Morgunblaðið - 10.02.2000, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ________________________
UMRÆÐAN
Orð í belg um
kvótakerfi
MARGT hefur verið
skrifað um ágalla
kvótakerfis íslendinga
til stjórnar á fiskveið-
um. Á þetta er nú
minnt með fréttum af
söluhagnaði sem einn
kvótaeigendanna inn-
leysti nýverið og mála-
ferlum út af tilraun ein-
staklings til að hnekkja
sjálfu kerfinu. Um
nauðsyn kvótakerfisins
og um jákvæð áhrif
þess á stjómun og hag-
kvæmni veiðanna dett-
ur mér ekki í hug að ef-
ast. Á heildina litið
hefur framkvæmd fisk-
veiðistjórnunar með ákvörðun kvóta
á tegundir og eftirliti með veiðum og
nýtingu tekist vel, skapað óhemju
verðmæti hvað svo sem líður deilum
um ákvarðanir um heiidaraflamark á
einstakar tegundir hverju sinni eða
um getu okkar til að spá um afkomu
fiskstofna í misjöfnu árferði á Is-
landsmiðum. Ráðgjöf og stjómun á
sjálfsagt eftir að batna enn með
stöðugt aukinni þekkingu og vand-
aðri vinnu fræðimanna okkar á því
sviði.
Ágallarnir era þeir að mikil verð-
mæti úr sameign þjóðarinnar hafa
verið færð fáum aðilum til varan-
legrar eignar og ráðstöfunar án end-
urgjalds. Einkarétturinn þeirra er
síðan verðlagður í viðskiptum með
þeim hætti að nýliðun í greininni
virðist því nánast útilokuð því verð-
lagning kvótans í sölu gerir í raun
ekki ráð fyrir kostnaði við veiðar.
Sjómaður eða útgerðarmaður sem
gerir út á lénskvóta freistast til að
fleygja fyrir borð öðram afla en þeim
sem gefur honum tekjur til útgerðar
umfram kvótaverðið það árið. Nýleg
viðskipti Kaupþings og Þorsteins
Vilhelmssonar benda til þess að nú-
verandi verðlagning kvóta sé þrefalt
hærri en eðlilegt er eins og Þórólfur
Matthíasson benti á í
grein sinn í Mbl. á
laugardaginn var.
En hvað er til ráða?
Það sem skiptir máli er
einkum þrennt:
1. Að viðhalda kvóta-
kerfinu til fiskveiði-
stjómunar og endur-
bæta það.
2. Að tryggja réttlát-
an arð til þjóðarinnar
fyrir afnot af auðlind-
inni.
3. Að koma á við-
skiptum um kvóta á
verði sem ákvarðast af
eðlilegu markaðs-
ástandi og opnar fram-
takssömum nýliðum (þ.e. hverjum
sem betur getur!) jafnræði á leið inn
í atyinnuveginn.
Ég leyfi mér að benda á hugsan-
lega lausn sem virðist tiltölulega ein-
föld, þótt sjálfsagt þurfi að útfæra
hana í einstökum atriðum. Ég geri
mér þó vel grein fyrir að hagsmunir
sem tengdir era kvótaeign era orðn-
ir býsna flóknir og því auðveldara að
gefa ráð en þiggja! Lausnin byggist
á vel þekktum reglum viðskiptalífs-
ins. Aðferðin er þessi:
• Heimilað sé og almennt skylt að
afskrifa kvótaeign, eins og önnur
fastaverðmæti, um tiltekna prós-
entu, t.d. 20% á ári, og draga frá
skattskyldum hagnaði. En í stað
þess að venjulegar afskriftir era til
að vega á móti þeim verðmætum
sem eyðast við notkun - og hverfa
aftur til náttúrannar eins og hag-
fræðin gerir ráð fyrir - þá verði sam-
svarandi 20% kvóta í tonnum talið
skilað aftur til þjóðarinnar, hins lög-
mæta eiganda auðlindarinnar, þar
sem verðmætin eyðast ekki í þessu
tilviki heldur endumýjast stöðugt
(meðan maður og náttúra era í jafn-
vægi).
• Þessi 20% verði síðan árlega boðin
upp á sameiginlegum markaði, - til
Fiskveiðistjórnun
Lykilatriði er að nægi-
lega hátt hlutfall af
kvóta ársins komi á op-
inn uppboðsmarkað,
segir Vilhjálmur
Lúðvíksson, svo verðið
lækki og endurspegli
raunverulegt verðmæti
aflans í atvinnuveginum.
sömu fyrirtækja og annarra - að
kaupa af þjóðinni til endurnýjunar
þessara fastaíjármuna eins og ann-
arra sem þarf til rekstrarins.
Lykilatriði er að nægilega hátt
hlutfall af kvóta ársins komi á opinn
uppboðsmarkað svo verðið lækki og
endurspegli raunveralegt verðmæti
aflans í atvinnuveginum betur en nú
er. Gott væri í upphafi að bæta aukn-
um aflaheimildum ofan á kvótaskilin
ef vel árar á næstunni hjá helstu
fiskstofnum okkar eins og nú bendir
tíl. Það gæti lækkað kvótaverðið
fljótar. Andvirði aflaheimilda sem
þannig verða seldar á uppboði er það
gjald sem atvinnuvegurinn verður
sjálfur tilbúinn, - án þess að stefna
hag sínum í voða, - að greiða þjóð-
inni fyrir afnot af auðlindinni. Rétt-
læti og jafnræði yrði þar með full-
nægt. Kvótalög yrðu í samræmi við
stjómarskrá. Jafnframt getur þjóðin
ákveðið án umtalsverðra erfiðleika
fyrir útgerðina að lækka aflamarkið
og setja ekki á markað allt það sem
skilað var, ef árferði og afkoma fiski-
stofnanna býður annað.
Helstu vandamálin í þessu fyrir-
komulagi era bókhaldslegs eðlis en
sennilega auðvelt að leysa á tölvuöld.
Vilhjálmur
Lúðvíksson
FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2000 37
Það lýtur að samræmi milli kvóta í
tonnum og verðlagningu í bókhaldi
fyrirtækja þannig að saman fari af-
skriftir í krónum og kvótaskil í tonn-
um. Þar sem kvóti yrði í upphafi mis-
jafnlega skráður í efnahagsreikningi
fyrirtækja yrði sjálfsagt að smíða al-
mennar reglur um upphafsvirði
kvótaeignar sem tækju mið af skrán-
ingu kvóta á eigendurna í tonnum
talið hjá Fisikistofu. Það lýtur einnig
að því hvenær skuli afskrifað innan
ársins miðað við kaupdag kvóta og
hvaða verð skuli miðað við og um
kvótaviðskipti milli fyrirtækja sem
væntanlega yrðu leyfð áfram. Lík-
lega eru nægar hliðstæður í
afskriftareglum varðandi annað
fastafé.
Ég sé í fljótu bragði enga sérstaka
þörf fyrir aðlögunartíma fyrirtækja
að þessum reglum að því tilskildu að
saman fari heimild til afskrifta og
samsvarandi skil á kvóta til þjóðar-
innar. Allt tal um að breyting í þessa
átt ógni tilvera sjávarútvegs getur
ekki lýst öðra en vantrú á að venju-
legir viðskiptahættir og markaðsöfl
virki í sjávarútvegi. Engin þörf verð-
ur fyrir stjórnvaldsákvarðanir um
skattlagningu eða verðlagningu eða
önnur stjórnmálaleg afskipti en þau
sem almennt gilda um viðskipti hér
og annars staðar, að undanskildum
þeim sem varða sjálfa stjórnun fisk-
veiða og stærð leyfilegra kvóta og
viðskipti með þá.
Með þessu er að sjálfsögðu engin
tilraun gerð til að ná aftur til þjóðar-
innar þeim skyndigróða sem ein-
staklingar kunna að hafa haft af
kvótagjöfinni til þessa. Þeir bera
enga sök á þeirri stjómmálalegu
ákvörðun sem tekin var og hafa
hagnýtt sér hana innan ramma laga
og reglna. Við þá er ekkert að sak-
ast.
Skynsamlegt væri að veija tekjum
þjóðarinnar af kvótaviðskiptum í
endurhæfingu og uppbyggingu
menntakerfisins og til eflingar rann-
sóknum og nýsköpun í atvinnulífinu.
Ljóst er að við munum ekki hafa at-
vinnu í framtíðinni af sjávarútvegi
og fiskvinnslu nema í mjög takmörk-
uðum mæli. Því þurfum við einmitt
nú að fjárfesta duglega í framtíðinni
- þekkingarþjóðfélaginu sem taka
mun við af iðnaðar- og fiskveiðaþjóð-
félagi 20. aldarinnar.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
SLIM-LINE
dömubuxur frá
gardeur
Uéuntu
tískuverslun
v/Nesveg, Seltj., s. 561 1680
sími 533 3634, gsm 897 3634
Allan sólarhringinn.
Þú færð meira fyrir
PENINGANA
þína ? ? ? H§
Gleraugnaverslunin
SJÓNARHÓLL
HAFNARFIRÐI & GLÆSIBÆ
Frumkvöðull að lækkun gleraugnaverðs á íslandi
KATHARINE HAMNETT
EYEWEAR
LÍNBAIM
Laugavegi 8 • 551 4800