Morgunblaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2000 11
FRÉTTIR
Launakostnaður í fískvinnslu lækkaði um milljarð
1991-1996 þrátt fyrir að ársverkum fækkaði ekki
Þróun meðallauna á hvert ársverk í
fiskvinnslu á landinu 1990-96
Árslaun f þús. kr. á verðlagi 1996 m.v. launavísitölu
1.640 -I———(——. ?t--r—~t-———--1--~t"
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
Hráefnisverð og launakostnaður í fiskiðnaði
sem hlutfall af rekstrargjöldum 1991-96
á verðlagi 1996 m.v. vísitölu neysluverðs
1991 1992 1993 1994 1995 1996
22%
20
18
16
14 1991 1992 1993 1994 1995 1996
Laun í fiskvinnslu hafa
ekki haldið í við almenna
launaþróun
LAUNAKOSTNAÐUR fiskvinnsl-
unnar lækkaði á fostu verðlagi um
einn milijarð frá árinu 1991 til 1996,
en kostnaður við kaup á hráefni jókst
hins vegar um 7,5 milljarða. Á þessu
tímabili fjölgaði ársverkum í fisk-
vinnslu um 88. Þetta kom fram í sam-
antekt sem Haraldur L. Haraldsson
hagfræðingur kynnti á kjaramálaráð-
stefnu fiskvinnsludeildar Verka-
mannasambandsins. Haraldur segir
að draga megi þá ályktun af þessum
tölum að öll hagræðing sem orðið hafi
í fiskvinnslu á íslandi hafi farið í að
greiða hærra fiskverð, en hafi ekki
skilað sér til fiskvinnslufólks.
Haraldur var fenginn til að flytja
erindi á ráðstefnu fiskvinnsludeildar-
innar þar sem hann vann skýrslu fyrir
Byggðastofnun um atvinnumál í Isa-
fjarðarbæ og Hrísey, en þar lét hann í
Ijós þá skoðun að vandi landsbyggð-
arinnar væri ekki síst lág laun á
landsbyggðinni.
Hærra fiskverð en
laun lækka
Samkvæmt samantekt Haraldar
fóru 20,8% útgjalda fiskvinnslunnar
árið 1991 í að greiða laun. Þetta hlut-
fall var 16,5% árið 1996, en nýrri tölur
eru ekki tiltækar þar sem tafir hafa
orðið á því að tölur úr skattskýrslum
hafi skilað sér til Þjóðhagsstofnunar.
Á þessu tímabili hækkaði hráefnis-
kostnaður fiskvinnslunnar úr 57,8%
af útgjöldum upp í 60,3%.
Árið 1996 greiddi fiskvinnslan 11,9
milljarða í laun, en greiddi 12,9 millj-
arða í laun árið 1991 miðað við sama
verðlag. Heildarlaunakostnaður
fiskvinnslumar hefur því lækkað um
einn miHjarð á þessu tímabili. Hráefn-
iskostnaður fiskvinnslunnar hækkaði
hins vegar á þessu árabili úr 36 mil-
Ijörðum í 43,5 milljarða.
Haraldur sagði að lækkun á launa-
kostnaði á þessu tímabili hefði ekki
átt sér stað vegna þess að ársverkum
í greininni hefði verið að fækka. Árs-
verkum hefði á þessu árabili fjölgað
um88.
Haraldur bar einnig saman þróun
meðallauna á hvert ársverk á landinu
frá 1990 til 1996. Niðurstaða hans er
að meðallaun í fiskvinnslu hækkuðu
frá 1990-1992, en lækkuðu hins vegar
ár frá ári frá 1993-1996. Samkvæmt
tölunum voru meðallaun í fiskvinnslu
97,5% af meðallaunum á landinu öllu
árið 1990, en þetta hlutfall var komið
niður í 95,6% árið 1996. Úttekt Haral-
dar sýnir einnig mikinn mun á af-
komu sjómanna og fiskvinnslufólks.
Meðalllaun sjómanna voru 193,4% af
meðallaunum á öllu landinu árið 1996,
en laun fiskvinnslufólks voru á því ári
aðeins 95,6% af meðallaunum eins og
áður segir.
Haraldur segist draga þá ályktun
af tölunum að fólk flytji af lands-
byggðinni vegna þess að hún sé orðin
láglaunasvæði. íbúamir sæki í hærri
laun á höfuðborgarsvæðinu þar sem
þenslan sé og laun hafi verið að
hækka. Öll hagræðing sem átt hafi
sér stað í fiskvinnslu í landi hafi
hvorki skilað sér í betri afkomu
vinnslunnar né í launaumslagi fisk-
vinnslufólks í landi. Allur peningaleg-
ur ávinningur hagræðingar í land-
vinnslu hafi farið í að greiða hærra
fiskverð. Fyrir þetta líði landsbyggð-
in.
Haraldur segist telja að þessi lágu
laun skýri hvers vegna erfiðar og erf-
iðar gengi að fá fá íslendinga til að
vinna í fiskvinnslu í landi. Með öðrum
orðum fáist Islendingar ekki til að
vinna í fiskvinnslu í landi vegna lágra
launa en ekki vegna þess að þeir vilji
ekkivinnaviðfisk.
Kallar á leiðréttingu í kjara-
samningum
Aðalsteinn Baldursson, formaður
fiskvinnsludeildar Verkamannasamb-
andsins, segir að þær tölur sem Hara-
ldur lagði fram á fundinum sýni að sú
hagræðing sem orðið hafi í fiskvinnslu
hafi ekki ratað í launaumslag fiskv-
innslufólks. Fjármunimir hafi verið
notaðir í að kaupa fisk á mörkuðum
og í að kaupa kvóta. Fiskvinnslufólk
telji að það eigi inni hjá fiskvinnslunni
sanngjama leiðréttingu á kjömm og
krafa verði gerð um það í komandi
kjarasamningum. Það þurfi bæði að
hækka laun fiskvinnslufólk og einnig
að bæta réttindi þess. Ekki síst þurfi
að gera verulegar breytingar á kaupt-
ryggingarsamningi.
Haraldur hafði ekki tiltækar tölur
um þróun á því kjarasamningstíma-
bili sem nú er að ijúka, en Aðalsteinn
segist vera sannfærður um að þróun-
in hafi verið svipuð og á árunum þar á
undan, þ.e. að fiskvinnslufólk hafi set-
ið eftir í launum í samanburði við aðra
hópa. Samkeppnin um hráefni í fisk-
vinnslu hafi aldrei verið harðari og
þeir peningar sem hafi orðið til í fisk-
vinnslunni hafi orðið eftir hjá útgerð-
inni.
Samtök fiskvinnslunnar
gagnrýna hátt fískverð
Amar Sigurmundsson, formaður
Samtaka fiskvinnslustöðva, sagðist
hafa efasemdir um að tölur Haraldar
um þróun ársverka í fiskvinnslu væm
réttar. Mikil hagræðing hefði átt sér
stað í fiskvinnslu á síðustu ámm, sem
m.a. endurspeglaðist í fækkun starfs-
fólks. Vinnuaðstaða hefði batnað og
sjálfvirkni aukist samhliða fækkun
starfsfólks. Afkastageta hefði aukist
sem hefði leitt til hærri bónus-
greiðslna. Hann sagðist hins vegar
getað tekið undir það sjónarmið að of
stór hluti af hagræðingu í fiskvinnslu
hafi farið í að greiða hærra fiskverð.
Amar sagðist hafa skilning á þeirri
gagnrýni að ávinningur af hagræð-
ingu í fiskvinnslu hefði í of miklum
mæli verið varið í að greiða hærra
fiskverð, enda hefði hann sjálfur hald-
ið þessu fram. Fiskverð væri hins
vegar frjálst og gífurlega hörð sam-
keppni væri um hráefnið.
TIUOMDfl . ' ái 1S. janúar
Komið og gerið góð ka u p !
cpd 'SiSlk
Otíð hefur tafið
aðgerðir kvóta-
lítilla skipa
HILMAR Baldursson, lögmaður
og framkvæmdastjóri Landssam-
bands útgerðarmanna kvótalítilla
skipa, segir mikla samstöðu ríkja
meðal þeirra útgerða sem hyggj-
ast róa til fiskjar án þess að hafa
fyrir því aflaheimildir en ótíð að
undanförnu hafi tafið aðgerðimar
lítillega. Fiskistofustjóri segir
ekki hafa borið á að landað hafi
verið umfram aflaheimildir und-
anfarna daga.
Eins og greint hefur verið frá í
Morgunblaðinu hefur á þriðja tug
kvótalausra eða kvótalítilla skipa
róið til fiskjar í vikunni án þess að
á skipunum séu aflaheimildir sem
líklegt er að dugi fyrir þeim afla
sem skipin veiða. Með þessum að-
gerðum vilja útgerðarmennirnir
láta reyna til fulls á dóm Héraðs-
dóms Vestfjarða í Vatneyrarmál-
inu svokallaða. Hilmar bendir á að
lög um stjórn fiskveiða kveði á um
að menn megi ekki halda til veiða
nema fyrir hendi sé á skipinu
nægilegur kvóti sem líklegt er að
fáist í veiðiferðinni. „Á mörgum
þessara báta era eitt til tvö tonn
en þeir hinsvegar era vanir á fá
um og yfir fimm tonn í róðri í net-
in á þessum árstíma. Aftur á móti
hefur verið mikil ótíð undanfarna
viku og bátarnir ekki getað róið
mikið og þar fyrir utan fengið lít-
inn afla, oft ekki nema nokkur
hundrað kíló. Hinsvegar era
menn að brjóta lögin með því að
róa með kvóta sem ólíklegt er að
dugi fyrir afla veiðiferðarinnar og
gera þannig ráð fyrir að fara fram
yfir aflaheimildir skipsins.“
Hilmar bendir einnig á að sumir
þeirra báta sem nú taki þátt í að-
gerðunum eigi þorskkvóta en eng-
an eða lítinn kvóta í öðram teg-
undum. „Þeir sem taka þátt í
þessum aðgerðum ætla sér ekki
að kaupa eða leigja kvóta þegar
þeir fara fram yfir heimildir.
Menn ætla sér auk þess að róa
áfram þrátt fyrir að þeir verði
sviptir veiðileyfi og þá má reikna
með að Landhelgisgæslan komi
að málinu."
Vilja vera samstiga í aðgerð-
um
Hilmar staðfestir það sem fram
hefur komið í fréttum Morgun-
blaðsins um aðgerðir kvótalítilla
skipa.
Hann segir samstöðu ríkja um
aðgerðimar og í einhverjum til-
fellum hafi menn fært kvóta á bát-
ana til þess eins að vera ekki
sviptir veiðileyfi langt á undan öll-
um öðram. Afli komi auk þess
ekki fram á Lóðsinum, upplýs-
ingakerfi Fiskistofu, samdægurs
og jafnvel ekki fyrr en eftir marga
daga, í sumum tilfellum geti liðið
nærri vika. „Menn vilja þannig
vera samstiga í aðgerðunum. Þá
má nefna að menn hafa dálítið
verið að bíða eftir því að félagar
þeirra á Vestfjörðum byrji að róa
en þar hefur ekki gefið á sjó ennþá
vegna ótíðar. Á Vestfjörðum er
mesti krafturinn og mesti kjark-
urinn og þeir vilja gjarnan vera
með fyrstu skipunum í þessum að-
gerðum," segir Hilmar.
Ekkert óeðlilegt
Þórður Ásgeirsson, Fiskistofu-
stjóri, segist ekki hafa orðið var
við mikill fjöldi skipa hafi landað
afla umfram heimildir undanfarna
daga. Hann segir eftirlitsmenn
Fiskistofu ekki hafa orðið vara við
óeðlilegt ástand miðað við sem
venja er. „Við höldum að aðeins
hafi tveir til þrír bátar róið í þess-
um ásetningi. Það er alltaf ein-
hver bátur sem rær án þess að
vera með nægar aflaheimildir.
Venjulega er aflamarksstaðan þá
löguð á landleið eða strax eftir
löndun. Ég held að það taki engin
þessa áhættu, enda verða menn
sóttir til saka, missa veiðileyfið og
dæmdir í lágmark 400 þúsund
króna sekt,“ segir Þórður.
Verkfæra
10-40%
afsláttur af verkfæruni
Hitachi
hjólsög C7U
• 1150W
•180 mm blað
Sterk og lipur
19.995 kr.
HÚSASMIÐJAN
Stmi 525 3000 • www.husa.is