Morgunblaðið - 05.08.2000, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 2000
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Rabarbarinn til margra hluta nytsamlegur
Rabarbarasultan
vinsælust
Rabarbari hefur öldum saman verið rækt-
aður og var áður fyrr meðal annars notað-
✓
ur í lækningaskyni. I dag er hann fyrst og
fremst notaður í matargerð en einnig eru
blöð hans oft nýtt til úðunar á garða.
RABARBARI er yfírleitt ekki
borðaður hrár nema einna helst af
bömum sem finnst spennandi að
slíta hann upp úr görðum og bragða
á súrum keim hans.
Hann er yfirleitt ýmist bakaður
eða soðinn með sykri til þess að gera
hann bragðgóðan enda er hann súr.
„Til eru tvær aðaltegundir af rab-
arbara hér á landi, rauður vínrabar-
bari og síðan grænn rabarbari,“
segir Dómhildur Amdís Sigfúsdótt-
ir, forstöðumaður Tilrauna- og
veislueldhúss Osta- og smjörsölunn-
ar sf. „Rauði vínrabarbarinn er fín-
legri, rauður eins og nafnið gefur til
kynna og ekki eins súr. Pað þarf því
minni sykur þegar hann er notaður.
Nánast einungis stilkurinn er
notaður til matargerðar í dag, í
gamla daga tíðkaðist að nota rótina
til matargerðar en því er mikið til
hætt.
Rabarbarinn er vinsæll og rækt-
aður víða í görðum hér á landi. Far-
ið er að selja hann í verslunum en
flestir reyna þó að nálgast hann
ókeypis annaðhvort hjá fjölskyldu
eðavinum."
Að sögn Dómhildar er aðalupp-
skerutíminn snemma sumars og
síðan aftur í ágústmánuði. „Þetta
fer allt eftir veður- __________
fari. Rabarbari þrífst
vel hér á landi og lítið
þarf að hafa fyrir
honum nema þá helst
að muna að grisja
hann vel öðra hvora.
Rabarbarasultan
er alltaf vinsælust og
þá helst með lamba-
kjöti og kjötbollum. Við hjá Osta- og
smjörsölunni eram alltaf að þróa
nýjar uppskriftir þar sem rabarbari
á í hlut svo sem rabarbarabrauð
með marengs og ostaköku með rab-
arbarafyllingu."
Pess má geta að bækling Osta- og
smjörsölunnar, Rabarbari, réttir
með osti og smjöri, er hægt að nálg-
ast ókeypis og hefur hann að geyma
fjölmargar öðravísi rabarbaraupp-
skriftir.
Dómhildur segir fæsta nýta báð-
ar uppskerar sumarins en vill þó
koma því á framfæri að auðvelt er
að frysta hann. Einungis þurfi að
hreinsa hann áður og skera hann í
jafna bita.
„Gott er að láta rabarbarann
þiðna áður en hann er notaður í
matargerð. Sykurmagn fer síðan
eftir smekk hvers og eins og fallegt
Rabarbarinn er aðal-
lega vatn eða um
94% af þyngdinni.
Það eru þvl mjög fá-
ar hitaeiningar í
honum.
getur verið að setja rauðan matarlit
í rabarbaraíyllingar þegar notaður
hefur verið grænn rabarbari. Hægt
er að sjóða sultur, „chutney", súpur
og grauta úr frosnum rabarbara án
þess að láta hann þiðna.“
Hitaeiningasnauður
„Mjög fáar hitaeiningar era í rab-
arbara, í hveijum 100 grömmum
era einungis 10 hitaeiningar en það
er álíka og í blaðsalati," segir Bryn-
hildur Briem, lektor við Kennara-
háskóla Islands.
„Rabarbarinn er aðallega vatn,
eða um 94% af þyngdinni. Hann
inniheldur svolítið af trefjum og ör-
lítið af vítamínum, helst C-vítamíni.
Það er nokkuð af steinefnum í hon-
um, sérstaklega kalíum.“
Galli og jafnframt helsti veikleiki
rabai-bai-ans er að hann inniheldur
oxalsýra, að sögn Brynhildar, en
hún flokkast ekki undir æskileg
næringarefni. „Oxalsýran er þó
nokkur, en þess má geta að hana er
einnig að finna í spínati.
Sýraáhrifin era slæm fyrir gler-
ung tannanna og einnig dregur
oxalsýran úr nýtingu á kalki í líkam-
anum og getur stuðlað að myndun
nýmasteina.“
___________ Ætli fólk að borða
mikið af rabarbara
mælir Brynhildur
með því að setja út í
hann rabarbarakalk
(kalsíum-klóríð) en
það gerir sýruna
skaðlausa. Þetta kalk
——— fæst í sumum apó-
tekum.
„Rabarbarakalkið er sett út í rab-
arbarann en þetta er eingöngu fyrir
þá sem ætla að borða mikinn rabar-
bara eins og í hverri viku. Eg myndi
ekki mæla með því að borða rabar-
bara í miklu magni á hverjum degi
en það er allt í lagi að nota hann í
litlum og stærri skömmtum af og
til.“
Rabarbarablöðin má nýta til að
úða á garðinn
Rabarbari er fjölær harðgerð
planta. I bókinni Matarást eftir
Nönnu Rögnvaldsdóttur segir að
hann sé ræktaður víða um Norður-
Evrópu en uppranalega er hann lík-
lega frá Norðvestur-Kína. Öldum
saman var hann ræktaður vegna
rótarinnar sem notuð var í lækn-
ingaskyni og m.a. um tíma álitin
koma að gagni gegn kynsjúkdóm-
Newman’s Own og Fjarðarkaup
50 krónur af hverri einingu
renna til góðgerðaraála
AF öllum Newman’s Own vöram
sem seljast í Fjarðarkaupum í sum-
ar renna fimmtíu krónur til góð-
gerðarmála. Átakið kallast Fjör í
Fjarðarkaupum og hefur staðið yfir
í allt sumar. Það er fyrirtækið Karl
K. Karlsson umboðsaðili Newman’s
Own varanna á Islandi sem stendur
að átakinu ásamt Fjarðarkaupum.
í lok ágúst verður tekið saman hve
mikið hefur safnast og sjóðurinn af-
hentur til góðgerðarstarfsemi í
Hafnarfirði að sögn Eyglóar Ólafs-
dóttur markaðsstjóra hjá Karli K.
Karlssyni. Newman’s Own hefur á
síðastliðnum tíu árum safnað 31
milljón króna til góðgerðamála hér
á landi en þetta er í fyrsta sinn sem
góðgerðarframlag Newman’s Own
er beintengt söluárangri í verslun á
Islandi. „Við höfum nú tekið hönd-
um saman með Fjarðarkaupum til
söfnunar með þessum hætti og bíð-
um þess spennt að sjá árangurinn."
um. I bókinni segir
enn- fremur að hann sé nánast
eingöngu notaður eins og ávöxtur
þótt hann sé grænmeti.
Blöðin innihalda eiturefni og þau
eru aldrei borðuð. „Rabarbarablöð-
in má nýta til að úða á garðinn,“ seg-
ir Lára Jónsdóttir, garðyrkjufræð-
ingur hjá Blómavali. „Blöðin era
brytjuð niður og lögð í bleyti, helst í
stálpott, og suðan látin koma upp.
Hlutfallið er um það bil tvö til þrjú
kíló af rababarbarablöðum í fimm
lítra af vatni. Þegar suðan er komin
upp er potturinn látinn standa og
seiðið látið kólna. Vökvinn er síðan
sýjaður frá.“
Að sögn Lára er gott að leysa upp
eina matskeið af grænsápu í hvern
lítra af vökvanum. „Hægt er að
geyma þetta í glerflöskum og þegar
úðað er á plöntumar er einn desilítri
af vökvanum settur í einn til tvo
lítra af vatni. Þannig er svo úðað á
plöntumar en þetta er aðallega
hugsað á blaðlús. Þetta drepur
pöddumar en nær sennilega ekki til
eggjanna þannig að það borgar sig
að úða aftur.“
Rabarbarabrauð
með marengs
Fyrir2
2 franskbrauðssneiðar
Hitið ofninn í 200°C.
Þvoið og hreinsið rab-
arbarann og skerið
hann í bita. Látið hann
sjóða í vatni í 1 til 2 mínút-
ur. Kælið. Látið allan vökva leka vel
af. Skerið skorpuna af brauðsneið-
unum og smyrjið þær með smjöri,
stráið kanelsykrinum yfir. Leggið
rabarbarabitana yfir. Þeytið hvít-
una, bætið ediki út í ásamt hluta af
sykrinum, þeytið áfram og bætið því
sem eftir er af sykri úti í. Stífþeytið.
Jafnið stífþeyttum hvítunum yfir
brauðsneiðamar. Stráið möndlum
og/eða rásínum yfir. Bakið í u.þ.b.
15 mínútur. Berið fram heitt, volgt
eða kalt, allt eftir smekk.
Úr bæklingi Osta- og smjörsöl-
unnarsf.
Klassísk rabar-
barasulta
froðan veidd ofan af með gataspaða.
Suðutíminn fer eftir því sem hver og
einn vill. Eftir því sem hún sýður
meira dökkar hún og sykurinn kara-
mellast. Nauðsynlegt er að sjóða
ekki við of mikinn hita.
Sultan er sett í hreinar krakkur,
þær era fylltar alveg upp og lokið
skráfað á. Þegar hún kólnar minnk-
ar umfang hennar og lofttóm mynd-
ast. Gott að hita krukkumar inni í
ofni ásamt lokum, setja þær svo upp
á borð á þurran klút áður en sultan
er sett í.
Uppskrift frá Dómhiidi A. Sigfús-
dóttur.
Súrsset rabar-
barasulta
1 kg rabarbari í bitum
600 g Ijós púðursykur
2 saxaðir laukar
200 g lj.
iosar rusinur
'/2 lítri edik
1 tsk. allrahanda
cayenne pipar á hnífsoddi
2 tsk. engifer
1 kg rabarbari
2 tsk. sinnepsduft
saltog pipareftirsmekk
1 kgsyku
Sykurinn má minnka en þá þarf að
setja rotvarnarefni.
smjor
kanill og sykur, blandað saman
1 -2 rabarbarastilkar
Rabarbarinn og sykurinn sett
saman í pott og látið standa þannig
yfir nótt. Látið sjóða upp. Passa að
hafa ekki of mikinn hita svo ekki
brenni við. Sultan látin malla og
Allt sett í pott og soðið í 60 mínút-
ur við vægan hita.
Sett í hreinar krakkur.
I rabarbarasultu er gott að hafa
hluta sykursins púðursykur og setja
kanel og negul út í.
Uppskrift frá Dómhildi A. Sigfús-
dóttur.
Hlaupahjól
Krakkar ættu
að nota hjálm
og úlnliðshlífar
HLAUPAHJÓL era vinsæl um
þessar mundir og börn og ungling-
ar þjóta um á þessum fararskjót-
um. Það heyrir á hinn bóginn til
undantekninga ef þau nota hjálm.
„Börn ættu endilega að vera með
hjálm á hlaupahjólunum og eins
úlnliðshlífar, en þetta era álags-
staðir ef börn eða unglingar detta á
þessum hjólum,“ segir Herdís
Storgaard framkvæmdastjóri Ár-
vekni.
Hún segir að margir krakkar séu
á fleygiferð á gangstéttum á
hlaupahjólum, línuskautum og
brettum og það kunni í sumum til-
fellum að vera varasamt.
„I fyi-ra dó hjólreiðamaður í
Danmörku vegna slyss þar sem
línuskautar komu við sögu. Hjól-
reiðamaður stoppaði við götuljós
og þá branaði framhjá manneskja á
línuskautum, fór með fæturna í
teina hjólsins og hjálmlaus hjól-
reiðamaðurinn datt í götuna og lét
lífið af höfuðhöggi. Heitar umræð-
ur hafa sprottið upp í Danmörku í
kjölfarið um rétt hjólreiðamanna
og hinsvegar þeirra sem eru á
hlaupahjólum, línuskautum og
hjólabrettum.
Réttur hjólreiðamanna er sterk-
ur þar í landi og hjólreiðamenn
eiga hjólabrautirnar þar.“
Ekki á hlaupahjóli niður
Laugaveg
Herdís segir að hér á landi hafi
hjólreiðamenn leyfi til að hjóla á
gangstéttum samkvæmt íslenskum
lögum en gangandi vegfarendur
eiga þó réttinn. „Á Laugavegi og í
Bankastræti mega engir hjólreiða-
menn vera og það er merkt mjög
vel. Bannið er hins vegar hundsað
og ekki sist af þeim sem þjóta um
götur á hjólabrettum, hlaupahjól-
um og línuskautum. Það getur farið
Morgunblaðið/Ásdís
illa ef þessir vegfarendur rekast á
gangandi fólk og það eru dæmi um
slys af þessum orsökum.“