Morgunblaðið - 08.01.2000, Blaðsíða 54

LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HARALDUR MATTHÍAS-
SON OG KRISTÍN
‘ SIGRÍÐUR ÓLAFSDÓTTIR
+ Haraldur Matt-
híasson fæddist í
Háholti, Gnúpverja-
hreppi 16. mars 1908.
Hann lést 23. desem-
ber síðastliðinn.
Kristín Sigríður
Ólafsdóttir fæddist í
Reykjavík 16. apríl
1912. Hún lést 29.
desember síðastlið-
inn.
' titfor Haralds og
Kristínar fór fram
frá Dómkirkjunni 7.
janúar. Jarðsett var í
grafreit á Laugar-
vatni.
Það er varla ofmælt að hjónin,
Haraldur Matthíasson og Kristín S.
Ólafsdóttir, hafi verið óaðskiljanleg.
Hið nána samband þeirra og félags-
skapur kemur öðru fyrr í hugann nú
þegar þau hafa kvatt svo að segja
samtímis, sitt hvorum megin nýlið-
innar jólahátíðar. Og þeir, sem
þekktu þau best, hygg ég að séu
einnig sammála um það að sjálf
hefðu þau hugsað gott til slíkrar
♦Sfeámfylgdar í ferðina sem allir eiga að
lokum að fara. Ferðalög vítt um
land, ekki síst óbyggðir, voru reynd-
ar eitt af mörgu sem þau áttu og
nutu saman. Þau miðluðu öðrum með
ýmsum hætti af þeirri reynslu sinni,
það þekkja m.a. allir sem fylgst hafa
með árbókum Ferðafélags Islands,
en í því var Haraldur heiðursfélagi
og Kristín handhafi gullmerkis þess.
Þegar litið er yfir langt og merkilegt
lífsstarf þeirra kemur víða í ljós hve
náin samvinna þeirra hefur verið á
.-^msuro sviðum. Það á við um ýmis
onnur ritstörf en árbækurnar og þá
ekki síður gerð hinnar þekktu heim-
ildarmyndar um horfna atvinnu- og
búskaparhætti. Allt ber það vitni um
hve mjög þau hafa stutt hvort annað.
Til þess er einnig gott að hugsa að
leiðarlokum þegar látinna er saknað.
I huga okkar Laugvetninga og
sveitunga þeirra hjóna er e.t.v. rík-
ast hvílíkur sjónarsviptir er að þeim,
svo stórum svip hafa þau brugðið yf-
ir samfélag okkar í þvi nær hálfa öld.
Þau fluttust hingað með fjórum ung-
um bömum sínum árið 1951, bjuggu
afar þröngt í takmörkuðu íbúðarhús-
næði Héraðsskólans íyrstu .árin en
reistu sér brátt vandað íbúðarhús og
nefndu Stöng. Veit ég ekki hvort réð
“WKeiru um þá nafngift sú laugvetnska
venja að nefna hús helst einkvæðum
nöfnum (Björk, Hlíð, Mörk, Grund,
Brún, Laug, Rein o.s.frv.) eða bæjar-
nafn Gauks Trandilssonar, sveitunga
Haralds. Hitt er víst að þaðan eiga
margir að minnast gestrisni þeirra
og höfðingslundar. Um það sem ann-
að voru þau samtaka. Sundlaug létu
þau gera í garðinum við húsið, sér og
sínum til ánægju og heilsuræktar, og
létu reyndar óátalið þótt nemendur
nýttu sér hana við einstöku tækifæri.
Þeir misnotuðu ekki umburðarlyndi
þeirra og mörg síðustu árin þótti
hjónunum til heyi-a að efsti bekkur
Menntaskólans skryppi í laugina á
dimission.
% Þótt hér hafi verið lögð áhersla á
samheldni þeirra Haralds og Krist-
ínar fór því fjarri að þau væru steypt
í sama mót. Kristín var um margt
dæmigerð „ R ey kj avíkurs tú 1 k a“, fjöl-
skylda hennar oft kennd við þekkt
fyrirtæki sem naut almennrar virð-
ingar í bænum. Hún var vel mennt-
uð, smekkleg og listfeng, kenndi m.a.
alllengi handavinnu, einkum leður-
iðju, við Hússtjómarskólann hér á
Laugarvatni. Hún hafði glaðlegt, að-
laðandi viðmót og lífgaði umhverfi
sitt. Haraldur var að sínu leyti frem-
ur hlédrægur við fyrstu kynni og
•vikki allra. Hann var eftirminnilegur
fulltrúi þeirrar kynslóðar sem ólst
upp undir sterkum áhrifum hinna
svonefndu aldamótamanna - þar
sem fullveldisbarátta og skilyrðis-
laus alúð og rækt við þjóðleg verð-
mæti voru ætíð í fyrirrúmi. Hann var
af bændafólki og mun óhætt að segja
“ð fjölskylda hans hafi verið þekkt að
emstæðum skarpleik og námshæfi-
leikum. Haraldur menntaðist af eig-
in rammleik, las m.a. undir stúdents-
próf utan skóla og lauk
kandídatsprófi í íslenskum fræðum
við Háskóla íslands á þremur árum -
námi sem flesta tekur 5-6 ár eða
meira - og vann þó jafnframt fyrir
fjölskyldu sinni.
Nautn af orðsins list í margvíslegu
formi var honum í blóð borin, en lík-
lega stóð þó stíll og frásagnarlist ís-
lendingasagna honum næst hjarta.
Áhugi hans á meðferð og beitingu
máls er kveikjan að doktorsriti hans,
Setningarform og stfll, og birtist
skýrt í ritinu, Perlur málsins.
Og áhuga hans og ást á landinu,
ættjörðinni, sem honum þótti svo
gott að ganga um, er að finna í riti
hans um staðfræði Landnámabókar,
Landið og Landnáma. Sá áhugi mun
einnig hafa orðið til þess að hann
vann með aðstoð Kristínar það
þarfaverk að þýða hið merka stað-
fræðirit Kr. Kálunds Um íslenska
sögustaði. Fleiri ritstörf og greinar
Haralds mætti telja, en hér skal að-
eins að lokum nefnt að á síðasta ári
bjó hann til prentunar og útgáfu
samtíma frásögn sína af þingrofinu
14. aprfl 1931. Hann var þá og lengi
síðar þingritari, beitti við það hrað-
ritun, upptökutæki þess tíma, og
mun hafa verið síðastur manna á lífi,
þeirra er viðstaddir voru þennan
sérstæða atburð í sögu Alþingis.
Kennslustarfi Haralds verða ekki
gerð skil í stuttri minningargrein.
Hann réðst sem fyrr var sagt að
Héraðsskólanum árið 1951 og
kenndi við Menntaskólann frá stofn-
un hans 1953 og til vors 1982. Ég
verð að láta nægja að endurtaka hér
fáein orð sem ég lét falla við skólaslit
það vor: „í sem stystu máli má segja
að störf Haralds við skólann hafi
einkennst af því að bæta úr brýnasta
vanda hverju sinni. Hann lagði á sig
mikið erfiði með því að taka að sér
kennslu í námsgreinum utan síns
sérsviðs og er óséð að skólinn hefði
haldið velli sem fullgildur mennta-
skóli án þess fyrstu og erfiðustu árin.
Flest árin hefur hann lagt á ráð um
og skipulagt hina árlegu fjallgöngu
að haustinu og miðlað af reynslu
sinni og staðþekkingu. Hollustu hans
við skólann þekkja allir og meta að
verðleikum. Ómetanleg fyrirmynd
hefur hann verið nemendum sínum
um skyldurækni og vandvirkni. Um
skýra framsetningu og óvenjulegt
vald á móðurmálinu og beitingu þess
standa honum fáir á sporði og ég
hygg að seint verði ofmetin þau áhrif
sem orðsnjall og kjarnyrtur kennari
hefur á nemendur sína. Ég flyt Har-
aldi bestu þakkir skólans, nemenda
hans og samstarfsmanna." Þessi síð-
ustu orð eru hér áréttuð.
Ég leyfi mér loks að tjá persónu-
legar þakkir fyrir löng kynni af þeim
hjónum, Haraldi og Kristínu, og vin-
áttu um áratuga skeið, samvinnu alla
hér á Laugarvatni og samverustund-
ir. Það er ekki síst kært í minningu
að hafa fengið að ferðast með þeim
um heillandi öræfi lands okkar, ber-
andi aðeins allra brýnustu nauðsynj-
ar og hafa ekki annan gististað en
göngutjaldið.
Bömum þeirra og fjölskyldum
þeirra öllum sendum við Rannveig
einlægar samúðarkveðjur.
Kristinn Kristmundsson.
Síminn hringir, það er vinkona
okkar á Laugarvatni sem tilkynnir
okkur að dr. Haraldur Matthíasson
sé látinn. Hann var burt kallaður á
heimili Óla sonar síns hér í Reykja-
vík. Það er ólýsanleg hryggð sem
grípur mann þegar tryggðavinur í
áratugi hverfur svo fljótt og enginn
er fyrirvarinn. Dr. Hai-aldur var
mikið hraustmenni og hafði sem
ungur maður orðið að brjótast áfram
og í engu til sparað, hvorki orku,
tíma né svefni, til að ná áfram til
æðstu mennta.
Hingað vorum við komnar með
skrif okkar um dr. Harald þegar Jó-
hanna dóttir hans hringir og segir
okkur að móðir sín og eiginkona
Haralds, frú Kristín Ólafsdóttir, sé
látin, aðeins nokkrum klukkustund-
um eftir kistulagningu Haralds.
Systkinin ætluðu að fá hana með sér
að kistulagningunni en hún treysti
sér ekki til þess. Svona getur lífið
verið grimmt og grátt, en þó blandað
fegurð og dásamleika.
Kristín og Haraldur fluttust að
Laugarvatni árið 1951 og var hann
þá ráðinn til kennslustarfa, fyrst við
Héraðsskólann og síðan við Mennta-
skólann eftir að hann var stofnaður.
En við sem þessar línur ritum kom-
um til Laugarvatns ári síðar eða
haustið 1952, ráðnar til kennslu-
starfa við Húsmæðraskóla Suður-
lands. Frá upphafi vega mynduðust
óvenjusterk vináttubönd milli okkar
fjögurra sem aldrei bar skugga á,
heldur efldust með hverju árinu sem
leið.
Fyrstu árin á Laugarvatni bjuggu
Haraldur og Kristín við þrengsli og
lélegan húsakost, en það létu þau
ekki á sig fá. Þau voru yfir það hafin
að láta ytri aðstæður hafa áhrif á
kærleiksríkt hjónaband og heimilis-
líf með fjórum elskulegum börnum
sínum. En ekki leið á löngu þar til
þau byggðu sér glæsihús sem var
umvafið rósum, trjám og öðrum
fógrum gróðri. Þar ólu þau börnin
sín upp í kærleika, friði og heilbrigðu
frjálsræði.
Kristín kenndi í mörg ár leður-
vinnu við Hússtjórnarskóla Suður-
lands. Vinnutíma sinn horfði hún
ekki á, heldur hlutina sem nemendur
bjuggu til, að þeir væru fagrir og
nytsamir. A handavinnusýningum
skólans vöktu þeir oft mikla athygli
gesta.
Kristín og Haraldur voru í raun
afar ólíkar persónur en með órjúf-
andi ást, virðingu og skilningi hvort
á öðru lifðu þau í óvenju traustu og
ástríku hjónabandi sem ekki fór
framhjá neinum sem til þekktu.
Uppeldi barnanna var þeirra háleit-
asta takmark og var ekkert til spar-
að við að styðja þau í að ná þeim
markmiðum sem hugur þeirra hvers
og eins stefndi að fyrir framtíðina.
Fengu þau Kristín og Haraldur þá
umhyggju og hjálp margendur-
goldna alla tíð, ekki síst þegar þau
gerðust ellimóð og hjálpar þurfi.
Haraldur var ekki allra en í góðra
vina hópi var hann hrókur alls fagn-
aðar og gerðist ósjaldan forsöngvari
og jafnvel einsöngvari og lagði oftar
en ekki til frumsamin sönglög sem
hæfðu tilefninu hverju sinni. Kristín
var vel greind kona, einstaklega ljúf,
gæf og glaðlynd að eðlisfari. Hún var
afar skemmtileg blanda af náttúru-
baminu sem naut þess að ganga með
manni sínum um hálendi Islands
þvert og endilangt svo dögum skipti
og heimsdömunni sem naut sín í
glæsiveislum, kaupmannsdóttirin úr
Reykjavík. Við minnumst göngu-
ferða okkar með Kristínu á góðviðr-
isdögum upp að Jónasarstyttu á
Laugarvatni. Oft speglaðist sjálf
Hekla í lygnu Laugarvatninu. Það
var fagurt sjónarspil sem greyptist
inn í sjálfa sálina. Við eigum Kristínu
og Haraldi margt gott upp að unna
sem við með bljúgum hug þökkum
fyrir á skilnaðarstund.
En hér skal staðar numið. Mæt
merkishjón hafa lokið farsælli lífs-
göngu sinni, þau voru samstiga í líf-
inu og saman ganga þau inn í eilífð-
ina. Þau verða lögð til hinstu hvílu
við hlið sonar síns í Laugarvatns-
kirkjugarði. Guð styrki ástvini
þeirra alla á sorgarstundu og blessi
minningu Kristínar Ólafsdóttur og
Haralds Matthíassonar.
Jensína Halldórsdóttir,
Gerður H. Jóhannsdóttir.
Falls er von að fornu tré. Við átt-
um þó ekki von á því að afi og amma
færu frá okkur svo brátt. Fyrstu
minningar okkar um Halla Matt og
Stínu eru frá Laugarvatni, þá fannst
okkur þau vera eldgömul! En svo
með árunum urðu þau alltaf yngri og
yngri.
Amma hafði yndi af stóra og fal-
lega garðinum þeirra og meðan að
hún hlúði að plöntunum sat afi oft
inni við ritstörf. Hvarvetna í húsinu
voru bækur og vinnustofan hans var
full af þeim. Afi var mikill safnari og
safnaði meðal annars uppstoppuðum
fuglum og vasahnífum. Oft sátum við
í borðstofunni með dagblaðið Tím-
ann og lásum myndasögur um ofur-
hetjuna Dreka. Afi átti nefnilega
Tímann eins og hann lagði sig.
Margt fleira skemmtilegt gerðum
við á Stöng. Hver man ekki allar
sundferðirnar? Þá vorum við heilu
dagana í sundfötum einum klæða og
máttum vart vera að því að fara inn
að borða. En þegar amma var búin
að kalla svona fimm sinnum á okkur
hoppuðum við inn um gluggann í ar-
instofunni og fengum stundum hrís-
grjónagraut. Við kölluðum hann nú
alltaf afagraut. Afi sjálfur kallaði
hann hins vegar himnaríkisgraut eft-
ir að hafa dreymt að það væri aðal-
maturinn þár á bæ.
Á veturna, þegar ekki var hægt að
fara í laugina, renndum við okkur
niður stigann og stundum drifum við
alla leið inn í eldhús. Það var gaman.
Mörg renndum við okkar fyrstu
ferðir á skíðum í garðinum og þó að
ekki væri mjög bratt áttum við til að
detta í snjóinn. Þá var gott að hlaupa
inn og ylja sér við arineldinn og
hlusta á ömmu og afa segja sögur
fram eftir kvöldi.
Á morgnana færði afi ömmu einatt
morgunmat í rúmið, þá var mest
spennandi að skríða upp í hjá þeim
og fá smábita af matnum hennar
ömmu. Þó kom alltaf að því að við
þyrftum að fara heim, þá stóðu þau
við útidyrnar og vinkuðu okkur
bless. Við vinkuðum á móti og hlökk-
uðum mikið til að koma aftur að
Stöng á Laugarvatni.
Nú vinkum við afa og ömmu bless í
hinsta sinn. Að þau, sem alltaf voru
mesta kærustupar í heimi, fengju að
fara saman er mjög rómantískt en
engu að síður sárt fyrir okkur sem
sjáum á eftir þeim.
Við munum ávallt minnast þeirra
með gleði í hjarta og þakklæti fyrir
allar góðu minningarnar.
Haraldur, Svanur
og fjölskyldur.
Mig langar að minnast í fáeinum
orðum Haraldar og Kristínar á
Laugarvatni. Þau létust núna um jól-
in með stuttu millibili og verða jarð-
sett saman. Það var líkt þessum
samrýndu hjónum að kveðja okkur á
þennan hátt.
Ég ætla ekki að skrifa um öll
fræðistörf Haraldar og þá hluti í lífi
þeirra hjóna, heldur að minnast á
hve mér þótti þau lifa ánægjulegu
lífi, sem við mörg gætum lært svo
margt af.
Þau byggðu sér draumahúsið hér
á Laugarvatni og bjuggu í því alla tíð
síðan.
Fyrir mörgum árum fóni þau hjón
að biðja mig um að lagfæra ýmislegt
og viðhalda húsi þeirra. Ég tók strax
eftir því hve vandað húsið hafði verið
í upphafi og hve margt upprunalegt
er enn í því, svo sem veggfóður á
veggjum, ljós í loftum, húsgögn,
heimilistæki og gamli jeppinn í bfl-
skúrnum. Allt svo vel um gengið og í
góðu standi. Já, þetta er svo sannar-
lega draumahús með arni, stórum
garði, heitum potti og sundlaug, allt
byggt af vandvirkni en engum
íburði. Þetta lýsir þeim vel, því allt
sem þau gerðu var vandað og það
skildi standa til langs tíma, en ekki
henda hlutunum þegar einhveijum
datt í hug að þeir væru ekki í tísku
lengur.
Einu sinni sagði Haraldur mér að
þau hefðu fljótt ákveðið að vinna sem
minnst á sumrin, leggja heldur
meira á sig á veturna til að geta notið
lífsins, ferðast og grúskað í ýmsu á
sumrin. Hjá þeim var eins og ekkert
stress væri til og í þau mörgu skipti
sem ég leit inn til þeirra í Stöng var
eins og ég losnaði við smá skammt af
því í hverri ferð. Alltaf var boðið
uppá kaffi, stundum koníaksstaup,
eða smá bragð af kokteil sem Har-
aldur var sérfræðingur í að búa til.
Ekki var óhóf þeirra hjóna meira en
svo að oftast fengu þau sér eitt lítið
staup og drukku það saman. En það
var líka eftirtektai-vert að verið gat
að manni væri boðið koníak kl. 8 um
morgun og slátur kl. 3 á daginn; þau
voru bara svona, þau borðuðu þegar
þau voru svöng, hvfldust þegai- þau
voru þreytt en voru ekki eins og
mörg okkar sem borðum kl. 12 hvort
sem við erum svöng eða ekki.
Minni Haraldar var ótrúlegt, hann
sagði mér óteljandi sögur og tók ég
eftir því að alltaf mundi hann öll nöfn
sem sögunum tengdust. Fyrir
nokkru labbaði ég inn í Stöng og sat
þá Haraldur við skrifborðið sem oft-
ar. Hann var seinni á fætur en hann
var vanur, svo ég gekk til hans og
spurði hvað hann væri að skrifa. Á
blaðinu voru tákn sem mér voru
óskiljanleg. „Oh, ég er nú bara að
viðhalda hraðskriftinni sem ég not-
aði þegar ég var þingritari." Það stóð
ekki til að týna neinu niður sem lært
hafði verið.
í góðri veislu sem þau hjón héldu
fyrir nokkru var farið að syngja
dægurlög. Hópur fólks söng og
Haraldur með. Fólk datt út úr
söngnum er það kunni ekki meira í
textanum, en áfram söng Haraldur,
styrkri röddu, hann kunni allan text-
ann, þetta verk skildi klára vel eins
og allt annað.
Fyrir mörgum árum var ég
nýbúinn að planta trjám í verkstæð-
islóðina mína. Ég skildi ekkert í því
þegar ég kom þangað einu sinni, að
búið var að raða steinum í kringum
trén. Ég hélt að börn hefðu verið að
leik, en næst þegar ég hitti Kristínu
sagði hún: „Ég setti steina að trján-
um þínum, þeir draga í sig ylinn frá
sólinni og hjálpa þeim að vaxa.“
Svona var hún, hlúði að öllu sem í
kring um hana var.
Á þessum tímamótum koma upp
endalausar minningar um þessa
góðu vini. Eitt af því sem þau höfðu
mikla ánægju af var að sitja við arin-
inn góða. Þau kveiktu upp í honum
nánast öll kvöld á veturna og mjög
oft á sumrin. Fyrir nokkru, á
brúðkaupsafmæli þehra, gátu þau
bæði komið austur. Ég var þeirrar
ánægju aðnjótandi að fá að sitja með
þeim, börnum þeirra og nokkrum
vinum við arininn þetta kvöld. Það er
gott að geta minnst þeirra við þessar
aðstæður, sem þau nutu svo oft. Ég
er að hugsa um að taka mér það
bessaleyfi á meðan ég lít eftir húsinu
þeiira að setjast stöku sinnum niður
við eldhúsborðið og hugsa um þessi
góðu hjón sem voru svo vitur að
ákveða meðan þau voru ung að lifa
lífinu lifandi, og stóðu við það eins og
allt annað sem þau tóku sér fyrir
hendur.
Börnum þeiiTa og ástvinum öllum
sendum við fjölskyldan okkar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning þessara ein-
staklega samhentu hjóna.
Tómas Tryggvason.
Þau gengu hönd í hönd af þessum
heimi. Það var líkt þeim.
Það hlaut eiginlega að fara svo eft-
ir meira en hálfrar aldar samstiga
gönguför á jörðu.
Það hljóðnar á sviðinu. Háreysti
var þó engin fyrir. Eldur brann í
sprekum í arninum, orðin féllu hægt
og yfirvegað og tengdu hugsun við
hugsun.
Við sem settumst í fyrsta bekk
Menntaskólans á Laugarvatni fyrir
liðugum 35 ái'um áttum frá fyrsta
degi önnur tengsl við skólasamfélag-
ið en við flest höfðum vænst. Tveir
bekkjarbræðurnir áttu föður sem
var einn af kennurum skólans. Hvort
það reynist happ eða tjón veit enginn
fyrirfram. Reyndar sáum við ekki
mikið af honum til að byrja með, og
töldum jafnvel ágætt, - en þeim mun
meira þegar frá leið, og það var enn-
þá betra.
Það var ekki siður að rápa mikið
milli landshluta á þessum árum, og
varla heldur styttri leiðir. Við fórum
heim um jól. Það var nóg. Annars var
skólinn ígildi heimilis. Og þó ekki.
Það var þess vegna ómetanlegt að
mega eiga aðgang að heimili þeirra