Morgunblaðið - 05.08.2000, Page 46

46 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 2000 47
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AÐGÁT SKAL HÖFÐ
TUGÞÚSUNDIR íslendinga raunu,
ef að líkum lætur, safnast saman á
hinum ýmsu útihátíðum um land allt
um þessa helgi, með það að markmiði
að skemmta sér og eiga glaðan dag.
Vonandi er að vel takist til og menn
snúi heim á nýjan leik, í helgarlok,
sáttir og sælir.
Líklega verða flestir úthátíðagest-
ir ungt fólk, eins og reynslan sýnir.
Þótt mikill meirihluti þeirra sem
sækja útihátíðir um verslunarmanna-
helgi sýni óaðfinnanlega hegðun og
ábyrga er ávallt einhver hópur, sem
ekki er hægt að segja sömu sögu um.
Einhverjir lenda í því að slást og
efna til illinda, aðrir drekka frá sér
ráð og rænu. Hvoru tveggja hefur
verið einkenni á útihátíðum á Islandi
svo lengi sem menn muna. En til við-
bótar hefur komið neyzla og sala
fíkniefna, sem veldur því að það er
enn meira áhyggjuefni en ella fyrir
foreldra að leyfa börnum á unglings-
aldri að sækja slíkar samkomur.
Hér skal hvatt til hófstillingar,
þannig að hægt verði gengið um gleð-
innar dyr og aðgát höfð í nærveru sál-
ar. Vonir standa til þess að sem fæst-
ir unglingar lendi í ógöngum um
þessa helgi, þar sem foreldrar,
áhugasamtök um vímuefnavarnir og
hvers konar forvarnir hafa unnið
mikið og gott forvarnastarf fyrir
þessa helgi.
Hafa margir tekið höndum saman
og hvatt til þess að unglingar verði
ekki á skipulögðum útihátíðum, án
þess að vera í fylgd með foreldrum
sínum eða öðrum fullorðnum, sem
ábyrgjast þá. Undir þetta hafa skipu-
leggjendur útihátíða tekið, þannig að
líkast til verða unglingar undir átján
ára aldri hvergi einir á ferð, á þessum
hátíðum, utan þjóðhátíðarinnar í
Vestmannaeyjum.
Þessi jákæða þróun bendir til þess
að æ fleiri ábyrgðarmenn ungling-
anna séu að vakna til vitundar um
þær hættur sem geta leynst á útihá-
tíðunum og gera sér þar af leiðandi
grein fyrir því hversu ábyrgðarlaus
hegðun það er, að leyfa óhörðnuðum
unglingum að fara einir á útihátíðir,
þar sem þeir verða jafnvel sölumönn-
um dauðans og öðrum ofbeldisseggj-
umað bráð.
Abyrgt foreldri segir nei við ung-
linginn sem biður fararleyfis og
ávinnur sér tímabundnar óvinsældir.
Málið er ekki flóknara en svo og því
er valið einnig einfalt.
Það er ástæða til að gera mun stíf-
ari kröfur til þeirra, sem standa fyrir
útihátíðum en gerðar hafa verið fram
til þessa. Það á ekki að vera hægt að
fá leyfi til slíkra hátíðahalda nema
hreinlætisaðstaða sé í fullkomnu lagi.
Öryggisgæzla verður líka að vera
með þeim hætti, að hún sé raunveru-
leiki en ekki sýndarmennska. Þess
verður líka að gæta, að ekki sé gengið
of nærri náttúru landsins, þar sem
hátíðir þessar fara fram. Það er ekk-
ert óeðíilegt að kostnaður við þetta
aðhald endurspeglist í því verði, sem
sett er upp fyrir aðstöðu og þjónustu.
Það getur m.a. átt þátt í því að þjóðin
safnist ekki saman á of fáa staði um
þessa helgi.
ÞORGEIRSKIRKIA Á UÓSAVATNI
NÝ KIRKJA á Ljósavatni í Suður-
Þingeyjarsýslu verður vígð á
morgun, sunnudag. Hún verður nefnd
Þorgeirskirkja og dregur nafn sitt af
Þorgeiri Ljósvetningagoða, þeim
manni í sögu lands og þjóðar, sem
einna mestur ljómi stafar af, enda var
það hann, sem kvað upp þann úrskurð
á Þingvöllum fyrir eitt þúsund árum,
að einn siður skyldi ríkja í landinu,
kristni.
Kirkjan er reist í tilefni kristnitök-
unnar og til minningar um Þorgeir,
sem reisti fyrstu kirkjuna á Ljósa-
vatni. Ljósavatnssókn reisir
kirkjuna, sem verður safnaðarkirkja,
en stærstur hluti kostnaðarins er
greiddur úr ríkissjóði og öðrum opin-
berum sjóðum, enda hefur svo lítil
sókn ekki fjárhagslegan styrk til að
bera kostnaðinn ein. Formaður sókn-
arnefndarinnar, Þórhallur Bragason í
Landamótsseli, hefur látið svo um-
mælt um byggingu Þorgeirskirkju:
„Það er nú hugmynd flestra, að
kirkjan eigi eftir að þjóna stærra
svæði að einhverju leyti þegar fram
líða stundir. Einnig vegna tilefnisins
lítum við á kirkjuna sem þjóðar-
kirkju, enda hefur þjóðin lagt fram
fjármagn til byggingarinnar. Mín
skoðun er sú, að þetta verði talin ein
af höfuðkirkjum landsins, sem þjóðin
öll eigi og geti notað.“
Þetta er sannarlega rétt hjá for-
manni sóknarnefndar. Það er við
hæfi, að kirkja helguð minningu Þor-
geirs Ljósvetningagoða og kristni-
töku 1 landinu verði þjóðarkirkja.
FOÐRIÐ
✓
IBÚI við Tjörnina var með rétt-
mæta ábendingu um fuglalífið við
Tjörnina, hér í Morgunblaðinu í
fyrradag. í máli hans kom fram að
mjög hafi þrengt að fuglalífinu við
Tjörnina á síðustu árum og að fugl-
arnir beinlínis svelti, eftir að borgar-
yfirvöld hættu að fóðra þá árið 1997.
Hvatti hann til þess að borgaryfir-
völd fóðri fuglana og komið verði í veg
fyrir að andarungarnir verði varg-
fugli að bráð.
Tjörnin, lífið við hana og á henni og
umhverfi hennar allt, er ein af perlum
FUGLANA
miðborgar Reykjavíkur, sem hirða
ber af kostgæfni og alúð. Þangað
sækir mikill fjöldi dag hvern, allan
ársins hring. Foreldrar, afar og ömm-
ur koma með ungviðið, til þess að gefa
öndunum. Það er einfaldlega hluti af
því að vera barn í Reykjavík, að fara
niður að Tjörn og gefa öndunum.
Morgunblaðið tekur undir þau
sjónarmið að hirða beri vel um Tjörn-
ina og umhverfi hennar og standa
vörð um fuglalífið á og við hana. End-
urnar hafa orðið að láta undan síga
fyrir ágangi máva og það er skaði.
Sjónvarpsstöð sem sendir út efni á gelísku sækir í sig veðrið á Irlandi
Ætlað að hjálpa til við að
stöðva hnignun tungunnar
Engin sátt ríkir um stöðu tungumálsins í sjálfsmynd fra.
Morgunblaðið/Porkell
Gelískan hefur átt und-
ir högg að sækja á ír-
landi þrátt fyrir að vera
formleg þjóðtunga
landsins. Davíð Logi
Sigurðsson kynnti sér
umræður um málvernd
*
á Irlandi.
Málverndarsinn-
AR á írlandi binda nú
talsverðar vonir við að
hnignun gelískunnar
meðal írsku þjóðarinnar verði
stöðvuð með tilkomu nýi'rar sjón-
varpsstöðvar, TG4, en stór hluti af
efninu sem þar er sjónvarpað er á
gelísku. Stöðin var sett á laggirnar
árið 1996 og er nú ein þriggja
sjónvarpsstöðva sem reknar eru af
írska ríkinu. Henni hefur smám
saman vaxið ásmegin eftir
skrykkjótta byrjun en margir
gagnrýndu í upphafi að hefja ætti
rekstur á sjónvarpsstöð sem flytja
myndi efni á tungu sem fæstir íra
skildu eða kærðu sig yfir höfuð um
að nota.
Það hljómar nokkuð þversagn-
arkennt að Irar skuli hafa ákveðið
að taka sjónvarpið í sínar þarfir til
að vernda hina fornu írsku þjóðt-
ungu enda nokkuð óumdeilt að
miðillinn hafi í gegnum tíðina
styrkt stöðu hins enskumælandi
menningarheims á Irlandi sem víð-
ar.
TG4, sem þar til í fyrra hét
„Teilifis na Gaeilge", hefur engu að
síður náð talsverðum vinsældum,
nú horfa um 2% landsmanna á
hana og hún nær til um 650 þúsund
manna á degi hverjum, að sögn
aðstandenda stöðvarinnar. Áhorfið
er kannski ekki ýkja mikið miðað
við allt og allt en hafa verður í
huga að TG4 á ekki aðeins í sam-
keppni við hinar írsku sjón-
varpsstöðvarnar tvær, RTÉl og
Network 2, heldur alla flóru
breska sjónvarpsmarkaðarins
(BBC, ITV, Channel 4 og Sky, svo
eitthvað sé nefnt).
Málverndarsinnar eru að vísu
tregir til að draga of miklar álykt-
anir af hóflegri velgengni TG4 -
sem hefur lagt áherslu á ferskleika
í dagskrá sinni og blöndu menn-
ingarefnis á gelísku og Hollywood-
bíómynda á ensku - minnugir þess
að tungan hefur verið í stöðugri
hnignun undanfarin tvöhundruð ár
þrátt fyrir margvíslega viðleitni
stjórnvalda til að hefja
hana til vegs og virð-
ingar á þessari öld.
Eru málverndarsinn-
ar jafnframt tregir til
að leggja of mikinn
trúnað á tölur úr
manntali sem gert var
árið 1996 og sýndi að 43% íra töldu
sig geta bjargað sér á gelísku, en
það er aukning um 12% frá því í
manntalinu 1991. Benda þeir á að
fæstir þeirra sem telji sig skilja
gelísku noti hana að nokkru marki
og jafnframt hafa þeir áhyggjur af
því að í þeim byggðum á vesturs-
trönd írlands þar sem írskan hefur
verið notuð manna í millum hnign-
ar henni nú samkvæmt manntal-
inu.
írskan gjarnan álitin tungu-
mál fortíðar og fátæktar
Gelískan er opinber þjóðtunga
írlands, hefur verið það frá því Ir-
ar fengu fullveldi frá Bretum árið
1922 og er m.a. skyldufag í öllum
skólum landsins. Engu að síður er
hún ekki töluð nema á tilteknum
og afmörkuðum svæðum sem flest
eru vestarlega á eyjunni - svæðum
sem kölluð eru „Gaeltacht". Er tal-
ið að um þessar mundir noti u.þ.b.
20 þúsund manns á þessum svæð-
um gelískuna daglega.
Gaeltacht-svæðin hafa fram að
þessu verið landbúnaðarsvæði og í
hugum margra varðveitt hina
„raunverulegu" írsku menningar-
arfleifð, svo sem sveitasæluna,
þjóðlagatónlistina, tunguna og
sjálfsþurftarbúskap kotbændanna.
Með uppgangi á írlandi undan-
farin ár sem ekki síst sér stað í
ferðaþjónustu hafa hins vegar átt
sér stað breytingar á Gaeltacht-
svæðunum (Connemara vestur af
Galway er þeirra stærst og vinsæl-
ast), ekki síður en í höfuðborginni
Dublin.
Nýríkir höfuðborgarbúar hafa
keypt sumarhús á Gaeltacht-svæð-
unum, þar verður ekki lengur
þverfótað fyrir ferðamönnum og
þeir heimamenn sem nú hafa snúið
til baka eftir kreppu
níunda áratugarins
hafa oftar en ekki tekið
með sér enskumælandi
maka. Allt stuðlar þetta
að því að helsta vígi gel-
ískunnar - það svæði
sem hefur tryggt að
tungan hafi ekki hreinlega dáið út
- á nú einnig undir högg að sækja.
Vandamálið er að vísu gamal-
kunnugt. AJlt frá því um 1800 hef-
ur gelískunni verið að hnigna. Tal-
ið er að a.m.k. helmingur allra
barna á írlandi hafi við upphaf
nítjándu aldar talað tunguna reip-
rennandi. Þessi tala hefur senni-
lega verið enn hærri 30 árum áður
en á fyrstu 30 árum nítjándu aldar
hnignaði henni hins vegar umtals-
vert.
Þegar leið á þriðja áratug ald-
arinnar var hnignunin orðin varan-
leg og hröð. Sjá menn hungur-
sneyðina miklu 1845-1849 síðan
sem vendipunkt en ekki aðeins lést
þá milljón manna heldur þurfti
annar eins fjöldi að flytja á brott til
nýja heimsins eða yfir til Bret-
lands og urðu brottflutningar
framvegis varanlegir í samfélaginu
á Irlandi. Talið er að níu milljónir
manna hafi búið á írlandi snemma
á nítjándu öld en um 1990 voru
íbúar írlands og Norður-írlands
hins vegar samanlagt aðeins rúm-
lega 4,5 milljónir. Undanfarin ár
hefur þeim loks tekið að fjölga að
nýju.
Afleiðingar þess að brottflutn-
ingar urðu varanlegir meðal íra
urðu m.a. þær að foreldrar tóku að
búa börn sín undir það að a.m.k.
hluti þeirra yrði að reyna fyrir sér
vestur í Bandaríkjunum, í Ástralíu
eða á Bretlandi. Enska var þjóð-
tunga allra þessara landa og því
sneri fólk einfaldlega baki við gel-
ískunni, hún var tungumál fortíðar
og fátæktar en enskan lykillinn að
framtíðinni og farsæld í lífinu.
Umdeilt tákn írsks þjóðernis
Eins og aður segir hefur ferða-
þjónusta á írlandi tekið mikinn
kipp á undanförnum árum. Gífur-
legur áhugi hefur reynst vera á
írskri þjóðmenningu með áherslu á
tónlist, dansa og bókmenntir. Eig-
endur verslunarhúsa og veitinga-
staða halda arfleiðinni á lofti og
margir íbúanna hafa tekið upp hjá
sjálfum sér að leggja rækt við
fornar hefðir.
Þetta þýðir hins vegar ekki að
írskan sé eða verði nokkurn tím-
ann raunveruleg þjóðtunga íra á
ný. Raunar hefur verið stöðug um-
ræða um stöðu tungunnar á opin-
berum vettvangi á undanförnum
árum, m.a. í lesendadálkum dag-
blaðanna, og sýnist sitt hverjum.
Dálkahöfundar eins og þeir
Kevin Myers og Fintan O’Toole
hjá dagblaðinu The Irísh Times
hafa haldið uppi herferð gegn því
sem þeir telja hræsni í þjóðarsál-
inni, út í hött sé að halda á lofti
þjóðtungu sem alls ekki sé þjóð-
tunga í raun og veru.
Nær sé að sætta sig við stað-
reyndir málsins og snúa baki við
þeirri stefnu að reyna að þvinga
tunguna upp á fólk (eins og margir
telja að stjórnvöld hafi gert frá
árinu 1922 til að endurheimta
þetta þjóðernistákn, þetta tákn
sjálfstæðrar írskrar þjóðar).
Tungan verði aldrei sameiningar-
tákn írskrar þjóðar og réttast sé
að sætta sig við þá staðreynd.
Aðrir hafa haldið uppi vörnum
fyrir tunguna, viðurkenna að vísu
að hún taki ekki við af enskunni
sem samskiptatæki mikils
meirihluta íra, en að full ástæða sé
til að styðja eins vel við bakið á
henni og mögulegt sé. Segja þeir
að þar skipti tungan sjálf ekki
aðeins máli heldur einnig sú menn-
ing sem henni fylgir og sá blær
sem hún gefur írsku þjóðlífi. Þar
vísa menn til bæði manna- og
staðarnafna, sem oft bera gelískan
keim, og þá hrynjandi sem þeir
telja að fylgi tungunni og skili sér
m.a. í verkum írskra ljóðskálda á
enskri tungu.
Móðgast sumir sárlega þegar
því er haldið fram að málverndar-
stefnan eigi einungis
rætur að rekja til þess
að Irar hafi samviskubit
yfir að hafa glatað
tungu sinni, og segja
staðreyndina vera þá að
gelískan geti vel lifað
samhliða ensku sem
fullgildur samskiptamáti á Irlandi
(en þó samskiptamáti minnihlut-
ans).
Ákveðin sjálfsblekking um
stöðu tungunnar nauðsynleg?
Einn þeirra sem fjallað hafa um
afdrif tungunnar, fræðimaðurinn
Reg Hindley, sem árið 1990 sendi
frá sér bókina The Death of the Ir-
ish Language: A qualified ohitu-
ary, viðurkenndi fúslega að írskan
væri að deyja. Spurningin væri
einungis hvort sú kynslóð sem nú
væri að alast upp í Connemara og
annars staðar á Gaeltacht-svæðinu
væri sú síðasta sem notaði hana til
daglegs brúks eða hvort ein kyn-
slóð til viðbótar sigldi í kjölfarið.
Hindley kvaðst hins vegar telja
að ef menn vildu verja tunguna
fyrir algeru falli væri tiltekin
sjálfsblekking um stöðu hennar í
raun nauðsynleg. Köld raunhyggja
í þessum efnum myndi valda enn
hraðari hnignun en ella.
Hvað sem því líður vilja írsk
stjórnvöld ekki lifa í algeru myrkri
hvað þetta varðar og hafa nú
nýverið skipað nefnd sem hefur
það hlutverk að svipta hulunni af
raunverulegri stöðu gelískunnar á
Gaeltacht-svæðunum. í framhaldi
er síðan ætlunin að leita leiða til að
efla daglega notkun hennar á þess-
um svæðum á nýjan leik.
Niðurstaðan gæti vissulega orð-
ið mönnum áfall en hitt er þó ekki
útilokað að hún veki einhverjar
vonir um að hægt sé að snúa vörn í
sókn. Horfa menn m.a. til tilkomu
TG4 í þessu sambandi eins og áður
hefur komið fram. Vekur það þrátt
fyrir allt ánægju málverndarsinna
hversu vel TG4 hefur tekist að
kveikja áhuga yngra fólks á því
efni, sem stöðin hefur á boðstólum.
Ennfremur horfa
menn til þess að um
leið og áhrif alþjóða-
væðingar aukast með
hverju árinu sem líður
(ekki síst á írlandi, þar
sem bylting hefur átt
sér stað og þar sem
finnast sumir helstu stuðnings-
manna Evrópusamrunans) hefur
áhersla á hið staðbundna náð að
festa rætur. Evrópusambandið
stendur t.d. fyrir fjölda verkefna
sem eiga að styðja við bakið á
tungumálum í Evrópu og á Netinu
er nú rekin öflug upplýsingaþjón-
usta (www.eurolang.net) um ýms-
ar tungur sem eiga undir högg að
sækja.
Allt gefur þetta til kynna að þó
að gelískan verði aldrei aftur
þjóðtunga íra eigi að vera hægt að
halda uppi lágmarksvörnum til að
hún deyi ekki endanlega út. And-
stæðingar tungunnar láta sig það
reyndar litlu varða hvað verður um
tunguna, en sennilegt má þó telj-
ast að djúpt í hjarta sínu ali írar þá
ósk að tungan nái alltént að lifa af.
Hnignar nú
einnig á
Gaeltacht-
svæðunum
Nefnd
skipuð til að
kanna stöðu
tungunnar
Ogþá erkomið að Guernica, þekktasta
málverki aldarinnar. Listasafn sem býður
upp á slíkt verk er ekki á flœðiskeri statt.
ELEAIS
GUERNICA - Picasso latik við hana 1937 en hún átti sér langan aðdraganda og mörg upþköst.
8. maí, itiánudagur
Fórum í Nýlistasaínið í Madr-
id, sáum fastasýninguna sem er
bæði yfirgripsmikil ogeftir-
minnileg; þó misjöfn. Ég hygg
Miro séu gerð bezt skil, bæði hvað
snertir spanskgrænar járnmynd-
ir hans ogmálverk. Höggmynd-
imar eru einskonar hálfmyndir úr
veruleikanum; túlka afskræm-
ingu síðustu aldar með sama
hætti og ógnlegar myndir Saura
sem var fæddur á Spáni 1930 og
vann afskræmingu sína með hlið-
sjón af súrreahsma; svo að ekki sé
talað um þá afskræmingu sem
einatt birtist í myndum Rcassos
en hann var margir málarar og
gat allt sem hann vildi, en hann
vildi bara sumt. Dali-safnið er
nokkuð gott, ekki sízt fyrir þá sök
að maður kemst að raun um það
sem maður ætti að vita, að það
var ekki til neinn einn Dali. Þeir
eru margir á ferðinni í eldri
myndum hans og þar bregður
einnig fyrir eldri málm-um. Það
var einnig eftirminnilegt að
standa andspænis óhugnaði
Francis Bacons og skoða það
liggjandi mannhrak sem bar fyrir
augu, en andspænis því litaupp-
lyfting Asgers Jorns, frægasta
málara Dana og þekktasta cóbra-
málarans en þar áttu þeir Svavar
Guðnason samfylgd, eins og
kunnugt er - en Henry Moore á
næstu grösum. Litagleði Joms
með örvæntingarfullum andlitum
stakk í stúf við flest eða nánast
allt sem þarna var að sjá. En
kannski vom tvær eða þijár
myndir eftir Juan Gris (1887-
1927) hvað áhrifamestar - og þá
helzt gítarmyndimar; sterkar í
formi og mjúkar í lit. Það er eitt-
hvað af Braque á næstu grösum í
sumum myndanna - og kemur
ekki á óvart.
Lítið að gerast í popplistinni og
nýlistina skortir leiðsögn, held ég;
nýjan meistara sem getur vísað
veginn inní meiri veizlu en uppá
er boðið; sumt minnir á brotajárn,
annað byggir allt á hugmynd sem
ekki er útfærð. Fáar þessara
mynda hrifu mig, því miður, og ég
velti því fyrir mér þegar ég kom
að hönnunarlistinni hvort nýlistin
eigi ekki miklu skæðari keppinaut
í henni en menn gera sér almennt
grein fyrir. Henni em gerð mjög
góð skil í Nýlistasafninu í Madrid,
þar er sýnd alls kyns hönnun og
felld skipulega inní hvem áratug.
Maður getur þannig séð sögu
okkar og áhugaefni með því að
ganga um þessa 20. öld, engu lík-
ara en þessi þáttur hafi tekið við
af gömlum höllum og kii’kjum.
Þama em einnig tölvumyndir,
alls kyns sjónvarpslist og annað í
þeim stál. Sérstök sýningardeild
fjallar um kvikmyndir Bunúels og
þar era sýndar kvikmyndir eftir
RETRATO 1938 - eftir Joan Miró.
hann og Dali. Það er afar hnýsi-
legt og ég sá að áhugi fólks var
meiri á þessari deild en nýlistinni.
Þarna sá ég forsíðuna á E1 Pais
sem þýzkur hönnuður, Gáde,
gerði 1976 og breytti þannig af-
stöðu Spánverja til útlitshönnun-
ar dagblaða; öll stafagerð t.a.m. í
samræmi við efni og umgjörð. Ég
þarf að tala um þetta við Arna vin
minn Jörgensen, þegar heim
kemur. Það var áreiðanlega mikið
spor í hönnunarlist þegar Tryggvi
Magnússon teiknaði Morgun-
blaðshausinnog útlit Morgun-
blaðsins ber Áma og hstrænu
handbragði hans fagurt vitni.
Á sínum tíma talaði ég oft við
Dieter Roth um uppsetningu og
stafagerð en hann hafði einhver
áhrif í þeim efnum, meðan hann
dvaldist heima. Hugmyndir hans
voru samt of róttækar fyrir borg-
aralega fastheldni Morgunblaðs-
ins.
Og þá er komið að Guernica,
þekktasta málverki aldarinnar.
Listasafn sem býður upp á slíkt
verk er ekki á flæðiskeri statt.
Hvað á maður að segja þegar
staðið er fyrir framan slíkt verk?
Ekkert! Maður horfir bara þegj-
andi og reynir að lesa í myndmál-
ið. En hvað? Um hvað fjallar þessi
mynd? Örvæntingu og grimmd,
að sjálfsögðu. Grimmdaræði
styijaldar, örvæntingu fórnar-
lambanna. Af andlitum þeirra má
sjá að örvæntingin beinist að
himninum. Það er táknrænt; gegn
þeim sem létu sprengjumar rigna
yfir litla spánska bæinn Guemica
og þá líklega einnig einhvers kon-
ar von um líkn frá þessum sama
himni. Myndin er að mestu máluð
í gráu, hjálmgráum lit nazismans.
Stríðshestur og baslandi blóm við
hóftungu hans, naut - er furða
þótt nautinu blöskri? hefði Kjar-
val spurt.
Picasso lauk við Guemica 1937
en hún átti sér langan aðdrag-
anda og mörg uppköst. Hann
hafði alla tíð verið hugfanginn af
baráttu manns og dýrs, hafði
teiknað hálftnenni í hestsmynd,
eða mínótára sem hægt er að sjá í
EL PAIS - forsíða.
listasafninu í Genf og nautaatið
var honum í blóð borið. Guernica
fjallar a.m.k. öðram þræði um
baráttu manns og skepnu.
En hvað sagði hann sjálfur um
myndina? Þegar hann 1947 var
orðinn þreyttur á vangaveltum
sérfræðinga um inntak myndar-
innar, lýsti hann þessu yfir; En
þetta naut er naut og þessi hestur
er hestur, þama er einhvers kon-
ar fugl einnig, kjúklingur eða
dúfa, ég man ekld nákvæmlega
hvort er þarna á borðinu. Og
þessi kjúklingur er kjúklingur, að
sjálfsögðu era þetta táknmyndir.
Síðan segir Picasso að táknin séu
ekki hlutverk listamannsins. Það
væri þá alveg eins gott fyrii' hann
að skrifa þau niður eins og að
mála þau: áhorfendur sjá í hest-
inum og nautinu táknmyndir sem
þeir skíra eins og þeir skilja þær.
Þarna era nokkur dýr, já, hann
segir að þarna séu fórnardýr,
hann hafi ekkert um þetta annað
að segja. Fólldð sjálft verður að
sjá það sem það vill sjá.
Þetta er skýring höfundarins á
frægasta málverki samtímans!
Á leiðinni að hótelinu gengum
við fram á fjöldafund við ráð-
hústorgið, þar var margt manna
og ég hef sjaldan eða aldrei séð
jafn marga vopnaða lögreglu-
menn samankomna á einum stað.
Á mótmælaspjöldunum stóð
ETA-NO, þ.e. nei við hryðju-
verkamönnum Baska sem myrtu
blaðamann við E1 Mundo í gær,
því blaðið hefur skrifað af hörku
gegn þessum terror.
Og í dag era öll blöð full af
þessu morði; myndir, frásagnir;
grátandi kona; syrgjandi fólk.
Sem sagt: maí 2000; Guernica í
samtímalífi Spánveija. Þannig
fylgir Guemica manninum á þess-
ari löngu ferð hans úr einum helli
í annan. Ástæðan er sú að honum
hefur aldrei tekizt að hemja
skepnuna í sjálfum sér. Baráttan
milli manns og skepnu heldur því
áfram og engu líkara en himnarn-
ir hafi ekkert um það að segja.
Barátta milli manns og skepnu
- í manninum sjálfum. M.
Dagbókarblöð