Morgunblaðið - 08.01.2000, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
EIN af grunnbreyt-
ingunum með tilkomu
einkaframkvæmdar er
fjármögnunin á verk-
efninu eða þjónust-
unni. Með einkafram-
kvæmd er einkaaðila
falið að sjá um alla fjár-
mögnun á verkinu. Það
sem áður var alfarið
greitt af hinu opinbera
þarf nú að fjármagna á
almennum markaði.
Strax vekur þetta
spurningu: Hvers
vegna er ríkið að láta
einkaaðila taka lang-
tímalán, þegar að ljóst
er að ríkið getur fengið
sambærilegt lán á mun betri kjör-
um? Hvernig getur þetta borgað
sig? Fyrst skulum við átta okkur á
einu: Hvers vegna fær ríkið lán á
betri kjörum en nokkur annar?
Vegna þess að ríkið borgar alltaf,
sama hvemig fer. Ríkið fer ekki á
hausinn. Ríkið stendui- við sitt. En
ríkið ber líka áhættuna. Áhættuna á
að verkefni eða stofnanir fari fram
úr leyfilegum kostnaði. Ahættuna á
taprekstri eða jafnvel gjaldþrotum
hjá fyrirtækjum sem eru _ að hluta
eðaí hreinni eign ríkisins. Áhættuna
ber ríkið, þ.e.a.s. skattgi-eiðendur.
Þær eru ófáar krónurnar sem skatt-
greiðendur hafa þurft að sjá eftir
vegna þess að áætlanir brugðust,
fjárframlög voru of lág eða ríkis-
ábyrgðir voru til staðar. Hugmynda-
fræðin á bakvið einkaframkvæmd-
ina byggist á því að færa áhættuna
frá skattborgurum til sérfræðinga,
þeirra einkaaðila sem taka að sér
verkið. Með því að hætta sínum eig-
in peningum og hafa nær alla ábyrgð
á sínum herðum er búið að skapa
einkaaðilanum eins líkt umhverfi og
hægt er á frjálsum markaði. I þessu
er hagræðingin fólgin.
Að flytja ábyrgðina frá
embættismönnum rík-
isins til verkstjóra
einkaaðilanna og
áhættuna frá skatt-
borgurum til eigenda.
Eftir sem áður stendur
sú staðreynd að hið op-
inbera getur enn feng-
ið lán á hagstæðari
kjörum en einkaaðil-
amir, enda eru lánin
sem ríkið tekur með
sj álfskuldarábyrgð
allra landsmanna, ef
svo má segja.
En hverjir munu
lána í einkafram-
kvæmd? Ljóst er að innlendur fjár-
magnsmarkaður starfar jafnt með
innlent sem erlent fjármagn, jafn-
framt því sem hann hefur styrkst og
þróast á undanförnum árum. Því má
ætla að íslenskir tilboðsgjafar í
einkaframkvæmd ættu í engu að
standa erlendum aðilum að baki.
Einnig skal hafa í huga að þrátt fyrir
minnkandi lánsfjárþörf ríkisins
munu eignir lífeyi-risjóða vaxa um-
talsvert á næstu árum og áratugum.
Líklegt verður að telja að lífeyris-
sjóðirnir sjái með einkaframkvæmd
nýtt ávöxtunartækifæri. Ætla má að
í heildina sé íslenskur fjármagnsm-
arkaður í stakk búinn til þess að
ráða við þau verkefni sem upp koma
í einkaframkvæmd.
Helsti ókosturinn sem fjármála-
stofnanir í einkaframkvæmd glíma
við er hinn mikli kostnaður og vinna
sem lögð eru í verkefni, sem hugsan-
lega verður ekki af. Það hefur t.d.
komið fyrir erlendis að fjárhags-
áætlanir hafa verið rangar og einka-
aðilinn nær ekki að sannfæra fjár-
mögnunaraðilann um ágæti verksins
og fer þess vegna fram á ríkis-
Lárus
Sigurðsson
Einkaframkvæmd, seg-
ir Lárus Signrðsson, er
ný tegund af samnings-
gerð og flókin.
ábyrgð. Þarna er komið upp ákveðið
vandamál sem flokkast gæti sem
byrjunarvandi. Einkaframkvæmd
er ný tegund af samningsgerð og
flókin, og því fylgir viss kostnaður
fyrir aðila á markaði að kynna sér
allar hliðar á framkvæmdinni.
Ástæða er að benda á atriði sem
snýr að áætlanagerð einkaaðilanna.
Líklegt er að fjármögnunaraðila -
sem ekki hefur kynnt sér forsendur
og eðli samninga um einkafram-
kvæmd snúist hugur þegar um end-
anlegan samning er að ræða. Það
getur því tekið einhvern tíma að
setja fjármálastofnanir inn í hugs-
anagang einkaframkvæmdar. Eftir
að einkaframkvæmd verður algeng-
ari ætti sú óvissa sem að fjármála-
fyrirtækjum snýr að minnka. Al-
mennt gildir um lánastofnanir hér á
landi, sem flestar ættu að geta tekið
þátt í einkaframkvæmd, að þær eiga
enn eftir að auka þekkingu og þróa
afstöðu sína til einkaframkvæmdar
til að hámarks hagræðing náist.
Fyrir okkur Islendinga er mikil-
vægt að hafa augu og eyru opin því
að stöðugt eru að bætast við fleiri
upplýsingar um einkaframkvæmd
og reynslu annarra ríkja af henni.
Einkaframkvæmd er athyglisverð
nýjung til lausnar á hagræðingu í
opinberum rekstri, aukinni áherslu
á kauphugsun ríkisins og þ.a.l. betri
nýtingu á skattfé almennings. Þó
skal hafa það í huga að einkafram-
GARDAGA 1 0
18
SUNNUDAGA 13-17
hefjast í Janúc
stöðum:
Biblíuskúlinn vtð Holtaveg, S: 588-8899
Frelsíð kristiieg miðstöð, S: 533-1777
Friklritjan Vegurinn, S: 564-2355
Hafnarfjaiðaikiricja, S: 695-4490
Hvitasunnukiikjan Ffladelffa, S: 552-111
islenska Kristskiikjan, S: 567-8800
Kletturinn k.s. S: 565-3987
Keflavfkuikiikfa, S: 421-4337
KFUM og K Akranesi S: 431 1745
Leikmannaskúli Þjúðkiikjunnar
S: 562 1525
Kynntu þér alfa námskeið I
á heimasfðu okkar, á I
LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 2000 47,
UMRÆÐAN ~ HMRM
Fjármögnun einkaframkvæmdar
kvæmd er ekki stóri sannleikur.
Einkaframkvæmd er nýr hluti í
einkavæðingarferlinu, en er ekki
einkavæðing. Einkaframkvæmd er
ný aðferð í rekstri hins opinbera
sem nálgast markaðinn enn frekar.
Á einfaldan hátt má segja að einka-
framkvæmd sé í raun útboð á stór-
verkefni þar sem áhættuþátturinn
er nú kominn frá ríki til einkaaðil-
ans. Akvörðun um einkaframkvæmd
og eftirlit með henni lítur samt sem
áður enn stjórn hins opinbera.
Höfundur er stjdmmálafræðingur
og starfar sem fjármögnunar-
ráðgjafi hjá SP-Fjármögnun hf.
l.is
ALUTAF= erTTH\#\£? NÝTl
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tældfæri
8 II® blómaverkstæði i
IJPINNA^I
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sínii 551 9090.
Rekstur