Morgunblaðið - 21.08.1999, Qupperneq 10

10 LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tímamót í forvarnastarfi
Morgunblaðið/Ásdís
Þorgerður Ragnarsdótttir, framkvæmdastjóri áfengis- og vímuvamaráðs, segir að ekki sé mikils árangurs að
vænta af vímuvamastarfi fyrr en almenningur, sem notar áfengi, sættir sig við þau markmið sem sett em og
er tilbúinn að taka þátt í að ná þeim.
Um áramótin var
áfengis- og vímuvarna-
ráð stofnað í þeim
tilgangi að efla og
styrkja áfengis- og
vímuvarnir, sérstak-
lega meðal barna og
ungmenna. Eyrún
Baldursdóttir ræddi
við Þorgerði Ragnars-
dóttur, framkvæmda-
stjóra ráðsins. Hún
kveður höft og bönn
eiga í vök að verjast í
þjóðfélagi þar sem
frjálsræðishugsjón er
ríkjandi. Aukið fram-
boð á áfengi og vímu-
efnum kalli á nýjar
leiðir í forvarnastarfi.
SÍÐASTA ríkisstjórn steig
mikilvægt skref í áfengis-
og vímuvörnum árið 1996
þegar sett var á fót nefnd
ráðuneyta til að marka stefnu í
áfengis- og vímuvömum," segir
Þorgerður Ragnarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri áfengis- og vímu-
varnaráðs, og kveður þau Ingi-
björgu Pálmadóttur heilbrigðis-
ráðherra og Þorstein Pálsson,
íyrrverandi dómsmála- og sjávar-
útvegsráðherra, eiga mestan heið-
ur að því. Verkefnið Island án eit-
urlyfja og stofnun áfengis- og
vímuvarnaráðs eru meðal þess
sem nefndin lagði tíl. „Sögulega
séð hefur stefna í áfengis- og
vímuvörnum einkennst af höftum
með bindindishugsjónir að leiðar-
ljósi,“ segir Þorgerður.
Áfengis- og vímuvarnaráð tók til
starfa um síðustu áramót og í því
sitja átta fulltrúar. Þeir eru til-
nefndir af heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu, forsætis-
ráðuneytinu, dóms- og kirkjumála-
ráðuneytinu, utanríkisráðuneytinu
og Sambandi íslenskra sveitarfé-
laga. Þorgerður er eini starfsmað-
ur ráðsins, enn sem komið er.
Unnið er að því að finna betra hús-
næði fyrir ráðið þannig að hægt
verði að bæta við starfsfólki og
hrinda brýnum verkefnum í fram-
kvæmd.
Samábyrgð
samfélagsþegna
Markmið áfengis- og vímuvarna-
ráðs er að uppræta fíkniefnaneyslu
í landinu og draga stórlega úr
áfengisneyslu, sérstaklega meðal
unglinga. Vímulaus grunnskóli er
forgangsmarkmið. „Unglinga-
drykkja hefur lengi ver-
ið vandamál hér á landi
og neysla unglinga og
fjölbreytni vímuefna
hefur aukist stöðugt
undanfarin ár,“ segir
Þorgerður.
„Mér er ofarlega í huga síðasta
verslunarmannahelgi þar sem þús-
undir drukkinna unglinga söfnuð-
ust saman á sama bletti. Við slíkar
aðstæður myndast ringulreið þar
sem unglingar hafa enga stjórn á
aðstæðum," segir hún og bætir við
að grípa verði inn í og breyta þess-
um venjum.
Þorgerður bendir á að ótímabær
unglingadrykkja og misnotkun
vímuefna sé vandamál sem allir
þurfí að axla ábyrgð á, en eigi ekki
að vera í höndum örfárra aðilá.
„Templarar tóku að sér þennan
málaflokk i kjölfar bannlaganna og
sinntu vel með sínum aðferðum.
Síðan bættust við Samtök áhuga-
manna um áfengisvamir sem
komu með hugmyndir um að alkó-
hólismi væri sjúkdómur. Núna er
mjög brýnt að ná almennri um-
ræðu um ótímabæra drykkju ung-
linga. Virkja þarf fólk í andstöðu
sinni gegn þessu máli og ef árang-
ur á að nást verða allir að leggja
lóð á vogarskálamar. Foreldrar,
skólar, heilsugæsla og aðilar sem
standa að félagsstarfi verða að ná
samstöðu um hvert vandamálið er,
hvert markmiðið er og hver ber
ábyrgðina."
Að mati Þorgerðar er tímabært
að breyta áherslum í vímuvömum
þar sem ljóst sé að hvorki bindind-
ishugsjón né fræðsluáróður um
skaðsemi vímuefna virki einn og
sér. „Það þarf að hugsa upp nýjar
aðferðir sem vænlegri eru til ár-
angurs. Fjálsræðishugsjónir em
ríkjandi í þjóðfélaginu og því verð-
ur að móta forvamastarf eftir því.
Áttatíu og fímm prósent af þjóð-
inni, fimmtán ára og eldri nota
áfengi og við verðum að fínna að-
ferðir sem þessi hópur getur sætt
sig við,“ segir Þorgerður, en meðal
þess sem áfengis- og vímuvarna-
ráð leggur til er að hefja forvarnir
meðal mun yngri barna en hingað
til hefur verið gert.
Frá móðurkviði
til fullorðinsára
Þorgerður talar um að nýta allar
stofnanir í þjóðfélaginu til vímu-
vama. „Starfsmenn
heilsugæslu hafa til
dæmis tækifæri til að
kanna neyslu verðandi
mæðra. Fósturskemmd-
ir geta hlotist af áfengis-
neyslu móður á með-
göngu og vert er að upplýsa konur
um það. Ég held líka að það sé
mikilvægt að spyrja verðandi
mæður út í umhverfi þeirra og at-
huga hvort þær þurfi stuðning.“
Þorgerður bendir á að starfsfólk
heilsugæslu, leikskóla og skóla
geti stundum séð fyrir hvaða böm
em líkleg til að lenda í áfengis- og
vímuefnavanda seinna á ævinni
m.a. af félagslegu umhverfi þeirra
og ýmsum hegðunar- og þroska-
einkennum. „Við vitum ekki núna
hvernig við eigum að nýta þessa
þekkingu og hjálpa þessum krökk-
um að koma undir sig fótunum."
Hún telur að innan gmnnskólans
ætti að vera hægt að sinna þessum
hópi sérstaklega. „Til þess vantar
viðeigandi stuðning innan skólans
og framboð af sérhæfðum með-
ferðarúrræðum.11
Efling foreldrastarfs er eitt af
því sem hún telur mikilvægt í
áfengis- og vímuvörnum. „Rann-
sóknir benda til að börn, sem eiga
foreldra sem styðja þau og fylgj-
ast með hvar þau em og með
hverjum, em ólíklegri til að neyta
vímefna. Við foreldrar verðum
einnig að líta í eigin barm og
skoða hvernig fyrirmyndir við er-
um. Ég er þeirrar skoðunar að
foreldrar eigi að draga verulega
úr drykkju á meðan þeir eru að
ala upp böm. Það er vitaskuld
mótsagnakennt að foreldrarnir
séu drukknir í útilegum en ætlist
til að unglingarnir geri ekki slíkt
hið sama.“
Upplýsingamiðstöð
vímuvama í landinu
Áfengis- og vímuvarnaráð legg-
ur í starfi sínu áherslu á gagna-
söfnun og sífellda þekkingarleit.
„Við höfum rannsóknir undanfar-
inna ára að miða út frá og munum
gera áætlun um hvað þurfi að
rannsaka markvisst á næstu áram.
Ljóst er að það þarf fleiri rann-
sókna við til að meta neyslu þjóð-
arinnar og athuga tíðni ýmissa
vandamála sem koma í kjölfar
vímuefnaneyslu. Til dæmis slys,
ölvunarakstur, afbrot og fleira,"
segir Þorgerður.
„Hugmyndin er
vera í samstarfi við þá
aðila sem starfa að rann-
sóknum,“ segir hún og
nefnir Félagsvísinda-
stofnun, Rannsóknir og
greiningu og Landspítalann sem
dæmi.
,Áfengis- og vímuvarnaráð mun
setja á fót gagnabanka þar sem
verður að fmna niðurstöður rann-
sókna, athugana og annað sem við-
kemur vímuvörnum. Ráðið á að
verða upplýsingamiðstöð sem tek-
ur við fyrirspumum fólks um allt
sem viðkemur áfengis- og vímu-
vörnum. Við munum einnig leggja
áherslu á að miðla niðurstöðum
bæði á Netinu og í fjölmiðlum,"
segir hún.
Sem dæmi um nýja könnun sem
gerð var að tilstuðlan áfengis- og
vímuvamaráðs var svokallað
ESPAD-verkefni. Niðurstöður
þeirrar rannsóknar vom kynntar á
blaðamannfundi fyrr í þessum
mánuði en þær bentu til að dregið
hefði úr áfengisneyslu, reykingum
og neyslu ólöglegra vímuefna með-
al nemenda í efsta bekk gmnn-
skólans. „Þær niðurstöður em
samt bara eitt brot í púslinu," seg-
ir hún.
Áfengis- og vímuvamaráð mun
meta árangur af þeim forvarna-
verkefnum sem stofnað er til og
bera saman við niðurstöður milli
svæða innanlands og utan.
Forvarnasjóður í höndum
áfengis- og vímuvamaráðs
Áfengis- og vímuvarnaráð hefur
eftirlit með því að ákvæðum laga
og reglugerða um áfengis- og
vímuvarnir sé framfylgt en það fel-
ur í sér mikla samvinnu við þá sem
vinna að áfengis- og vímuvömum.
Það eru rneðal annarra SÁÁ,
Fræðslumiðstöð fíkniefna, Rauði
krossinn, Foreldrasamtökin, Fé-
lagsþjónustan og ÍTR.
Verkefni áfengis- og vímuvama-
ráðs fyrir ríkisstjómina em víðtæk
og eitt þeirra er að deila út styrkj-
um úr Éorvamasjóði. „Þar til í ár sá
heilbrigðisráðuneytið um að úthluta
úr honum en héðan í frá verður það
á vegum áfengis- og vímuvamaráðs
að gera tillögur um úthlutanir til
heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
hema,“ segir Þorgerður. Foivarna-
sjóður var stofnaður árið 1995 til
verkefna á sviði áfengis-
og vfmuefnavama og
Þorgerður segir að 35
milljónum hafi verið var-
ið til verkefna í ár. Um-
sóknir bárast hins vegar
um 160 milljónir.
Frá því áfengis- og vímuvarna-
ráð tók til starfa hefur það verið að
marka sér stefnu í áfengis- og
vímuvömum. Um framtíð þess
segir Þorgerður: „Ég vil að þetta
verði sterk miðstöð sem er tilbúin
að skoða hvað virkar í forvörnum
með opnum huga og sjá það sem
hefur ekki virkað. Leiðirnar em
ekki ljósar núna en vitaskuld verð-
um við að byrja einhvers staðar.
Við munum reyna að starfa í takt
við breytta tíma og leggja nýjar
áherslur í áfengis- og vímuvöm-
um.“
Umræðu þarf
um ótíma-
bæra drykkju
unglinga
að Tímabært
að breyta
áherslum í
vímuvörnum
Landssíminn styrkti
Quake-keppni
Ekki athuga-
vert að
styrkja leiki
af þessu tagi [
ÓLAFUR Þ. Stephensen, forstöðu-
maður kynningar- og upplýsinga-
mála Landssímans, segir að
Landssíminn sjái ekkert athuga-
vert við að fyrirtækið styrki leikja-
mót af því tagi sem það styrkti um
síðustu helgi þegar keppt var í
tölvuleiknum „Quake“, en það er
einn vinsælasti drápsleikur síðustu j
ára sem leikinn er á tölvu.
Ólafur segir ennfremur að fyrir-
tækið myndi taka styrktaraðild að jr
slíkum styrkjum til endurskoðunar
ef sýnt væri fram á að slíkir leikir
hefðu skaðleg áhrif á þátttakendur
þeirra. Fram á það hafi hins vegar
ekki verið sýnt með „Quake“ tölvu-
leikinn.
Skák líka
drápsleikur t
Ólafur segir að Landssímin hafi
styrkt ýmis íþrótta-, leikja- og
tölvuleikjamót. Tölvuleikurinn
„Quake“ sé vinsæll leikur sem spil-
aður sé af breiðum aldurshópi.
Þátttakendur í mótinu um síðustu
helgi hafi fyrst og fremst verið í
aldursflokknum 18 ára og eldri, og
verið allt upp í 40 ára. Þeir sem
yngri vora hafi margir verið í fylgd
með foreldmm.
„Við styrkjum einnig skákmót á
Netinu, og skák er líka drápsleikur
ef út í það er farið. Við emm að
koma tá móts við áhugamál við-
skiptavina okkar og „Quake“ er
gífurlega vinsæll tölvuleikur. Við
höfum ekki tekið afstöðu um inni-
hald „Quake“ leiksins en það hefur
Morgunblaðið hins vegar gert og á
margmiðlunarsíðum þess má finna
á annan tug greina sem birst hafa
sl. tvö ár eða svo þar sem leikurinn i
er margrómaður. Ef Morgunblað-
inu finnst vafasamt að Landssím-
inn styrki mót með þessum leik f
ætti blaðið fremur að líta í eigin
barm,“ segir Ólafur.
----------------
Fundur nor-
rænna um-
hverfisráð-
herra
UMHVERFISRÁÐHERRAR
Norðurlandanna halda fund á
mánudag á Hótel Reynihlíð við
Mývatn.
Á dagskrá fundarins er m.a.
samþykkt framkvæmdaáætlunar
um vemd náttúru og menning-
arminja á norðurslóðum, þ.e. Is-
landi, Grænlandi og Svalbarða.
Áætlunin, sem hefur að geyma 14
ákvæði um aðgerðir, á að ganga í
gildi árið 2000.
Að auki hyggjast umhverfisráð-
herramir ræða mengun hafsins á
norðurslóðum, aðstoð Norðurland-
anna við lausn umhverfisvanda-
mála í Rússlandi, eftirfylgni yfir-
lýsingar forsætisráðherra Norður-
landanna um sjálfbær Norðurlönd
og undirbúning fyrir væntanlegan
fund umhverfisráðhema Evrópu- ;
sambandsríkjanna, að því er segir í
fréttatilkynningu.
Á fundinum verða, auk Sivjar
Friðleifsdóttur, umhverfísráð-
herra, sem gegnir fomennsku í
starfi norrænu umhverfisráðherr-
anna: Svend Auken, umhverfisráð-
herra Danmerkur, Kjell Larsson,
umhverfisráðherra Svíþjóðar,
Guro Fjellanger, umhverfisráð-
herra Noregs, Satu Hassi, um- i
hverfisráðherra Finnlands, Éydun
Eltör, fulltrúi landstjórnar
Færeyja, og Alfred Jakobsen, full- '
trúi landstjómar Grænlands, auk
fulltrúa frá Álandseyjum.