bandaríkjanna,
þeir Gerald Ford, Jimmy Carter og
George Bush, voru í föruneyti Banda-
ABDULLAH leggur hönd á Kóranii
Jórdaníu á sunnudag, nokkrum tímui
FJÓRIR Bandaríkjaforsetar við kist
George Bush, Jimmy Carter, (