Morgunblaðið - 10.02.2000, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Að hafa
áhyggjur
Ámóta líklegt að sáttgeti orðið um
einkaafnot þjóðar aflandsvæði og um
að mér og afkomendunum dugi til lífs-
viðurvœris að eilífu að afi eða langafi
hafi stundað útgerð ígamla daga.
Svo virðist sem margir
hafi þann starfa helst-
an að hafa áhyggjur af
öðrum. Ekki hyggst ég
gerast svo djarfur að
lýsa yfir áhyggjum mínum af slíku
fólki, eins og maðurinn um árið,
en mér segir þó svo hugur að
þetta atvinnu-áhyggjufólk sé full
margt í veröldinni.
Því miður er ástandið þannig
sums staðar að óhjákvæmilegt er
að hafa áhyggjur. Ekki ætla ég að
loka augunum íyrir því, hjálpi
mér hamingjan. Mér dettur í hug
rússneska borgin Grosní og ís-
Ienska heilbrigðiskerfið, svo dæmi
séu tekin. Ég vildi satt að segja
helst hvorki vera staddur í Grosní
né á löngum biðlista eftir alvar-
legri aðgerð hér uppi á íslandi.
Lýðræði er ákaflega merkilegt
fyrirbæri og það form sem vest-
uinuADE rænir menn
V ItltlUKf tejja núorðið
flestir-held
Skapta ég-aðhenti
Hallgrímsson besttilþess
að líf gangi
. fyrir sig með sem skástu móti.
í Orðabók Máls og menningar,
sem Árni Böðvarsson ritstýrði og
kom út í Reykjavík 1992, er orðið
lýðræði skilgreint á þennan hátt:
„Stjórnarfar þar sem almenning-
ur getur með (leynilegum) kosn-
ingum haft úrslitavald í stjórnar-
farsefnum; réttur og aðstaða ein-
staklinga og hópa til að láta í Ijós
vilja sinn og hafa áhrif á öll sam-
félagsleg málefni.“
Fólk kýs sem sagt menn eða
flokka til að stjórna því sem al-
mennt er talið að stjórna þurfi -
og það má líka „láta í ljós vilja
sinn og hafa áhrif á samfélagsleg
málefni“ eins og til dæmis að
J, mönnumverðimeinaðuraðgang-
ur að fjölskylduveislum hafi þeir
drýgt þann glæp að fara inn á
nektardansstað (þó margir brosi
eflaust í kampinn yfir hugmynd-
inni). En það er svo skrýtið hve
þeir sem veljast til forystu túlka
lýðræðið með misjöfnum hætti.
Gott dæmi um að lýðræði og lýð-
ræði er ekki það sama er annars
vegar ástandið í Grosní, áður-
nefndri höfuðborg rússneska
Kákasushéraðsins Tsjetsjníu, þar
sem rússneskar hersveitir hafa
beitt mikilli hörku við að kveða
niður uppreisn skæruliða heima-
manna og hins vegar stjórnar-
myndun í Austurríki. Mér skilst
að samkvæmt lýðræðismæli-
kvörðum vestrænna stjórnmála-
manna sé fýrrnefnda málið - þar
sem mikill fjöldi fólks hefur verið
drepinn - innanríkismál Rússa
sem ekki sé nokkur ástæða til að
skipta sér af, en kosningarnar í
Austurríki og stjómarmyndun í
framhaldi þeirra er hins vegar svo
alvarlegt mál að sjálft Evrópu-
sambandið hótar því að einangra
landið og einhver lönd vilja ganga
svo langt að kalla sendiherra sína
heim. Allt vegna þess að þar kem-
ur við sögu flokkur sem skil-
greindur er sem öfga, til hægri.
Ekki ætla ég að mæla bót stefnu
flokksins - mér finnst sannarlega
ekki fallegt að berjast hatramm-
lega gegn innflytjendum eins og
Haider í Austurríki, Le Pen í
Frakklandi og fleiri hafa gert - en
þetta er nú einu sinni hluti lýð-
ræðisins. Menn mega hafa skoð-
J.>
anir og bera þær á borð. Flokkur
Haiders myndaði ríkisstjóm í
landinu eftir lýðræðislegar kosn-
ingar. Því má ekki gleyma. Trúi
menn á lýðræði verða þeir að
muna að það virkar ekki bara
stundum. Ekki bara þegar sum-
um hentar.
Tímarnir hafa breyst svo mikið
síðan um miðja öldina að það get-
ur ekki verið að neinn trúi því af
sannfæringu að Haider og félagar
gætu - þótt þeir vildu, sem ég get
auðvitað ekkert sagt um frekar en
aðrir - fetað í fótspor Hitlers og
hans manna án þess að hægt væri
að skerast í leikinn. Slíkt væri
óhugsandi í upplýsingasamfélagi
nútímans.
Afskiptasemi stjómvalda, eins
og forráðamanna Evrópusam-
bandsins í umræddu tilviki, er
fáránleg og nú hefur það sem bet-
ur fer gerst að ýmsir hafa tekið af
skarið, m. a. Halldór Ásgrímsson,
utanríkisráðherra íslands og lýst
því jrfir að Evrópusambandið hafi
gengið of langt. „Leiðtogum ESB
hefði að mati Halldórs verið nær
að láta nægja að fordæma fyrri
yfirlýsingar Haiders og skora á
nýju ríkisstjórnina í Austurríki að
gæta þess að mannréttindi og al-
þjóðlegar skuldbindingar landsins
séu hafðar í heiðri," sagði í frétt í
Morgunblaðinu.
Jafnaðarmenn hafa lengi verið
við völd í Austurríki og þróunin
varðandi málefni innflytjenda í
stjórnartíð þeirra hefiir verið at-
hyglisverð. Morgunblaðið sagði
svo frá fyrir skemmstu: „1988 var
fólk af erlendum upprana í Aust-
urríki 350.000 talsins en nú
750.000 eða rúmlega 9% af átta
milljónum íbúa. Margir komu eft-
ir að jámtjaldið féll, t.d. frá Rúm-
eníu og Júgóslavíu, og Bosníu-
stríðið leiddi síðan nýja flóðbylgju
yfir landið. Nú era innflytjenda-
lögin í Austurríki orðin mjög
ströng og meira en 90% umsókna
um landvist er hafnað. Hafi um-
sækjandi farið um annað frjálst
land á leið sinni til Austurríkis er
honum vísað frá undantekninga-
laust.“ Svona var staðan áður en
Haider og félagar komust til valda
og því varla hægt að kenna þeim
um þessa þróun. I umræddri
grein hér í blaðinu sagði ennfrem-
ur: „Nú fá um 8.000 manns land-
vist í Austurríki árlega og þegar
tekið er tillit til þess, að alltaf er
nokkuð um, að innflytjendur
hverfi aftur til síns heima eða eitt-
hvað annað, þá stendur heildar-
tala þeirra í stað eða fer jafnvel
lækkandi.11
Þannig er stundum tekið til
orða að heimurinn sé smáþorp,
vegna samgangna og fjarskipta
nútímans, og það má til sanns
vegar færa. Þess vegna geta hug-
myndir á borð við þær að ísland
sé aðeins fyrir íslendinga, Frakk-
land fyrir Frakka eða að Áustur-
ríkismenn einir séu velkomnir í
Austurríki, aldrei orðið lífseigar.
Oghverjir era hvað, þegar grannt
er skoðað? Það er ámóta snjallt að
halda að hægt sé að úthluta einum
hópi manna ákveðnum bletti jarð-
arkringlunnar til einkadvalar og
telja að sátt geti orðið um að það
dygði mér og afkomendum mín-
um til lífsviðurværis um ókomna
framtíð að afi eða langafi hafi
stundað útgerð í gamla daga.
UMRÆÐAN
Einkaleyfi á hags-
munabaráttu?
FYRIR skömmu
birtust tvær greinar í
Morgunblaðinu eftir
formann Stúdentaráðs
Háskóla íslands og
Eirík Jónsson, stúd-
entaráðsliða Röskvu.
Þessar greinar voru
svör við gagnrýni Þór-
linds Kjartanssonar,
formanns Vöku, og
Unnar Brár Konráðs-
dóttur, oddvita félags-
ins, á gerð þjónustu-
samnings
Stúdentaráðs og Há-
skóla Islands um
rekstur Réttindaskrif-
stofu Stúdentaráðs.
Ég verð að játa að ég hef ekki sett
mig fullkomlega inn í þau mál sem
þar voru rædd. Ég hef því lítið um
efni greinanna að segja enda býst
ég við að báðir aðilar hafi komið
sjónarmiðum sínum á framfæri á
skýrari hátt en ég gæti mínum.
Hins vegar vöktu nokkur atriði
athygli mína í grein Eiríks.
Fyrir það fyrsta finnst mér nokk-
uð sjálfumglatt að hann nefni grein
sína: Rétt skal vera rétt! Sannleik-
ur höfundar er greinilega svo réttur
að ekki dugði minna en upphrópun-
armerki. Slíkar fyrirsagnir valda
því að viðvöranarbjöllur fara að
hringja í hausnum á mér. Til hvers
að taka það fram að það sem maður
er að skrifa sé rétt? Hefði ella verið
rökrétt að álykta sem svo að greinin
væri alls ekki rétt - heldur röng? I
grein sinni fer Eiríkur lið fyrir lið í
gegnum ágreiningsefni fylkinganna
og færir sínar röksemdir fyrir því
hvemig „hans rétt“ sé
réttara en „þeirra
rétt.“ Það er svo sem
gott og gilt og engin
ástæða til að agnúast
út í málefnalega um-
ræðu af þeim toga. Það
sem mér fannst hins
vegar dapurlegra var
að lesa hvernig Eirík-
ur gerir lítið úr um-
ræðunni og gefur í
skyn að honum og
Röskvu beri skylda til
þess að ákveða hvaða
mál séu þess verð að
Magnús um þau sé rætt. Það er
Júnsson nokkuð stórt vald til að
taka sér. Hvenær ætli
beri að taka LIN út úr umræðunni
- eða framþróun kennsluhátta við
Háskólann - eða húsnæðismálin?
Sennilega þegar „dýrmætum tíma
Stúdentaráðs" verður betur varið í
annað að mati Eiríks.
Umvandanir Eiríks era nefnilega
á þann veg að „of mikið af dýrmæt-
um tíma Stúdentaráðs hafi farið í
innra rifrildi milli fylkinganna“ og
að það hafi „helgast af reglubundn-
um áróðursherferðum minnihlut-
ans“. Þannig virðist hann reyna að
gefa í skyn að þeir, sem hafa valið
að fórna tíma sínum í hagsmuna-
baráttu stúdenta undir merkjum
Vöku, séu bara alls ekki að vinna að
neinum hagsmunamálum heldur
bara að trufla hina við reglubundin
störf sín. Ég vona að þetta sé ekki
almennt viðhorf hjá Röskvu. Það
þykir mér mikill valdhroki að ætla
sem svo að andstæðingurinn hljóti
að stunda niðurrifsstarfsemi bara
vegna þess að hann er ekki sam-
mála.
Eiríkur lýkur grein sinni með því
að harma það að deilt sé um hluti
sem honum finnst ekki skipta máli á
síðum Morgunblaðsins. Þá grætur
hann það blek sem í svar hans fór.
Þótt Röskva hafi nú setið lengi í
meirihluta Stúdentaráðs hefur fél-
agið ekki enn öðlast einkarétt á því
að skilgreina hvað sé hagsmunabar-
átta og hvað séu innantóm slagorð.
Þegar menn era orðnir of þreyttir
til þess að takast á um eðli og stöðu
Stúdentaráð
Þetta er e.t.v. merki
þess, segir Magnús
Jónsson, að uppstokkun
sé orðin nauðsynleg
í Stúdentaráði
Háskóla Islands.
félagsins sem þeir starfa fyrir er
greinilega kominn tími til að aðrir
fái tækifæri til að taka til hendinni.
Sú yfirþyrmandi vandlæting sem
felst í fyrirsögninni: Rétt skal vera
rétt - með upphrópunarmerki, er í
mínum huga merki þess að höfund-
ur sé ekki eins viss í sinni sök og
hann helst vildi vera. Þetta er ef til
vill merki þess að uppstokkun sé
orðin nauðsynleg í Stúdentaráði
Háskóla íslands.
Höfundur er nemi í HÍ.
Mannauður
VIÐ Tækniskóla ís-
lands er starfrækt
deild sem hefur
ákveðna sérstöðu í ís-
lensku menntakerfi að
því leyti að þar fer
fram undirbúningsnám
á framhaldsskólastigi í
skóla sem annars er
háskóli. Framgi'eina-
deild, eins og deildin
heitir, er tveggja ára
undirbúningsnám fyrir
nám á háskólastigi. Þar
stundar nám hópur
vaskra einstaklinga
undir handleiðslu ein-
vala liðs kennara.
Flestir hafa þeir það að
markmiði að fá sem besta undirbún-
ingsmenntun fyrir áframhaldandi
nám á sem skemmstum tíma. Því er
það ekki bara með hagsmuni þess-
ara einstaklinga í huga sem efla ber
þessa deild heldur í raun þjóðarinn-
ar allrar því „mennt er máttur" og
þjóð sem lætur sig framtíðina varða
veit að framtíðarauðlindin er hugvit-
ið.
Þó svo að upphaflega hafi fram-
greinadeildin verið stofnuð til að
gera iðnaðarmönnum kleift að afla
sér nauðsynlegrar undirbúnings-
menntunar fyrir tæknifræðinám
hefur í gegnum árin komið í ljós að
hún hentar einnig öðram. Fólk sem
af einhverjum ástæðum fetaði ekki
hinn „hefðbundna“ menntaveg,
þ.e.a.s. tók ekki stúdentspróf, fær
hér annað tækifæri á að mennta sig.
Heyrst hafa þær skoðanir að deild
sem þessi sé algerlega óþörf í
menntakerfinu því hægt sé að
stunda sama nám í framhaldsskól-
unum hvort sem er í dagskóla eða
öldungadeild. Það eitt að meðalaldur
nemenda í deildinni er 27 og 'A ár
sýnir okkur að hér er ekki um dæmi-
gerðan framhaldsskóla að ræða.
Flestir nemendanna hafa víðtæka
reynslu úr atvinnulífinu, margir era
búnir að stofna fjölskyldu og hafa
fyrir öðram að sjá o.s.frv. Því er hér
um töluvert annan
þankagang að ræða
heldur en hjá hinum
„dæmigerða“ fram-
haldsskólanema.
Annað er að frum-
greinadeild lýkur fólk á
tveimur áram í stað
þess að ljúka stúdent-
sprófi á kannski 4-8 ár-
um í öldungadeild, auk
þess sem margir þeir
áfangar sem kenndir
era á 3. og 4. önn í
framgreinadeild era
alls ekki í boði í öld-
ungadeildunum.
Annað sem virðist
fara fyrir brjóstið á
sumum er að nám í frumgreinadeild
er lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra
námsmanna og vilja þeir hinir sömu
meina að hér sé um ósanngirni að
ræða gagnvart öðrum er stunda nám
á framhaldsskólastigi.
Eins og áður sagði er hér um tvo
ólíka hluti að ræða. Hvaða mögu-
leika á t.d. einstaklingur á fertugs-
aldri sem hefur fyrir fjölskyldu að
sjá að fjármagna svona nám ef hann
ætti ekki kost á láni frá LÍN? Ef við-
komandi hefur metnað og getu til að
ljúka þessu námi á svo skömmum
tíma á að sjálfsögðu að gefa honum
kost á láni. Ef ekki, eigum við á
hættu að hæft fólk sem hefur áhuga
á að læra meira veigri sér við því að
stíga það kjarkmikla skref sem það
er að byrja aftur í skóla eftir þó-
nokkurt hlé.
Nú á dögum er mikið talað um
mannauð og mikilvægi þess fyrir
fyrirtæki að fjárfesta í hugviti frem-
ur en bara tólum og tækjum. Sumar
þjóðir virðast hafa gert sér grein
fyrir þessu fyrr en aðrar og hrein-
lega blómstra efnahagslega þó svo
að náttúraauðlindir séu takmarkað-
ar. Við íslendingar megum ekki láta
þröngsýni afturhaldssamra ein-
staklinga ráða þegar kemur að
skólamálum og það er löngu tíma-
bært að ráðamenn þjóðarinnar geri
Menntun
Við megum ekki láta
þröngsýni afturhalds-
samra einstaklinga
ráða, segir Halldór S.
Kristjánsson, þegar
kemur að skólamálum.
sér grein fyrir því að útgjöld til
menntamála era ekki bara útgjöld
heldur einnig fjárfesting. Fjárfest-
ing í framtíðinni. Frumgreinadeild
Tækniskóla íslands verður að vera
til fyrir þá sem hafa getu og metnað
til að læra mikið á stuttum tíma, fyr-
ir þá sem óar við tilhugsuninni um að
eyða 4-8 áram í kvöldskóla og eiga
þá eftir háskólanám. Hvernig væri
nú, góðir landar, að fara að koma sér
út úr þeim andlegu torfkofum sem
við höfum búið allt of lengi í? Er ekki
líka tími til kominn að stjórnmála-
menn fari að hugsa lengra en eitt til
tvö kjörtímabil fram í tímann? Þessu
og mörgu öðra þurfum við að velta
fyrir okkur, en þó ekki of lengi. Ekki
viljum við dragast afturúr í samfél-
agi þjóðanna - eða hvað?
Höfundur cr n emi i TÍ.
Jersey-, krep-
og flónels-
rúmfatasett
Póstsendum
Skólavörðustíg 21a, Rcykjavík, sími 551 4050.
HalldórS.
Kristjánsson