Morgunblaðið - 08.01.2000, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000 5.^
Óla og Matta. Sá sem þetta ritar,
langt að kominn, getur aldrei full-
þakkað það, - getur bara lagt lítinn
vönd af orðum við legstað hjónanna
Haraldar og Kristínar.
Það var ekki bara gagnlegt að
vera nemandi Haraldar. Það var líka
gott.
Hann kenndi ekki bara sögu og ís-
lensku, hann var sagan og íslenskan
og sagan var landið og lífið og nátt-
úran, og tungan var orðið og þjóðin,
og tilveran er tunga og land og þjóð.
Hann var fræðimaður sem hafði un-
un af því að miðla fróðleik.
I gegnum alla kennslu Haraldar í
sögu og íslensku glampaði á landið
og náttúruna. Mér fannst þau Rrist-
ín myndu hafa komið alls staðar sem
ég vissi, gangandi hönd í hönd. Jafn-
vel mín eigin heimalönd í norðri
þekktu þau, jafnvel betur en ég, þótt
fæddur væri úr þeirri mold.
Aldrei vissi ég hvort þau glöddust
líka yfir Davíð, - sem ég vildi eiga
meira í en flatlendingarnir í Suður-
landinu, en þau hefðu getað sungið
með honum:
Hreinn er faðraur þinn, fjallablær.
Fagurt er þar sem lyngið grær.
Þargetégelskaðalla.
Á tíma og eilífð töfrum slær
af tign hinna bláu fjalla.
(Davíð Stefánsson: Bláfjöll)
Ég var svo heppinn að falla í latínu
í öðrum bekk, og svo heppinn að eiga
skólastjórnendur sem kunnu til
verka, og Matti og Steinar voru sett-
ir til stuðnings mér og nokkrum öðr-
um, þótt þeir hefðu ekki haft fyrir
því að falla.
Matti kenndi í stofunni heima. Sá
ljúfi sveinn er löngu farinn heim.
Latínunni hef ég haldið við svo
hann verði líka glaður yfir því þegar
við hittumst á himnum.
I latínutímunum kynntist ég
Kristínu. Hún var eins og góður
andi, alltaf nálæg án þess þó endi-
lega að sjást. Hún hafði svo stórt
móðurhjarta að hún þurfti ekki einu
sinni að opna það. Þú bara sast allt í
einu þar inni. Var hún stór? Já, hún
var stór. Samt var hún líka lítil
stelpa sem flögraði um í rigningunni,
líkt og lóan. Það breyttist aldrei.
Nú eru þau bæði farin að finna
Matta.
Það hlýtur að vera gott að lifa
þannig að þegar lífsdagur er liðinn
standi líka langt að rekinn gestur,
sem dokaði við eitt andartak við ar-
ineld, með hjartað fullt af þökk og
tár í augunum.
Guð geymi þau Harald og Kristínu
og styrki þau sem syrgja.
Kristján Valur.
Látin eru hjónin frú Kristín Sig-
ríður Ólafsdóttir og dr. Haraldur
Matthíasson, fræðimaður og rithöf-
undur. Voru ekki nema sex dagar á
milli dánardægra þeirra. Ég hygg að
það hafi verið þeim mjög að skapi að
verða samferða til annarra heima að
þessu lífi loknu. Allir þeir, sem til
Haraldar og Kristínar þekktu, vita
að þau voru mjög samrýnd og aldrei
langt hvort frá öðru. Þau voru til
margra ára máttarstólpar Ferðafél-
ags Islands og var félaginu alla tíð
mikill fengur í liðveislu þeirra. Kiist-
ín studdi mann sinn heilshugar í öllu
er mátti verða félaginu til framdrátt-
ar og öðrum til heilbrigðra lífshátta.
I þessu sem öðru var algört jafnræði
milli þeirra hjóna. Haraldur og
Kristín voru sannkallaðir ferðamenn
og höfðu farið um stóran hluta lands-
ins en mest þótti þeim um hálendið,
en þar höfðu þau víða farið, þá oftast
gangandi. Auk þess að þekkja vel til
landsins var Haraldur mjög áhuga-
samur um að miðla öðnim af þekk-
ingu sinni um land sitt ísland. Skrif-
aði hann fimm af árbókum félagsins
og naut við það aðstoðar konu sinn-
ar, er ávallt var með honum, oft við
erfiðar aðstæður á ferðalögum
þeirra er hann vann að þeim. í þeim
verkum kom vel fram tryggð þeirra
og velvild til félagsins því handritin
afhentu þau félaginu án nokkurra
skilmála.
Haraldur og Kristín báru mikla
virðingu hvort fyrir öðru og taldi
Haraldur að hann ætti konu sinni
flest það að þakka er hann vann í líf-
inu og væri þess virði að á það væri
minnst. Á hátíðarfundi er félagið
varð 50 ára var Haraldur kjörinn
heiðursfélagi þess og Kristín sæmd
gullmerki Ferðafélags íslands. Er
með vissu óhætt að fullyrða að bæði
hafa unnið til þessara viðurkenninga
og félagið haft sóma af. Við ferðafél-
agsmenn og -konur sem nú erum
komin til nokkurs aldurs minnumst
margra góðra félaga, sem nú eru
gengnir til feðra sinna. Eru þau hjón
líklega þeirra síðust. Taka nú yngri
menn við með aðrar áherslur líkt og
við gerðum er við vorum ung.
Haraldur og Kristín voru ekki fólk
tískunnar. Þau ferðuðust meira og
víðar án búnaðar sem flestir töldu og
telja nauðsynlegan. Þau fóru langar
gönguleiðir um hálendi landsins með
búnað sem mörgum þætti hrein fjar-
stæða að leggja upp með. Var ekki
laust við að okkur sem yngri vorum
þætti nóg um. Aldrei þurfti að leita
þeirra og ekki var talað um svaðilfar-
ir er í byggð var komið. Er því ekki
að undra þó afkomendur þeirra séu
hinir öruggustu ferðamenn eins og
dæmin sanna. Þau hjón gerðu ekki
víðreist um lönd heims. Fóru aldrei
til útlanda, Island var þeirra land,
þau höfðu ekkert annað að sækja.
Þegar við ferðafélagar þeirra til
margra ára minnumst þeiira hjóna
sem báru allan sinn þunga farangur,
prímus, gærupoka og þungan stein-
olíubrúsa á bakinu þegar við hinir
kusum léttari búnað má hugsa til
þess hvað þau hafa verið sterkbyggð
þó ekki væru þau stór vexti. Kristín
notaði aðeins „original“ kaffikönnu
og hafnaði gervikaffi með öllu. Við
ferðafélagar þeirra tU margra ára
þökkum heilshugar samfylgdina og
óskum þeim góðrar ferðar er þau nú
eru að hefja, því alla tíð nutu þau
ferðalaga. Eru börnum þeirra og
öðrum aðstandendum sendar hug-
heilar samúðarkveðjur.
Grétar Eiríksson.
Hjónin Haraldur Matthíasson og
Kristín S. Ólafsdóttir frá Stöng,
Laugarvatni, létust með stuttu milli-
bili nú um hátíðarnar. Þau hjónin
voru óvenju samrýnd, höfðu t.d.
ferðast fótgangandi vítt og breitt um
Island til fjölda ára. Það kom því
ekki á óvart að þau skyldu leggja
saman upp í þessa síðustu ferð.
Ég varð þeirrar ánægju aðnjót-
andi að kynnast Kristínu og Haraldi,
hef verið gestkomandi á heimili
þeirra öðru hvoru sl. 20 ár, þar sem
ég kom oft á tíðum í fylgd með Ólafi
Erni, syni þeirra, er við vorum á leið
til fjalla. Oft var glatt á hjalla á
Stöng, gjarnan eldaður góður matur
og setið kvöldstund við arininn, áður
en lagstvartilhvílu.
Haraldur átti gott safn hnífa frá
öllum heimshornum, enda lögðu
margir af hans kunningjum í vana
sinn að kaupa einhvem hníf fyrir
Harald þegar komið var á óvenju-
lega staði erlendis. Ég færði honum
til dæmis hnífa frá Síberíu, Lapp-
landi, Afríku og mörgum fleiri stöð-
um. Hann merkti allt safn sitt vand-
lega, til að ekki færi á milli mála hvað
væri hvað. Áttum við margar
skemmtilegar stundir fyrir framan
hnífaskápinn við að bera saman
handbragð írá mismunandi löndum.
Haraldur fór aldrei út fyrir land-
steinana, sem telja má nokkuð
óvenjulegt á okkar tímum, en var
þeim mun fróðleiksfúsari um alla
náttúru íslands, bókmenntir þjóðar-
innar, sem hann gerði nokkur skil í
verkum sínum og mannlífið almennt.
Hann batt inn bækur í fjölda ára, átti
til dæmis Tímann frá upphafi, inn-
bundinn í skinnband.
Kristín er öllum þeim ógleyman-
leg sem kynntust henni. Hún var af-
ar einlæg og lá ekki á skoðunum sín-
um um menn og málefni. Hún var
mikil vinkona mín og alltaf vissi ég af
uppbúnu rúmi á Laugarvatni, í
„stelpnaherberginu" eins og hún
kallaði það. Það var auðvelt fyrir
okkur Kristínu að finna tilefni til að
slá á létta strengi, hún hafði til dæm-
is óbilandi trú á hæfileikum mínum
til sósugerðar, hvernig sem á því
stóð og fylgdist með þeirri gjörð af
mikilli athygli, til að vera nú viss um
að ekki væri einhver sósupakki not-
aður til að bæta árangurinn.
I nóvember 1984 fórum við Ólafur
Örn við þriðja mann austur á Laug-
arvatn til að taka þátt í leit að þrem-
ur unglingum sem voru týndir í fjöll-
unum fyrir ofan Laugarvatn, eftir að
hafa gengið frá biluðum jeppabíl sín-
um í slæmu veðri. Þegar við félag-
arnir komum austur hafði leit staðið
yfir frá laugardegi til mánudags-
kvölds og var farið að óttast mjög um
fólkið. Við gistum að sjálfsögðu hjá
Kristínu og Haraldi aðfaranótt
þriðjudagsins, en stjórnstöð leitar-
innar var í Húsmæðraskólanum að
Laugarvatni, þar sem við áttum að
gefa okkur fram árla þriðjudags.
Okkur hafði verið tjáð að þennan dag
yrðu um 500 manns við leitina. Þegar
við sátum við morgunverðarborðið
hjá Kristínu og Haraldi var umræðu-
efnið að sjálfsögðu sú leit sem fram-
undan var. Kristín segir okkur þá
allt í einu, upp úr eins manns hljóði,
að unglingarnir séu við Prestavatnið
vestanvert og að við ættum nú að
fara beint þangað til að hjálpa þeim.
Við urðum nokkuð undrandi á þess-
ari yfirlýsingu, en létum til leiðast og
við komu í stjórnstöð báðum við um
að fá að komast í hópinn sem færi á
þetta svæði og var það auðsótt mál.
Eftir nokkurra klukkustunda gang, í
afar slæmu veðri, komum við á þetta
svæði og fundum fólkið strax. Það
var við sæmilega heilsu þrátt fyrir
volkið undanfarna daga og tókst
okkur að koma því niður að Efstadal
þar sem aðstoð beið okkar. Við vor-
um þreyttir félagarnir er við komum
til baka að Stöng, en þar beið okkar
heitur pottur og allskyns hressing,
þannig að menn voru fljótir að jafna
sigeftir göngutúrinn.
Ég kveð þessi heiðurshjón með
þakklæti í huga, hjá þeim kynntist
ég miklum mannkostum sem ég mun
búa að um ókomin ár.
Valgeir Hallvarðsson.
Látin eru þau Kristín Ólafsdóttir
og dr. Haraldur Matthíasson. Sá
sem þetta ritar átti þess kost að
kynnast þeim og njóta leiðsagnar
Haralds í Menntaskólanum á Laug-
arvatni. Dr. Haraldur Matthíasson
var frábær fræðimaður, sístarfandi
og hugsandi allt til hins síðasta.
Kristín var kaupmannsdóttir úr
Reykjavík, vel menntuð og einstak-
lega lifandi og skemmtileg persóna.
Aðrir verða væntanlega til að lýsa
ætt, uppruna og lífshlaupi þeirra
Haralds og Kristínar.
Ég vil með nokkrum orðum minn-
ast þeirra Haralds og Kristínar,
einkum vegna einstakrar vináttu
þeirra og hinna bestu mannkosta
sem gefast. Á sínum tíma dvaldi ég á
Laugarvatni við menntaskólanám.
Þar sem ég var af höfuðborgarsvæð-
inu en eigi dreifbýlingur naut ég ekki
forgangs á heimavist og bjó því í
leiguhúsnæði á staðnum. Svo var um
fleiri nemendur. Meðal góðra bekkj-
arfélaga voru þeir bræður Ólafur
Örn og Matthías Haraldssynir.
Tókst strax með okkur vinátta.
Leiddi það fljótlega til þess að mér
var boðið að Stöng, heimili þeirra
Haralds og Kristínar og barna
þeirra. Það var ekki vegna þess, að
ég væri hálfmunaðarlaus þarna á
staðnum, sem ég tók að venja komur
mínar á heimili þeirra, heldur vegna
þess, að gestrisni þeirra hjóna var
einstök og allt atlæti á heimilinu með
þeim hætti að af bar. Er þar ekki að-
eins átt við allan góðan beina heldur
eigi síður hitt, að þeim Kristínu og
Haraldi og reyndar allri fjölskyld-
unni tókst ávallt að magna upp góða
skemmtan, sem einkum fólst í því að
kryfja samtímamál til mergjar og
viðhafa umræður með uppbyggileg-
um hætti. Þá var húmorinn æ hafður
í hávegum.
Haraldur var lærifaðir okkar
skólasveina og skipaði þar öndvegi
með Jóhanni S. Hannessyni skóla-
meistara og fleiri mætum mönnum
við skólann. Engu að síður var hann
ávallt nefndur Halli Matt. meðal
nemenda og jafnvel í hans áheyrn.
Það kom ekki til vegna óvirðingar í
hans garð, heldur þvert á móti vegna
virðingar en Haraldur hafði lag á að
nýta sér þann ótrúlega hæfileika að
láta viðmælanda sinn hverju sinni
halda, að sá væri jafnoki dr. Haralds.
Haraldur var virtur fræðimaður,
ekki aðeins á sviði íslenskrar tungu
og móðurmáls, heldur einnig um
land og þjóð. Það var engin tilviljun,
að hann kaus sér þann vettvang að
fræða land og lýð. Lífsviðhorf hans
mótaðist af eigin uppeldi, ást á móð-
urmáli, landi og öllu sem íslenskt
var. Fáir skildu betur en Hai’aldur,
að engin er þjóð án lands, menning-
ar, tungu og síðast en ekki síst sögu.
Haraldur var forn á velli og hafði
skörp einkenni. Hann var lágvaxinn
og lipur í fasi, enda fjallgöngu- og
ferðagarpur. Hann varð vinur fjöl-
margi-a nemenda sinna. Virðing fyr-
ir honum fólst eigi aðeins í afburðum
hans á fræðilegu sviði, heldur eigi
síður í velvild hans og góðsemi.
Það er hverjum manni lán að eiga
góðan lífsförunaut og börn. Harald-
ur gekk að eiga Kiistínu Ólafsdóttur
árið 1944. Þau Kristín og Haraldur
áttu mörg sameiginleg áhugamál,
bæði á sviði fræða en þó ekki síst
sameiginlegan brennandi áhuga fyr-
ir náttúru landsins. Þau ferðuðust
um landið saman, allt fram á efri ár,
bæði gangandi og akandi um fjöll og
slóðir öræfa. Með ferðalögum sínum
lögðu þau grunn að fræðibókum
Haralds sem Ferðafélag íslands og
aðrir áhugamenn um landsins nátt-
úru munu njóta um langa tíð. Þau
gengu saman til allra starfa og
áhugamála af gleði. Ást þeirra var
alla tíð fölskvalaus.
Árið 1981 varð fjölskyldan fyrir
reiðarslagi, er Matthías yngri sonur
þeirra Kristínar og og Haralds féll
frá. Matthías var dux schoale 1968
frá Laugarvatni, afburða námsmað-
ur og einstakur vinur og ljúfmenni.
Vorið 1998, á skólalegum tíma-
mótum, buðu þau Haraldur og Krist-
ín okkur nokkrum bekkjarfélögum
að Stöng á Laugarvatni. Hugðum við
félagar gott til glóðarinnar og var
sett saman dálítil skemmtidagskrá
með kveðskap, söng og gönguferðum
o.fl. Þá var grillveisla í garði þeirra
hjóna á Stöng og „heitapottsdisput-
ation“. Þrátt fyrir háan aldur tóku
þau hjónin virkan þátt í allri
skemmtan og að sjálfsögðu var gamli
„brúðarkokkteillinn" þeirra fram-
reiddur. Við félagarnir gengum kná-
lega fram í góðri skemmtan innan og
utandyra. Minnist ég þess, er við
komum úr gönguferð frá minnis-
varða í kirkjugarðinum við leiði
Matthíasar, að hljótt var í húsinu á
Stöng. Er ég fyrstur gekk inn fannst
mér kyrrðin mikil og varð mér lítið
inn í herbergi þeirra Kristínar og
Haralds. Tel ég engan trúnað brot-
inn, þó að ég lýsi þeirri sjón, er við
blasti. Hin öldnu hjón höfðu lagt sig
prúðbúin ofan á uppbúið rúmið og
lágu hlið við hlið og héldust í hendur.
Þannig var þreki safnað milli þess, er
þau tóku þátt í skemmtan allri með
okkur gömlu nemendunum.
Þau Kristín og Haraldur kveðja
nú þennan heim með fárra daga
millibili. Það er lýsandi dæmi um
samlyndi þeirra og samvistir allar,
að þeim skuli að leiðarlokum gefast
að hverfa saman á brott úr þessum
heimi.
Það er gæfa hverjum manni að
eiga góða foreldra og njóta meðbyrs
og handleiðslu frá bemsku. Þess
hafa börn þeirra Haralds og Kristín-
ar notið og búa að meðan lifa.
Ég votta Ólafi Erni, Jóhönnu og
Þrúði og fjölskyldum þeirra samúð
mína og þakka fyrir góðar stundir á
liðnum ámm.
Sigurður Sigurjónsson.
Enn er höggvið skarð í þann
sterka kjarna þeirrar kynslóðar sem
sett hefur svip sinn á mannlíf og upp-
byggingu á Laugarvatni. Með ör-
stuttu millibili hafa nú látist sæmd-
arhjónin Haraldur Matthíasson og
Kristín Ólafsdóttir, litríkir og
skemmtilegir persónuleikar, en þau
hjónin eru samofin skóla- og menn-
ingarstarfsemi staðarins.
Einhverju sinni sagði hinn merki
skólamaður Pálmi heitinn Hannes-
son, rektor Menntaskólans í Reykja-
vík, eitthvað á þá leið, að hver stund
og hver dagur ætti sitt gildi og að líf
mannanna væri ekki gert úr eintóm-
um stórviðburðum heldur miklu
fremur úr ótal mörgum atvikum sem
hvergi væru skráð. Ég ætla að rífja
upp gildi stundarinnar og þeirra ör-
smáu atvika sem em mér svo kær í
minningunni um hjónin Harald og
Kristínu.
Fyrst hvarflar hugurinn til náms-
áranna á Laugarvatni. Ég hafði ekki
lengi dvalið á Laugarvatni þegar ég
fór að gefa gaum hjónunum Haraldi
og Kristínu, sem leiddust ávallt hönd
í hönd hvert sem þau fóru. Hann
ábúðarmikill, oft þungt hugsandr%
með fjarrænt blik í augum. Hún
tindilfættur heimsborgari, tískuleg í
fari og alltaf voru þau eins og nýtrú-
lofuð. Þau voru sjálfstæð og höfðu
ekki miklar áhyggjur af því hvort
þau féllu inn í hið hefðbundna mynst-
ur hversdagslífsins. Þau voru
skemmtilega ólík í fasi og framkomu.
Það var alveg sama hve hið unga
námsfólk var ástfangið og leiddist
innilega, engir komust í hálfkvisti við
innilegt samband þeirra hjóna. Samt
var meira að segja starfandi hús-
mæðraskóli á Laugarvatni í þá daga.
Síðar varð ég þeirrar gæfu aðnjót-*'
andi að kynnast syni þeirra Ólafi
Erni náið, bæði fyrir og eftir að við
hófum þátttöku okkar í stjórnmál-
um. Þá opnuðust dyr menningar-
heimilis þeirra Haraldar og Kristín-
ar á Laugarvatni uppá gátt. Ég var
eilítið feiminn að nálgast öldunginn
og gáfumanninn Harald, sem byrjaði
á því að kynda vel upp í arninum áð-
ur en spjall okkar hófst. Nærfærnis-
lega hófst umræðan um heima og
geima og áður en varði var Haraldur
farinn að segja mér sögur af Jónasi
frá Hriflu, en Haraldur hafði verið
einkaritari Jónasar um tíma. Kristín
blikkaði mig kumpánlega og sagði að
það hefði þótt nokkuð sérstakt þegar
hún, stórkaupmannsdóttirin úí< •
Reykjavík, hefði farið að rugla sam-
an reytum við bóndasoninn úr Ár-
nessýslu, sem hafi verið svo náinn
samstarfsmaður Jónasar. Brátt
barst talið að fleiri látnum þing-
mönnum, m.a. sr. Sveinbirni Högna-
syni, og kom þá í ljós að Haraldur
kunni kafla úr ræðum hans og íleiri
þingmanna frá þeim tíma er hann
var ræðuritari á Alþingi. Þá barst
talið að nútímanum og frjálshyggj-
unni sem Haraldur gaf heldur lítið
fyrir, sagði reyndar merkilegt að eii^_
af stofnunum Reykjavíkurborgar
hefði keypt stórt upplag af bók sem
einn af kyndilberum frjálshyggjunn-
ar hafði þá nýlega skrifað. Haraldur
taldi þá bók þá fyrstu og einu sem
hefði verið sögð til sveitar á íslandi,
eins og hann orðaði það á sinn kóm-
íska hátt. Þannig voru sögurnar,
skemmtilegar, eilítið stílfærðar,
sprelllifandi og alveg sama hvar
komið var í tíma og rúmi allt vissi
Haraldur. Ég varð þeirrar gæfu að-
njótandi að heimsækja þau hjónin
oftar og alltaf var eitthvað nýtt að sjá
og heyra. Eftirminnileg er stundin í
garði þeirra hjóna á Laugarvatni,
þegar Samband ungra framsóknar-
manna minntist 60 ára afmælis og
Haraldur dró fram innbundinn ár%»
gang af dagblaðinu Tímanum, þar
sem sagt var frá stofnfundi SUF fyr-
ir 60 árum.
Þau hjónin fóru ekki troðnar slóð-
ir. Þau voru miklir útivistarmenn og
langt á undan sinni samtíð hvað það
varðaði. Hjóluðu og gengu um nátt-
úru íslands löngu áður en slík ferða-
lög komust í tísku. Sjálfsagt hefur
einhverjum á þeim tíma þótt þessi
tiltæki þeirra undarleg. „Tiltækið"
skilur þó meira eftir sig, því afrakst-
ur ferðanna hefur síðar birst í Ár-
bókum Ferðafélags íslands. Ég hef
oft haft gaman af að velta fyrir mér
hve minn góði vinur Ólafur Öm er
skemmtileg blanda af foreldrum sín-
um og þarf engan að undra viðhorf*r
hans til lífsins, umhverfisins og til-
verunnar og allra þeirra „sérkenni-
legu“ langferða sem hann hefur lagt
upp í um dagana. Það var einnig
ánægjulegt að fylgjast með áhuga
foreldra hans á þeim ferðalögum öll-
um.
Það er oft erfitt fyrir okkur menn-
ina að skilja himnaföðurinn sem
ræður för okkar mannanna hér á
jörðu. Þó ímynda ég mér að hann viti
alveg hvað hann er að gera þegar
hann kallar hin samrýndu sæmdar-
hjón til sín með svo stuttu millibili.
Við Steinunn Ósk vottum Ólafi Errá^
og Sigrúnu og öðrum aðstandendum
okkar dýpstu samúð. Minningin um
þessi merku hjón er okkur dýrmæt.
ísólfur Gylfi Pálmason.
• Fleirí minningargreinar um
Harald Matthíasson og Kristínu S.
Ólafsdóttur bíða hirtingar og munaf^
birtast íblaðinu næstu daga.