Morgunblaðið - 08.02.2000, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRÚAR 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Málverk
Myndllst
II a f n a r b o r g
Sverrissalur
Apótek/Kaff istofa
MÁLVERK/TEIKNINGAR
ELÍAS B. HALLDÓRSSON
Opið alla daga frá 12-18. Lokað
þriðjudaga. Til 14. febrúar. Að-
gangur 200 krðnur í allt húsið.
MALARANUM Elíasi B. Hall-
dórssyni hefur tekist það sem eftir-
sóknarverðast þykir í myndlistinni,
sem er að persónutengja athafnir
sínar. Myndverk hans eru yfirleitt
auðþekkjanleg á samsýningum,
skera sig úr öðrum fyrir alveg sér-
stakt vinnulag, hvaða miðil sem at-
hafnaþörf hans býður honum að fást
við hverju sinni. Skiptir þá minna
hvort heldur hann gengur út frá
hlutvöktum eða huglægum formum
og náttúruhrifum. Þá er hann mál-
ari í sígildum skilningi, vinnur einn-
ig í grafík og teikningu, öllum hrein-
ustu og ómenguðustu tjáformum
myndlistarinnar, sækir ekki í hjá-
leitar afmarkaðar athafnir fyrir ut-
anaðkomandi áhrif og skikkan.
Það var eitt og annað sem rýnir-
inn gerði sér ekki ljóst er hann kom
á vettvang, en hann bjóst helst við
almennum framningi í Sverrissal,
en framkvæmdin reyndist mun
stærri og fjölþættari, því sýningin
er einnig í Apótekinu og kaffistofu
ásamt því að stórt málverk hangir
uppi á endavegg hliðargangs henn-
ar, og hefur hér tekist að nýta þetta
rými á mjög markvissan hátt. Og þá
sest var niður við tölvuborðið til að
gera þessu skil, sóttu ósjálfrátt
ýmsar hugleiðingar á sem fjölþætt
sýningin og sérstakt andrúmið ýttu
undir.
Elías B. Halldórsson var í fyrsta
árgangi nemenda minna í Handíða-
og myndlistarskólanum veturinn
1956-57, og eitthvað eldri að árum,
aldursmunurinn í deildinni annars
lítill í það heila. Eftirgrennslan í
uppsláttarbók leiddi svo í ljós, að
Elías verður sjötugur á þessu ári,
og þótt þetta sé engan veginn skipu-
lögð yfirlitssýning eru margir þeir
þættir vel merkjanlegir sem helst
hafa einkennt vinnumáta Elíasar
um dagana, þótt grafíkin sé fjarri.
Ekki einu sinni á hreinu, hvort sýn-
ingin hafa önnur tengsl við tíma-
mótin en hin ósjálfráðu, en þetta
kallar þó á dálítið aðra meðhöndlun
framningsins.
Nokkur spum, af hverju mynd-
listarmenn með jafn langan feril og
jafn margar gildar sýningar að baki,
era ekki ræktir betur í þessu
þjóðfélagi þá slík tímamót ber að,
öllu fremur undarleg grafarþögn
um framlag þeirra til íslenzkrar
myndlistar. Tækifærið jafnvel notað
af óprúttnum til að grafa undir
framlagi þeirra, sem er hrá og
meinleg listapólitík. Og skyldi hér
ekki komin ein ástæðan fyrir rugl-
Með pennann að vopni
gegn mannréttindabrot-
um í löndum syðri Afríku
Vertu með - ai3@visir.is
i'.

ingi á myndlistarvettvangi og listm-
arkaði, ásamt yfigengilegri van-
þekkingu alls almennings á
íslenzkri listasögu, einkum yngri
kynslóða? Óumdeilanlega er eitt af
meginhlutverkum opinberra safna
að rækta sem flestar hliðar sam-
tímalistar, en í þeim efnum eru þau
mjög úti að aka miðað við nágranna-
þjóðirnar, greina jafnvel samtíma-
list sem mjög afmarkað og fjarstýrt
fyrirbæri. Réttara skammarlega
aftarlega á merinni í skilvirku upp-
lýsingaflæði sem er í eðli sínu grafa-
lvarlegt mál. Þessi öfugþróun hefur
komið niður á alltof mörgum ágæt-
um myndlistarmanninum af eldri
kynslóð á undanförnum árum, en
helst eru þetta svik við þjóðina og
skattgreiðendur sem kosta lista-
söfnin, einkum í ljósi þess að slíkir
framningar þykja sjálfsögð skylda
opinberra listastofanna ytra, en
þær búa líka að blessunarlegu að-
haldi hárbeittrar umræðu í fjölmiðl-
um. Einnig vill gleymast að rýni á
tímamótasýningar er allt annars
eðlis en almennar tækifærissýning-
ar, þá er verið að rekja upp heilan
feril en ekki hluta hans.
Elías er einn þeirra sem ekki hef-
ur verið ýkja tilætlunarsamur á
listavettvangi, og slíkum hættir
ósjálfrátt til að verða undir í hraða
og áreiti nútímans, þar sem mark-
aðsfræði er jafnvel kennd í lista-
skólum er svo er komið, sem eykur
einmitt á vægi hlutlægrar og skil-
virkrar sögukrufningar listastofn-
ana. Lítil klausa hér í blaðinu á
föstudag í formi tilkynningar var
allt sem gat að lesa um þennan við-
burð og er lýsandi dæmi þess
hvernig farið getur ef menn halda
ekki vöku sinni, er þó eðlilegt í Ijósi
tímanna er hyglisjúkir sækja fram
sem aldrei fyrr.
Trúarbdt, teikning.

Sdl vermi jörð, olía.
Tvennt vekur öðru fremur athygli
í Sverrissal og Apótekinu, sem er
meðhöndlan listamannsins á höfuð-
andstæðunum í litakerfinu, gulu og
bláu, en hrifmestu verk hans hafa
annan hvorn litinn að grunnþætti. I
báðum tilvikum hefur hann þaul-
unnið litbrigðin, og þó eru formin
afar frískleg og nær innri kviku og
lífæðum myndflatarins en áður hef-
ur sést í verkum hans.
Flokka má óhlutlægar myndir El-
íasar undir úthverft innsæi eða
„expressjonisma" með hughrif frá
sköpum náttúrunnar að leiðarljósi,
öllum samanlögðum þáttum hennar.
Á stundum hefur listamaðurinn far-
ið hamförum í stórum flekum en nú
er hann hófsamari á stærðir og tjá-
kraft þannig að myndheildirnar fá á
sig ljóðrænni blæ. Glíman við þessa
þætti málaralistarinnar, að leggja
lit við lit svo úr verði lífi gæddar
heildir, er fullgilt verkefni alla æv-
ina eins og dæmin sanna. Það er
þannig leit að málurum sem náð
geta jafn mögnuðum áhrifum og
fram koma í myndunum: Sól vermi
jörð (1), Blá fjallasýn (12), Gull-
strengjahljómur (6), Gramsað í gulu
kistunni (8) og Helgirit (33).
Teikningamar í Apótekinu ríma
svo vel við þessar myndir, því þær
búa yfir afar léttum og leikandi lín-
umögnum. Myndverkin í kaffistof-
unni virðast af eldri toga , en þær
eru allar hlutbundnar, mikið til
konumyndir og bera skýr höfundar-
einkenni, en þó á annan og stórgerð-
ari hátt en óhlutlægu myndimar.
Ekki er mögulegt að fara hér út í
nákvæma greiningu og lestur ein-
stakra myndverka, því til þess eru
upplýsingar af of skornum skammti,
engin ártöl í skrá né efnis mynda
getið, einungis almennar upplýsing-
ar um listamannin líkt og hér sé á
ferð frumraun hans.
Hitt er klárt mál að þetta er sann-
verðug og sterk sýning og lista-
manninum til sóma.
Bragi Ásgeirsson
Þanþol hug-
myndanna
MYJVDLIST
Listasal'n íslands
BLÖNDUÐ TÆKNI
CLAUDIO PARMIGGIANI
Til 28. febrúar. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 11-17.
Aðgangur kr. 300.
I Barónsstíg 59
k 551 3584
Textílkjallarinn
CLAUDIO Parmiggiani er dæmi-
gerður fyrir þá listamenn sem fram
komu á Italíu á sjöunda áratugnum
og kenndir voru við arte povera - fá-
tæktarlist - en i því fólst að listamenn
skyldu líta á sig sem fijálsa og óháða
skapendur, lausa undan oki hefða,
vana, tísku og markaðsafla. Að vísu
var heitið arte povera - að minnsta
kosti í fyrstu - takmarkað við ákveð-
inn hóp listamanna í Tórínó og Róm -
einkum þá sem sýndu í Listhúsi Enzo
Sperone - en síðar, þegar horft er um
öxl, má sjá hve þeir voru margfalt
fleiri sem tóku til sín fagnaðarboð-
skap gagnrýnandans Germano Cel-
ant sem birtist í tímaritinu Flash Art
í árslok 1967.
Þannig voru fyrstu verk Parmiggi-
ani sem athygli vöktu fyllilega í takt
við fátæktarlistina. Apríkósubókin,
sem hann sýndi árið 1969; Rúmfræði-
legi dýragarðurinn, sem var ári síðar
hjá Christian Stein í Tórínó, en er nú
tU sýnis í þriðja salnum í Listasafni
íslands, kominn alla leið frá Borgar-
listasafninu í Amsterdam; og Kýmar
skjöldóttu, í Galleria Froli í Flórens,
snemma árs 1971 - með skugga-
myndir heimsálfanna fimm vel af-
markaðar á feldinum, sem væru þær
undursamleg skjaldarmerki heims-
homanna - skáru sig úr sökum sér-
kennilega næmrar tilfinningar lista-
mannsins fyrir hástemmdu og
upphöfnu eðli listarinnar.
Hafi einhver þeirra fjölmörgu
ítölsku listamanna sem gerðu garð-
inn frægan á áttunda áratugnum - og
þeir eru ófáir - fallið innan hug-
myndaramma Walters heitins Benja-
min um áratíska tjáningu - það er Úst
sveipuð ósnertanlegu og fjarrænu
eðli einstæðrar útgeislunar - þá er
það Parmiggiani. Það er vissulega al-
gengt að sjá ítalska listamenn sítera
list horfmna alda - hvemig mætti
annað vera í landi þar sem menn geta
ekki farið út í mjólkurbúð án þess að
hnjóta um einhveija einstæða og sög-
ufræga perlu. Þannig eru mýmörg
klassísk Venusarminni í verkum Pa-
olini og Pistoletto, sem og annars
konar goðsagnaminni í list Vettors
Pisani og Gino de Dominici.
Ég leyfi mér samt sem áður að full-
yrða að enginn þeirra gangi eins
langt og Parmiggiani í viðleitni sinni
til að varðveita siðrænan anda og inn-
tak fyrri alda. Reyndar nota Paolini
og Pistoletto klassísk minni til að
skerpa á sérkennum nútímans - sýna
þann grundvallarmun sem er á
reglum gamalla klassískra gilda og
miðaldalegri ringulreið nútímans -
en Parmiggiani virðist þó vera mun
vissari í sinni sök. Honum finnst sem
gömul gildi séu á vonarvöl; að ekki sé
einasta vegið að ytri lögmálum
menningarinnar, heldur sé maðurinn
í heildstæðri mynd sinni í bullandi
hættu, og geti hæglega glatað sjálf-
um sér og hæfileika sínum til að
íhuga tilveruna.
Þessar áhyggjur Parmiggiani eru
ekki með öllu óskyldar þeirri
svartsýni sem fram kemur í skáld-
sögu franska rithöfundarins Michel
Houellebecque Frumeindimar, sem
út kom í fyrra. Sú bók fjallar um það
Án titils, frá 1997.
hvemig efnahagsöflin hneigjast til að
sundra samfélagi mannanna í æ
smærri og firrtari frumeindir ein-
ungis af því að það borgar sig fjár-
hagslega að halda einstaklingunum
aðgreindum. Parmiggiani er þó öllu
uppteknari af þeirri frumspekilegu
spum hvemig maðurinn getur við-
haldið tilfinningalegri vöku sinni án
þess að glata næmi sínu gagnvart
þögulum fyrirbærum sem verða á
vegi hans. Hann hikar ekki við að við-
urkenna siðrænt inntak verka sinna,
en siðræn gildi hafa ekki beinlínis átt
upp á pallborð myndlistarinnar á
liðnum áratugum.
Þannig eru verk Parmiggiani nær
klassískri list en nokkuð það sem við
eigum að venjast. Sú staðreynd gæti
valdið íslenskum gestum Listasafns-
ins svolitlum erfiðleikum. Við erum
svo vanir impressjónískri og póst-
impressjónískri upplifun, þar sem út-
litið eitt - form og litir - skiptir öllu
máli en mjmdefnið engu, að verk ítal-
ans gætu komið okkur fyrir sjónir
sem býsna torræðar gátur. En með
því að leyfa huganum að reika frjálst
og fordómalaust um samsetningar
Parmiggiani leysist Ijóðrænt inntak
þeirra úr læðingi og hittir okkur í
hjartastað. Ef nefna ætti eitthvað úr
okkar eigin listsmiðju sem komið
gæti áhorfendum til hjálpar þá væra
það einna helst verk Einars heitins
Jónssonar, myndhöggvara.
Parmiggiani er nefnilega mynd-
skáld, eins og sagt var um Einar.