Morgunblaðið - 21.08.1999, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1999 37 t
q unglinga
hafa trú á
ninni hættu
til kynna að hægt sé að
spá fyrir um vímuefna-
notkun að einhverju
leyti. „Já, en við erum
auðvitað að tala hér um
líkur. Við erum að minna
á að ýmsir þættir, þar á
meðal sálfræðiþættir,
spái fyrir um líkur á
vímueftianeyslu ung-
linga. Það er til dæmis
eftirtektarvert hve þátt-
urinn trú á eigin getu til
að hafa áhrif á líf sitt
spáir stöðugt fyrir um
vímuefnaneyslu ungling-
anna. Styrkur þessara
niðurstaðna felst meðal
annars í því að þekktir
þættir sem hafa áhrif á tóbaksreyk-
ingar og áfengis- og fíkniefnaneyslu
unglinga, eins og tóbakseykingar og
áfengisneysla foreldra og vina, var
tekin með í reikninginn. Tengslin
milli þessara sálfræðiþátta og vímu-
efnaneyslu unglinganna koma fram
hvort sem foreldrar eða vinir neyta
áfengis eða ekki. Jafnframt komu
fram tengsl á milli trúar á eigin getu,
sjálfsmats og depurðar annars vegar
og fíkniefnaneyslu unglinganna hins
vegar hvort sem þeir höfðu prófað að
reykja og drekka eða ekki 14 ára
gamlir. Þannig má segja að tengslin
séu greinileg. Þá er einnig vert að
taka það fram að þeir unglingar sem
verst eru staddir í þessu samhengi,
þ.e. reyktu daglega, drukku 5 glös
eða fleiri í hvert sinn sem þeir neyttu
áfengis og höfðu prófað hass og am-
fetamín við 14 ára aldur, voru ekki
hafðir með í tölfræðilegri úrvinnslu
þegar spáð var fyrir um vímuefna-
neyslu þeirra 17 ára, sem sýnir enn
betur hve sterk tengsl eru á milli
þessara þátta.“
Má ekki segja að til dæmis áfeng-
isneysla og reykingar séu hluti af
framhaldsskólalífinu sem breytist
síðar og ekki mikil ástæða tO að gera
of mikið úr henni?
„Það hefur ríkt töluvert umburð-
arlyndi gagnvart unglingadrykkju
hér á landi síðustu áratugi. Það sem
hefur hins vegar breyst er að það er
miklu styttra yfir í fíkniefnin en var
hjá foreldrum þessara unglinga og
því eru unglingar nú í mun meiri
hættu. Mér virðist líka sem foreldr-
ar séu að vakna tO vitundar um þess-
ar hættur og þeir fylgist betur með
börnum sínum eins og t.d. um versl-
unarmannahelgar, enda hefur verið
mjög jákvætt átak í gangi gegn eft-
irlitsleysi unglinga."
Forvarnir byrji snemma
Hvernig er hægt að nýta þínar
niðurstöður í forvarnarstarfi?
„Það getur verið erfítt að breyta
trú fólks á eigin getu og mati á eigin
hæfni. Þess vegna verður að byrja
snemma í uppeldi bamanna að
byggja upp hedbrigt sjálfsmat
þeirra. Það væri hægt að auka mjög
fræðslu meðal foreldra um upp-
byggjandi þætti í þessum efnum
strax og börnin eru á unga aldri. Þá
er ekki síður mikilvægt að í leikskól-
anum og grunnskólanum sé lagt
mikið uppúr því að styrkja þessa
þætti hjá börnunum."
Hvernig ætti slík fræðsla að fara
fram?
„Strax í ungbarnaeftirlitinu gætu
til dæmis hjúkrunarfræðingar hafið
þessa fræðslu með foreldrum. Þá er
einnig td námsefni sem miðar að því
að efla samskiptahæfni nemenda og
leggur áherslu á sjálfstæði og sam-
kennd þeirra ásamt virðingu fyrir
sjálfum sér og öðrum. Námskráin
um lífsleikni er til dæmis um aukna
áherslu á þessa þætti í skólakerfinu.
Þá þurfa foreldrar og aðrir
uppalendur að vera vel á verði um
hvort börn þeirra sýni einkenni dep-
urðar. Ef gninur leikur á depurð er
mikOvægt að leita sérfræðiaðstoðar
námsráðgjafa og sálfræðings. Það
sárvantar hins vegar rannsóknir á
forvarnarstarfi en þær myndu auka
mjög möguleika okkar á að gera
slíkar forvamir markvissar. Núna
vitum við ekki nógu vel hvaða for-
varnir eru árangursríkastar."
Rannsóknin
heldur áfram
Sigrún segist enn vera að vinna úr
rannsókn sinni; sem er fyrsta lang-
tímarannsóknin sem gerð hefur ver-
ið á vímuefnaneyslu unglinga hér á
landi. Verður kannski gerð önnur
rannsókn eftir nokkur ár?
„Það er mjög spennandi að halda
þessari rannsókn áfram og stefni ég
að þvi að senda út spumingalista
aftur árið 2001 og taka viðtöl. Þá fá-
um við enn betri mynd af því hvern-
ig þessu unga fólki hefur vegnað."
Hvað með samanburð við ung-
linga erlendis?
„Það getur verið mjög erfitt að
bera saman niðurstöður rannsókna
nema að þær séu gerðar með mjög
svipuðu sniði. Ég er þó í samstarfi
við prófessor við Loyola háskólann í
Chicago og við ætlum að bera saman
niðustöðurnar héðan og gögn hans
um bandaríska unglinga. Einnig er
ég í rannsóknahópi við Harvardhá-
skóla og verð ég þar í vetur tO að
vinna að þeim þætti rannsóknarinn-
ar sem snýr að því hvernig sálfélags-
legur þroski unglinganna tengist
áhættuhegðun þeirra. Við eram
meðal annars að skoða hvaða merk-
ingu unglingar leggja í áhættuhegð-
un sína og hvort dýpri skOningur
tengist þvi að þeir taki síður
áhættu,“ sagði Sigrún að lokum.
lalbjarnar-
rófessor.
i neytir áfengis,
uín og tengsl
at
7i at
32%
JlJ
Amfetamín-
r neysla
(17 ára)
Mynd 3. Hlutfall unglinga, sem drekkur, reykir
og hefur neytt amfetamíns og tengsl við
depurð við 14 ára aldur
69%
- Lítil depurð
— Mikil depurð
30%
Afengis- Tóbaks- Amfetamín-
neysla reykingar neysla
(17 ára) (f 7 ára) (17 ára)
Fræðslumiðstöðvar vegna fjarnáms á íslandi
Siglufjöröur
slumiðstöö
Vestfjarða Skagaströnd
Vesturbyggð-
Patreksfjörður
Stykkishólmur
Grundarfjörður
Snæfellsbær
1
0Hi
O F„
Hvammst angii
Blönduós
• Búðardalur
Sauðár-
krókur
Samstarfsnefnd
um fjarkennslu á
Norðvesturlandi
>
fúsavík
Fræðslumiðstöð
Þingeyinga
O Akureyri
Háskólinn á
Akureyri, fjarnám
Vopnafjörður
w
Seyðis-
fjörðuf
Egilsstaðir
Fræðslunet
Austurlands
Akranes'
Reykjanesbær o
Miðstöð símenntunar
á Suðurnesjum
Borgarnes
Símenntunarstöð
örlands
0 Reykjavík
Unol/rtli li^lftrt/I/i
J
Stöðvar-
fjörður
Háskóli íslands
O Selfoss
Háskólanefnd Skóla-
skrifstofu Suðyrlands
_ Vestmannaeyjar
O Rannsóknarsetrið
i Vestmannaeyjum
Fjarnám í ferðamálafræði og íslensku hefst við HÍ í haust
Boðið upp á 45 ein-
inga diplómanám
Morgunblaðið/Þorkell
Þau Anna Dóra Sæþórsdóttir kennslustjóri
og Eirikur Rögnvaldsson, prófessor í ís-
lensku, kenna á fyrstu námskeiðum Háskól-
ans með fjarkennslu.
Möguleikar fjarnáms
eru óðum að opnast og
býður Háskóli Islands
slíkt nám á tveimur
námsbrautum í haust.
Jóhannes Tómasson
kynnti sér málið.
FJARNÁM í ferðamálafræði
og hagnýtri íslensku við Há-
skóla Islands hefst í haust og
er það í fyrsta sinn sem skól-
inn býður heildstætt grunnnám úr
deildum skólans í fjarkennslu. Hvor
námsbraut er 45 eininga hagnýtt nám
sem lýkur með diplóma-prófi. Þessar
námsbrautir eru einnig í boði í hefð-
bundnu kennsluformi og eru þær hluti
af þeim nýju námsleiðum sem Háskól-
inn býður frá og með haustinu.
Háskólinn og Endurmenntunar-
stofnun Háskólans hafa undanfarið
unnið að því að þróa notkun fjarfunda-
búnaðar til kennslu og dreifingar á er-
indum og ráðstefnum.
Margrét S. Björnsdóttir,
forstöðumaður sam-
skipta- og þróunarsviðs
Háskólans, segir að tals-
verðu fé og mannafla hafi
verið ráðstafað í undir-
búning fjarkennslu, bæði
á sviði tækni og kennslu-
fræði og að margir hafi
komið við sögu um land
aOt.
„Það er eitt af áherslu-
atriðum Páls Skúlasonar
háskólarektors að efla
tengsl og þjónustu skól-
ans við landsbyggðina og
er þetta liður í þeirri við-
leitni,“ segir Margrét.
Hefur tekist gott sam-
starf milli Háskólans, ný-
stofnaðra fræðslumiðstöðva á lands-
byggðinni og Háskólans á Akureyri.
Margrét segir ennfremur að í undir-
búningi sé að skipa svonefnd fagráð
námsleiðanna tveggja. í fagráði fyrir
hagnýtu íslenskuna munu sitja ásamt
kennurum H.í. fulltrúar helstu dag-
blaða landsins og útgefenda bóka og
tímarita. í fagráði fyrir ferðamála-
fræðina munu sitja einstaklingar úr
helstu greinum ferðaþjónustunnar
ásamt kennurum.
Forsenda samstarfsins um fjarnám-
ið er svonefnd Byggðabrú, símstöð
sem Byggðastofnun leigir af Lands-
síma íslands hf. og getur
tengt saman myndfundatæki
nokkurs fjölda notenda.
Tæknin byggist á stafræna
símakerfinu, samneti Lands-
símans eða ISDN-símakerf-
inu og er með þessari tækni
hægt að dreifa hreyfimynd
og hljóði til fimm til sextán
aðila um land allt.
Áhugi mikill
Rögnvaldur Ólafsson dós-
ent hefur stjórnað undirbún-
ingi fjarnáms við Háskóla
Islands og segir hann áhuga
fyrir því mjög mikinn.
„Markmið okkar er að auka
aðgengi landsmanna að
þjónustu Háskólans, t.d. að
sækja endurmenntunamám-
skeið, stunda háskólanám og fylgjast
með erindum og ráðstefnum á vegum
Háskólans um land a0t.“ Rögnvaldur
segir fjarnám einkum henta þeim sem
sinna því með starfi en kennt verður
síðdegis í þeim námsleiðum sem nú
hefjast. Hann segir að kannað verði í
framtíðinni hvort hægt verður að hafa
fyrirlestra aðgengilega á
netinu í nokkra daga en í
fyrstunni verða þeir að-
eins boðnir á þessum
ákveðnu tímum síðdegis,
þ.e. milli 17 og 19. í þeim
námsleiðum sem nú hefj-
ast er krafist stúdents-
prófs eða sambærilegrar
menntunar. Rögnvaldur
segir fjöldann í sjálfu sér
ekki takmarkaðan en ráð-
ast af getu fræðslumið-
stöðvanna á landsbyggð-
inni til að taka við nem-
endum. Ekki er ljóst
hversu margir úr hópn-
um munu nýta fjarnámið.
Hann segir tilraunir hafa
farið fram í fyrra með
fjarkennslu í ferðamála-
fræði og þá hafi bæði skráð sig fólk á
höfuðborgarsvæðinu og utan þess.
„Með því að bjóða þessa aðferð erum
við að mæta kröfum tímans um sí-
menntun og að hægt sé að stunda há-
skólanám með starfi.“ Rögnvaldur
segir ennfremur að eftir að menn hafa
lokið 45 eininga náminu sé hægt að
bæta við einingum til BA og BS prófs
samkvæmt nánari ákvörðun viðkom-
andi deilda. Gert er ráð fyrir að þeir
sem stunda hefðbundið nám, taki 45
eininga námið á hálfu öðru ári og
stefnt er að því að fjarnámsnemendur
geti lokið náminu á þremur árum.
Skemmtileg kennsluaðferð
Anna Dóra Sæþórsdóttir er
kennslustjóri í ferðamálafræðinni.
Þrjú námskeið verða í boði fyrsta vet-
urinn og kennir hún tvö þeirra. Ann-
ars vegar inngang að ferðamálafræð-
um og hins vegar svæðalandafræði og
hefst kennslan 30. ágúst. Þriðja nám-
skeiðið kemur frá Háskólanum á
Akureyri og fjallar um skipulag og
samskipti í ferðaþjónustu. Anna Dóra
segir að í fjarkennslunni, sem sé mjög
skemmtileg kennsluaðferð, sé kennar-
inn nokkuð bundnari við tækin en
kostur sé að hafa nemendur í stofunni;
með því skynji kennarinn betur á svip
nemenda hvort hann hefur talað nógu
skýrt.
Eiríkur Rögnvaldsson prófessor *r~
hefur skipulagt námið í íslensku og er
aðalkennari á öðru námskeiðinu, sem
kennt verður í haust, sem er hagnýtur
inngangur að íslensku. Segir hann það
vera þjálfun í aOs konar vinnubrögð-
um við heimildaleit og notkun heim-
ilda. Hitt námskeiðið er inngangur að
málfræði og kennir Sigríður Sigur-
jónsdóttir dósent þar. Kennsla hefst 6.
september.
Innritun í fjarnámið fer fram í nem-
endaskrá Háskóla íslands til 1. sept-
ember í hefðbundið háskólanám.
Vefslóð fjarnámsins er http://www.-
hi.is-fjarnam. í
Með því að bjóða upp á fjamám er
HáskóUnn að koma til móts við sívax-
andi eftirspum eftir háskólanámi á .
landsbyggðinni. Til að geta tekið þátt í
náminu á þennan hátt þurfa nemendur
að hafa aðgang að tölvu með tengingu
við Netið og geta sótt námið á þar sem
fræðslumiðstöðvar veita aðgang með _
gagnvirkum sjónvarpsbúnaði. *