Morgunblaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
■j
A 42 LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Af útlitinu
skal þekkj a
þær
Engin jurda erþó það þyki lítið eftir-
sóknarvert fyrirheilan kynstofn að fá
þann stimpil að þar fari góðir íþrótta-
menn. Staðreyndin ersú, að á meðan
einblínt erá einhvern líkamlegan eigin-
leika fólks, hvortsem sá eiginleiki er
goðsögn eða ekki, nýtur viðkomandi
ekki sannmælis þegar kemur að and-
legum samanburði við aðra.
Eftir Hönnu
Katrinu
Frlðrlksen
Frammámenn í rétt-
indabaráttu svartra
í Bandaríkjunum
hafa lengi barist
gegn þeirri nokkuð
útbreiddu skoðun hins hvíta
meirihluta að svartir menn standi
öðrum kynstofnum framar þegar
kemur að íþróttaafrekum, a.m.k.
framar en sá hvíti. Við fyrstu sýn
virðist harla einkennilegt að
þetta skuli vera meðal þess sem
svartir telja sig þurfa að beijast
gegn til þess að öðlast fullkom-
lega jafnan rétt á við hina hvítu,
það er jú bara jákvætt að vera
góður íþróttamaður. Þegar málið
er skoðað nánar er þó hreint eng-
in furða að það þyki lítið eftir-
sóknarvert fyrir heilan kynstofn
iflDlinpe aðfáþann
V wnunr stimpil að þar
fari góðir
íþróttamenn.
Staðreyndin
er sú, að á
meðan einblínt er á einhvern
líkamlegan eiginleika fólks, hvort
sem sá eiginleiki er goðsögn eða
ekki, nýtur viðkomandi ekki
sannmælis þegar kemur að and-
legum samanburði við aðra.
Annað nærtækt dæmi má taka
af þessu tagi. Kvenfólki eru
gjaman eignaðir jákvæðir líkam-
legir eiginleikar (eða þá að vakin
er athygli á skorti þeirra á slíkum
eiginleikum), en karlmenn frekar
metnir af andlegri getu. Þjóðfé-
lagsstaða skiptir líka miklu í mati
á körlum en konur ná sjaldan,
nær aldrei, að hrista af sér at-
hugasemdir um líkamlegt at-
gervi, ekki einu sinni þær fáu
sem klífa hátt upp í þjóðfélags-
stigann.
Það getur verið allrar athygli
vert að fylgjast með því í hvaða
farveg þessi vitleysa getur farið.
Tvær bandarískar konur, sem
fyrir um ári voru á allra vörum
fyrir þátt sinn í skrípaleiknum í
Hvíta húsinu í Washington, lær-
lingurinn Monica Lewinsky, fyrr-
verandi viðhald Clintons Banda-
ríkjaforseta, og fyrrverandi
vinkona hennar og trúnaðarvin-
ur, Linda Tripp, eru nú aftur
orðnar tíðir gestir í fjölmiðlum,
vestan hafs að minnsta kosti. Að
þessu sinni fyrir viðleitni sína til
þess að bæta ímyndina - og ef
marka má viðbrögð fjölmiðla
virðist sú viðleitni hafa tekist
nokkuð vel.
Moniea Lewinsky fær heil-
mörg prik fyrir að hafa farið í
árangursríka megrun. Síðan fær
hún enn fleiri prik fyrir hlutverk
sitt sem opinber talsmaður Jenny
Graig-megrunarátaksins, því
hvemig sýnir maður ást og um-
hyggju á meðsystrum sínum bet-
ur en með því að vilja greiða íyrir
þær leiðina upp á við með því að
benda þeim á bestu leiðina til að
missa nokkur kíló? Linda Tripp
er líka komin svolítið í náðina.
Hún hafði nefnilega vit á því að
láta laga á sér andlitið, svo það
félli almenningsálitinu betur í
geð. Samkvæmt fréttum mun
hún hafa látið krukka í nefið á
sér, fjarlægja undirhöku og
slappa húð á hálsinum og látið al-
mennt flikka upp á húðina. Svo
hefur hún líka misst 20 kíló, með-
al annars með aðstoð fitusogs.
Einn helsti hvati Lindu Tripp
mun hafa verið sá að hún var
staðráðin í að líta vel út fyrir
réttarhöldin vegna segulbands-
upptakanna frægu. Linda Tripp
slapp ekki í gegnum þröngt nál-
arauga almenningsálitsins í fyrra
og virðist hafa lært af þeirri
reynslu. Þeir sem eru áhugasam-
ir um hvernig til hefur tekist geta
skoðað mynd af hinni nýju Lindu
Tripp á heimasíðu hennar
(www.lindatrip.com).
Þegar samband Clintons
Bandaríkjaforseta og Monicu
Lewinsky komst í hámæli voru
Lewinsky og Tripp úthrópaðar
fyrir útlitið ekki síður en fyrir
uppljóstranir sínar. Það skal því
engan undra að þær hafi gripið til
framangreindra ráða til þess að
friðmælast við almenning - og
raunverulega þarf engan að
undra að dæmið virðist ætla að
ganga upp hjá þeim. Af útlitinu
skulu konur dæmdar. Að sama
skapi þarf enginn að vera sér-
staklega undrandi á því að útlit
karlleikaranna í skrípaleiknum
hafi ekki þótt umtalsefni. Einu
skiptin sem orðið útlit átti sam-
leið með forsetanum voru þegar
menn hneyksluðust á því að hann
skyldi falla fyrir Lewinsky. Hún
var ekki einu sinni mjó, maður!
Barbara Thomas, pistlahöf-
undur Los Angeles Times, hefur
það eftir ónefndum sálfræðingi
að með því að hæðast að útliti
Lewinsky og Tripp hafi almenn-
ingur verið að refsa þeim fyrir
þátt þeirra í framhjáhaldi og
svikum. Með því að bregðast við
þessum árásum með jafn afger-
andi hætti og raun ber vitni
mynduðu konurnar tvær tengsl
við almenning og fengu hjá hon-
um stuðning á móti, svo vitnað sé
aftur í hinn ónefnda sálfræðing.
Nú á tímum, þegar konur hafa
meiri völd og njóta meira jafn-
ræðis á við karlmenn en á nokkr-
um öðrum tímum, er það bókstaf-
lega grátbroslegt að þær skuli
enn frekar en áður þurfa að upp-
fylla skilyrði viðurkenndrar feg-
urðar til að þykja gjaldgengar.
En hvaða önnur leið er svo sem
betur til þess fallin að halda þess-
um kellingum í skefjum? Áhersl-
an á útlitið grefur undan áherslu
á andlegt atgervi.
Skítt veri með gáfurnar, ef
fríðleikann vantar.
Hvar er trúverð-
ugleiki R-listans?
NÚ eru liðin tæp
sex ár síðan R-listinn
náði meirihluta í borg-
arstjórn Reykjavíkur.
í borgarstjórnarkosn-
ingunum vorið 1998
fékk R-listinn endur-
nýjað umboð til að
stjórna málefnum
borgarinnar. Fram-
bjóðendur hans gáfu
mörg og mikilvæg
kosningaloforð, sem
eflaust áttu þátt í að
tryggja R-listanum
meirihluta. Því er
fróðlegt að rifja upp
nokkur kosningaloforð
og vinnubrögð R-list-
ans þannig að kjósendur hans og
aðrir borgarbúar geti betur áttað
sig á orðum og efndum meirihlut-
ans.
Fjármál borgarinnar
í valdatíð R-listans hafa skattar
og gjöld hækkað verulega. Árið
1995 var sett á nýtt holræsagjald
sem hækkaði fasteignagjöld um
26%. Sama ár voru arðgreiðslur
fyrirtækja borgarinnar sem fara í
borgarsjóð hækkaðar um 500-600
m.kr. Á síðasta ári var útsvars-
prósentan hækkuð úr 11,24 í 11,99
eða um einn milljarð króna. Út-
svarstekjur hafa einnig aukist und-
anfarin ár vegna mikils hagvaxtar í
þjóðfélaginu og á þessu ári hækka
fasteignaskattur og
holræsagjald um 17%
vegna hækkandi fast-
eignaverðs. Á sama
tíma og þessi þróun
hefur átt sér stað hafa
skuldir borgarinnar
vaxið. R-listinn upp-
lýsti ekki fyrir kosn-
ingai' að skattar og
gjöld myndu hækka
en hann gaf hins veg-
ar kosningaloforð um
að skuldir borgarinn-
ar yrðu lækkaðar. Við
það hefur ekki verið
staðið.
Málefni aldraðra
Á undanförnum árum hefur
fjölgað á biðlistum eftir hjúkrunar-
rými fyrir aldraða og í dag eru 217
manns á biðlista, þarf af 195 í mjög
brýnni þörf. Framlög til byggingar
stofnana í þágu aldraðra hafa
minnkað stöðugt á síðustu árum og
eru í algjöru lágmarki á þessu ári
eða 25 m.kr. Á sama tíma er
ákveðið að veita 65 m.kr. til við-
gerða á gömlu húsi í Hafnarstræti.
R-listinn lofaði að gera sérstakt
átak í að fjölga hjúkrunarrýmum
fyrir aldraða. Við það hefur ekki
verið staðið.
Leiguíbúðir
Verulega hefur fjölgað á biðlist-
um eftir leiguhúsnæði og í dag eru
Reykjavík
Samstarfíð innan
R-listans, segir Yil-
hjálmur Þ. Vilhjálms-
son, byggist ekki á sam-
eiginlegum pólitískum
markmiðum.
rúmlega 400 manns á biðlista hjá
Félagsþjónustunni í Reykjavík. í
kosningabaráttunni fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar vorið 1994
gagnrýndu frambjóðendur R-list-
ans sjálfstæðismenn harkalega fyr-
ir skort á leiguhúsnæði á vegum
borgarinnar og gáfu jafnframt
kosningaloforð um að R-listinn
myndi stórauka framboð á leigu-
húsnæði. í þessum málaflokki
ákvað R-listinn á hinn bóginn að
hlutafélagavæða leiguhúsnæði
borgarinnar og stofnaði Félags-
bústaði hf. Staðreyndin er sú að
biðlistar hafa lengst og kosninga-
loforð um að fjölga leiguíbúðum
umtalsvert hafa ekki verið efnd.
Skipulags- og lóðamál
Á valdatíma R-listans hefur ríkt
fyrirhyggju- og aðgerðarleysi í
skipulags- og lóðamálum Reykvík-
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Jóla- og nýársgjafír
ríkisstj órnarinnar
VERÐBÓLGAN
reyndist ekki stundar-
fyrirbrigði á árinu
sem var að líða, það
staðfesti ríkisstjórnin
við afgreiðslu fjár-
laga. Þá var ljóst að
verðbólgan var vel yf-
ir fimm prósent og
verðbólguspá fyrir ár-
ið 2000 var hærri en
sérfræðingar höfðu
áður spáð. Nú í ár-
sbyrjun grípur Seðla-
bankinn til sinna ráða
og hækkar vexti í
vörn gegn verðbólgu.
Svona mikil viðvar-
andi verðbólga og enn
ein vaxtahækkun eiga eftir að hafa
gífurleg áhrif á afkomu heimila og
fyrirtækja. Þessi uggvænlegu tíð-
indi þurfa ekki að koma neinum á
óvart því vandamálin að baki þeim
hafa legið í pípunum frá þvi löngu
fyrir kosningar en án þess að rík-
isstjórnin brygðist við þeim. Ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar kaus að
boða endalausa veislu svo fremi að
fólk tryggði valdhöfum áframhald-
andi stjórnarsetu. Blekkingar,
óráðsia og glannaleg fjárlög eiga
eftir að auka þann vanda sem blas-
ir við landsmönnum í upphafi árs.
Seðlabankinn -
ekki ríkisstjórnin
Það er Seðlabankinn sem reynir
nú í örvæntingu að grípa til þeirra
úrræða sem hann hefur tök á -
ekki ríkisstjórnin. í stað þess að
ríkisstjórnin brygðist við ábend-
ingum um vaxandi þenslu sem
fram komu fyrir ári lét hún skýrsl-
ur OECD og Seðlabanka íslands
eins og vind um eyru þjóta. Allt
síðasta ár hefur Samfylkingin bent
á að ef ekki yrði brugðist við væri
hætta á kollsteypu sem myndi
hitta fjölskyldur landsins illa fyrir.
Það er ekki vinsælt að
vera boðberi vondra
tíðinda en miklu verra
er að bregðast ekki
við eins og stjórnar-
flokkarnir. í stað þess
að ríkisstjórnin tæki
af festu og ábyrgð á
stjórn efnahagsmála
og gripi til ráðstafana
í tíma lét hún sem allt
léki í lyndi og hegðaði
sér eins og sú fræga
þrenning sem vildi
ekki sjá, ekki segja,
ekki heyra.
Grafalvarlegt mál
Seðlabankinn hefur
ekki hækkað vexti jafn mikið -
0,8% - í mörg ár. Þar að auki er
þetta fjórða vaxtahækkunin á inn-
Vaxtahækkun
Blekkingar, óráðsía og
glannalegfjárlög, segir
Rannveig Guðmunds-
dóttir, eiga eftir
að auka þann vanda sem
blasir við landsmönnum
í upphafí árs.
an við ári. Miklar verðhækkanir,
m.a. á vegum hins opinbera,
hækka vísitöluna og nú á að reyna
að slá á þenslu með vaxtahækkun-
um. Bankavextir munu hækka og
verða með því hæsta sem þekkist í
nágrannalöndum. Vextir óverð-
tryggðra lána hækka, vextir
greiðslukortafyrirtækja hækka og
það er alveg ljóst að til viðbótar
við hækkanir liðinna mánaða munu
aukin verðbólga og háir vextir hafa
mikil áhrif á fjármál heimilanna.
Viðskiptahallinn er nú 37 millj-
arðar og við því búist að hann stór-
aukist þegar gengi krónunnar
hækkar. Langvarandi viðskipta-
halli mun líka reyna á gengi krón-
unnar. Af tvennu illu velur Seðla-
bankinn þó að hækka vexti til að
hamla gegn verðbólgunni sem er á
dansandi uppleið.
Veisla ríkisstjórnarinnar
Ríkisstjórnin hefur hegðað sér
afar óskynsamlega. Við í Samfylk-
ingunni höfum gagnrýnt að hún
seldi eignir og notaði andvirði í
rekstur. Hún seldi nýtt viðbótar-
hlutafé í bönkum og jók með þeirri
ráðstöfun gífurlega á þensluna
sem hún ræður engan veginn við.
Allar stjórnvaldsákvarðanir virðast
teknar undir þeim formerkjum að
hér ríki sá stöðugleiki sem þegar
er fyrir bí.
Harkaleg viðbrögð heyrast frá
Samtökum iðnaðarins sem segja að
við blasi hrun í iðnaði vegna stór-
aukinna rekstrarútgjalda ef þróun-
inni verði ekki snúið til betri veg-
ar. Það er því staðreynd að nú
hallar undan fæti bæði hjá iðnað-
ar- og sjávarútvegsfyrirtækjum.
Menn kannast við þetta ferli frá
verðbólguárunum. I gamla daga
endaði það oft með gengisfellingu.
Við skulum vona að hjá henni verði
komist að þessu sinni. En það er
ljóst að umhverfi komandi kjara-
samninga er erfitt. Jólagjöf ríkis-
stjórnarinnar var aukin verðbólga
og nýársgjöfin vaxtahækkun.
Vandinn sem við blasir er vegna
þess að ríkisstjórnin hefst ekki að.
Hún bregst í stærsta verkefni
sínu.
Ríkisstjórn sem bilar í stjórn
efnahagsmála er vond ríkisstjórn.
Höfundur er alþingismaður.
Rannveig
Guðmundsdóttir