Morgunblaðið - 08.01.2000, Blaðsíða 39

rD
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000 39
lands, segir ný fjarskiptalög
á sviði fjarskipta
Norska lestafyrirtækið NSB sætir gagnrýni eftir lestaslysið
Sagt hafa sett
hagnað ofar öryggi
Liðsmaður björgunarsveitar kveikir á kerti við minningarathöfn sem fór
fram í kirkju í Rena í gær til að minnast 18 manna sem fórust í lestaslysinu.
ipta-
sem
istu í
iium
samræma fjölskylduábyrgð því að
standa sig sem allra best í starfi hjá
fyrirtækinu. Avinningur fyrirtækisins
er stóraukin framleiðni og ánægðari
starfsmenn," sagði Þórarinn.
Hann sagði að þetta væri fyllilega
framkvæmanlegt fyrir önnur fyrir-
tæki. Kostnaður ætti ekki að standa í
veginum, því þó verðið fyrir ADSL-
tengingar væri nú nokkuð hátt ætti
það að fara hratt lækkandi í samræmi
við það hvernig Símanum tækist að
svara eftirspurninni, en hún væri
mjög mikil.
Aðspurður hvort Landssíminn sem
fyrrum ríkisfyrirtæki sé í stakk búinn
til þess að standa sig í samkeppni á
markaði segist hann telja að svo sé.
Endurskipulagning fyrir-
tækisins hafi náð til allra
sviða og deilda. Menn hafi
sett sér meðvituð markmið
og ábyrgð hafi með mark-
vissum hætti verið dreift
innan fyrirtækisins. „Við nálgumst
okkar starfsmenn undir kjörorðinu
„Frumkvæði er dyggð“ og hvetjum
mjög til þess. Við sjáum þetta fyrir-
tæki ekki fyrir okkur sem einn stóran
risa heldur miklu frekar sem fjölda
minni eininga sem hver um sig hefur
markmið og heimildir til þess að
sækja fram. Við höfum líka skilgreint
það þannig fyrir okkur að við séum
ekki sjálf í öllum tilvikum best til þess
fallin að ná markmiðum okkar um að
þjónusta okkar viðskiptavini á sem
ódýrastan og bestan máta. Þess vegna
höfum við leitað eftir samstarfi við
ij_
önnur fyrirtæki og við höfum fjárfest í
öðrum fyrirtækjum. Ég get vel séð
það fyrir mér að við gerum meira af
því á næstunni, þannig að einstaka
þáttum sem ekki tilheyra kjarnastarf-
semi Símans verði sinnt í sjálfstæðum
félögum sem við ýmist eigum ein eða
með öðrurn," sagði hann ennfremur.
Aðspm’ður segir hann að það sé
bæði tímabært og nauðsynlegt fyrir
Landssímann að hann verði einka-
væddur, eins og mikið hefur verið í
umræðunni. „Fyrirtækið á orðið í
samkeppni á öllum sínum meginstarf-
sviðum og mér finnst að við þær að-
stæður sé það óheppilegt að eini eig-
andinn að fyrirtækinu sé ríkisvaldið.
Þetta er rekstur sem alls staðar ann-
ars staðar í Evrópu er annaðhvort
búið að einkavæða eða taka stefnu-
markandi ákvai’ðanir um að það skuli
gert og það er engin sérstaða hér hjá
okkur í því efni. Það er hins vegar
stjómmálamannanna að taka ákvarð-
anir um eignarhald Símans og ég vona
að það verði fljótlega,“ segir Þórarinn.
Hann segir jafnframt að búast megi
við frekari lækkunum á símaþjónustu
á næstunni, einkum til útlanda. „Það
er ekkert launungarmál að hjá Lands-
símanum eins og hjá öllum þjóðsíma-
félögunum í Evrópu var verðlagning á
þjónustunni ekki ákveðin út frá kostn-
aðarlegum forsendum heldur út frá
pólitískum markmiðum. Þau markmið
fólu það í sér að staðarsímtöl voru
mjög ódýr og fastagjöld voru mjög
lág, en tekjurnar voru teknar inn á
millilanda- og langlínusímtölum.
Breytingamar sem samkeppnin og
samkeppnisreglur Evrópska efna-
hagssvæðisins hafa leitt til hafa falið i
sér að verð á einstaka þjónustuþáttum
verður að endurspegla tilkostnað. Það
þýðir að fastagjöld hafa hvarvetna
hækkað, en langlínu- og millilanda-
samtöl hafa lækkað. Það hefur þegar
gerst hér með því að Island er orðið að
einu gjaldsvæði og sama hefur verið
að gerast og á eftir að gerast í enn rík-
ari mæli hvað varðar símtöl til út-
landa. Þetta er alþjóðleg þróun sem
mikilvægt er að Islendingar taki þátt í
og Síminn hefur fullan ásetning til
þess. Ég sé líka fyrir mér að kostnað-
ur við gagnaflutning hvers konar eigi
eftir að lækka. Þar er núna orðin mjög
öflug samkeppni milli mismunandi
tæknileiða, þannig að einokunarstaða
fastanetsins er ekki lengur fyrir
hendi. Við erum hins vegar stöðugt á
höttunum eftir nýjum tæknilausnum
til þess að auka afkastagetu í kerfun-
um okkar og við erum þess fullviss að
Síminn er og verður samkeppnishæf-
ur við alla aðra keppinauta okkar á
þessum markaði, hvort sem það er
með örbylgjusendingum eða með öðr-
um hætti,“ sagði Þórarinn.
Stórt fyrirtæki á íslenskan
mælikvarða
Hann sagði að Síminn væri stórt
fyrirtæki á íslenskan mælikvarða og
honum væru takmörk sett hvað varð-
aði það sem hann mætti gera. Sam-
keppnisyfirvöld hefðu afar vakandi
auga með honum og það væri til dæm-
is skýringin á því að Landssíminn
hefði ekki átt frumkvæðið að því að
bjóða fría alnetstengingu, því sam-
keppnisyfirvöld hefðu trúlega stöðvað
það. „En við trúum því að við höfum
sömu heimildir og önnur evrópsk
símafyrirtæki til að svara samkeppni.
Það erum við að gera og við ætlum að
veita okkar viðskiptamönnum betri
þjónustu en þeir eiga kost á hjá öðr-
um,“ sagði Þórarinn.
Hann bætir við aðspurð-
ur um ný lög um fjarskipti,
sem samþykkt voru á Al-
þingi fyrir jól, að þau setji
starfsemi á sviði fjarskipta
eðlilegan ramma. Þau opni íslenskan
fjarskiptamarkað á við það sem mest
gerist annars staðar, en Síminn telji
að það sé eðlilegt. „Við lítum þannig á
að okkar viðskiptamenn eigi kröfu á
því að geta valið. Við höfum engan
áhuga á því að hafa viðskiptamenn
bara af því að þeir eigi engra annarra
kosta völ. Við viljum halda okkai’ við-
skiptamönnum af því að þeir finna að
þeir fá bestu þjónustuna á sanngjörn-
ustu verði hjá okkur, þannig að við er-
um mjög sátt við það samkeppnisum-
hverfi sem lagt er upp með í
lögunum," sagði Þórarinn að lokum.
Ásta. Reuters, AP, AFP.
JÓRGUNARSVEITIR hóf-
ust í gær handa við að fjar-
lægja 100 tonna eimreið og
vagna af brautarsporinu í
Ásta þar sem tvær farþegalestir rák-
ust samari á þriðjudag. Norska járn-
brautaeftirlitið gagnrýndi í gær ör-
yggisbúnað brautarsporsins og sagði
hann byggjast á „handvirku og gam-
aldags merkjakerfi“. Eftirlitsstofnun-
in bætti við að samkvæmt núgildandi
reglum gæti hún ekki heimilað jám-
brautir með slíkt öryggiskerfi.
Norska lestafyrirtækið, NSB, sem
er ríkisrekið, hefur sætt harðri gagn-
rýni í norskum fjölmiðlum eftir slysið
á þriðjudag og fram hafa komið á-
sakanir um að öryggismál þess séu í
ólestri. Norska járnbrautastofnunin
(JBV) tók undir þessa gagnrýni í gær
og sakaði fyrirtækið um að hafa sett
fjárhagslega hagsmuni ofar öryggi
lesta á járnbrautarleiðinni þar sem
slysið varð.
Átján lik hafa fundist
Leitarsveitir höfðu í gær fundið
átján lík í lestunum og töldu að eitt lík
til viðbótar væri enn í brunarústun-
um.
Líkin sem fundist hafa eru svo illa
brunnin að erfitt er að bera kennsl á
þau. Vísindamenn rannsóknarlög-
reglunnar í Ósló hafa safnað saman
DNA-sýnum úr ættingjum þeirra
sem saknað er til að bera þau saman
við sýni úr líkunum.
Leitinni hefur miðað mjög hægt
vegna erfiðra aðstæðna. Sérfræðing-
ar hafa aðstoðað við leitina og notað
skeiðar til að leita að hugsanlegum
líkamsleifum. „Þetta er næstum eins
og fornleifauppgröftur," sagði lög-
regluforingi sem stjórnar leitinni.
100 tonna eimreið fjarlægð
Kranar voru notaðir í gær til að
fjarlægja 100 tonna eimreið sem lagð-
ist á hliðina í árekstrinum. Einnig var
stefnt að því að fjarlægja þrjá vagna
sem hafa verið tæmdir.
„Við vinnum við að fjarlægja stóra
og þunga hluti. Þess vegna þurfum
við alltaf að tryggja að starfsliðið
slasist ekki við vinnuna. En eins og er
virðist þetta ætla að ganga greið-
lega,“ sagði Ove Osgjelten, sem
stjórnar björgunarsveitunum.
Ættingjar þeirra sem fórust í slys-
inu söfnuðust saman á slysstaðnum í
gærmorgun og fylgdust með starfi
bj örgunarsveitanna.
Síðar um daginn fór fram minning-
arathöfn í kirkju í Ámot að viðstödd-
um Haraldi konungi, Sonju drottn-
ingu og Kjell Magne Bondevik
forsætisráðherra.
Farþegalestirnar rákust saman á
um 90 km hraða á klst. við Ásta-stöð-
ina, nokkra km norðan við Elverum.
Önnur lestin var á norðurleið frá
Hamar til Rena en hin var hraðlest á
leiðinni frá Þrándheimi til Óslóar.
Talið er að lestin frá Hamar hafi ekið
framhjá rauðum ljósum af einhverj-
um ástæðum og farið inn á brautar-
spor hraðlestarinnar nokkrum mínút-
um áður en áreksturinn varð.
Eldfim efni í sætunum
Rafknúnar lestir eru notaðar á
ílestum járnbrautarleiðum Noregs en
farþegalestirnar sem rákust saman
við Ásta voru báðar knúnar dísilvél-
um. Olía dreifðist því um lestarvagn-
ana við áreksturinn. Þrír eldar bloss-
uðu upp í lestunum og loguðu í fjórar
klukkustundir.
Rannsóknarmennirnir hafa skýrt
frá því að í sætum beggja lestanna
hafi verið mjög eldfim efni og sam-
kvæmt núgildandi reglum sé bannað
að setja sæti með slík efni í norskar
járnbrautarlestir. Lestafyrirtækinu
hefur þó ekki verið gert að fjarlægja
sætin úr eldri lestum sem eru enn í
notkun.
Eldurinn í lestunum varð svo mikill
að ógjörningur var fyrir björgunar-
og slökkviliðsmenn að bjarga farþeg-
um sem voru fastir í lestunum.
Norska dagblaðið Verdens Gang
sagði í gær að björgunarmenn hefðu
sprautað morfíni í nokkra farþega til
að lina þjáningar þeirra áður en þeir
urðu eldinum að bráð.
„Hitinn var svo mikill að jafnvel
björgunarmenn í slökkviliðsbúning-
um urðu að gefast upp,“ hafði blaðið
eftir Ola Gjpra, lækni sem var kallað-
ur út vegna slyssins. „Rétt áður en ég
kom þangað urðu þeir að hætta að
reyna að bjarga manni sem þeir gátu
talað við. Þeim tókst að gefa verkjalyf
í gegnum gluggann. Það var það
besta sem þeir gátu gert.“
Öryggiskerfið úrelt
Sverre Quale, framkvæmdastjóri
norska járnbrautaeftirlitsins, sagði í
gær að öryggiskerfi járnbrautarinnar
milli Þrándheims og Hamar, Roros-
brautarinnar, hefði ekki verið sam-
þykkt ef hún hefði verið lögð sam-
kvæmt núgildandi reglum.
„Öryggi Rpros-brautarinnar bygg-
ist á handvirku og gamaldags merkja-
kerfi,“ sagði Quale. „Við samþykkjum
ekki slík kerfi lengur."
Öryggiskerfi Rpros-brautarinnar
byggist á umferðarljósum við teina-
mótin sem eiga að sýna hvort óhætt
sé að fara inn brautarsporið. Ef lest
er þegar á brautarsporinu eru um-
ferðarljósin rauð og komi lest úr
gagnstæðri átt að teinamótunum á
hún þá að bíða.
Norskir lestarstjórar segja að ör-
yggi þessa merkjakerfis hafi minnkað
á síðustu árum vegna þess að margar
litlar lestarstöðvar Rorosbrautarinn-
ar séu ekki lengur mannaðar starfs-
fólki. Þeir hafa því ákveðið að neita að
aka lestum á Roros-brautinni þar til
nýju öryggiskerfi hefur verið komið
þar upp.
Talin hafa afstýrt tveimur
slysum í fyrra
Talið er að áreksturinn á þriðjudag
hafi orðið vegna þess að önnur lestin,
sú sem var á norðurleið, hafi ekið
framhjá rauðu ljósi á teinamótum við
lestarstöð í Rustad. Rannsóknar-
menn segjast ekki hafa fundið neitt
sem bendi til þess að ljósin hafi verið
biluð, þannig að lestarstjórinn hljóti
að hafa virt þau að vettugi af ein-
hverjum ástæðum eða ekki séð þau.
Quale sagði að ef farið væri eftir
umferðarljósunum þyrftu þau ekki að
vera óöruggari en nýju öryggiskerfin
sem byggjast á tölvutækni. Ráðgert
hafði verið að koma upp slíku kerfi á
Rpros-brautinni síðar á árinu.
Hringdu „líklega" í ranga lest
Nýju öryggiskerfin gera umferðar-
stjórum, sem fylgjast með ferðum
lesta úr stjórnstöðvum í nálægum
bæjum, kleift að stöðva þær þegar
hætta er á árekstri. Norsk dagblöð
segja að slíkur stöðvunarbúnaður hafi
hugsanlega afstýrt að minnsta kosti
tveimur lestaslysum á síðasta ári.
Flestar járnbrautarlestir Noregs
eru búnar sérstökum talstöðvum en
lestirnar sem rákust saman á þriðju-
dag þurftu að reiða sig á farsíma.
Norskir fjölmiðlar segja að umferð-
arstjórar í Hamar hafi gert sér grein
fyrir hættunni á árekstri nokkrum
mínútum áður en slysið varð en ekki
náð sambandi við lestarstjórana þar
sem þeir hafi ekki haft réttar upp-
lýsingar um símanúmer þeirra.
Norska blaðið Dagbladet sagði í gær
að umferðarstjóramir hefðu viður-
kennt að hafa „líklega“ hringt í lest
sem ekki var í notkun.
Norskir fjölmiðlar segja að um-
ferðarstjórarnir hafi ekki náð sam-
bandi við lestarstjórana vegna þess
að þeir hafi þurft að styðjast við úr-
elta lista yfir farsímanúmer norsku
lestanna. Álgengt sé að símamir séu
færðh’ á milli lesta og því séu listarn-
ir sjaldan réttir.
Quale sagði að umferðarstjórarnir
gætu ekki reitt sig á farsíma við
þessar aðstæður. „Þeir ættu ekki að
vera liður í öryggiskerfinu,“ sagði
hann.
„NSB vildi spara“
Harry Korslund, talsmaður Járn-
brautastofnunarinnar (JBV), sem
heyrir undir samgönguráðuneytið og
hefur yfimmsjón með skipulagningu •
og uppbyggingu norska lestakerfis-
ins, gagnrýndi í gær ríkislestafyrir-
tækið NSB og sagði það hafa sett
fjárhagslega hagsmuni ofar öryggi
lestanna. „Það leikur enginn vafi á
því að NSB vildi spara með því að
draga það að endurnýja Rpros-braut-
ina,“ sagði Korslund. „NSB hefur
dregið þetta til að vernda eigin hagn-
að meðan alls staðar annarsstaðar í
lestarkerfinu hefur verið komið upp
sjálfvirkum öryggisbúnaði.“
Skýrslur um öryggismálin
verði gerðar opinberar
Oddvard Nilsen, formaður sam-
göngunefndar norska þingsins,
krafðist þess í gær að samgöngu-
ráðuneytið birti skýrslur frá norska
járnbrautaeftirlitinu þar sem bent er
á ýmsar brotalamir í öryggismálum
lestarkerfisins.
„Ég tel að engin ástæða sé til að
halda þessum skýrslum leyndum,"
sagði Nilsen. „Ef stjórnin gerir þær
ekki opinberar þá tökum við þetta
mál upp á þinginu."
Verdens Gang sagði í gær að sam-
gönguráðuneytið hefði hafnað beiðni
blaðsins og fleiri norskra fjölmiðla
um að fá skýrslumar um öryggismál
lestanna. Ráðuneytið hefði fært þau
rök fyrir ákvörðun sinni að NSB væri ■
fyrirtæki og því undanþegið ákvæð-
um laga um upplýsingaskyldu stjórn-
valda.
Nilsen teluj’ hins vegar að ráðu-
neytið túlki ekki lögin rétt. „NSB er
einokunarfyrirtæki, þess vegna er
ekki um samkeppni að ræða. Þess
vegna er engin þörf fyrir leynd.“
Eiga kröfu
á að geta
valið