Morgunblaðið - 08.01.2000, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
b
Samfylkingin hefur tapað um helmingi fylgís síns frá síðustu alþingiskosningum
Bjartsýni á aukið
fylgi eftir komandi
stofnfund
Vinstri menn bundu miklar vonir við sameininffu st.iórnmála-
afla á vinstri vængnum í aðdraganda síðustu kosninga en nú
átta mánuðum eftir kosningar hefur Samfylkinffln tapað um
helminffl kjörfylffls síns. í grein Örnu Schram kemur fram að
samfylkingarmenn vonist eftir auknu fylgi eftir stofnfund
Samfylkingarinnar á næstu mánuðum.
UNDIR lok síðasta kjör-
tímabils benti ýmislegt
til að vinstri mönnum á
íslandi tækist, eftir rúm-
lega sjötíu ára baráttu, að sameinast
undir einum hatti; í einu kosninga-
bandalagi. í aðdraganda alþingis-
kosninganna síðustu voru væntingar
enda miklar og fyrstu skoðanakann-
anir bentu til að slíkt bandalag nyti
töluverðs fylgis landsmanna, svo
mikils fylgis að sumir voru jafnvel
farnir að tala um að nýtt flokkakerfi
væri rétt handan við hornið. Skoð-
anakönnun Gallup frá 6. mars á síð-
asta ári eða um tveimur mánuðum
fyrir kosningar gaf til dæmis til
kynna að fylgi Samfylkingarinnar
væri rúm 36%.
Eftir að hin formlega kosninga-
barátta hófst fór hins vegar að síga á
ógæfuhliðina og í kosningunum
sjálfum hlaut Samfylkingin, samein-
að framboð þriggja stjórnmálaafla
auk Jóhönnu Sigurðardóttur, for-
manns Þjóðvaka, 27,6% fylgi eða
töluvert minna en kannanir höfðu
bent tiI.Síðan hefur fylgi Samfylk-
ingarinnar legið niður á við, ef
marka má þær skoðanakannanir
sem hafa verið gerðar á yfirstand-
andi kjörtímabili. í skoðanakönnun
Félagsvísindastofnunar Háskóla ís-
lands sem birtist í nóvember sl.
mældist fylgi Samfylkingarinnar til
að mynda 16,6%, í skoðanakönnun
Gallup sem birtist í lok desember sl.
mældist fylgi hennar rúmlega 14%
og ef marka má skoðanakönnun DV
sem kynnt var 5. janúar sl. er stuðn-
ingur við Samfylkinguna um 15,5%.
Samkvæmt þessu hefur Samfylking-
in tapað um helmingi fylgis síns á
þeim rúmum átta mánuðum frá því
alþingiskosningarnar fóru fram.
I samtölum Morgunblaðsins við
forystu- og fylgismenn Samfylking-
arinnar viðurkenna þeir flestir að
staða hreyfingarinnar sé ekki beys-
in. „Staðan er alls ekki eins góð og
ég hefði viljað sjá hana,“ segir tals-
maður Samfylkingarinnar, Margrét
Frímannsdóttir, og aðrir neita því
ekki að vonbrigðin séu vissulega fyr-
ir hendi. „Eg væri að ljúga ef ég
héldi því fram að ég væri ekki von-
svikinn,“segir Össur Skarphéðins-
son, þingmaður Samfylkingarinnar,
en aðspurður bætir hann því við,
eins og reyndar aðrir, að hann sé
fjarri því að gefast upp. Flestir ef
ekki allir halda því fram að einungis
sé um tímabundið ástand að ræða og
binda miklar vonir við að stofnfund-
ur Samfylkingarinnar, sem væntan-
lega verður haldinn í mars eða apríl
nk., eigi eftir að bæta stöðu hreyf-
ingarinnar. „Samfylkingin mun
reisa sig og hún mun gera það fljót-
lega eftir að hún er orðin að form-
legu stjórnmálaafli," segir Margrét
Frímannsdóttir og bætir við: „Eg
fer fyrst að hafa verulegar áhyggjur
af henni verði fylgi hennar á svipuð
róli og nú eftir hálft ár.“
Forystuleysi Samfylkingarinnar
sem og sú staðreynd að hún hafi enn
ekki orðið að formlegu stjórnmála-
afli eni þær skýringar sem helstar
eru dregnar fram þegar samfylking-
armenn eru inntir eftir ástæðum
þess að staða Samfylkingarinnar er
ekki betri en raun ber vitni. Aðrar
ástæður eru einnig nefndar - svo
sem hve erfiðlega hafi gengið að
koma stefnumálum hennar til skila
til almennings. Skýringarnar á stöðu
Samfylkingarinnar eru þvi margar
enda væri lausnin einföld væri
ástæðan bara ein, eins og Sighvatur
Björgvinsson, þingmaður Samfylk-
ingarinnar, bendir réttilega á.
„Samfylkingin er ekki orðin að
formlegu stjórnmálaafli og sömu-
leiðis hefur formleg forysta ekki
verið kosin. Hefur það verið okkur
sem sitjum á þingi fyrir Samfylking-
una fjötur um fót,“ segir Þórunn
Sveinbjarnardóttir, þingmaður
Samfylkingarinnar og í sama streng
taka aðrir samfylkingarmenn. „A
meðan við erum ekki með neinn for-
mann sem hefur verið kjörinn til for-
ystu er auðvitað mjög erfitt að ná
flugi í pólitíkinni," segir flokksbróðir
Þórunnar. „Allar hinar stjórnmála-
hreyfingarnar á þingi eru með
ákveðna forystumenn sem halda lið-
inu saman. Talsmaður Samfylking-
arinnar, Margrét Frímannsdóttir,
hefur hins vegar ekki verið kjörin og
því hefur hún allt aðra stöðu.“ Gísli
S. Einarsson, þingmaður Samfylk-
ingarinnar, tekur undir orð flokks-
systkina sinna um að forystuleysið
hái Samfylkingunni en dregur á
hinn bóginn í efa að staða hreyfing-
arinnar sé eins slæm og skoðana-
kannanir gefa til kynna. Hann segir,
reynslu sína þá í Vesturlandskjör-
dæmi, að margir bíði í ofvæni eftir
formlegri stofnun flokksins og vilja
þangað til ekki binda trúss sitt við
Samfylkinguna.
Stefnan
ekki skýr?
Því hefur verið haldið fram að
stefna Samfylkingarinnar hafi ekki
verið nógu skýr og benda sumir
samfylkingarmenn á í því sambandi
að kosningastefnuskrá Samfylking-
arinnar fyrir síðustu kosningar hafi
verið byggð á málamiðlunum milli
þriggja ólíkra flokka. Kosninga-
stefnuskráin hafi því einkennst af
slíkum málamiðlunum og línur hafi
því ekki verið nógu hreinar og skýr-
ar. Það muni þó breytast þegar
Samfylkingin verði að formlegu
stjórnmálaafli því þá verði mál ekki
afgreidd í málamiðlun milli þriggja
flokka heldur á vettvangi Samfylk-
ingarinnar sjálfrar. Margrét Frí-
mannsdóttir segir í þessu sambandi,
eins og fleiri að Samfylkingin þurfí
að marka sér skýrari stefnu og tek-
ur fram að í þeim tilgangi sé m.a.
ætlunin að birta stefnuskrá flokks-
ins á komandi stofnfundi. „Við þurf-
um að ganga frá okkar stefnuskrá,"
segir hún og bendir jafnframt á að
kosningastefnuskrá verði að hluta til
inni í nýrri stefnuskrá. „Að auki
verður í stefnuskránni ýmislegt ann-
að svo sem miklu skýrari og afmark-
aðri stefna í umhverfísmálum og í
verkalýðspólitík," segir hún. „Með
skýrari stefnuski-á verður síðan
unnt að marka Samfylkingunni
skýrari sess sem vinstri jafnaðar-
mannaflokkur."
Jóhanna Sigurðardóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, er hins vegar
ein þeirra sem heldur því fram að
stefna Samfylkingarinnar sé skýr en
vandamálið hafi verið að koma henni
til skila til almennings. „Stefnan er
skýr í mínum huga en það er eins og
þessi stefna hafi ekki náð til fólksins.
Ég tel hins vegar að það geti breyst
á næstu vikum, þ.e. ef okkur tekst
að formfesta Samfylkinguna, eins og
á að gera, og skerpa um leið mál-
efnagrundvöllinn og sýna fram á að
Samfylkingin er mikill umbótaflokk-
ur sem byggist á jöfnuði og réttlæti
og er skjól fyrir þá sem minna mega
sín. Ef okkur tekst þetta verðum við
trúverðugur valkostur sem nær til
fólksins."
Þegar viðmælendur er spurðir að
því hvort mikill málefnalegur
ágreiningur sé innan Samfylkingar-
innar eru svörin yfirleitt þau að
ágreiningurinn sé ekki meiri en
gengur og gerist í öðrum flokkum.
„Það er býsna gott samstarf milli
einstaklinga og hópa í þingflokknum
og ekkert undan því að klaga en
hvað varðar áherslumun í einstökum
málum þá er hann ekkert meiri en
til að mynda í Sjálfstæðisflokknum,“
segir Guðmundur Árni Stefánsson,
þingmaður Samfylkingarinnar. „Það
koma auðvitað upp einstök mál sem
eðlilega er tekist á um og í stórum
flokki væri óeðlilegt ef svo væri
ekki.“
Einar Már Sigurðarson, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, segir í þessu
sambandi að samfylkingarmenn hafi
margir hverjið látið það fara í taug-
ai-nai- á sér að það væri notað gegn
hreyfingunni að innan hennar væri
sundrang, ósamlyndi „eða hvað
þetta er nú allt saman kallað,“ segir
hann. „Þetta er auðvitað að hluta til
bara eðlilegur hluti í lifandi stjórn-
málahreyfingu að menn séu ekki
sammála um alla hluti. Það er auð-
vitað grundvöllur lifandi stjórnmála-
umræðu að menn takist á um mál og
ræði þau fram og til baka og að nið-
urstaðan verði kannski sú að menn
séu ekki alveg sammála." Annar
þingmaður fullyrðir eins og reyndar
fleiri, að andinn sé góður innan þing-
flokksins og tekur jafnframt undir
þá skoðun að enginn grundvallará-
greiningur sé innan Samfylkingar-
innar um einstök málefni. „Hins
vegar er oft einhver blæbrigðamun-
ur á skoðunum manna eins og oft vill
verða þegar margir koma saman.“
Enn annar samfylkingarmaður tek-
ur undir þetta en bendir jafnframt á
að að fortíðin þvælist kannski dálítið
fyrir mönnum án þess þó að það hafi
skapað teljandi vandi'æði.
Flóknara en
menn héldu
Enn ein skýringin á slakri stöðu
Samfylkingarinnar um þessar
mundur er hve langan tíma það hafi
tekið að koma henni á koppinn sem
formlegum stjórnmálaflokki. Benda
sumir á að það ferli hafi tekið mun
lengri tíma en vonir margra stóðu til
í upphafi. „Vafalaust töldu margir og
þar á meðal ég að það yrði ákaflega
létt verk að samþætta þessi fjögur
ólíku stjórnmálaöfl sem standa að
Samfylkingunni," segir Össur
Skarphéðinsson. „Auðvitað tók
þetta lengri tíma en nokkur maður
gerði sér grein fyrir,“ segir Þórunn
Sveinbjarnardóttir ennfremur.
Guðrún Ögmundsdóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, segir sömu-
leiðis að það hafi staðið hreyfingunni
fyrir þrifum hve seint það hafi geng-
ið að koma á fót öflugu baklandi til
að mynda í gegnum kjördæmafélög-
in. Það sé hins vegar að fæðast um
þessar mundir með stofnun kjör-
dæmafélaganna í „gömlu“ kjördæm-
unum átta. Guðrún tekur þó fram að
það sé ekkert óeðlilegt við það hve
„hægt“ þetta hafi gengið enda verið
að sameina þijú stjórnmálaöfl auk
Þjóðvaka með Jóhönnu Sigurðar-
dóttur í broddi fylkingar. „Það hefur
verið viss óþolinmæði í gangi,“ segir
hún, „og get ég vel skilið hana en
fólk verður bara að vera þolinmótt
og telja upp að tíu.“
A svipuðum nótum talar Einar
Már Sigurðarson en hann segir að
samfylkingarferlið hafi í raun verið
mun flóknara en margir hafi gert
sér vonir um. Hann útskýrir eins og
aðrir að þeir sem koma að stofnun
Samfylkingarinnar komi úr fjórum
áttum og því taki það einhvern tíma
að „hrista menn saman þannig að
þeir nái þeim takti sem nauðsynleg-
ur er,“ segir hann. Einar kveðst
einnig í þessu sambandi telja að
„uppeldisstarfinu“, eins og hann
kallar það, sé í raun og vera ekki
lokið, þ.e. uppeldisstarfi sem miði að
því að kalla fram aðra hugsun og
önnur vinnubrögð en í smáflokkum.
Til að mynda að láta ekki fara í taug-
arnar á sér að það sé notað gegn
Samfylkingunni að hún sé ekki sam-
mála um alla hluti. Aðrir benda einn-
ig á að í flokkunum séu hátt í annað
hundi-uð sjálfstæð flokksfélög og að
það hafi tekið sinn tíma að tryggja
það að þessi félög verði samstiga
forystu flokkanna í sameiningarferl-
inu.
Líklega fulltrúa-
ráðsfundur
Eins og fyrr sagði er gert ráð fyr-
ir því að stofnfundur Samfylkingar-
innar verði haldinn í mars eða apríl
nk. Eins og kunnugt er hafa kjör-
dæmaráð Samfylkingarinnar verið
stofnuð í öllum kjördæmunum átta
en auk þess, segir Margrét Frí-
mannsdóttir, þarf að ganga frá lög-
um Samfylkingarinnar og meginlín-
um stefnuskrárinnar áður en sá
fundur verður haldinn. „Þá þarf að
undirbúa hvernig við stöndum að
okkar forystukjöri," segir Margrét
og kveðst búast við því að fulltrúar
félaga Samfylkingarinnar komi til
með að kjósa forystuna. „Ég á frek-
ar von á því að þetta verði fulltrúa-
ráðsfundur þar sem fulltrúar allra
félaganna koma til með að kjósa for-
ystuna.“ Innt eftir því hvort það
muni verða mikið verk að ganga frá
stefnuskránni segir hún svo ekki
vera. „Við munum leggja megin
áherslu á nokkur atriði í mjög víðum
skilningi, svo sem umhverfismálin,
verkalýðsmálin og kjarabaráttuna.
Þá munum við í stefnuski’ánni fjalla
um kjaramál eldri borgara og ör-
yrkja." Margrét segir ennfremur að
stefnt sé að því að marka Samfylk-
ingunni skýra stöðu vinstra megin
við miðju á fundinum. „Ýmislegt
hefur orðið til þess að okkur hefur
ekki tekist að koma því nógu vel til
skila að við erum róttækur jafnaðar-
mannaflokkur vinstra megin við
miðju. Okkar verk framundan er því
að koma því betur til skila.“
Þegar viðmælendur eru inntir eft-
ir stöðunni í formannsmálum kemur
í ljós að mörg nöfn komi til greina,
eins og fram kom í frétt Morgun-
blaðsins í vikunni. Hins vegar hefur
enginn lýst fonnlega yfir framboði
og bæði Sighvatur og Margrét segj-
ast ekki á þessari stundu vilja lýsa
yfir stuðningi við Össur Skarphéð-
insson, þótt þau telji hann bæði efni-
legt fomannsefni.