Morgunblaðið - 05.08.2000, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 2000 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Bannorðin
í innsetningarræðu
sinni vék forseti
landsins að ýmsum
mikilvægum málum
þjóðlífsins og verkum,
sem bíða að innt verði
af hendi á hraðfleygri
tækniöld. Eins fór
ekki milli mála, að í
ræðunni birtist all-
hvass aðvörunar- og
áminningartónn í
garð stjórnvalda, sem
ekki er líklegt að þau
taki með þökkum. Og
undirgefnu augna-
þjónarnir ekki seinir
á sér frekar en fyrri
daginn.
I Kastljósþætti Sjónvarpsins
daginn eftir var einn mættur og
fór mikinn, þingmaður Vestfjarða,
Einar Oddur Kristjánsson. Hann
lýsti megnri andúð sinni á því
uppátæki forsetans að taka til um-
ræðu þjóðmál af hinum pólitíska
vettvangi. Taldi það hina mestu
óhæfu og var mikið niðri fyrir.
Sverrir
Hermannsson
Stjórnmál
Stóriðjufurstarnir ís-
lenzku, segir Sverrir
Hermannsson, hafa
neitað að undirrita
Kyoto-sáttmálann.
Þessvegna er ekki úr vegi að at-
huga nánar einstök ummæli for-
setans og ástæðu þess, að þau eru
bannorð í augum skipverja í
austurrúmi stjórnarskútunnar.
Á einum stað segir svo í ræðu
forseta: „Fiskistofnar, lífríkið, um-
hverfið allt verður því aðeins varð-
veitt að allir geri sitt bezta og hver
og einn virði annan. Sífelld leit að
undantekningum og fráviksleiðum
okkur sjálfum til handa hlýtur ein-
hvern tíma að taka enda og getur
fyrr en síðar skaðað orðstír okk-
ar.“
Ekki fer milli mála hvað hér er
átt við sérstaklega. Stóriðjufurst-
arnir íslenzku hafa neitað að und-
irrita Kyoto-sáttmálann um meng-
un andrúmsloftsins og vilja fá
undantekningar íslandi til handa
að reisa fleiri eiturspúandi iðjuver.
Það er því ekki að undra þótt hinir
undirgefnu bregðist
ókvæða við þegar
sjálfur forsetinn ýtir
svo óþyrmilega við
yfirboðurunum.
Forsetinn minnti á í
ræðu sinni að við
mættum ekki slíta
sundur friðinn svo
sem Þorgeir gerði á
þingi forðum. Og
hann bætti við: „Við
verðum að ná sáttum
um nýtingu landsgæð-
anna, skapa grið sem
allir virða um óbyggð-
ir og afréttir, gera
þjóðarsátt sem varir
um þá ásýnd íslands
sem við ætlum að varðveita."
Er nema von að þeir, sem sagt
hafa náttúru Islands stríð á hend-
ur með stórvirkjunaráformum sín-
um, rjúki upp með andfælum við
slíka áskorun forsetans?
Og enn sagði forsetinn: „Við
megum hvorki láta glímuna um
stundarhag né heldur þá misskipt-
ingu lífsins gæða sem nú birtist
okkur í vaxandi mæli kljúfa þjóð-
ina smátt og smátt í andstæðar
sveitir.“
Ekki er að undra þótt Einar
Oddur Kristjánsson bannfæri slíka
orðræðu. Þingmaðurinn, sem stutt
hefir dyggilega þá stefnu stjórn-
valda, sem hraðbyri stefnir búsetu
á Vestfjörðum í upplausn vegna
misskiptingar lífsins gæða, sem
hún leiðir til. Stefnuna, sem mylur
aðal lífsgæði íslenzku þjóðarinnar,
sjávarútveginn, undir örfáa út-
valda.
Undir lok ræðu sinnar sagði for-
setinn: ,Afskiptaleysi um hag
þeirra sem minna mega sín má hér
aldrei ná yfirhönd. Því verðum við
að huga vel að vaxandi hættu-
merkjum um fátækt og bjargar-
leysi, einkum hjá þeim sem ald-
raðir eru, kynslóðinni sem vann
Islandi allt sem hún gat.“
Einlægur stuðningsmaður ríkis-
stjórnar, sem ber ábyrgð á hríð-
versnandi kjörum aldraðra, sjúkra
og öryrkja, hlýtur að bregðast
ókvæða við svo óþarfri orðræðu
forseta lýðveldisins. Það hefði hinn
mikli ættjarðarvinur Pétur Þrí-
hross líka gert.
Höfundur er þingmaður.
V er slun er undirr ót
velmegunar
Verslunarmenn
fagna nú sérstökum
frídegi sínum í 107.
sinn en fyrsti mánu-
dagur í ágúst hefur
fyrir löngu áunnið sér
fastan sess sem al-
mennur frídagur með-
al landsmanna.
Verslunin er fjöl-
mennasta atvinnu-
grein þjóðarinnar, hún
greiðir meiri skatta til
samfélagsins en iðnað-
urinn og útvegurinn
til samans og hefur
sannað gildi sitt sem
ein helsta meginstoðin
undir atvinnulífi henn-
ar. Hún er sá hluti atvinnulífsins
sem allt þjóðfélagið, einstaklingar
jafnt sem fyrirtæki, tengjast með
einum eða öðrum hætti. Verslunin
gegnir því lykilhlutverki í þeirri
sókn til bættra lífskjara og velmeg-
unar sem Islendingar hafa verið í á
síðustu árum.
Vegna mikilvægis verslunarinnar
skiptir miklu máli að hún sé skil-
virk og veiti landsmönnum sem
besta þjónustu á samkeppnishæfu
verði. Samtök verslunarinnar telja
að þessu markmiði verði helst náð
með því að nýta kosti samkeppn-
innar á markaðnum og tryggja
heilbrigða og eðlilega viðsicipta-
hætti. Fijáls samkeppni er einn
helsti driíkraftur atvinnulífsins og
um leið forsenda hagvaxtar og
bættra lífskjara almennings.
Samt sem áður hefur reynst
óhjákvæmilegt að setja atvinnulíf-
inu ákveðnar reglur til að tryggja
samkeppni og heilbrigða viðskipta-
hætti. Á tímum örra breytinga er
nauðsynlegt að slíkar reglur séu í
stöðugri endurskoðun svo þær geti
þjónað hlutverki sínu sem best.
Átaks er þörf í
samkeppnismálum
Mikilvægur áfangi í samkeppnis-
málum náðist nú í vor þegar ný
samkeppnislög voru afgreidd frá
Alþingi en þau munu öðlast gildi
undir lok ársins. Með lögunum er
skerpt á samkeppnisreglum og
gengið mun lengra en áður við að
banna starfsaðferðir á markaði sem
geta haft samkeppnishamlandi
Haukur Þór
Hauksson
áhrif í för með sér. Þá
eru íslenskar sam-
keppnisreglur lagaðar
enn frekar að evrópsk-
um samkeppnisrétti
sem er einnig til bóta.
Samtök verslunarinn-
ar vænta mikils af
þessari lagasetningu,
ekki síst vegna hags-
muna lítilla og meðal-
stórra íyrirtækja, og
vona að hún dugi til að
viðhalda heilbrigðum
viðskiptaháttum á ís-
landi.
íslendingar eru
framtakssamt fólk og
fjöldinn hefur áhuga á
að skapa sér sín eigin tækifæri í
hinum ýmsu atvinnugreinum. I
gegnum tíðina var aðgangur auð-
veldur að hinum ýmsu atvinnu-
greinum, verslun, landbúnaði og
útgerð, og fólk byrjaði oft smátt
Verzlunarmenn
Islensk verslun, segir
Haukur Þór Hauksson,
skilar miklum gjaldeyr-
istekjum í þjóðarbúið.
með viljann einan að vopni. Hinn
auðveldi aðgangur að atvinnugrein-
unum var í senn tækifæri fyrir al-
menning til að verða atvinnurek-
endur og um leið styrkur fyrir
atvinnugreinarnar að fá framtaks-
samt fólk til liðs við sig. Nú er að-
gangur að mörgum atvinnugreinum
orðinn mun erfiðari, bæði vegna
opinberra hafta, úthlutunar á auð-
lindum og framleiðslurétti og síðast
en ekki síst vegna einokunartil-
burða stórfyrirtækja. Það er meðal
annars hlutverk Samkeppnisstofn-
unar að tryggja aðgang að atvinnu-
greinum eins og að stuðla að sann-
girni og samkeppni í viðskiptum.
Samkeppnisstofnun á að vera vönd-
ur sem fákeppnisaðilar og fyrirtæki
með einokunartilburði óttast en svo
er ekki.
Þegar þetta er skrifað birtist í
Morgunblaðinu könnun Samkeppn-
isstofnunar á verðmerkingum í 686

STEIIMIIMGARLÍM mangin litir
FLOTMÚR 6 tegundir
ÚTIPÚSSIMIIMG margir litir - 3 tegundir
IIMNIPÚSSNING - RAPPLÖGUN úti og inni
Traust íslensk múrefni
sfðan 1972
Leitið tilboða!
steinprýði
Stangarhyl 7 — Pósthólf 10058 — 130 Reykjavík
Sími 567 2777 — Fax 567 2718
verslunum. Gott og vel, án efa ligg-
ur mikil vinna að baki þeirrar
könnunar en ekkert bólar hins veg-
ar á athugun Samkeppnisstofnunar
á samkeppnis- og viðskiptaháttum
á matvörumarkaðnum sem vinna
hófst við fyrir þrettán mánuðum.
Aukið vægi verslunar í
gjaldeyrisöflun
Svo lengi sem elstu menn muna
hefur sjávarútvegur borið höfuð og
herðar yfir aðrar útflutningsgrein-
ar og aflað þjóðinni gríðarlegra
gjaldeyristekna. Ýmislegt bendir
til þess að hlutur sjávarútvegs í
gjaldeyrisöflun þjóðarinnar fari
minnkandi og samkvæmt spá Þjóð-
hagsstofnunar um útflutning á
næsta ári mun hann fara niður fyr-
ir 40% í fyrsta sinn í marga ára-
tugi. Orsakanna er að leita 1 minnk-
andi tekjum af útflutningi
sjávarafurða, ekki síst vegna lægra
afurðaverðs. Hitt skiptir þó ekki
síður máli að aðrar gjaldeyrisskap-
andi atvinnugreinar hafa verið að
sækja í sig veðrið. Ein þessara
greina er ferðamannaverslunin en
hún er jafnframt einn helsti vaxtar-
broddurinn í íslenskri verslun.
Þegar rætt er um hlut einstakra
atvinnugreina í gjaldeyrisöflun
þjóðarinnar kemur stundum fyrir
að verslunin nýtur ekki sannmælis.
Staðreyndin er sú að íslensk versl-
un skilar miklum gjaldeyristekjum
í þjóðarbúið enda fara innkaup er-
lendra ferðamanna hérlendis vax-
andi ár frá ári og talið er að slík
verslun skili 20-30% heildartekna
af ferðaþjónustu. Reyndar hefur
slíkur metingur á milli atvinnu-
greina ætíð byggst á misskilningi
þvi öll viðskipti eru þegar upp er
staðið gjaldeyrisskapandi eða
gjaldeyrissparandi.
Ferðamannaverslun
til framtíðar
Að frumkvæði Samtaka verslun-
arinnar hefur fyrirtækið Global
Refund á íslandi (áður Europe Tax
Free Shopping) annast endur-
greiðslu virðisaukaskatts til er-
lendra ferðamanna frá 1996. Óþarfi
er að hafa mörg orð um hve örv-
andi áhrif slík endurgreiðsla getur
haft á verslun erlendra ferðamanna
í landi þar sem virðisaukaskattur
er allt að 24,5%. Á starfstíma fyrir-
tækisins hafa endurgreiðslur
skattsins til erlendra ferðamanna
aukist gífurlega frá því sem áður
var og nú eru 730 íslenskar versl-
anir í viðskiptum við Global Ref-
und. Starfsemi fyrirtækisins hefur
átt stóran þátt í uppgangi ferða-
mannaverslunar hérlendis á síð-
ustu árum og stutt þá viðleitni
Samtaka verslunarinnar að auka
viðskipti erlendra ferðamanna.
Ferðamannaverslun er gjarnan
skilgreind sem innkaup erlendra
ferðamanna. Þessi skilgreining er
þó þeim annmörkum háð að hún
nær ekki til innkaupa Islendinga
sjálfra sem ferðast mikið um eigin
land og eru því helsti bakhjarl
ferðamannaverslunarinnar.
Um þessa mestu ferðahelgi árs-
ins er rétt að bjóða ferðafólk og
landsmenn alla velkomna í verslan-
ir um land allt um leið og minnt er
á fleyg orð Jóns Sigurðssonar for-
seta: „Verslunin er undirrót til vel-
megunar lands og lýðs, þegar hún
er frjáls".
HÖfundur er formaður Samtaka
verslunarinnar.
X<yrp-sNú
lönbúfi 1,210 Garfiabæ
sími 565 8060