Morgunblaðið - 21.08.1999, Qupperneq 46

-^46 LAUGAKDAGUR 21. ÁGÚST 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Eflum SUS
á nýrri öld
SAMBAND ungra sjálfstæðis-
manna gegnir mikilvægu hlutverki
í íslenskum stjórnmálum. Sam-
bandið er stærsta og áhrifamesta
ungliðahreyfing stjómmálaflokk-
anna á Islandi og hefur aldrei
veigrað sér við að beita sér af
krafti í baráttumálum sínum. Ég
hef verið svo lánsamur að hafa tek-
ið þátt starfi SUS um árabil og
fengið tækifæri til að taka að mér
ýmis trúnaðarstörf í þágu þess. I
gegnum þessi störf hef ég kynnst
því hversu miklu er hægt að áorka
ef samhentur hópur einsetur sér
að ná ákveðnum markmiðum.
Sameinumst
í baráttunni
Nú um helgina verður 35. þing
SUS haldið í Vestmannaeyjum. A
þinginu verður kosið um hver
verður næsti formaður sambands-
ins. Þingið verður að því leyti
átakaþing. I stórum samtökum
eins og Sambandi ungra sjálfstæð-
Formannskosning
Við megum aldrei
gleyma því, segir Jónas
Þór Guðmundsson, að
baráttumál okkar og
hugsjónir eru mikil-
vægari en karp og þref
um hver skuli leiða
baráttuna fyrir þeim.
ismanna er þó óhjákvæmilegt að
öðru hverju eigi sér stað átök.
Þetta er til marks um þann þrótt
sem í sambandinu er. Þess verður
þó að gæta að umræða sem skap-
ast í kringum slík átök skaði ekki
sambandið. Við verðum því að líta
ISLENSKT MAL
Haraldur Sigurðsson bankamað-
ur og rithöfundur á Akureyri
hefur ódræpan áhuga á velferð
íslenskrar tungu. Hann hefur
skrifað mér langt bréf og snöfur-
legt sem ég þakka kærlega. Ég
birti bréfið að langmestu án at-
hugasemda. Annað mundi slæva
stíl H.S., og auk þess erum við
löngum á einu máli. Kemur þá
fyrsti hluti bréfsins:
Heill og sæll Gísli.
Þakka þér margt fróðlegt
spjallið og ágæta íslenskuþætti.
Ég sendi þér þetta nöldur til at-
hugunar og fræðilegrar með-
ferðar, einkum þar sem þú hefur
skipstjómarréttindi á okkar
málfarsskútu. Vemdun málsins
og ábendingar um villur verður
eflaust eilífðar verkefni ykkar
málfræðinganna og ekki mun af
veita.
1. Dönsk áhrif í málinu. Enn
heymm við og sjáum t.d.: Træk i
træk (sí og æ). Dagur í dag 5/8,
bls. 6: „...vegagerð hist og her
um landið," „út um ditten og
datten - allt var á ru og stu í
herberginu - á „skjön“ við e-ð, „í
den“ (den tid)=forðum, í gamla
daga.
Umfang (Omfang) - Reisur
(Rejser) - redda - fatta - gera
sig gildandi (göre sig gældende)
- hvergi banginn (bange) veður
uppi t.d. í íþróttaþáttum Bj. Fel.
og kíkja (kikke pá) er einnig
áberandi danska í máli okkar.
Er ekki betra bara að skoða, líta
á, athuga, rannsaka o.s.frv.
2. Ensk áhrif í málinu. „Kom-
inn til að vera“ (bein þýðing á
coming to stay). Er ekki skárra:
alkominn, endanlega kominn,
festa sig í sessi, skjóta rótum
o.s.frv. Fréttamenn spyrja oft:
Hvað stendur nú helst uppúr?
Er þetta ekki bara þunnur ensk-
ur hjúpur (what is outstanding?).
Betra væri: Hvað væri mark-
verðast eða minnisstæðast. Enn
em menn að tönnlast á: Fifty-
fifty, þar sem nægjanlegt væri
bara jafnt, svipað eða ámóta.
Forystumenn svara oft „no
comment" eða ég commentera
ekkert um þetta. Nóg væri bara:
Ekkert að frétta af málinu, sem
stendur.
í sjónv. 9. jan 1993 sagði svo:
Parker skorar af öllum mönnum
(of all men) og í sjónv. 1. des.
1995 um Hveragerði: „...af öllum
stöðum (of all places). Væri ekki
öllu skárra að segja bara: Meira
að segja Parker skoraði, eða
jafnvel Hverag.
í útv. (Bylgj.) 8.2. 1993 „Har-
drock Café hefur á sínum líftíma
(lifetime) þ.e.a.s. ævi, ferli,
starfstíma sínum. Og í sjónv.
„Venjuleg hús hafa 30 ára líf-
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1019. þáttur
tíma.“ Hér væri betra -endingar-
tíma-... Blessað stafrófið okkar
er A-Ö, en í sjónv. 8/4 (1991?)
sagði J.B.: Ég er alveg sammála
A-Z. Þama er notast við ensk-
am. stafrófið að óþörfu. Nóg
væri t.d. frá upphafi til enda. -
Oft slettum við svo í enda setn-
inga t.d.: No limit - eða forever.
Við höfum okkar ágætu þorra-
blót, bóndadag og konudag og
óþarft er að troða hér inn amer-
ísku eftiröpuninni Thanksgiv-
ingday eða St. Valentinsday.
k Bylgj. 11. apr. 1995 sagði
ÞÁ: ví-æ-pí (VIP, very import-
ant person) var ekki bara nóg:
ráðamenn, valdamenn, forystu-
menn o.s.frv.
Hvar eru blessaðir málfars-
ráðunautamir?? Er þetta ekki
yfírfarið?
3. Notkun grófari orða til
áherslu. Ekki er nú vel gott að
líkja samborgurum sínum við
refi eða hunda, það er fremur
niðrandi. Þó heymm við oft og
sjáum t.d.: Hann er gamall refur
í knattspyrnunni. Eða sbr. Mbl.
22/5 1987: „Gamlir sveifluhundar
í jazzinum." Væri ekki mildara
að kalla þá bara fræga, reynda,
vana eða gamalkunna. I Mbl. nú
18/7: ..Þjóðverji skaut Emi
Amarsyni ref fyrir rass í sund-
inu.“ Hún er leiðinleg þessi rass-
líking. Hugsaðu þér nú tófuna
niðri í lauginni! Væri ekki nóg að
sigra, vinna, verða hlutskarpari
o.s.frv. Unglingar segja oft:
„Drullugur á löppunum, eða
skítugur á lúkunum, fés, skank-
ar, bífur. Það mætti oftar minna
þau á orðin: Hendur, fætur
óhreinn o.fl.
í Degi nú 30/7 (Versl.m.helg-
in): „Búinn að vera ógeðslega oft
á Akureyri, hér geðveikt gaman.
Furðunöfn hljómsveita er al-
veg sérstakur kapituli. Það er
enginn að heimta „hugljúf' nöfn
eins og Englavængir - eða Vor-
blíða. En milli má nú vera. En
ekki fegra þau málið eða hljóma
sem sálmasöngur nöfnin: Tappi
tíkarrass, Píka, Fóstureyðing,
Loðin rotta, Skítamórall eða
Botnleðja. Hétu ekki plötur
þeirra: Drullumall og Fólk er
fífl. Því ekki Rassgat, Drulludel-
ar eða Éttann sjálfur?
„Borgin Eilífa", sem stendur við
Tíber-fljót, hét á máli þarlendra
manna Roma. Norrænir menn,
ef þeir slepptu latínunni, nefndu
hana Róm eða Rúm. Lærðar
bækur segja að þýða megi nafnið
sem „hið nærandi brjóst“, og
kann ég hvorki að sanna það né
afsanna.
Sveinbjöm Egilsson segir í
Lexicon poeticum að Róm/Rúm
hafi verið haft hvomgkyns enda
er eignarfallið í ævagömlum
kvæðum Róms/Rúms. Skafti
Þóroddsson lögsögumaður, dá-
inn 1030, kvað:
Máttr es munka dróttins
mestr, aflar goð flestu.
Kristr skóp ríkr ok reisti
Rúms höll veröld alla.
Skafti hefur orðmyndina með
ú-i, og nefni ég þá samsetning-
amar Rúmferð, sem þýðir að
vísu annað með litlum staf, og
Rúmferill - Rómfari.
Oft tóku Islendingar þann
kost að búa til samsetninguna
Rómaborg - borgin Róm. Þetta
er kallað í fræðunum skilgrein-
andi samsetning, eins og t.d.
möndultré, karlfífl eða kerling-
arskass. Enga nauðsyn rekur til
þess að hafa fyrri liðinn í eignar-
falli, enda þótt Rómverjar væru
gefnir fyrir skilgreinandi eignar-
fall, gentivus definitivus. Hjá
þeim gæti kerlingarskass hafa
verið monstrum mulieris.
Ef menn sætta sig ekki við að
þetta sé skilgreinandi samsetn-
ing, þá má fallast á að þetta sé
bandstafssamsetning, svo sem
eld-i-brandur, ráð-u-nautur eða
Hvít-a-Kristur. Samsetningin
Rómaborg á sér afar ríka og
langa hefð, og í orðabók sinni yf-
ir fommálið hefur Johan
Fritzner fimm aðrar samsetn-
ingar af því heiti. Þá gefur hann
orðin Rómaríki, Rómakirkja,
Rómaskattur og Rómavegur.
Einnig Rúmaborg.
En ekki er að finna „Rómar-
borg“ í Fritzner, og engri
annarri þeirra mörgu orðabóka
sem mér em tiltækar. Ég
hringdi auk heldur í Orðabók
Háskólans, og þau höfðu ekki
dæmi um „Rómarborg“.
Þegar fólk breytir Rómaborg
í „Rómarborg", minnir sú vand-
virkni mig á það sem kallað hef-
ur verið að gerast kaþólskari en
páfinn. Útlendingar kalla mál-
breytingar þessa kyns
hypercorrection. Við höfum ver-
ið að baksast með orð eins og
ofrétting, en aðrar uppástungur
væra þegnar.
Niðurstaðan af þessu spjalli er
þá sú, að ekki sé ástæða til að
breyta Rómaborg í „Rómar-
borg“.
Áslákur austan kvað:
Svo var það hann Geiri-í-glasi,
hann gerðist æ prúóari í fasi
því meir sem hann drakk -
en María frá Stakk
dó edrú úr argaþrasi.
til þess að eftir að for-
mannskosningum lýkur
þá sameinumst við á ný
í baráttunni fyrir hug-
myndum ungra sjálf-
stæðismanna. Því er
mikilvægt að öllum
krafti sambandsins sé
veitt í þann farveg sem
best nærir jarðveginn
sem hugsjónir okkar
spretta úr. Við megum
aldrei gleyma að bar-
áttumál okkar og hug-
sjónir era mikilvægari
en karp og þref um
hver skuli leiða barátt-
una fyrir þeim. Vissu-
lega er óþolandi að
samstarfsfólk og stuðningsmenn
frambjóðenda séu vændir um
ósannindi í fjölmiðlum; en í harðri
kosningabaráttu fara ýmsir, því
miður, fram af meiri ákafa en
skynsamlegt getur talist. Slíkt
verður að fyrirgefa þegar mesti
æsingurinn er yfirstaðinn.
Það er hlutverk þess sem með
sigur fer í formannskosningum
næsta sunnudag að sjá verkefni
framtíðarinnar í skýru ljósi. Við-
komandi þarf að vera tilbúinn að
gleyma ágreiningsefnum fortíðar-
innar og stefna ótrauður að enn
frekari eflingu Sambands ungra
sjálfstæðismanna.
Hlutverk
forystu SUS
Margar af þeim
breytingum sem orð-
ið hafa á íslensku
samfélagi á undan-
förnum áram hafa
lengi verið baráttu-
mál ungra sjálfstæð-
ismanna. Mikilvægt
er að haldið sé áfram
á sömu braut og
hraðar sé farið. Til
þess að hægt sé að ná
árangri í þessari bar-
áttu okkar ungra
sjálfstæðismanna er
nauðsynlegt að alls
staðar á landinu sé fólk sem heldur
uppi sókn fyrir málstað okkar.
Tryggja verður að aðildarfélög
SUS séu sterkir málsvarar hug-
sjóna sinna og láti einskis ófreistað
til að koma þeim á framfæri. Þetta
verður einungis gert með því að
hlúa að starfi félaganna og SUS
verður að aðstoða aðildarfélögin af
öllum mætti í baráttu sinni og nota
áhrif sín til þess að koma þeim á
framfæri.
Þá er mikilvægt að forysta SUS
gæti þess í hvívetna að ábyrgð
hennar er að vera málsvari sameig-
inlegrar stefnu stórs hóps. Forysta
SUS hefur það hlutverk að svara
Jónas Þór
Guðmundsson
Málefnin í
fyrirrúmi
ÞAÐ VERÐUR
engin lognmolla í Eyj-
um um helgina þar
sem hálft þúsund
ungra sjálfstæðis-
manna kemur saman á
einu fjölmennasta
SUS-þingi fyrr og síð-
ar. Á þinginu munu fé-
lagar vinna saman að
stefnumótun og kjósa
sér formann og stjóm
til næstu tveggja ára.
Ungt sjálfstæðisfólk úr
ólíkum landshomum
mun einnig nota kær-
komið tækifæri til að
bera saman bækur sín-
ar og eiga gleðistund í
góðra vina hópi. Þessi góða aðsókn
sýnir að sjálfstæðisstefnan á erindi
við ungt fólk og sannar að það
treystir Sjálfstæðisflokknum best
til að gæta hagsmuna sinna.
Málefnin í
fyrirrúmi hjá SUS
Samband ungra sjálfstæðis-
manna hefur notið þeirrar gæfu að
flest stefnumál þess hafa ræst á
meðan flestar aðrar ungliðahreyf-
ingar hafa þurft að gefa mörg
stefnumála sinna upp á bátinn og
jafnvel að leggja sjálfar sig niður.
Einmitt þess vegna vekur það at-
hygli þegar SUS-arar hefja upp
raust sína og álykta um stærstu
hagsmunamál þjóðarinnar. Það
ætti að minna okkur á að vanda vel
til málefnastarfs á þinginu og halda
grandvallarhugsjónir sjálfstæðis-
stefnunnar í heiðri.
Þegar ég gaf kost á mér til emb-
ættis formanns SUS
næstu tvö árin ákvað
ég að leggja ríka
áherslu á að viðhalda
öflugu starfi sam-
bandsins og kynna
rækilega þau stefnu-
mál sem ég stend fyr-
ir. Þessi stefnumál
hafa verið kynnt í
blaðagreinum, heima-
síðu minni á Netinu, á
fundum og í ótal sam-
tölum við unga sjálf-
stæðismenn. Málflutn-
ingur minn hefur hlot-
ið betri hljómgrunn en
mig óraði fyrir og
sannfært mig um að
hjá hinum almenna félagsmanni
SUS era málefnin enn í fyrirrúmi.
Hörð kosninga-
barátta
Eins og flestum ætti að vera
kunnugt, verður kosið á milli
tveggja manna í formannskjöri
SUS um helgina. Vegna þess hefur
hörð kosningabarátta staðið yfir
innan hreyfingarinnar á síðustu
vikum og hún hefur að mörgu leyti
orðið til góðs. Baráttan hefur leitt
af sér fjörugar umræður um hlut-
verk og eðli hreyfíngarinnar. Ég er
ekki í vafa um að þær styrkja
hreyfinguna á margan hátt og búa
hana betur undir að gegna hlut-
verki sínu sem best á nýrri öld.
Málefnin hafa þó ekki verið eina
umræðuefnið í þessari kosninga-
baráttu eins og fram hefur komið á
síðum Morgunblaðsins að undán-
förnu. Stuðningsmenn frambjóð-
Sigurður Kári
Kristjánsson
: , .
s