Morgunblaðið - 26.04.2000, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hús með sál og
góða samvisku
Morgunblaðið/Jim Smart
Salome Þorkclsdóttir, Davíð Oddsson, Guðmundur Magnússon og Ást-
ríður Thorarensen við opnun Þjóðmenningarhúss á skírdag.
„ÞAÐ sem áður var lokaður heimur
fárra lykst nú upp landsmönnum öll-
um til ánægju. Eg spái því að þeir
sem hingað koma næstu vikur og
mánuði verði töluvert hissa - þægi-
lega hissa á þessu húsi og því sem
það hýsir,“ sagði Davíð Oddsson for-
sætisráðherra er hann opnaði Þjóð-
menningarhúsið við hátíðlega athöfn
á skírdag að viðstöddum forseta ís-
lands.
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra sagði að svipaðar gagnrýnis-
raddir heyrðust nú er húsið hefur
verið endurgert og þegar Hannes
Hafstein lét byggja húsið í upphafí
aldarinnar. Mönnum þætti í of mikið
lagt. „A sínum tíma voru málsvarar
þess sakaðir um „egypska bygging-
arsýki“ og viðleitni til að þyngja á
landsmönnum með stuðningi við
„luxus-fyrirtæki Alíka gagnrýni er
höfð í frammi enn þann dag í dag,
þegar ráðist er í stórvirki fyrir opin-
bert fé, en fyrsti íslenski ráðherrann
Hannes Hafstein lét hana ekki aftra
sér og fann það ráð, að breyta fast-
eign í aðra fasteign eins og hann orð-
aði það með því að selja jarðir land-
sjóðsins í Reykjavík og nota
tekjurnar til að reisa bókasafns-
byggingu úr steini eða steinsteypu.“
Salome Þorkelsdóttir, formaður
hússtjórnar Þjóðmenningarhússins,
sagði ákvörðun ríkisstjórnarinnar að
gera húsið að þjóðmenningarhúsi
verðuga gjöf á árinu 2000 til íslensku
þjóðarinnar. Hún kallaði húsið höll-
ina nýju og vitnaði þar í kvæði Þor-
steins Erlingssonar sem sungið var
er homsteinn var lagður að húsinu
23. september 1906.
Náttúrugripasafnið næst
Davíð Oddsson sagði að Þjóð-
menningarhúsið væri helgað þjóð-
inni allri, menningu landsins og sögu
þess. Hann sagðist sjálfur hafa
kynnst húsinu fyrst á námsárum sín-
um er hann dvaldi þar við lestur og
lærdóm og hefði hann þá fyrst heyrt
að hús hefðu sál. „En spyrja má sjálf-
an sig hvort hús sem hafa sál svo
ekki sé talað um mikla sál, geti ekki
líka haft samvisku, en samviskan er
elsta systir sálarinnar. Ég hallast að
því. Ef svo er, þá má þetta hús hafa
góða samvisku því hér fóstraði það
stofnanir sem hafa síðar vaxið hátt
úr grasinu.“
Og forsætisráðherra bætti við:
„Hin íslenska þjóðarsál má gjarnan
eiga lögheimili sitt í þessu húsi um
langa framtíð og verður ekki séð að
henni verði vísað á annan og betri
sess. í upphafi þessarar aldar varð
þetta hús táknmynd þess, hvernig
hin fátæka þjóð myndi láta drauma
sína rætast þegar hún fengi loks sjálf
ráðið sínum málum. Nú við aldarlok
verður hlutverk þess að minna okkur
á fortíðina, auka okkur gleði líðandi
stundar og fylgja næstu kynslóðum
Islendinga inn í framtíðina. Með
þessum orðum lýsi ég yfir því að hið
gamla og góða Safnahús, nú Þjóð-
menningarhús, er opnað.“
Davíð sagði að nú þegar Lands-
bókasafnið hefði fengið sinn stað og
verið væri að bæta úr húsakynnum
Þjóðminjasafns og Þjóðskjalasafns
þá hlyti Náttúrugripasafn að vera
næst í röðinni, „því það býr enn við of
þröngan kost.“
Bjöm Bjamason sagði að húsið
væri tákn um þann bjartsýnis- og
baráttuanda sem einkenndi íslend-
inga í upphafi aldarinnar. „Þjóð-
menningarhúsið verðui- um aldur og
ævi minnisvarði um hina miklu
bjartsýni, sem einkenndi fyrstu ár
heimastjórnar á íslandi undir for-
ystu Hannesar Hafsteins. Hann lýsti
þeirri von, þegar hann lagði horn-
stein hússins, að í því yrðu geymdir
fjársjóðir, sem ættu fyrir sér að vaxa
með vaxandi viðgangi og menningu
þjóðarinnar, og mælti af mikilli
framsýni: „Það er þekkingin og vís-
indin, sem finna upp vopnin og
áhöldin til varnar og sóknar í lífsbar-
áttunni, baráttunni fram á við og upp
á við til meira ljóss, meira frelsis,
meira manngildis, sem er tímans
krafa.“ Megi þessi orð vera okkur
öllum leiðarljós, sem viljum auka veg
og virðingu íslensku þjóðarinnar um
ókomin ár.“
Björn rakti aðdragandann að
stofnun Þjóðmenningarhúss. „Þegar
við blasti á níunda áratugnum, að
Landsbókasafn íslands og Þjóð-
skjalasafn flyttu starfsemi sína úr
húsinu, hófust umræður um, hvemig
skynsamlegast væri að nýta þessa
þjóðargersemi. Rætt var um, að
Hæstiréttur Islands fengi hér inni
eða Stofnun Ama Magnússonar,
einnig var hreyft hugmyndum um
sýninga- og menningarstarf í sam-
búð við skrifstofu forseta íslands.
Nefndir störfuðu og skiluðu ágætum
hugmyndum. Öllum var ljóst, að ekk-
ert mætti gera, sem raskaði bygg-
Kvennakdr Bolungarvrkur
Stefnan tekin á norrænt
kóramót í Reykjavík
Bolungarvík. Morgunblaðið.
KVENNAKÓR Bolungarvíkur tek-
ur þátt í Norrænu kvennakóramóti í
Reykjavík dagana 27. apríl til 1. maí
nk. og er mótið þáttur í dagskrá
Reykjavíkur - menningarborgar.
Kvennakór Bolungarvíkur tekur
þátt í söngdagskrá ásamt fleiri kór-
um í Ráðhúsi Reykjavíkur 29. apríl
en þar mun kórinn syngja nokkur
lög af söngskrá sinni. Þá tekur kór-
inn þátt í samsöng hinna fjölmörgu
kvennakóra sem þátt taka í mótinu,
en gert er ráð fyrir að um eða yfir
sjöhundrað konur verði saman-
komnar á þessu kóramóti víðsvegar
að á landinu og Norðurlöndunum.
Kvennakór Bolungarvíkur hefur
verið með reglulega starfsemi frá því
hann var stofnaður árið 1997 og æfir
reglulega einu sinni í viku frá sept-
ember og til mafloka. Kveikjan að
stofnun kórsins var sú að hópur
kvenna kom saman til að syngja
nokkur lög á sumardaginn fyrsta og
fagna þannig sumarkomunni og hef-
ur þeim sið verið haldið síðan. Kór-
inn hefur komið fram við hin ýmsu
tækifæri, nú síðast á þjóðahátíð
Vestfirðinga sem nýlega var haldinn
í Bolungarvík. Þá fór kórinn í söng-
för á Snæfellsnes síðastliðið vor.
Auður Ragnarsdóttir, formaður
Kvennakórs Bolungarvíkur, sagði að
Morgunblaoið/Gunnar
Kvennakór Bolungarvíkur ásamt stjórnendunum Guðrúnu B. Magnús-
dóttur og Margréti Gunnarsdóttur.
um 40 konur væra nú í kórnum og
ákaflega létt yfir starfinu, þar sem
allar væra þær að þessu til að hafa
gaman af og láta sönggleðina njóta
sín.
Auður sagði að eftir þettakóramót
færi kórinn í sumarfrí og tæki svo
upp þráðinn aftur í september, eins
og verið hefði frá því hann var stofn-
aður.
Allt frá stofnun kórsins hafa þær
Guðrún B. Magnúsdóttir og Margrét
Gunnarsdóttir æft kórinn, stjómað
honum og séð um undirleik. Margrét
er píanóleikari og tónlistarkennari á
ísafirði auk þess sem hún starfar
sem organisti á Suðureyri. Guðrún
er einnig píanóleikari og tónlistar-
kennari í Bolungarvík og sinnir jafn-
framt starfi organista við Hólskirkju
í Bolungarvík.
Þær stöllur hafa unnið mikið sam-
an ó sviði tónlistar á Vestfjörðum frá
því þær hófu tónlistarnám í Tónlist-
arskóla ísafjarðar ungar að aldri,
t.d. hafa þær sl. fjögur ár sungið
saman ásamt fimm öðram í söng-
hópnum Söngfjelagið úr Neðsta,
sem getið hefur sér gott orð og sung-
ið víða bæði hér ó landi og erlendis.
Morgunblaðið/Jim Smai-t
Guðmundur Magnússon, Sóiveig Pétursdóttir, Ástríður Thorarensen,
Ólafur Ragnar Grúnsson, Sigurjón Jóhannsson og Gísli Sigurðsson en
þeir tveir síðastnefndu eru höfundar sýningar um landafundi og
Vínlandsferðir í Þjóðmenningarhúsinu.
ingunni sjálfri með nokkram hætti.
Hinn 16. febrúar 1996 samþykkti
ríkisstjómin tillögu mína um þá skip-
an, sem fylgt hefur verið síðan varð-
andi endumýjun og nýtingu hússins.
Efni ákvörðunar ríkisstjórnarinnar
blasir við okkur hér í dag í orðsins
fyllstu merkingu og er ánægjulegt að
sjá, hve vel hefur tekist að útfæra
hana og hve góð sátt hefur náðst við
yfirvöld húsafriðunar um fram-
kvæmdil• við húsið. Fé til þeirra hef-
ur verið veitt úr Endurbótasjóði
menningarbygginga, sem starfar á
vegum menntamálaráðuneytisins.
Er þetta stærsta einstaka verkefni,
sem kostað hefur verið af sjóðnum
undanfarin ár.“
Björn sagði að samhliða fram-
kvæmdum hefðu verið teknar
stefnumarkandi ákvarðanir um varð-
veislu bóka og skjala, sem voru í hús-
inu og era bæði í eigu Landsbóka-
safns Islands - Háskólabókasafns og
Þjóðskjalasafns. Bókakosti var val-
inn staður í Reykholti í Borgarfirði
og lagt hefur verið á ráðin um
nýbyggingar í þágu Þjóðskjalasafns
á starfssvæði þess við Laugaveg.
Björn rakti ennfremur ástæður
þess að Þjóðmenningarhúsið var
flutt af forræði menntamálaráðu-
neytis til forsætisráðuneytis.
„Helstu rökin fyrir því vora að skipa
húsinu sess með öðram þjóðartákn-
um okkar. Forsætisráðuneytið fer til
dæmis stjómarfarslega með málefni
Þingvalla, þá gætir það virðingar
skjaldarmerkisins, fánans og þjóð-
söngsins. Nú er þessari byggingu
skipaður sambærilegur virðingar-
sess og þar á hún sannarlega heima.“
Tíu fastar sýningar
og tvær breytilegar
Salome Þorkelsdóttir, formaður
hússtjórnar, rakti sögu hússins sem
hún sagði eina af þjóðargersemum
íslendinga. Hún sagði frá fram-
kvæmdum og undirbúningi að stofn-
un Þjóðmenningarhúss. Hún þakk-
aði þeim sem komið hefðu að
framkvæmdum við endumýjun
hússins gott starf. Salome tilkynnti
síðan um gjöf Sjóvár-AImennra á
málverki Ásgríms Jónssonar af Jóni
Sigurðssyni forseta.
Guðmundur Magnússon sagði frá
framkvæmdum við húsið sem staðið
hafa síðan 1997. Hann greindi frá
sýningahaldi í húsinu. I því era tíu
fastar sýningar með mörgum af
helstu kjörgripum þjóðarinnar. í því
verða einnig tvær breytilegar sýn-
ingar. Sýning um landafundi og Vín-
landsferðir var opnuð á skírdag og
sýning um kristni í þúsund ár verður
opnuð í húsinu 17. júní.
Að athöfn lokinni afhjúpaði Davíð
Oddsson mannaraskjöld í andyrinu.
Þjóðmenningai-húsið verður opið
alla daga milli kl. 11 og 17.
Hlustað á tímann
MYJVPLIST
Áhaldahúsifi í
V e s t iii a n n a e y j u m
VIGNIR JÓHANNSSON
MÁLVERK OG
HÖGGMYND
Sýningin er opin frá 14 til 18 og
stendur til 24. aprfl.
MYNDLISTARVORIÐ er hafið í
Vestmannaeyjum þótt enn sé vetrar-
legt um að lítast annars staðar á
landinu. Það er, eins og í íyrra, Is-
landsbanki sem styrkir þetta sýning-
arhald en fleiri stuðningsaðilar hafa
bæst í hópinn svo framtakið hefur
greinilega vakið lukku í Eyjum.
Fyrstu sýninguna hélt Tolli og þótti
hún takast vel en nú er Vignir Jó-
hannsson kominn í Áhaldahúsið með
stóra sýningu, fjórtán olíumyndir,
sjö vatnslitamyndir og heljarmikið
gólfverk úr gleri. Vignir hefur komið
víða við á ferli sínum. Hann var
framarlega í hópi hinna villtu
nýexpressjónista á níunda áratugn-
um, vann síðan í eins konar fagur-
fræðilegum minimalisma um skeið
og hefur nú snúið aftur að málverk-
inu, en reyndar á öðram forsendum
en áður. Olíumyndirnar á sýningunni
sýna holur í sléttum fleti sem vegna
fjarvíddaráhrifa minnir á landslag,
sléttu eða eyðimörk sem teygir sig
langt út í fjarskann. Þessar myndir
segir Vignir að séu hugleiðingar um
tímann og að holurnar séu „tímapoll-
ar ... sem tíminn situr eftir í, líkt og
vatn í skessupottum". Þótt auðveld-
lega megi túlka þessar myndir á
ýmsa vegu vekur myndefnið óneitan-
íega sterka tilfinningu fyrir tíma-
tengdum hugtökum. Á sléttunni
virðist ríkja eilífðarró og þá er stutt í
að ímynda sér að í pollunum sitji eitt-
hvað eftir af sögunni, einhver and-
artök eða andvörp tímans sem fróð-
legt gæti verið að hlusta á.
Hugmyndin er einföld en nokkuð
áhrifarík þótt það dragi vissulega úr
áhrifunum að sjá svona margar
myndir með svipaðri útfærslu.
I vatnslitamyndunum fæst Vignir
við náskylt þema þótt útfærslan sé
allt önnur og allar myndimar nema
ein bera titilinn „Hlustað á tímann“.
Aftur er kyrrðin áberandi í þessum
myndum þar sem lítil mannshöfuð,
hárlaus með lokuð augu, svífa um
búklaus í litageimi. Gólfverkið kall-
ast síðan á við þessar tvær myndrað-
ir. Það er myndað af fjóram stóram
glerplötum sem standa á lágum
glersúlum. Fyrir miðju verkinu er
höfuð svipað þeim sem era í vatns-
litamyndunum en unnið í þrívídd. Of-
an á glerplötunum era siðan pollar af
lituðu vatni.
Það er kannski ekki alveg ljóst
hvemig Vignir hugsar sér að þessi
verk fjalli um tímann eða hvað verið
er að segja í þeim um tímann og
heiminn yfirleitt, en það þarf síst að
vera Ijóður á myndunum því þær eru
svo fínlega unnar og margræðar að
hver áhorfandi getur átt sínar eigin
hugleiðingar fyrir framan þær og
notað þær sem eins konar tæki til að
kveikja eða rifja upp sinn eigin skiln-
ing. Þannig verða verkin virk þegar
áhorfandinn gerir þau að sínum.
Sýningin er vel heppnað innlegg í
myndlistarvorið í Vestmannaeyjum
sem virðist ætla að verða árviss við-
burður. Það hve vel hefur heppnast
um samstarf fyrirtækja, bæjar og
framtakssamra áhugamanna um
myndlist í Eyjum verður vonandi
hvatning til fólks um allt land.
Jón Proppé