Morgunblaðið - 08.02.2000, Blaðsíða 44

} 44 ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRÚAR 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Lýðskólinn - nauð-
synlegur þáttur
EKKI þarf að fjöl-
yrða um að öllum ís-
lenskum bömum og
unglingum er skylt að
ganga í grunnskóla í
áratug. Mörg þeirra
standa sig vel þar og
sum frábærlega, en
öðrum veitist erfitt að
takast á við verkefni
’ grunnskólans og leysa
þau á fullnægjandi hátt.
Þar á meðal er nokk-
uð stór hópur bama
með eðlilega greind en
ákveðin vandamál á
sviði þroska og/eða
hegðunar af völdum at-
hyglisbrests, eirðar- og
einbeitingarleysis, námsörðugleika
og annarra einkenna sem stundum
em einu nafni kölluð misþroska-
vandamál. Þessi böm koma oft út úr
grannskóla með brotna sjálfsmynd
þess sem sífellt er að mistakast og
ekki tekst að tileinka sér þá kunnáttu
og fæmi, ekki síst þá félagslegu
fæmi, sem flestum þykir sjálfsagt að
. grannskólanemendur hafi til að bera.
Foreldrar þessara bama og unglinga
bíða þess oft í ofvæni að grannskól-
anum ljúki.
Hvað tekur þá við?
Að loknum grannskóla er um
margt að velja, menntaskóla, fjöl-
brautaskóla, iðnskóla, verslunar-
skóla og jafnvel ákveðna sérskóla,
sem þó hefur farið fækkandi á undan-
förnum árum. Grannskólapróf er
haft til viðmiðs við inntöku nemenda í
suma skóla en aðrir taka inn nem-
endur uns öll sæti era fyllt. Þeim
nemendum sem ekki
náðu 5 í einkunn á
grannskólaprófi í einni
eða fleiri greinum er
komið fyrir í fomámi.
Oft er talið að þetta
fomám dugi nemend-
um til að ná sér á strik
en þar er þó einn hæng-
ur á. Námsefnið miðast
fyrst og fremst við upp-
rifjun á þvi sem kennt
var í lokabekk grann-
skóla. Allir þeir, sem
hafa haft með áður-
nefndan hóp bama með
misþroskavandamál og
námsörðugleika að
gera, vita að honum
dugar ekki upprifjun á 10. bekkjar
námsefninu. Rifja þarf upp og fara
yfir námsefni miklu, miklu lengra
aftur í tímann en það. Einnig þarf að
þjálfa unglingana í ýmiss konar fé-
lagslegri fæmi sem þeir hafa farið á
mis við vegna félagslegrar einangr-
unar og stöðugt aukins skorts á
sjálfstrausti vegna þess að þeim mis-
tekst svo oft það sem bekkjarsystkin-
um veitist auðvelt.
Hlutverk lýðskóla
í lýðskóla mætir nemendum það
viðhorf að ekki snúist allt um próf eða
námsmat til einkunna heldur að nám-
ið sé í sjálfu sér takmark. I lýðskóla
er auk þess lögð áhersla á manngildi
og gagnkvæma virðingu og nemend-
ur era ekki daglega minntir á sínar
veiku hliðar, heldur er lögð áhersla á
að styrkja það sem í þeim býr. Þessir
þættir eru ekki bara eitthvert
óáþreifanlegt snikksnakk heldur er
Skólar
*
I lýðskóla mætir nem-
endum það viðhorf, seg-
ir Matthias Kristiansen,
að ekki snúist allt um
próf eða námsmat til
einkunna heldur að
námið sé í sjálfu sér
takmark.
þeim beitt markvisst í daglegu starfi
skólans á allt annan hátt en yfirleitt
er gert í skólum.
Sjálfur hef ég fylgst með bæði syni
mínum og öðram unglingum taka
stakkaskiptum í umsjá hæfileika-
ríkra lærifeðra og -mæðra í Lýðskól-
anum í Reykjavík undir faglegri
stjórn Odds Albertssonar, skóla-
manns, sem víða hefur komið við og
nýtur bæði virðingar og vináttu nem-
enda sinna og annarra.
Ég mæli eindregið með því við
aðstandendur þeirra unglinga, sem
ekki sjá tilgang í að fara í hefðbundið
framhaldsskólanám að sinni, að gefa
þeim færi á að kynna sér Lýðskólann
í Reykjavík. Lýðskólar útskrifa ekki
nemendur með fagleg réttindi í neinu
öðra en lífinu sjálfu en kannski era
það langnauðsynlegustu réttindi sem
nokkur einstaklingur getur aflað sér
á lífsleiðinni.
Höfundur er þýðandi og formaður
Foreldrafélags misþroska bama.
Matthías
Kristiansen
Að fá eða fá ekki
peninga frá de-
CODE genetics
ÁHUGASAMUR
hlustandi á fréttir Ijós-
vakafjölmiðla sperrti
heldur betur eyran á
dögunum við frétt, sem
gat verið stórfrétt með
alvöramerkingu í ís-
lenskri pólitík.
AUt byrjaði þetta
með fréttum af því, að
frönsk sjónvarpsstöð
hafði sent út frétt um að
íslensk erfðagreining
ehf. eða einhveijir
henni tengdir hefðu
greitt íslensku stjóm-
arflokkunum veralegt
fé í tengslum við af-
greiðslu Alþingis á lögunum um
gagnagrann á heilbrigðissviði. I
fréttaþættinum mun hafa verið viðtal
við meintan alþingismann, hvers ein-
kenni vora afmáð, sem taldi sig hafa
sannanir þess, að slíkar greiðslur
hefðu farið fram. Asökunin er að
sjálfsögðu mjög alvarleg, ef hún hefði
við einhver rök að styðjast, enda að-
dróttun um raunveralega og áður
óþekkta tegund af spillingu í íslensk-
um stjórnmálum.
Framhald málsins af hálfu frétta-
manna var aðdáanlega einfeldnings-
legt. Tekið var óðara viðtal við fjár-
málastjóra Islenskrar erfða-
greiningar og hann spurður út í
málið. Honum tókst vafningalaust að
leiða fréttamennina út í móa með því
að svara skýrt og að mestu réttilega,
að fyrirtækið hefði fyrir síðustu kosn-
ingar markað þá stefnu að styðja alla
Jón Sigurðsson
stjómmálaflokka u.þ.b.
jafnt og hefði gert það
með greiðslu til þeirra
flokka, sem eftir þess
konar stuðningi sóttust,
en það hefðu allir flokk-
ar gert nema Sjálfstæð-
isflokkur. Þetta var
næstum rétt, því að allir
fengu það fé, sem eftir
var leitað, nema Frjáls-
lyndi flokkurinn, svo
sem raunar vænta
mátti. Sá flokkur er síst
af öllum þóknanlegur
þeim stjórnmálaflokk-
um, sem tryggðu ís-
lenskri erfðagreiningu
gagnagranninn og eigendum
deCODE alla þá milljarðatugi, sem
fréttir þessara daga gefa til kynna.
Þessar upplýsingar fjármálastjór-
ans vora dyggilega tíundaðar, a.m.k. í
Ijósvakafjölmiðlunum, og þar með
varmálið úr sögunni af þeirra hálfu.
Öllum, sem heyrðu af hinni frönsku
Fjárstyrkir
Það er ekkert minna en
heiðarleiki þingræðis-
ins, segir Jón Sigurðs-
son, og þar með hinna
lýðræðislegu stjórnar-
hátta í réttarríkinu, sem
Eru vátryggingafélögin á fram-
færi sjúkrastofnana og TR?
AF HVERJU var 59.
gr í lögum nr. 67/1972
um almannatryggingar
felld út án athuga-
semda? Veit hæstvirt
ríkisstjórn ekki hvemig
fjármagn sjúkrastofn-
4 ana og TR rennur til
bifreiðatryggingafélaga
landsins einmitt vegna
þess að 59. gr. var strik;
uð út úr lögunum? I
stjómartíð hæstvirts
forsætisráðherra,
Davíðs Oddssonar,
1993, mælti hæstvirtur
dómsmálaráðherra
stjómar hans íyrir nýj-
um skaðabótalögum,
sem var stjómarframvarp 326. mál -
þingskjal 596. Dómsmálaráðherra hóf
mál sitt og sagði.:
„Ég mæli íyrir frv. til skaðabóta-
laga. Fyrri gerð þessa frv. var til um-
ræðu á síðasta þingi en að tilhlutan
■ dómsmrn. tók Arnljótur Bjömsson
prófessor að sér það verk að semja
frv. til skaðabótalaga sem er nýsmíði í
íslenskri löggjöf. Þetta frumvarp var
lagt fram á síðasta þingi en var þá
ekki útrætt.“ Þetta vora upphafsorð
við umræðuna.
Er hæstvirtur dómsmálaráðherra
hafði lokið máli sínu tók háttvirtur
þingmaður Anna Ólafsdóttir Bjöms-
son fulltrúi í allsheijamefnd til máls
og sagði m.a.: „Ég tek undir með
hæstv. ráðherra að frv. útheimtir eðli
síns vegna ítarlega og vandaða um-
fjöllun vegna þess að hér er verið að
■*> gera grandvallarbreytingu á skaða-
bótalögum og í raununni að taka upp
nýjan hátt.“
Bætur fyrir umferðarslys
í bókinni Bætur fyrir umferðar-
slys, sem Amljótur Bjömsson
prófessor sendi frá sér 1988, segir í 9.
^ kafla um endurkröfurétt Trygginga-
stofnunar ríkisins á bls. 129 m.a.:
„Hitt er annað mál, að
sömu sjónarmið kunna
að mæla með því að al-
mannatryggingar fái
áfram greiðslur frá bif-
reiðareigendum (eða
ábyrgðartryggjendum
þeirra), nefnilega þau,
að eðlilegt sé að bif-
reiðaeigendur beri (með
því að greiða iðgjöld)
allan kostnað af bótum
íyrir umferðarslys."
Það er augljóst að bif-
reiðatryggingarfélögin
eiga að bera allan
kostnað af bifreiðaslys-
um þar sem þau hafa
selt bifreiðareigendum,
tryggingu til að mæta þeim kostnaði.
Því eiga þau að bera allan sjúkra-
kostnað. Sem þau gera þó ekki í dag.
Upphæðir sem skipta
þúsundum milljóna
Já, vissulega var verið að taka upp
nýja stefnu í skaðabótalögum. Þessi
nýja stefna varð til þess að trygging-
arfélögin komast hjá að borga sjúkra-
stofnunum og TR íyrir þann kostnað
sem sjúkrastofnanir og TR verða að
greiða vegna slysa sem fólk hlýtur í
bifreiðaslysum.
Þessar upphæðir skipta sennilega
þúsundum milijóna. Tryggingarfélög-
in innheimta iðgjöld og ættu þess
vegna að borga þennan kostnað eins
og þau gerðu fyrir 1993 samkvæmt
59. gr laga nr. 67/1972 um almanna-
tryggingar.
Eftir að skaðabótalög nr. 50 frá 19.
maí 1993 tóku gildi var 59. grein al-
mannatryggingarlaganna felld niður
og þá um leið ákvæði sem í henni vora
svo sem; 67. gr. umferðarlaga nr. 40/
1968 (lögnr. 50/1987).
Þessu stjómarfrumvarpi var and-
mælt á Alþingi. Þá sagði hæstvirtur
félagsmálaráðherra Páll Pétursson
sem þá var í stjómarandstöðu m.a.:
Skaðabætur
Með núverandi löggjöf
greiðir Tryggingastofn-
un ríkisins fyrir tjón
sem ógætnir ökumenn
valda með saknæmum
hætti, segir Sigurður
Magnússon í opnu bréfí
—;-----------------7---------
til ríkisstjórnar Islands.
„Þegar ég blaða í frv. sýnist mér satt
að segja að það sé samið af trygging-
arfélögunum. Mér sýnist hagsmuna
tryggingarfélaganna ágætlega gætt í
þessu frv. og ég er ekki hissa á því að
þau séu áhugasöm um að þetta verði
Íögfest því hagsmuna þeirra er áreið-
anlegavelgætt.“
Dómsmálaráðherra virti
ekki hagsmuni almennings
Eldd var eining um efni laganna.
Nefni hér nokkrar fyrirsagnir úr
blöðum vegna málsins: í Morgunblað-
inu 26. ágúst 1993 stóð Prófessor og
læknar sakaðir um vanhæfi; Dagur
19. febrúar 1999 Tryggingafélögum
hyglað; DV 25. október 1993 Hvers
vegna sleppa tryggingarfélögin? IDV
17. maí 1995 skrifar Jón Steinar
Gunnlaugsson lögmaður um ný
skaðabótalög og hefur fyrirsögnina á
þessa leið: Dómsmálaráðherra virti
ekki hagsmuni almennings - vegna
fjölskyldutengsla við forsvarsmenn
tryggingarfélaganna.
Ábyrgð meirihluta Alþingis
og ríkisstjórnar
Jón Steinar Gunnlaugsson lög-
maður er einn 5 lögmanna sem hafa
gagnrýnt lögin harkalega og þá með-
ferð sem þau hlutu hjá dómsmála-
ráðherra og allsheijamefnd Alþing-
is. Fleiri greinar vora skrifaðar um
þessi umdeildu skaðabótalög.
Hver er ábyrgur? Það era laga-
smiðirnir og meirihluti Alþingis og
ríkisstjóm sem samþykkti lögin. Að
setja slík lög að bifreiðatryggingar-
félögum skuli sleppt við að greiða
fyrir sannanlegan kostnað vegna
sjúkrahúsvistar fólks sem slasast í
umferðinni og að TR greiði bætur,
sem bifreiðatryggingarfélögin eiga
að borga vegna varanlegra líkams-
skaða era ólög. Að ríkissjóður greiði
þennan kostnað niður með almanna-
fé era óábyrg vinnubrögð ríkis-
stjórnarinnar og röng ráðstöfun á al-
mannafé.
Þessu fé væri betur varið til
rekstrar sjúkrahúsanna og til vel-
ferðarkerfisins sem er í fjársvelti.
Hver á að gæta
hagsmuna landsmanna?
Við höfum kosið okkur 63 þing-
menn til að gæta hagsmuna okkar.
Þar í fylkingarbrjósti era hæstvirtir
ráðherrar sem mynda ríkisstjórn
landsins og hver þeirra hefur ráðun-
eyti með vel menntuðum sérfræðing-
um sem ráða vel við að lagfæra mis-
tök eins og brottfall 59. gr laga nr.
67/1972 um almannatryggingar.
Með núverandi löggjöf greiðir
Tryggingastofnun ríkisins fyrir tjón
sem ógætnir ökumenn valda með
saknæmum hætti. Leitun mun vera
að öðra samfélagi þar sem ríkisvald-
ið styður að lögbrotum með því að
greiða fyrir veralegan hluta þess
tjóns sem lögbrjótar valda.
Hér með er skorað á háttvirt Al-
þingi og hæstvirta ríkisstjórn að lag-
færa lög á þann hátt að þegnarnir
borgi sitt og bifreiðatryggingarfé-
lögin sitt.
Höfundur er fyrrverandi yf-
irrafmagnseftirlitsmaður.
Sigurður
Magnússon
er í veði.
fréttasendingu, mátti vera Ijóst, að
spumingamar, sem vöknuðu, sner-
ust alls ekki um fjárframlög til slð-
ustu kosningabaráttíyog þess vegna
alls ekki framlög frá Islenskri erfða-
greiningu til hennar. Svör fjármála-
stjórans geta verið hárrétt og allt,
sem hann veit. Eftir stendur frétt
hins franska fjölmiðils, studd af stað-
hæfingum nafnlauss alþingismanns
um að deCODE eða einhveijir aðilar
því fyrirtæki tengdir hafi keypt þeim
aðilum þóknanlega lagasetningu, sem
varðar alla íslendinga, og getur fært
þeim, sem í hlut eiga, ómældan hagn-
að, allt eftir því hversu margir afglap-
ar era til, til að kaupa uppsprengdu
verði væntingar, sem einna helst
verður líkt við nýju fötin keisarans.
Bamaskapur fjölmiðlanna, sem í
hlut áttu og skrifari þessarar greinar
fylgdist með í fréttaflutningi af þessu
máli, verður ekkert frá þeim tekinn.
Sú hugsun læðist að, svo augljós sem
staða málsins öll er, að þeim hafi þótt
þetta þægileg leið út úr óþægilegu
máli, sem varðar mikilvægustu for-
ystumenn í stjórnmálum um þessar
mundir. Þeim sást viljandi eða óvilj-
andi yfir aðalatriði málsins.
Sé einhver fótur fyrir ásökun hins
nafnlausa alþingismanns tekst
stjórnarflokkunum efalaust að leyna
þvi. Varla er það alveg að tilefnis-
lausu, að Sjálfstæðisflokkminn getur
ekki hugsað sér að opinbera fjárf-
ramlög til stjórnmálaflokka, þvert of-
an í gildandi reglur í öllum siðmenn-
tuðum lýðræðisríkjum hins vestræna
heims.
Það stendur skák á fjölmiðlana í
þessu efni og ekki síður stendur skák
á hinn meinta alþingismann að gera
opinskáar þær sannanir, sem hann
telur sig hafa undir höndum. Það er
ekkert minna en heiðarleiki þingræð-
isins, og þar með hinna lýðræðislegu
stjórnarhátta í réttarríkinu, sem er
að veði. Og hafi þingmaðurinn nafn-
lausi þær sannanir, sem hin franska
frétt gaf tO kynna, styttist í yfirhylm-
ingu af hans hálfu, komi hann þeini
vitneskju ekki í hendur ríkissaksókn-
ara.
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjéri.