Morgunblaðið - 21.08.1999, Qupperneq 34

Morgunblaðið - 21.08.1999, Qupperneq 34
34 LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1999 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Hugvekjur Verðlaun Menningarsjóðs Islands og Finnlands BÆKUR Hugleiðingar Á TORGI HIMINSINS Hugleiðingar á helgum dögum og há- tiðum, eftir Heimi Steinsson. Útgef- andi: Skálholtsútgáfan. 135 blaðsíður. ANDAKTSBÆKUR hafa verið gefnar út á Islandi um langan aldur. Á undanförnum árum hafa nokkrar slíkar bækur náð talsverðum vin- sældum meðal annars vegna þess að daglega er lesið úr þess konar bókum á útvarpsstöðinni Lindinni. Sífelld þörf er á nýjum hugleiðingum og nýj- um hugleiðingabókum. Fátt hefur eflt kristn- ina meira hér á landi á liðnum öldum en hús- lestrar og heimilisguð- rækni. Slíkt hefur átt undir högg að sækja á undanfömum árum og margir sem unna kristninni í landinu velta því fyrir sér hvemig endurvekja megi hina gömlu hefð. Flestir foreldrar kenna bömum sínum bænir, kirkjan fræðir börnin sem til hennar koma og fermingarbörn fá fræðslu í kristn- um fræðum veturinn fyrir fermingu en svo vill framhaldið oft verða lítið. Hér er vandi sem kirkjan glímir við og á erfítt með að leysa. Erfítt er að gefa út bækur sem fræða fólk um kristna trú vegna smæðar markað- arins. Andaktsbækur em því mjög mikilvæg hjálp fyrir þá sem vilja ástunda reglulegt trúarlíf. Pessi bók er framlag höfundar til eflingar kristilegs trúarlífs í land- inu. Hún inniheldur 43 hugvekjur og byggir á safni hugvekja sem höf- undur ritaði fyrir Morgunblaðið frá hvítasunnu vorið 1997. I inngangi segir að bókin innihaldi þrjú megin- þemu, um rökhyggju og trú, kristna mystik (einingarhyggju) og það sem höfundur kallar evangelískan rétt- trúnað. Eins og undirtitill bókarinnar gefur til kynna eru hugleiðingarnar ritaðar fyrir flesta helgidaga kirkju- ársins, en þó ekki alla. Þær byggj- ast margar á þeim ritningartextum sem lagðir em til gmndvallar helgi- halds kirkjunnar á þessum dögum. Mikill fróðleikur er í bókinni. Viska og lífsreynsla er óhikað sótt til margra andans manna kirkjusög- unnar bæði í bundnu og óbundnu máli út frá þeirri forsendu að eðli mannsins sé ætíð það sama og trú- arreynslan einnig. Hugleiðingamar em fremur ópersónulegar í upphafi bókarinnar, enda viðfangsefnið m.a. um rökhyggju og trú, en verða persónulegri þegar líður á lesturinn, sérstaklega þær sem flokkast undir efnið mystik eða einingar- hyggju. Þar er að fínna ýmsar athugasemdir og leiðbeiningar til les- andans um það hvernig höndla megi þau and- legu sannindi sem fjall- að er um. Þetta gefur bókinni hagnýtt gildi. Ekki hefði sakað að hafa fleiri dæmi úr samtíð okkar. Kenningin er rétt út frá lútherskum rétttrúnaði, enda höfundur þekktur fyrir að standa vörð um hreina kristna kenningu eins og hún birtist í lúth- erskri hefð. I lok hverrar hugleið- ingar er mildlvægasta setning hennar endurtekin, skáletmð með stærra letri til að hjálpa lesandan- um að tileinka sér aðalatriði þess sem fjallað er um. Efni bókarinnar er ekki fyrir byrjendur á vegi trúar- innar, en gott fóður fyrir þá sem lengra em komnir. Það endurspegl- ar trú og trúarreynslu höfundar sem umfram annað talar til lesand- ans. Höfundur ritar á óvenju fal- legri og kjamyrtri íslensku, sem út af fyrir sig gefur bókinni mikið gildi. Kjartan Jónsson í TILEFNI af að 25 ár era liðin frá stofnun Menningarsjóðs íslands og Finnlands hefur stjórn sjóðsins ákveðið að veita sérstaka viður- kenningu og styrki til eftirgreindra aðila: Menningarverðlaun sjóðsins, að fjárhæð 15.000 finnsk mörk, hlýtur Aðalsteinn Davíðsson, eand. mag., fyrir framlag sitt til að stuðla að menningarsamskiptum Finnlands og Islands og sérstaklega fyrir þýð- ingu sína á bókinni Sjö bræður eftir Aleksis Kivi á íslensku. Ennfremur hlýtur Hjörtur Pálsson, cand. mag., þýðingarstyrk, að fjárhæð 40.000 fínnsk mörk, til að þýða Kalevala- ljóðabálkinn á íslensku. Hátíðarstyrkinn, um 35.000 finnsk mörk, sem stofnaður var árið 1994 í tilefni af 50 ára lýðveldisafmæli ís- lands, hlýtur að þessu sinni fínnski námsmaðurinn Hanna Ampula til að halda áfram námi í íslensku við heimspekideild Háskóla íslands. 2,1 milljón til úthlutunar Stjóm Menningarsjóðs íslands og Finnlands kom saman til fundar á Höfn í Hornafirði dagana 24.-25. júlí sl. til að ákveða árlega úthlutun styrkja úr sjóðnum. Umsóknarfrest- ur var til 31. mars sl. og bárast alls 142 umsóknir, þar af 110 frá Finn- landi og 32 frá Islandi. Úthlutað var 163.000 finnskum mörkum eða jafn- gildi um 2,1 millj. króna og hlutu eft- irtaldir umsækjendur styrki sem hér segir: Arngunnur Yr Gylfadóttir, mynd- listarmaður, 4.000 mörk, styrkur til listsýningar í Galleri Aurora í Borgá. Bjöm Sigurðsson, myndlist- arkennari, 4.000 mörk, ferðastyrkur til samstarfsverkefnis Mártensbro skola í Esbo og Grandaskóla í Reykjavík. Edda Jónsdóttir, fram- kvæmdastjóri, 6.000 mörk, styrkur til að sýna íslenska nútímalist í Galerie Ártek í Helsingfors við alda- mótin árið 2000. Guðný Margrét Magnúsdóttir, myndlistarmaður, 4.000 mörk, til að halda sýningu á verkum sínum við Listiðnaðarsafnið í Helsingfors sumarið 2000. Kolfinna Sigurvinsdóttir, íþróttakennari, 4.000 mörk, styrkur til að kynna sér finnska þjóðdansa. Laufey Sigurðar- dóttir, fiðluleikari, og Páll Eyjólfs- son, gítarleikari, 6.000 mörk, styrk- ur til tónleikahalds í Finnlandi. Mar- ía Amadóttir, leikari, 4.000 mörk, til að taka þátt í samstarfi Norræna hússins í Reykjavík, og Klockriket- eatem. Valdís Ingibjörg Jónsdóttir, talmeinafræðingur, 4.000 mörk, ferðastyrkur til að vinna að rann- sóknarverkefni um raddbeitingu kennara. Þjóðleikhúsið, 5.000 mörk, styrkur til þátttöku Birgitta Ulfson í finnska gestaleiknum „Visor sá lange man lever“. Ösp Viggósdóttir, bókasafnsfræðinemi,. 4.000 mörk, styrkur til að safna upplýsingum um finnskar og finnlandssænskar bók- menntir sem þýddar hafa verið á ís- lensku og gefa upplýsingarnar út á hljómdiski. Suomi-félagið á íslands, 10.000 mörk, til að halda upp á 50 ára afmæli félagsins og þjóðhátíðar- dag Finna. Guðný Björk Eydal og Pirkko-Liisa Rauhala, 4.000 mörk, til að vinna að samstarfsverkefni um þjóðfélagsþróun í Finnlandi og á Is- landi. Elina Brotheras, myndlistar- maður, 4.000 mörk, til að halda myndlistarsýningu í Galleríi Ingólfs- stræti 8 í Reykjavík. Gustav Djupsjöbacka, 3.000 mörk, ferða- styrkur til að halda tónleika með Rúni Brattaberg í Reykjavík haust- ið 1999. Timo Ernamo, upplýsinga- fulltrúi, 8.000 mörk, styrkur vegna finnskra bókmenntadaga á Islandi haustið 1999. Kaj-Erik Gustafsson, tónlistarmaður, 4.000 mörk, ferða- styrkur til að halda fyrirlestur á Is- landi um orgeltónlist. Eeva-Liisa Isomaa, grafíklistamaður, 4.000 mörk, til að taka ljósmyndir á ís- landi. Helsingfors Konsthall, 4.000 mörk, til þátttöku Tuma Magnús- sonar, myndlistarmanns, í listsýn- ingu í Helsingfors. Jan Kaila, ljós- myndari, 4.000 mörk, til að taka þátt í sýningunni „Not Just For Fun“ í Reykjavík. Berit Lundell, leikstjóri, 4.000 mörk, til að setja upp leikritið „Slángpolska". Hljómsveitin Lyyran Tahtikuvio & Vega, 8.000 mörk, ferðastyrkur vegna Kalevalapop- tónleika í Norræna húsinu í Reykja- vík veturinn 1999. Anssi Manttári, kvikmyndaleikstjóri, 4.000 mörk, til kvikmyndasamstarfs á Islandi. Styrktarfélag Jubilate-kórsins, 8.000 mörk, ferðastyrkur vegna Is- landsferðar kórsins sumarið 2000. Kansallis-Kuoro, 8.000 mörk, til tón- leikaferðar til íslands sumarið 2000. Norræna húsið á Álandseyjum, 4.000 mörk, til leiklistarsamstarfs íslands og Álandseyja að uppsetn- ingu Brúðuheimilisins eftir Ibsen í leikstjórn Þórhalls Sigurðssonar. Tónlistardeild gmnnskólans í Pi- elisjoki, 8. bekkur, 5.000 mörk, ferðastyrkur til Islandsferðar haust- ið 1999. Katri Soini, danskennari, 4.000 mörk, til að kenna dans á Is- landi haustið 1999. Harri Syrjánen, gullsmiður, 3.000 mörk, til sýningar á skartgripum sínum í Galleríi Ófeigi í Reykjavík. Pasi Tolppanen, tekn. lic., 4.000 mörk, til að taka þátt í jarðfræðinámskeiði á íslandi. Ábo Svenska Teater, 8.000 mörk, til gestasýningar á leikritinu „Drottn- ingen av Leenane" í leikstjórn Arn- Henrik Blomqvist. Kaj Puumal- ainen, leikmyndahöfundur, 1.000 mörk, styrkur til að ferðast um ís- land í sambandi við námskeið í leik- myndagerð í Kópavogi. Tua Ranni- nen-Pöysti, blaðamaður, 4.000 mörk, til að skrifa greinar um íslenskt handverk. Rúni Brattaberg, ópem- söngvari, 4.000 mörk, ferðastyrkur til tónleikahalds með Gustav Djup- sjöbacka í Norræna húsinu haustið 1999. Ari Saarto, myndlistarmaður, 4.000 mörk, til að taka landslags- myndir á íslandi. Stjórn sjóðsins skipa Matti Gustafson, hum. kand., Juha Peura, fil. mag., dr. Njörður P. Njarðvík, prófessor, og Þórunn Bragadóttir, deildarstjóri. Vara- menn eru Ann Sandelin, forstöðu- maður, og Þórdís Þorvaldsdóttir, bókasafnsfræðingur. Heimir Steinsson Viskusteinn Mozarts ÞAÐ VAKTI heimsathygi fyrir þremur ámm er fréttist að banda- rískur fræðimaður hefði fundið óp- em eða söngleik sem væri að nokkra leyti saminn af Mozart, enda ekki á hverjum degi sem áður óþekkt verk eftir Mozart finnast. Verkið, sem kallast Viskusteinn- inn, Der Stein der Weisén, kemur út í fyrsta sinn á mánudag en í því telja menn sig heyra sterkan sam- hljóm með Töfraflautunni sem samin var skömmu síðar. Fræðimenn hafa lengi haft gmn um að Mozart hafi komið að Visku steininum án þess þó að hafa fyrir því aðrar heimildir en að sumt hefði handbragð hans og minnti jafnvel að emhverju leyti á Töfraflautuna. í þeim handritum sem til vom var aftur á móti ekkert getið um höfunda að stökum þátt- um og það var ekki fyrr en banda- rískur tónlistarsagnfræðingur rakst á áður óþekkt handrit söng- leiksins að í ljós kom að Mozart hafð samið nokkuð af leiknum. Á stríðsáranum létu Rússar greipar sópa um þýsk lista- og bókasöfn. í góssinu var meðal annars samtímahand- rit að Lausarsteinin- um sem skilað var síð- an með öðram pappír- um til Þýskalands fyr- ir nokkrum ámm. Handritið lenti á ríkis- bókasafni Hamborgar og þar rakst banda- ríski tónlistarsagn- fræðingrarinn David J. Buch á það sumarið 1996. Hann þekkti til söngleiksins en rak í rogastans þegar hann sá að í handritinu var ritað nafn höfundar hverjum þætti og víða stóð von Mozart, eftir Moz- art, efst á síðunum. Hlutur Mozarts í söngleiknum er frægur kattadúett en einnig á hann megnið af lokaþætti leiksins. Af bréfum Constanze konu hans má ráða að hann hafi líka lagt hönd á plóg við samningu hluta sem ann- ars eru skrifaðir á aðra höfunda en þeir voru samstarfsmenn hans meðal annars við uppfærslu Töfraflautunnar, aukinheldur sem einn þeirra, Emanuel Schikander, samdi söngtexta beggja óperanna. Hugmyndin að Viskusteininum og Töfraflautunni er og frá Schikand- er komin því hann fékk Mozart og félaga sína, Johann Baptist Henneberg, Benedikt Schack og Franz Xaver Gerl, til liðs við sig að setja saman söngleiki, sangspiel, sem byggja áttu á sögum úr ævin- týrasafninu Dsehinnistan eftir Christoph Martin Wi- eland. Schikander hugðist nýta söngleik- ina til að tryggja að- sókn að leikhúsinu Theater auf den Wieden sem hann tók við sumarið 1789 og greip til þess ráðs að setja saman einskonar tónsmíðanefnd til að flýta fyrir samningu verkanna. Fyrsta verkið í þess- ari söngleikasyrpu var Visku- steinninn, sem einnig var kallaður Töfraeyjan, Die Zauberinsel. Þeir félagar eru allir skrifaðir fyrir Viskusteininum, þótt hlutverka- skipti þeirra hafi ekki verið Ijós fyrr en handritið góða fannst í Hamborg, og allir komu þeir einnig að samningu og frumflutningi Töfraflautunnar. Schikander samdi söngtextann, eins og áður er getið, Henneberg var hljómsveitarstjóri við frumflutninginn, Schack, sem var mikill vinur Mozarts, söng Ta- mino og Gerl söng Sarastro. Frumflutt ári á undan Töfraflautunni Viskusteinninn var frumfluttur í september árið 1790, ári áður en Töfraflautan var frumflutt á sama stað. Ýmsu svipar saman í Visku- steininum og Töfraflautunni og þá ekki bara í þeim þáttum sem Mozart samdi, heldur telja menn sig einnig geta heyrt samsvörun í þeim hlutum Viskusteinsins sem aðrir eru skrifaðir fyrir en Moz- art. Þar má nefna aríu persónu sem kallast Luibano en henni svipar mjög til aríunnar frægu, Ein Madchen oder Weibchen, sem Papagenio syngur en þær eru líka á svipuðum stöðum í óp- erunum tveimur. Fræg aría Næt- urdrottningarinnar í Töfraflaut- unni á sér líka samsvörun í Viskusteininum þegar Astromonte syngur í lokaþættin- um virtúósaaríu en Astromonte er þó sunginn af tenór. Margir hafa spurt hvers vegna Mozart hafi tekið í mál að semja tónverk í nefnd. Líkast til hefur þar haft mikið að segja að hann þurfti sárlega á peningum að halda og svo hitt að þátttakendur vora allir félagar hans á þessum tíma. I ævisögu Mozarts, sem kom út skömmu eftur dauða hans, kemur fram að samstarf hans og Schaks var mjög náið, enda leitaði Schak iðulega til Mozarts er hann glímdi við eigin óperur, og að sögn kom Mozart oft heim til Schaks og samdi glesfur í óperum hans. Eng- ar heimildir eru þó um hversu mikinn þátt hann á í verkum Schaks en varðveist hefur bréf frá Constanze Mozart þar sem hún biður Schak um að segja sér hvað Wolfgang Amadeus Mozart Mozart samdi. Schak lést hins veg- ar áður en hann gat orðið við þeirri beiðni. Viskusteinninn naut talsverðra vinsælda á sínum tíma og var með- al annars fluttur víðar í Austurríki. Ekki eru til heimildir um hvernig henni vegnaði í Vín en ýmsar vís- bendingar era um að henni hafí verið vel tekið. Smám saman féll hún þó í gleymsku og var síðast flutt árið 1814 í Linz. Uppgötvun áður óþekktra verka eftir Mozart er vitanlega mikill við- burður en ekki þykir mönnum minnst um vert að um er að ræða verk sem hann samdi undir lok æv- innar. Tónlistarfræðingar hrósa og happi yfir því að fá vísbendingu um hvernig Mozart endurnýtti hug- myndir og ekki er minnst um vert að Viskusteinninn varpar nýju ljósi á tilurð Töfraflautunnar sem telst eitt af meistaraverkum vestrænna tónbókmennta. Viskusteinninn var fyrst fluttur á okkar tímum í konsertupp- færslu af Barokkhljómsveitinni í Boston undir stjórn Martins Pe- arlmans en hann yfirfór verkið fyrir flutninginn með David J. Buch. Líkt og tíðkaðist á þessum tíma var nokkuð um talað mál en þeir hlutar verksins voru týndir. Áður en kom að frumflutningnum og upptöku tókst að grafa textann upp og er hann notaður í fyrstu útgáfu verksins á vegum Telarc- útgáfunnar bandarísku en versl- unin 12 tónar hefur umboð fyrir þá útgáfu hér á landi. Með útgáf- unni fylgir diskur þar sem stjórn- andinn, Martin Pearlman, segir frá tilurð verksins og rekur tengslin við Töfraflautuna með tóndæmum.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.