Morgunblaðið - 19.10.1999, Blaðsíða 52

-*52 ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÓBER 1999
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Umhverfísmat og
* virkjanatrúboð
{ FRÉTT á bls. 4 í
Morgunblaðinu sunnu-
daginn 10. október sl.
var fjallað um ræðu,
sem undirritaður flutti
á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur þrem dög-
um áður, en þá lagði
hann fram tillögu til
stuðnings lögformlegu
umhverfísmati vegna
■^-Fljótsdalsvirkjunar. í
þeirri ræðu var víða
komið við og því eðli-
legt að fjölmiðlar hafí
aðeins minnst á nokkur
aðalatriði úr ræðunni
en ekki þann rökstuðn-
ing, sem lá að baki
þeim.
í fréttinni var greint frá ummæl-
um mínum um virkjanatrúboð
Hálendið
>»
Halldór Asgrímsson
svarar óskum almenn-
ings um lögformlegt
umhverfísmat, segir
Ólafur F. Magnússon,
með orðum virkjana-
trúboðans og Finnur
og Siv taka undir.
þeirra forystumanna Framsóknar-
flokksins, sem tengjast öðrum frem-
ur umræðunni um lyrirhugaða
Fljótsdalsvirkjun. Nafngiftin „virkj-
anatrúboð“ er ekki sett fram sem
órökstudd eða vanhugsuð fullyrðing,
heldur fengin að láni úr einni af
þeim fjölda greina um virkjanamál,
sem hafa birst í Morgunblaðinu frá
sumrinu 1998, en frá þeim tíma hef
ég haldið til haga þeim fróðleik, sem
birst hefur í Morgunblaðinu um
þetta heitasta málefni íslenskrar
þjóðmálaumræðu í dag.
Annað er fölsun
Líklega hafa fáir orðað betur til-
fínningar landsmanna vegna fyrir-
hugaðra virkjanaframkvæmda en
Birgir Sigurðsson rithöfundur gerði
jí grein í Morgunblaðinu 16. ágúst
1998 undir heitinu „Náttúruunnend;
ur allra landshluta sameinist!“ I
þeirri grein lýsir hann á skýran hátt
hversu nauðsynlegt það er að Fljóts-
dalsvirkjun fari í lögformlegt um-
hverfismat með eftirfarandi orðum:
„Landsvirkjunarmenn segja sín-
ar eigin umhverfísrannsóknir á
virkjunarsvæðinu jafngilda lög-
formlegu umhverfísmati. Það er
íolsun. I lögum um umhverfísmat er
ófrávíkjanleg skylda að skipulags-
stofnun auglýsi matsskýrslu fram-
kvæmdaaðila. Jafnframt er leitað
umsagnar utanaðkomandi aðila, svo
sem Náttúruvemdarráðs. Einnig
má leita álits einstakra sérfræðinga.
„ Með lögum um umhverfísmat er og
víryggt að almenningur geti komið
athugasemdum á framfæri. Skipu-
lagsstjóri getur síðan úrskurðað um
framkvæmdina og sett hana í
frekara mat ef þurfa þykir. Eftir
það má kæra úrskurð skipulags-
stjóra til umhverfisráðherra. Um-
ræddar eigin rannsóknir Lands-
virkjunar eiga ekkert skylt við
þetta lögbundna ferli. Þær eru ekki
lögbundnar á nokkurn hátt. Fyrir-
tækið getur hagað rannsóknum sín-
um eins og því sýnist og hefur til
þess dyggan stuðning Finns Ing-
((dfssonar. Hann neitar að afturkalla
leyfi til Fljótsdalsvirkjunar og
greiða þannig fyrir þvf að lögform-
legt umhverfismat fari fram. Milli
þessa óvinsæla ráðherra og óvin-
sæla fyrirtækis verður ekki skilið.“
Hættulegasta trúboðið
. En Birgir Sigurðsson kemst ekki
jRður vel að orði, þegar hann fjallar
um hina blindu trú á virkjanir og
stóriðju með eftirfar-
andi orðum:
„Þeir eru þó fleiri en
Finnur Ingólfsson sem
staddir eru á flæðiskeri
fírringarinnar. Þannig
sagði HaUdór Asgríms-
son nýverið að þjóðin
hefði „í ellefu hundruð
ár lifað í betri sátt við
umhverfi sitt en flestar
aðrar þjóðir". Veit
Halldór ekki að þjóðar-
gjöfin 1974 var gefin
vegna þess að við höf-
um einmitt ekki Ufað í
sátt við umhverfi okk-
ar? Veit hann ekki að
við útrýmdum skógum,
eyddum gróðri og komum af stað
uppblæstri í samvinnu við blind
náttúruöfl landsins? Veit hann ekki
að eyðimerkurmyndun og land-
hnignun á Islandi er meiri en í öllum
öðrum löndum Evrópu? Veit hann
ekki að fram á síðustu áratugi
stunduðum við rányrkju á fiskimið-
um okkar? Jú, hann veit þetta allt
og gott betur. En þegar hann talar
úr prédikunarstóli stóriðjunnar er
hann ekki lengur sá skynsami og
ígrundaði stjómmálamaður sem
hann er að jafnaði. Hann er orðinn
trúboði. Virkjunarofforsið er slíkt að
hann veit ekki lengur það sem hann
veit. Trúboð Landsvirkjunar, Hall-
dórs og Finns og fleiri stjórnmála-
manna er auðvitað rekið í góðum til-
gangi. Það gildir um öll trúboð.
Jafnvel þau hættulegustu. Og þetta
trúboð er það hættulegasta sem
nokkum tíma hefur verið rekið með-
al þjóðarinnar, það ógnar í senn
mestu náttúruauðlegð hennar og
dýpstu ættjarðartilfinningum."
Ég er að verulegu leyti sammála
þessum orðum Birgis Sigurðssonar,
en tel þó að forráðamenn Lands-
virkjunar verði ekki sakaðir um þá
stöðu sem málefni Fljótsdalsvirkjun-
ar em komin í. Hina heilögu þrenn-
ingu virkjanatrúboðsins í dag skipa
miklu fremur þau Halldór Ásgríms-
son, Finnur Ingólfsson og Siv Frið-
leifsdóttir. En sú síðastnefnda hefur
því miður hagað málum þannig, að
umhverfísráðuneytið þjónar fremur
hagsmunum stóriðjunnar en upphaf-
legum tilgangi sínum.
Þáttur Sjálfstæðisflokksins
Framsóknarmenn í ríkisstjóm
ráða iðnaðar-, umhverfís- og félags-
málaráðuneytinu og þar með þeim
ráðuneytum, sem tengjast hálendis-
og virkjanamálum. Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur lítið skipt sér af þeim
málum, sem tilheyra ráðuneytum
Framsóknarflokksins. Afleiðingarn-
ar eru þær, að hálendisperlur Aust-
urlands eru aðeins skiptimynt í
stjórnarsamstarfinu og Sjálfstæðis-
flokkurinn tekur ekki áhættu á
stjórnarslitum vegna deilna um nýt-
ingu þeirra. Þetta er að mínu mati
óásættanlegt, því um er að ræða
þjóðarhagsmuni í nútíð og framtíð,
sem á að setja ofar hagsmunum
flokka eða einstaklinga.
Svo illa vill til að tilkoma Fljóts-
dalsvirkjunar og álvers á Austur-
landi er sérstakt metnaðarmál for-
manns Framsóknarflokksins og
annars oddvita ríkisstjórnarinnar,
sem er jafnframt fyrsti Jþingmaður
Austurlands. Halldór Asgrímsson
hefur hingað til ekki ljáð máls á því,
að fram fari lögformlegt umhverfís-
mat vegna virkjunarinnar. Hann
svarar óskum almennings um slíkt
mat með orðum virkjanatrúboðans
og Finnur og Siv taka undir.
í þessu máli birtast í hnotskurn
stærstu gallar úreltrar kjördæma-
skipunar og rangláts kosningafyrir-
komulags á íslandi. Það er sorglegt,
ef forystumenn Sjálfstæðisflokksins
leyfa þessu fyrirkomulagi að bitna
með fullum þunga á þjóðinni í há-
lendis- og virkjanamálum. Vonandi
sjá þeir að sér og virða þjóðarvilja
og almannahagsmuni.
Höfundur er læknir og
borgarfulltrúi í Reykjavík.
Ólafur F.
Magnússon
Morgunblaðið/Valdimar Kristínsson
Gullkálfurinn Orri frá Þúfu á sínum ungdómsárum í Gunnarsholti, fimm vetra og efstur í dómum. Þá þegar
þótti ljóst að hér væri á ferðinni einstakur hestur en tæplega hefur nokkurn órað fyrir þeirri miklu vel-
gengni sem hann og eigendur hans hafa orðið aðnjótandi. Knapi er Rúna Einarsdóttir.
Metsala í einum hlut í Orra frá Þúfu
Ævintýri sem virðist
engan endi ætla að taka
Undrahesturinn Orri frá Þúfu heldur
áfram að styrkja stöðu sína jafnt og þétt
og gildir þar einu hvort um er að ræða
ræktunarlegt kynbótamat eða fjárhagslegt
verðmæti hestsins. Um helgina var seldur
einn hlutur í honum á eina milljón króna.
Eftir því sem Valdimar Kristinsson komst
næst er þar um að ræða 100% hækkun frá
því síðast var seldur hlutur í hestinum, en
alls er eignarhaldinu skipt í sextíu hluti.
KAUPANDi hlutarins í Orra er
þýskur en nafn hans er ekki gefið
upp að svo komnu máli. Þetta mun
eftir því sem best er vitað fyrsti út-
lendingurinn sem eignast hlut í
Orra.
Út frá þessari sölu er með réttu
hægt að segja að verðmæti Orra sé
ekki minna en 60 milljónir króna en
það eru fleiri hliðar á verðmæta-
mati hestsins og fróðlegt að velta
þeim upp. Verðmæti Orra, sala á
folatollum og afkvæmum undan
honum hafa svo sannarlega lotið
lögmálum markaðarins og er hann
áhugavert dæmi fyrir áhugamenn
um verðbréfamarkaðinn.
Verðmæti fyrirtækja hverju
sinni er það sem markaðurinn er
tilbúinn að greiða fyrir það og í dag
er verðið síbreytilegt á hlutabréfa-
markaði. Ekki þarf alltaf að vera
skynsemi í þeirri verðmyndum sem
á sér stað. Upp koma ný „spútnik“-
fyrirtæki sem rjúka upp í verði en
geta síðan verið rokkandi upp og
niður næstu árin á eftir. Ekki er
nein goðgá að líta í þessu sambandi
á Orra sem fyrirtæki sem er þó
ekki á hlutabréfamarkaði. Vel hef-
ur verið staðið að markaðssetningu
Orra og þegar það fer saman með
frábærum erfðaeiginleikum verður
útkoman góð.
100 til 200 milljóna
raunvirði
En hvernig er hægt að meta
raunvirði hests eins og Orra?
Einfaldasta aðferðin er eins og
að framan er getið að reikna út frá
söluverðmæti hlutar en það er
margt sem spilar inn í verðmæta-
myndun hans. í dag er mikil ásókn
í að koma hryssum undir Orra og
hafa folatollarnir verið seldir á allt
að 300 þúsund krónur og fullyrðir
einn eigenda Orra að vafalaust
hefði hann getað sett 400 þúsund
krónur á tollinn. Arlega er 70
hi-yssum haldið undir Orra og ef
gengið er út frá þessu verði gæti
hann verið að skila 21 milljón króna
á ári. Hér er að vísu reiknað með
hámarksverði á hvern folatoll. Ef
öll pláss undir hestinn væru sett á
frjálsan markað myndi verðið vafa-
laust lækka eitthvað. í dag er Orri
14 vetra gamall og má ætla að mið-
að við endingu á stóðhestum al-
mennt megi ætla honum 10 ár í
góðri notkun, allt þar umfram sé
bónus. Samkvæmt þessum há-
markstölum ætti Orri eftir að skila
210 milljónum króna á þessum tíu
árum og það sé því verðmæti hests-
ins í dag út frá þessum forsendum.
Þetta eru hámarkstölur sem eru
sjálfsagt ekki raunhæfar. Ef hins-
vegar er reiknað með að raunvirði
folatolls hjá Orra sé 150 þúsund
krónur sem má ætla að sé sannan-
legt lágmarksverð væri klárinn að
skila 10,5 milljónum króna á ári og
verðmætið á þessum tíu árum væri
í kringum 100 milljónir króna.
Dýrmætt eista
I öllu verðmæta- og arðsemis-
mati þarf að gera ráð fyrir ein-
hverri áhættu og vissulega er hún
talsverð í þessu reikningsdæmi.
Hesturinn gæti drepist af einhverj-
um ófyrirséðum ástæðum og ekki
má gleyma því að Orri hefur aðeins
eitt eista og má lítið út af bregða til
að hann verði einungis nothæfur til
útreiða. A móti vegur svo að farið
er að taka sæði úr Orra og það eitt
á eftir að auka verðmæti hans veru-
lega. Með sæðistöku, bæði til fryst-
ingar og eins til sæðingar með
fersku sæði, má auka verulega af-
kastagetu hans en enginn veit hins-
vegar hversu mikið má auka fram-
boðið til að metta markaðinn og í
framhaldinu að stuðla að verðlækk-
un folatollanna. Fyrst þegar Orra-
félaginu bauðst að láta taka sæði úr
klárnum var því einmitt hafnað og
var ástæðan sú að menn óttuðust
verðlækkun ef of margar hryssur
fengju við honum. Meðal eigenda
Orra hefur mikið verið rætt um að
hætta að halda hryssum undir hann
en þess í stað að sæða allar hryss-
urnar. Þykir slíkt áhættuminna þar
sem hesturinn er með aðeins eitt
eista og eitt högg á punginn gæti
stöðvað þessa afkastamiklu gull-
sláttumaskínu.
Ósnertanlegt veldi
En málefni Orra snúast ekki ein-
vörðungu um peninga, markaðs-
setningu og arð. Kynbótagildi
hestsins er að sjálfsögðu grunnur-
inn að þessari velgengni. Vera kann
að einhverjum þyki peningahliðin
komin langt út fyrir allt velsæmi
eða „tómt rugl“ eins og einn við-
mælandi sagði að lítt athuguðu máli
við blaðamann. Hvað sem ræktun-
arpólitískum sjónarmiðum viðkem-
ur getur engum dulist að Orri er yf-
irburðahestur í íslenskri hrossa-
rækt. Hann trónir á toppi kynbóta-
matsins með gott forskot á næsta
hest og á síðasta ári var hann hæst-
ur í matinu fyrir tölt, stökk, vilja og
fegurð í reið. Næsthæstur fyrir
hófa og prúðleika en þar eru synir
hans tveir fyrir ofan hann. Orri er
óumdeilanlega kóngurinn í röðum
stóðhesta og ekkert virðist á þess-
ari stundu geta ógnað veldi hans og
ef eitthvað er virðist hann eða öllu
heldur eigendur hans eiga talsvert
inni ennþá svo ævintýrið mun enn
halda áfram um sinn.