Morgunblaðið - 21.08.1999, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
VIKU
LIK
LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1999 33
Rannsókn ítalskra visindamanna á hjartasjúklingum
n ;
"'í'i V/ '
■ '-UC:
l * IHOyi'x! ú'i'Tií
iCMÉÍ

/öhpém/ \XicAtcí Lm j Vh j ■
nicn í/rí í fl/?lí£rí£<tt*,-^k I I / ^ ; -
- 6V i £•-
Reuters
Lýsi er hollt fyrir fólk sem hefur orðið fyrir hjartaáfalli. Kannski þessi búlgarska kona sé einmitt á leið-
inni í verslun að kaupa sér glas af lýsishylkjum.
Eitt lýsishylki á dag
eykur lífslíkurnar
London. AI*.
Nýtt
svefn-
lyf
Madison, N.J. New York. A.P.
SONATA heitir nýtt svefnlyf sem
nýlega var samþykkt af banda-
ríska matvæla- og lyfjaeftirlitinu,
FDA. Áhrif lyfsins vara einungis í
fjórar klukkustundir þannig að
menn þurfa ekki að hafa áhyggjur
'af því að vera undir áhrifum að
morgni, jafnvel þótt komið sé langt
fram á nótt þegar lyfíð er tekið
inn. Þá segir í frétt AP-fréttastof-
unnar að Kklegt sé að fólk muni
hafa minni áhyggjur af því að
verða háð Sonata en mörgum öðr-
um svefnlyfjum þar sem freisting-
in til að taka lyfið inn að kvöldi, ef
svefninn skyldi láta á sér standa,
er ekki mikil. Flestar svefntöflur
hafa mun lengri verkun en Sonata
þannig að þau verður að taka áður
en lagst er til hvflu að kvöldi.
Helstu aukaverkanir Sonata eru
höfuðverkur og svimi.
Samkvæmt heimildum Lyfja-
nefndar ríkisins er Sonata ekki á
lyfjaskrá á íslandi og þar af leið-
andi ekki selt hér en að sögn um-
boðsmanns lyfjafyrirtækisins sem
framleiðir lyfíð er búið að sækja
um skráningu þess. Sonata er selt
gegn lyfseðli víða í Evrópu, meðal
annars í Danmörku, Svíþjóð og
Þýskalandi.
Reuters
Hann þarf engin svefnlyf, blaða-
maðurinn sem hér dottar.
FÓLK sem hefur orðið fyrir
hjartaáfalli getur dregið úr hætt-
unni á dauða vegna sjúkdóma, sem
tengjast hjartanu, um 30% með því
að taka inn lýsishylki á hverjum
degi, samkvæmt nýrri italskri
rannsókn.
„Þessi niðurstaða ætti að stappa
stálinu í þá sem leita að meira en
óbeinum sönnunum fyrir hollustu
lýsis,“ sagði Morris Brown, vís-
indamaður við Cambridge-háskóla,
sem tók ekki þátt í rannsókninni.
Þetta er ítarlegasta rannsókn til
þessa á hollustu lýsis fyi-ir fólk sem
hefur orðið fyrh hjartaáfalli.
Niðurstaða rannsóknarinnar var
birt í breska læknatímaritinu The
Lancet. Vísindamennirnir rannsök-
uðu einnig hugsanlega hollustu e-
vítamíntaflna en ólíkt fyrri rann-
sóknum kom ekkert fram sem
benti til þess að þær drægju úr lík-
unum á frekari hjartavandamálum.
„Gnægð óbeinna sannana"
Brown sagði að fram hefði komið
„gnægð óbeinna sannana" fyrir
hollustu lýsis og e-vítamíntaflna.
Fyrri rannsóknir á áhrifum þessara
næringarefna hafa þó verið nokkuð
misvísandi.
Italska rannsóknin náði til 11.324
karla og kvenna sem höfðu orðið
fyrir hjartaáfalli allt að þremur
mánuðum áður. Þeim var skipt i
fjóra hópa og fylgst var með þeim í
þrjú og hálft ár. Einn hópurinn tók
daglega inn ómega-3 lýsishylki, eitt
gramm, og annai' 300 millígramma
e-vítamíntöflur. Þriðji hópurinn tók
inn hvort tveggja á hverjum degi og
sá fjórði hvorugt næringarefnanna.
Mataræði þátttakendanna vai-
svipað og þeir notuðu einnig svipuð
hjartalyf.
E-vítamín ekki jafn gagnieg?
Vísindamennimh• komust að
þeh-ri niðurstöðu að eitt ómega-3
lýsishylki á dag minnkaði líkmmar á
dauða, heilablóðfalli og hjartaáfalli
um 15%. Þegar líkumar á dauða
vora metnai- sérstaklega voru þær
30% minni en í viðmiðunarhópnum.
Rannsóknin var undir stjórn Ro-
bertos Marchiolis, sérfræðings í
hjartasjúkdómum við rannsóknar-
stofnunina Consorzio Mario Negri
Sud á Suður-Ítalíu.
í rannsókninni komu ekki fram
neinar skýrar vísbendingar um
hollustu e-vítamína. Þetta stangast
á við rannsókn sem gerð var í
Bandaríkjunum 1996 og benti til
þess að konur sem borða e-
vítamínríka fæðu minnkuðu líkurn-
ar á hjartasjúkdómum um tæpa
tvo þriðju. Bresk rannsókn sama
ár benti til þess að þeir sem eru
veilir fyrir hjarta minnkuðu líkurn-
ar á hjartaáföllum um 75% með því
að taka inn e-vítamíntöfiur dag-
lega.
E-vítamín eru á meðal næringar-
efna sem hindra oxun og þránun
fítu í líkamsvefjunum og hafa verið
notuð til að fyrirbyggja hjartaáföll.
Vísindamennirnir leiddu getum að
því að skýringin á niðurstöðu
ítölsku rannsóknarinnar um e-
vítamínin fælist í mataræði ítala,
sem borða yfhfeitt e-vítamínnka
fæðu og hafa hugsanlega ekki jafn
mikið gagn af töflunum og þeir sem
tóku þátt í fyrri rannsóknunum.
Enn fremur er hugsanlegt að fólk
þurfi að taka inn e-vítamíntöflur í
lengri tíma til að þær hafí tilætluð
áhrif eða stærri skammta.
Mikil
neysla
fitu
tengd
offítu
barna
New York. Reuters.
NEYSLA fíturíkrar fæðu er ein
af meginástæðum offítu barna,
samkvæmt rannsókn banda-
rískra vísindamanna.
Niðurstaða rannsóknarinnar
bendir til þess að tilraunir „til
að koma í veg fyrir offítu barna
kunni að bera árangur sé at-
hyglinni beint að fítuneyslu
þeirra allt niður að fjögurra
ára aldri,“ skrifar einn vísinda-
mannanna, Shay M. Robertson,
í tímarit bandarísku manneldis-
samtakanna.
Vísindamenn við Endurhæf-
ingarmiðstöð Bay-svæðis í
Texas rannsökuðu líkamsfitu
hóps barna á aldrinum 4-7 ára
á hverju sumri í fjögur ár.
Þeir öfluðu upplýsinga
um mataræði og hreyfingar-
venjur barna sem urðu
of feit og báru þær saman
við samskonar upplýsingar
um börn sem urðu ekki
mjög holdmikil.
Rannsóknin leiddi í ljós að
börnin með mestu líkamsfítuna
neyttu fítu- og prótínríkari
fæðu en hin börnin. Báðir hóp-
arnir voru sambærilegir hvað
varðar kolvetnisinntöku, hreyf-
ingu og hæð.
Vísindamennirnir segja þó að
túlka beri niðurstöðuna var-
færnislega og hvelja til frekari
rannsókna, bæði til að staðfesta
niðurstöðu þeirra og til að kom-
ast að því hvaða þættir það eru
sem leiða til neyslu fituríkrar
fæðu.
Hvað er handleiðsla ?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆDINGUR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Á undanförnum árum heyrir
maður oft minnst á að starfsfólk fái hand-
leiðslu í starfí sínu. Einkum á þetta við um
starfsfólk sem vinnur að hjúkran eða meðferð
sjúklinga. Hvað er handleiðsla?
Svar: Handleiðsla er oft fólgin í leiðsögn
reyndari starfsmanna fyrir þá sem era að
hefja starfsferil á einhverju sviði, kennsla í
vinnubrögðum og úrlausn vandamála sem
upp kunna að koma í starfinu. Slík leiðsögn
hefur að sjálfsögðu alltaf tiðkast í öllum
starfsgreinum. Orðið handleiðsla þekkja
menn helst sem handleiðslu guðs, en hefur á
seinni árum fengið nýja merkingu hjá fag-
fólki sem sinnir meðferð og umönnun sjúk-
linga, ekki hvað síst þeirra sem fást við sjúk-
linga með geðræn vandamál.
Tilgangurinn með handleiðslu er að gera
hinn handleidda hæfari til að sinna meðferð-
arstarfi, gera hann meðvitaðri um sjálfan sig
og hvernig hans eigin persóna og tilfínningai-
hafa áhrif á meðferðina, hvemig sjúklingur-
inn sem persóna hefur áhrif á hann sem með-
ferðaraðila og hvernig samspil hans við sam-
starfsfólk hefur áhrif á hann sem persónu og
starf hans.
I handleiðslu á viðtalsmeðferð, sem nefnd
hefur verið ferlihandleiðsla, er lögð áhersla á
ferli meðferðarinnar yfír lengri tíma og þau
öfl, oft dulvituð, sem þar eru að verki. I
handleiðslunni er viðfangsefnið hinn hand-
Ferlihandleiðsla
leiddi sem persóna í starfí sínu. Hún er að
ýmsu leyti hliðstæð við reglubundna viðtals-
meðferð og á að vera henni fyrirmynd. Gerð-
ur er samningur á milli handleiðara og hins
handleidda oftast um vikulega tíma og regl-
um um mætingar og stundvísi fylgt. Hand-
leiðslan beinist að hinum handleidda sem
meðferðaraðila og samstarfi hans við aðra
starfsmenn, t.d. á sjúkradeild, hlutverki hans
og ábyrgð. Handleiðsla fjallar óhjákvæmi-
lega um hinn handleidda sem persónu og þau
vandamál sem hann kann að hafa í starfí,
sem oft ráðast af vandamálum í einkalífí
hans. Stundum getur því verið erfitt að tak-
marka handleiðsluna við það sem mætti
nefna starfssjálf hins handleidda, og fer að
snúast meira um einkasjálf hans. Ef hins
vegar vandamál hins handleidda eru þess
eðlis að hann þurfí sjálfur meðferð er honum
ráðlagt að leita sér hennar hjá sérfræðingi í
sállækningum. Það þykir mikill kostur fyrir
meðferðaraðila að þeir hafi sjálfír gengið í
gegnum meðferðarferli til aukins sjálfsskiln-
ings og úrlausnar sálrænna vandamála sinna
til þess að þeir verði sjálfír hæfari að stunda
meðferð á sjúklingum.
Á sama hátt og einstaklingshandleiðsla er
hliðstæð við viðtalsmeðferð er hóphandleiðsla
hliðstæð við hópmeðferð. Oftast era þá þátt-
takendur starfsmenn sem vinna hliðstæð
störf, t.d. viðtalsmeðferð á sjúklingum, en
einnig getur vepið um samstarfshóp á sjúki-a-
deild að ræða. í slíkri handleiðslu er lögð
áhersla á að virkja hópinn sem slíkan fremur
en að beina athyglinni að einstaklingunum.
Hópeflið er oft áhrifaríkt til skilnings og inn-
sæis í samskipti fólks.
Ferlihandleiðsla er oftast miðuð við hlið-
stæðu sína, sáleflisfræðilega viðtalsmeðferð.
Aðferðir hennar og hugmyndafræði geta þó
einnig nýst í handleiðslu á hjúkrunarstörf og
samstarf á sjúkradeildum. Sömu lögmál gilda
þai' um samskipti fólks. Einkum á þetta við
um störf hjúkrunarfólks á geðdeildum, sem
oft þurfa að fást við erfiða sjúklinga og laga
sig að ýmiss konar vanda í samstarfi sín í
milli. Þetta á einnig við um starfsfólk á al-
mennum sjúkradeildum, eins og starfsfólk
þar þekkir best. Ekki aðeins geta samskipti
við mikið veika sjúklinga verið erfíð, heldur
geta aðstandendur ekki síður verið erfíðir og
skapað álag á starfsfólkið. Þá getur verið
mikilvægt að starfsmaðurinn eigi þess kost
að ræða við einhvern handleiðara um vanda-
mál sín.
Handleiðslu í víðara skilningi má einnig
beita við annars konar viðfangsefni eða að-
ferðir í meðferð en hér hefur verið lýst, en þá
mundi e.t.v. orðið leiðsögn eiga betur við. Til-
sögn eða kennsla í rannsóknaraðferðum eða
sérstakri meðferðartækni, t.d. atferlismeð-
ferð gæti verið dæmi um það. Stopul og til-
viljunarkennd ráðgjöf eða tilsögn um einstök
mál eða tæknileg úrlausnarefni er hins vegar
ekki það sem átt er við með handleiðslu.
Fleiri og fleiri starfsmenn og starfshópar,
sem vinna með fólk, gera kröfur um að fá
handleiðslu í starfí sínu. Til þess að vera góð-
ur handleiðandi þarf hann að læra hand-
leiðslu og fá þjálfun í henni ekki síður en fólk
þarf að læra að stunda meðferð. Nokkur
námskeið í handleiðslu hafa verið haldin fyrir
starfsfólk á geðdeild Landspítalans og End-
urmenntunai’stofnun Háskóla íslands hefur
einnig haldið vönduð námskeið. Aðsókn á
þessi námskeið sýnir mikinn áhuga á að
bæta úr brýnni þörf á þessu sviði. Vinna með
fólk og vandamál þess er krefjandi starf sem
reynir oft mikið á tilfinningar starfsmanns-
ins. Handleiðsla miðar að því að gera þetta
starfsfólk hæfara og bæta þjónustuna við
sjúklinga og aðra skjólstæðinga.
•Lesendur Morgunblaðsins geta spurt sálfræð-
inginn um það scm þeim liggur á hjarta. Tekið er
á móti spumingum á virkum dögum milli klukkan
10 og 17 ísíma 569 1100 og bréfum eða símbréf-
um merkt: Vikulok, Fax: 569 1222. Ennfrcmur
símbréf mcrkt: Gylfi Ásmundsson, Fax: 560 1720.