Morgunblaðið - 19.10.1999, Blaðsíða 46

46 ÞRIÐJUDAGUR 19. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
LAUGARDAGINN
21. ágúst birti Morg-
unblaðið stóra fyrir-
sögn; Tímamót í for-
vamarstarfi. Þetta er
fjögurra dálka fyrir-
sögn og margur hefur
lesið greinina með
áhuga. Nú kæmi í ljós
hvernig hið nýja
áfengis- og vímuvam-
aráð ætlar að starfa
því að þessi grein er
^viðtal við fram-
kvæmdastjóra ráðsins,
Þorgerði Ragnar-
sdóttur. En hér er að
mörgu að hyggja.
Framkvæmdastj óri
ráðsins segir að „ekki sé mikils
árangurs að vænta af vímuvarna-
starfi fyrr en almenningur, sem
notar áfengi, sættir sig við þau
markmið sem sett eru og er tilbúinn
að taka þátt í að ná þeim.
Hér virðist allt í lausu lofti og
framkvæmdastjórinn í mikilli
óvissu. Honum er „ofarlega í huga
síðasta verslunarmannahelgi þar
'sem þúsundir dmkkinna unglinga
söfnuðust saman. - Blaðamaðurinn
-Vbætir svo við „að grípa verði inn í og
breyta þessum venjum".
Hér rekast á andstæð sjónarmið.
En það er líkast sem hið nýja ráð
telji sig neytt til að ná samkomulagi
við drukknu þúsundirnar með
óbreytt viðhorf. Og hver era þá hin
nýju tímamót?
Hér verður bent á ummæli fram-
kvæmdastjórans sem erfitt verður
að samræma. Talað er um „ótíma-
bæra“ áfengisneyslu
unglinga. Er þá til
tímabær áfengis-
drykkja barna og
unglinga? Er hér ekki
komið að spuming-
unni um fyrstu drykkj-
una?
„Núna er mjög
brýnt að ná almennri
umræðu um ótíma-
bæra drykkju ungl-
inga. Virkja þarf fólk í
andstöðu sinni gegn
þessu og ef árangur á
að nást verða allir að
leggja lóð á vogarskál-
arnar.“
Samkvæmt þessu er
nauðsyn að breyta ríkjandi venjum.
Við það eru tímamót bundin.
Og Þorgerður framkvæmdastjóri
bætirvið:
„Eg er þeirrar skoðunar að for-
eldrar eigi að draga veralega úr
drykkju á meðan þeir era að ala upp
böm. Það er vitaskuld mótsagna-
kennt að foreldramir séu drakknir í
útilegum en ætlast til að ungling-
arnir geri ekki slíkt hið sama.“
Úrræðaleysi áfengis- og vímu-
varnaráðs sést vel á næstu tilvitn-
un:
„Að mati Þorgerðar er tímabært
að breyta áherslum í vímuvörnum
þar sem ljóst sé að hvorki bindindis-
hugsjón né fræðsluáróður um skað-
semi vímuefna virki einn og sér.
Frjálsræðishugsjónir era ríkjandi í
þjóðfélaginu og því verður að móta
forvamarstarf eftir því. Það þarf að
hugsa upp nýjar aðferðir sem era
Bindindismál
Áfengísneysla er óþarfi,
segir Halldór Kristjáns-
son. Hún er hættulegur
óþarfí, dýr og mann-
skæður.
veralegri til árangurs.“
Það er engin ástæða til að efast
um góðan vilja Þorgerðar þar sem
húnsegir um ráðið:
„Eg vil að þetta verði slík miðstöð
sem er tilbúin að skoða hvað virkar í
forvömum með opnum huga og sjá
það sem hefur ekki virkað. Leiðirn-
ar era ekki ljósar núna en vitaskuld
verðum við að byrja einhvers stað-
ar. Við munum reyna að starfa í
takt við breytta tíma.“
Enda þótt okkur virðist að margt
sé öðru vísi en vera bæri og þyrfti
er rétt að meta bindindi og fræðslu
um hollt og óhollt því að mæhkvarði
þeirra heldur gildi sínu. A þeim
byggjum við skoðun okkar. Þær era
þær staðreyndir sem gefa sannfær-
ingu.
Nú langar mig til að enda þessa
grein með lítilli sögu.
Fyrir löngu var ég staddur í
Reykjavík á heimili frænku minnar.
Sonur hennar spurði mig hvort ég
vildi sígarettu. Móðir hans var fljót-
ari til að svara en ég og sagði:
„Nei. Þetta er sómapiltur sem
neytir hvorki áfengis né tóbaks.“
Sonur hennar sagði þá að það
væri sjálfsagt hagkvæm regla hvað
sem væri um sómann.
Þá sagði ég að ég myndi þiggja
bæði tóbak og áfengi ef mér þætti
ekki sómi að því að hafna því.
Ég held að meginþorri íslenskra
bindindismanna geti tekið undir
þetta gamla svar mitt. - Þar era að-
alatriði fyrir mörgum. Spumingin
er sú hvort okkur þykh- of eða van.
Mörgum finnst neyslan um of. Þá er
spurningin hvort við viljum draga
úr eða auka við.
Þorgerður segir að almenningur
eigi að hafa skoðun. Við teljum að
sú skoðun eigi að mótast af því að
það sé sómi að hafna áfengi og tó-
baki þar sem nautn þessara efna sé
óheppileg.
Og okkur finnst að öll rök séu til
þess að málflutningur Þorgerðar
um eðlilega stöðu foreldra veki hjá
þeim þá tilfinningu að bindindi á tó-
bak og áfengi sé til sóma hér á landi.
Þorgerður segir að 85% 15 ára
fólks og eldra á Islandi noti vín. Þá
era 15% bindindismenn. Það mun
vera um 40 þúsund manns.
Afengis- og vímuvarnaráþ þarf
ekki að halda að 40 þúsundir íslend-
inga verði bindindismenn af sjálfu
sér. Auðvitað era þetta mótaðir
bindindismenn. Þetta er fólk sem
vill breyta lífsstíl þjóðarinnar. Pers-
ónulegt bindindi er mikið öryggi.
En þar að auki er vímuefnaneyslan
dýr. Hún er átakanlega mannskæð.
Þar er breytinga þörf.
Við skulum ekki vanmeta það
sem gert hefur 40 þúsund íslend-
inga bindindismenn. Það er árang-
ur af bindindishugsjón og fræðslu
sem varðar heObrigðismál. Við get-
um ekki sagt að enginn árangur
hafi náðst. Við megum ekki forsmá
veruleikann kringum okkur með
þvílíkum hætti. Það væri gáleysi
sem ekki er samboðið hugsandi
fólki. Bindindishreyfing á Islandi er
staðreynd. Það eigum við að vita.
Bindindishreyfingin á Islandi er
reiðubúin að vinna að breyttum lífs-
stíl í landinu. Hún væntir þess að
þar muni hún eiga farsælt samstarf
við áfengis- og vímuvarnaráð við að
vekja almenning til meðvitundar
um borgaralegar skyldur sínar og
almennan þegnskap í daglegu lífi.
Afengisneysla er óþarfi.
Hún er hættulegur óþarfi, dýr og
mannskæður.
Það væri þjóðargæfa ef hún
minnkaði. Hér era hreinar línur.
Því teljum við okkur sóma að því
að minnka hverskonar vímuefna-
neyslu í landinu, en þar er áfengið
efsý á blaði.
í ljósi þessara staðreynda fögn-
um við því að áfengis- og vímu-
varnaráð vinni að því eins og fram-
kvæmdastjórinn segir að foreldrar
minnki áfengisneyslu sína veralega.
Gleymum því ekki að öll eram við
með í uppeldi nýrra kynslóða þess-
arar þjóðar. Það verður ekki ofmet-
ið. Það er rétt að þar hafa allir
skyldum að gegna.
Það verða engin tímamót með því
að lúta núverandi di'ykkjutísku.
Stefnumót krefjast endurskoðunar
og endurbóta. Bjóðum áfengis- og
vímuvarnaráð velkomin í það sam-
starf með þeim tugum þúsunda sem
stefna að minni drykkju og betra
mannlífi.
Höfundur er ellilífeyrisþegi og
kenndur við Kirkjuból.
Hverskonar tímamót?
Halldór
Krisljánsson
'*■ Listaháskólinn
okkar
, LISTAHÁSKÓLI
Islands er orðinn til.
Til hans liggja slóðir
þeirra skóla sem vörð-
uðu farinn veg á lista-
brautinni á þeirri öld
sem lýkur senn og við
væntum mikils af
þeim sporum sem
hann mun marka á
^ nýrri öld. En fyrstu
~®skrefin kunna að
verða tekin til Hafnar-
fjarðar. Við stofnun
skólans á dögunum
lýsti bæjarstjóri
Hafnarfjarðar áhuga á
að skólanum yrði
fundinn staður til
frambúðar í Hafnarfirði. Hug-
myndin þótti nýstárleg og kom
vafalaust mörgum að óvöram.
Menn tóku að viðra ýmsar skoðanir
á málinu, rétt eins og gerist um
staðsetningu flugvalla og virkjana
um þessar mundir, en mikilverðast
var að umræðan var hafin. Og þar
er ekkert sjálfgefið - allra sízt þeg-
ar listaháskóli á í hlut.
f ■
Háskóli á höfuðborgarsvæði
Það er ekki sjálfgert að halda
Velina
Fegurðin kemur innan frá
Laugavegi 4, sími 551 4473
uppi blómlegu og
þróttmiklu samfélagi
hjá þjóð þar sem ekki
eru fleiri en íbúar
smábæjar í útlöndum.
Með sameinuðum
kröftum hefur okkur
þó tekizt allvel upp.
Ekki verður litið fram
hjá því að vöxtur og af-
koma höfuðborgar-
svæðisins byggist á
þeirri samfelldu
byggð sem þar er, í og
umhverfis Reykjavík.
í nábýlinu styðja
sveitarfélögin hvert
annað jafnframt því
sem hvert um sig leit-
ast við að skapa sér sérstöðu og
halda þannig uppi heilbrigðri sam-
keppni um fjölskyldur og fyrirtæki.
A hverjum degi ferðast tugir þús-
unda til náms og starfa milli þess-
ara sveitarfélaga. Fjarlægðir
skipta þar minnstu, fyrirtæki rísa
og fjölskyldur velja sér heimili þar
sem hverjum hentar bezt. Listahá-
skólinn þarf líka að finna sér stað.
Þar skiptir miklu að hann geti vaxið
og dafnað, jafnframt því sem hann
geti auðgað og eflt liststarfsemi í
samfélaginu. Sé litið til höfuðborg-
arsvæðisins er Hafnarfjörður
einkar álitlegur kostur. Þar er góð
tenging og greiðar samgöngur við
helztu vaxtarsvæði Reykjavíkur og
nágrannasveitarfélaga, og innan
við fimmtán mínútna akstur til
flestra staða á svæðinu. I Hafnar-
firði getur Listaháskólinn orðið til
þess að styrkja liststarfsemi á höf-
uðborgarsvæðinu enn frekar.
Listamannabærinn
Hafnaríjörður
I Hafnarfirði hefur um árabil
þrifizt öflugt listsamfélag, sem sjá
má af fjölmörgum listgalleríum,
vinnustofum listamanna og ýmsum
listviðburðum sem sóttir eru af er-
lendum sem innlendum gestum ár-
ið um kring. Þar má nefna liststarf-
semi í Hafnarborg, Hafnarfjarðar-
Kristinn
Andersen
Menning
í Hafnarfírði getur
Listaháskólinn orðið til
þess, segir Kristinn
Andersen, að styrkja
liststarfsemi á höfuð-
borgarsvaeðinu enn
frekar.
leikhúsinu, Kvikmyndasafni ís-
lands, alþjóðlega höggmynda-
garðinum og listamiðstöðinni í
Straumi, auk þess fjölbreytta
starfs sem unnið er af einstakling-
um, stofnunum og skólum í Hafnar-
firði. Að viðbættum arkitektúr
gömlu húsanna í bænum, hraun-
skúlptúrum náttúrunnar, höfninni
og iðandi mannlífi á kaffihúsunum
- þá er ekki erfitt að sjá hvað hefur
laðað margan listamanninn að
bænum í hrauninu. Bæjaryfii’völd í
Hafnarfirði hafa lengi stuðlað að
efiingu lista- og menningarstarfs í
bænum og því þarf áhugi á að
greiða götu Listaháskóla þar ekki
að koma á óvart. Boð til Listahá-
skólans um aðsetur í bænum er því
rökrétt framhald þeirrar þróunar
sem löngu er hafin.
Velkomin til
Hafnarfjarðar
Húsnæði fyrir Listaháskóla við
miðbæ Hafnarfjarðar hefur verið
nokkuð til umræðu. Meðal annars
hefur verið bent á húsnæði Bæjar-
útgerðarinnar fyrrverandi, en það
er aðeins ein af fleiri hugmyndum
sem koma til greina og ástæðulaust
að festa umræðuna einungis þar.
Nú er m.a. unnið að tillögum um
framtíðarskipulag í miðbæ Hafnar-
fjarðar og við norðurbakka hafnar-
innar. Þar koma upp ýmsir
skemmtilegir kostir varðandi um-
hverfi listaháskóla, sem eiga eftir
að verða kynntir og ræddir nánar.
I Hafnarfirði er fullur hugur á að
búa vel að Listaháskólanum okkar
allra. Við bjóðum hann velkominn
til Hafnarfjarðar.
Höfundur er formaður menningar-
málanefndar Hafnarfjarðar.
Regluleg hreyf-
ing í þína þágu
FRAM til þessa hafa
helstu áhættuþættir
hjarta- og æðasjúk-
dóma verið: reyking-
ar, blóðfitutruflanir
og hækkaður blóð-
þrýstingur. Fleiri
þættir koma til og
nú er ljóst að hreyf-
ingarleysi er viður-
kenndur áhættuþátt-
ur. Regluleg
hreyfing daglega er
eitt af því besta sem
við getum gert fyrir
heilsuna.
Þetta þarf ekki að
vera flókið í fram-
kvæmd, þetta snýst
um hugarfar. Hreyfum okkur
daglega. Nýjustu leiðbeiningar
snúast um það að hreyfa sig
samtals 30 mínútur á dag. Tök-
um hreyfingu með sem hluta af
okkar daglega lífi. Því ekki að
ganga á völlinn frekar en að fara
á bílnum? Tækifæri til að hreyfa
sig eru óteljandi, mikilvægt er
að finna sér hreyfingu sem mað-
ur hefur gaman af. Hlaup, sund,
fótbolti, golf, allt eftir því hvað
hentar hverjum og einum. Það
þarf ekki að leggja í stóran
stofnkostnað þegar kemur að
hreyfingu. Gúðir íþróttaskór eða
sundföt duga.
Með því að venja sig á að
hreyfa sig daglega erum við ekki
bara að gera sjálfum okkur gagn
heldur erum við góð fyrirmynd
barna okkar. Mikilvægt er að
venja þau á það strax á unga
aldri að hreyfa sig, þau eru fljót
að finna hvað það gerir þeim
gott. Hvetjum þau til að finna
sér íþrótt sem þau hafa gaman
af og tökum þátt í því með þeim.
Það að mæta á völlinn og hvetja
sín börn áfram skilar sér marg-
falt tilbaka, þeim tíma er vel
varið. Láttu ekki aldurinn slá
þig út af laginu, fólk á öllum
aldri gerir heilsunni gott með
reglulegri hreyfingu. Farðu
hægt og rólega af
stað og bættu smám
saman við þig.
Hóprannsóknir
Hjartaverndar hafa
staðið yfir frá árinu
1967. Með þessum
rannsóknum gefst
tækifæri til að meta
áhættuþætti hjarta-
og æðasjúkdóma á
Islandi. I þessum
rannsóknum er einn-
ig athugað hvað
þátttakendur hreyfa
sig mikið. Því gefa
þær einstakt tæki-
færi til að meta hvað
fólk hreyfir sig al-
mennt. Það að kyrrseta sé einn
af stóru áhættuþáttum hjarta-
og æðasjúkdóma undirstrikar
mikilvægi þess að fólk á öllum
aldri hreyfi sig reglulega. Rann-
sóknir sem þessar eru frábært
tæki til að hvetja landsmenn til
að taka upp heilsusamlega lifn-
Hjartavernd
Tökum hreyfingu,
segir Atli Eðvaldsson,
með sem hluta af okkar
daglega lífí.
aðarhætti. Með niðurstöðum
Hjartaverndar er hægt að gera
yfirvöldum ljóst að almenn þátt-
taka í íþróttum er þjóðhagslega
hagkvæm.
Starfsemi Hjartaverndar er
háð því að almenningur í landinu
veiti stuðning sinn. Happdrætti
Hjartaverndar er aðalfjársöfnun
samtakanna. Iþróttafólk og aðrir
landsmenn: Styðjum Hjarta-
vernd með þátttöku í happdrætti
samtakanna. Kaupum miða.
Höfundur er þjálfari íslands- og bik-
armeistara KR í fótbolta.
Atli
Eðvaldsson