Morgunblaðið - 05.08.2000, Qupperneq 30

30 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Landgangurinn af
Pourquoi-pas? sigldur
í sain í Frakklandi
Landgangurinn af
Pourquoi pas?, sem eini
eftirlifandi skipverjinn
Gonidec komst lífs af á,
og fannst í franska
sendiráðsbústaðnum
fyrir fjórum árum, er
nú farinn til Frakk-
lands, 64 árum eftir að
skip dr. Charcots fórst
við Mýrar. Gólettur
franska flotans, Etoile
og Belle Poule, fluttu
hann heim til að varð-
veita á safni um
heimskautafarann er
skipin voru hér í heim-
sókn í Reykjavíkurhöfn
nýlega. Þessi sögulegi
landgangur var virðu-
lega kvaddur er
einkennisklæddir
skipverjar báru hann
gegnum bæinn og um
borð. Fyrir fjórum
árum stuðlaði Elfn
Pálmadóttir að því að
landgangurinn fannst
og þekktist og segir
hér þessa löngu
sögu hans heim.
Harmleikurinn er heim-
skautafarinn frægi dr.
Charcot og menn hans
allir utan einn, Eugene
Gonidec, fórust við Mýrar er enn lif-
andi í minni Islendinga og ekki síður
Frakka og raunar víðar um heim.
Gonidec barst með lífsmarki á land á
landganginum sem varði hann fyrir
öldunum og grjótinu í fjörunni. Hann
lá undir stiganum og ríghélt sér í
hann með hægri hendi en með þeirri
vinstri hélt hann þétt um hnakkann
en síðari tíma vísindi hafa sýnt að það
skiptir sköpum til að lifa af að kaldur
sjórinn leiki ekki um hnakkann og nái
að kæla hann. Þannig barst Gonidec
að landi í Straumfirði á Mýrum.
Hann lést á Bretagne haustið 1998.
Fyrir fjórum árum fannst þessi
merkilegi landgangur í sendiráðs-
bústað Frakka við Skálholtsstíg og
birtist um það grein í Morgunblaðinu
með myndum af stiganum og til sam-
anburðar mynd af landganginum
sem Finnbogi Rútur tók á Mýrum
1936. Sýndu þær að þetta var sami
stiginn. Robert Cantoni sendiherra
skrifaði þá út og lét vita af þessum
fundi. En þegar nýr sepdiherra, Lou-
is Bardollet, kom til íslands nýlega
sagði hann að landgangurinn lægi
enn í sendiráðsbústaðnum og leitaði
upplýsinga um hann. Þess vegna
barst landgangurinn í tal er skipherr-
ann á gólettu franska flotans, Etoile,
Yann Cariou, sýndi okkur nýlega um
borð eftirlátna minjagripi og mynda-
albúm Eugenes Gonidecs og þau ein-
kennilegu tildrög sem urðu til þess að
Skipverjar á gdlettum franska flotans Etoile og Belle Poule báru landganginn af Pourqoui- pas? gegnum bæinn
og um borð í Reykjavíkurhöfn fyrir siglingu til Frakklands til varðveislu í safni. Frá hægri fremst: Yann Cariou
skipherra á Etoile, Tierry Babey skipherra á Belle Poule, frönsku sendiherrahjónin Louis og Michelle Bardollet
og aðrir skipveijar af gdlettum franska flotans.
Landgangurinn, sem Gonidec bjargaðist á, í fjörunni í Straumfírði 1936.
Morgunblaðið/Elín Pálmadóttir
Etoile og Belle Poule, gólettur franska flotans, fylgdu víkingaskipinu ís-
lendingi úr höfn 17. júnf s!.. Myndin er tekin frá borði Belle Poule af fs-
lendingi og Etoile á siglingu út á Faxaflda.
Eugene Gaunidec, sem einn
komst af á landgangi skipsins.
hann kom í leitimar. Skipherramir
Yann Cariou á Etoile og Thierry Ba-
bey á Belle Poule báðu sendiherrann
um að fá að sjá þennan sögufræga
landgang og staðfestu að þetta væri
rétti stiginn af Pourquoi pas? Kom
þeim öllum þremur saman um að
hann ætti hvergi heima annars staðar
en á safni um þennan fræga heimska-
utafara í Saint Malo eða Muée de la
Marine í París þar sem er bás helgað-
ur honum.
í sendiráðinu í
Reykjavík í 64 ár
Niðurstaðan varð sú að landgang-
urinn skyldi fluttur með viðeigandi
viðhöfn um borð og marseruðu skip-
verjar í fullum skrúða af skipunum
tveimur og báru landgöngustigann
frá franska sendiráðsbústaðnum í
Þingholtunum gegnum miðbæ
Reykjavíkur og um borð í gólettum-
ar. Grein Elínar Pálmadóttur í Morg-
unblaðinu, sem skýrir fund land-
gangsins og hvemig hann hefur legið
í sendiráðinu allan þennan tíma, hafði
verið þýdd og lá tiltæk ásamt fleiri
gögnum í sendiráði Frakka og gat því
fylgt til upplýsingar. Þar segir m.a.
frá því að höfundur hafi til að halda
uppi samræðum í kvöldverðarboði í
sendiráðinu slegið því fram við þáver-
andi sendiherrafrú hvort hún hefði
orðið vör við draugagang í húsinu og
látið fylgja sögu Voillerys sendiherra
sem hér var frá því fyrir stríð og til
1958, lengst alfra erlendra sendi-
herra:
Henry Voillery var Bourgogne-búi
og skemmtilegur karl sem alltaf var
að segja sögur, svo ekki var alltaf
ljóst hvort hann var að gera að gamni
sínu. Hann sagði frá því að drauga-
gangur væri í húsinu og gaf gjaman
þá skýringu að landgangurinn af
Pourquoi pas? sem Gonidec bjargað-
ist á lægi uppi á háalofti. En kona
hans fussaði og sagði að sendiherr-
ann glennti upp gangahurðirnai-
beggja megin uppi til að anda að sér
fersku lofti svo rokið blési í gegn og
brakaði í öllum viðum í þessu gamla
timburhúsi. Þótti sendiherrafrúnni
skemmtileg þessi draugasaga. Ekki
löngu seinna kom að því að færa drasl
úr kjallaranum. Þá kom í ljós gamall
landgangur og hún minntist drauga-
sögunnar. Þegar húsið var gert upp
nokkmm ámm fyrr hefur stiginn far-
ið niður í kjallara þaðan sem hann var
nú fluttur út í bílskúr þar sem undir-
rituð myndaði hann og aflaði frekari
heimilda. Kom þá fram að Henry
Voillery sendiherra hafði verið hér
ungur maður þegar þessi hörmulegi
atburður gerðist við Mýrar og þá
sjálfsagt stússað í kringum það sem
gera þurfti vegna minningarathafn-
arinnar og annars sem tilheyrði skip-
inu með Zarzeki ræðismanni og hefur
því vel vitað hvaða stigi þetta var.
Þess má líka geta að ein af myndun-
um í albúmi Gonidecs, sem skipherr-
ann hafði meðferðis hingað, sýndi
þennan eina eftirlifandi skipbrots-
mann fyrir utan sendiráðið þar sem
hann bjó þar til hann fylgdi kistum
skipsfélaga sinna utan með franska
herskipinu l’Audacieux sem sent var
eftir þeim. En nú er þessi merki
landgangur sem sagt loks kominn
þangað sem hann á heima, á safn í
Frakklandi. Ekki vonum fyrr.
Fimm daga gömul
skýrsla Gonidecs
Ekki er sagan öll því í gögnum
þeim er Yann Cariou skipherra á
Etoile, sem er Bretoni eins og Goni-
dec, kom með til íslands, var skýrsla
sem Eugene Gonidec 3. stýrimaður
gerði að tilhlutan Marzins skipherra
á freygátunni Audacieux, dagsett í
Reykjavfk 21. september 1936. Sjó-
slysið varð 16. september svo frá-
sögnina af því sem gerðist skrifar
hann fimm dögum síðar og nær strax
og hann kemur í bæinn. Var snarlega
tekið afrit af skýrslunni sem hljóðar
svo í íslenskri þýðingu:
Skipherra! Eg hefi þann heiður að
gefa yður umbeðna skýrslu um at-
burðinn er POURQUOI-PAS? fórst.
Þann 15. september: tvennar veð-
urspár: England og Island. Kl. 13 lát-
ið úr höfn í Reykjavík, sléttur sjór,
vindur 0. Frá kl. 14 til 16 sýnir veg-
mælirinn 15,5 mílur. A vaktinni kl. 16
til 18 á stefnu út fyrir Garðskaga
byrjar að rigna og veður fer vaxandi,
vindur SA 3. Sáust nokkrir togarar
og mótorbátar. Um kl. 17.15 förum
við fyrir baujuna fyrir vestan Garð-
skaga og breytum stefnu. Nýja stefn-
an S-SA. Vind herðir stigvaxandi, við
nálgumst land. Um kl. 17.45 fellur
barometrið lóðrétt og þar sem stjórn-
endur vilja ekki fara þannig fyrir
Reykjanesskaga ráða þeii- ráðum sín-
um og ákveða að halda í var SA af
(þ.e. innan við) Garðskaga. Kl. 18 á
vaktaskiptunum erum við að snúa
við. Floury fyrsti stýrimaður tekur
þá við af mér.
Hrekur af fyrir-
hugaðri stefnu
Þann 16. september: Vaktin frá
miðnætti til kl. 4. Fæ þær upplýsing-
ar að kl. 23-24 hafi vegmælirinn sýnt
0-5 mílur. Staðsetning á miðnætti 13-
14 mílur vestur af Gróttu, skipun um
að stefna á stjómborða við fyrri
stefnu. Sjór 8, vindur SA 12. Held
mig í heyrnarfæri. Á stjómpalli eru
þá leiðangurstjórinn CHARCO, skip-
stjórinn LE CONNIAT, fyrsti stýri-
maður FLOURY og einn háseti.
Ótrúlegur ofsi í veðrinu. Skipið lætur
illa að stjórn. Kompásstefnan sveifl-
ast frá 130 til 160. Snúningshraði vél-
arinnar er um 100. Um kl. 1.30 sjáum
við ljósin á tveimur gufuskipum fyrir
framan okkur á bakborða (þvert á