Morgunblaðið - 10.09.2000, Side 16

16 SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
FJOLLUM“
Sumar (3)
Morgunblaðið/Jim Smart
Krosstákn
„AF
MYIVDLIST
Hafnarborg
A ö a I s a 1 u r
MÁLVERK/INNSETNING
GUÐRÚN KRISTJÁNS-
DÓTTIR
Opið frá 12 til 18 alla daga. Lokað
þriðjudaga. Ókeypis aðgangur
mánudaga. Til 25. september. Að-
gangur 300 krónur í allt húsið.
MÁLARINN Guðrún Kristjáns-
dóttir er stórhuga og athafnasöm í
listinni, flekar hennar miklir um sig
og vinnubrögðin fáguð. Þetta allt
kemur vel fram í verkum hennar í
Hafnarborg, einnig að viðfangsefn-
ið, Fjöll landsins, er henni ótæm-
andi uppspretta formrænna hug-
leiðinga á myndfleti. Staðfesta um
myndefni er ekki stöðnun sbr. alla
listasöguna, og hraðsoðnar nýjung-
ar ekki aðalatriði, bera frekar vott
um óþol og óöryggi, ennfremur
ranga skólun og grunna hugmynda-
fræði. Alla jafna mikilvægt að finna
réttu lærimeistarana og halda sig
við þá, var þannig einmitt að ljúka
við að lesa rýni um þýskan ljós-
myndara og prófessor við listahá-
skólann í Karlsruhe, Candide Höf-
er að nafni, sem var heil 9 ár hjá
sama lærimeistaranum við listahá-
skólann í Diisseldorf! Þetta upp-
lýsir okkur á útskerinu, að trauðla
er mögulegt að staðla og afmarka
listnám við áfanga og tímalengd
líkt og bóknám, öllu heldur telst
meginveigurinn vera skynrænn
óáþreifanlegur árangur, tímavíddin
því sértæk, abstrakt. Hér má bæta
við, að skólafélagar Höfer þessi ár
voru stórstirni eins og Andreas
Gurski, Thomas Ruff, Axel Hutte
og Thomas Struth, og ættu upp-
lýstir að þekkja eitthvað til þeirra, í
öllu falli tveggja hinna fyrstnefndu.
Við lestur rýninnar kom sýning
Guðrúnar sterklega upp í hugann,
því vinnubrögð hennar krefjast ein-
mitt hins mikla aga og kröfuhörku
sem skín út úr ljósmyndum þessa
fólks þar sem tilviljanir eru bann-
færðar. I upphafi áttunda áratugar-
ins ruddi prófessor þeirra, Bernd
Becher, sérstakri hugmyndafræði
braut við listaháskólann, vel að
merkja af fágaðari tegundinni og
að auk með yfirburða tækni að leið-
arljósi.
Eg vík að þessu hér, vegna þess
að svo virðist sem Guðrún standi á
tímamótum, að með henni þróist
einhverra hluta vegna vaxandi
þarfar til breytinga og uppstokkun-
ar sem kemur helst fram í innsetn-
ingunni í útskoti aðalsalar. En
þessar breytingar virka enn sem
komið er ekki sannfærandi og
veikja til muna heildaryfirbragð
sýningarinnar, sem verður mál-
verkasýning með markaðri en þó
fullósannfærandi innsetningu sem
viðbót. I raun eru allar mynd-
listarsýningar í eðli sínu innsetn-
ingar í tilfallandi rými eins og þeir
vita sem unnið hafa við hina að-
skiljanlegustu framnínga á sviðinu,
þótt hér sé vitaskuld um nokkra út-
víkkun hugtaksins að ræða. En við
þessa hliðarframnínga verður
heildarhugsun listakonunnar meira
reikandi líkast sem skorti á yfir-
legu og dýpt, eða hlutirnir einfald-
lega ofhugsaðir.
Þetta kemur einnig fram í út-
færslu málverkanna, þau ekki eins
jafngóð og markviss og fyrr er
listakonan lét afmarkaðan form-
heim ráða ferðinni. Þannig skera
tvö verk, Sumar (3), og Haust (7),
sig úr við endurtekna skoðun fyrir
traust og nákvæm vinnubrögð. í
fyrra tilvikinu fyrir mjúk slikju-
kennd form, birtumögn og upphafið
ljósflæði en í því seinna dökkt yfir-
bragð og dulræn mögn blakkra
smáforma, sem eins og streyma út
úr því en eru þó kirfilega skorðuð á
myndflötinn. Líkt og gerðist um
fyrstu abstrakt myndir Kandinsk-
ys, þar sem allt er á ferð og flugi en
formin þó eins og skrúfuð inn í
myndflötinn. í eina veru á samlík-
ingin vissulega við þótt útfærslan
sé snöggtum önnur og yfirbragðið
öllu rólegra hjá Guðrúnu, hin
mörgu smáform eða tákn sem leiða
hugann að ófreski og rúnaletri
liggja fastskorðuð og kirfilega á
myndfletinum. Segir okkur raunar
að í og millum slíkra ólíkra birting-
armynda liggi hafsjór tjámöguleika
og jafnframt nýjunga. Listakonan
þarf þannig ekki að leita út fyrir
rammann að myndefnum því hún
er með þau í lúkunum og allar mik-
ilsverðar nýjungar koma innan frá.
Þá er svo nokkur spurn hví lista-
konan hallast svo mjög að yfir-
stærðum í verkum sínum, einkum í
ljósi þess að rismikil formkennd
þ.e., monumentalitet, getur einnig
komið fram í smærri stærðum eins
og margur veit. Miklar stærðir
hafa þó vissulega verið „trendy", í
núlistum á undangengnum árum en
þær einar segja ekki alla sögu.
Málverkunum er vel fyrir komið í
salnum, þótt þótt stöðlun og reglu-
festa gangi kannski fulllangt, en
eitt stingur nokkuð í augu, lýsingin,
sem er full ungbúin og þrátt fyrir
að reynt sé að magna áhrifin með
því að beina ljósflæðinu að mynd-
unum svipað og á sýningu Péturs
Gauts fyrr á árinu. Eitthvað ber
þetta keim af leikrænum tilburðum
og mitt álit er að verkin þarfnist
öllu frekar hreinnar, klárrar og
jafnrar birtu til að njóta sín og þá
helst náttúrubirtu, þannig nutu
málverk listakonunnar sín mun
betur í Gerðarsafni um árið. Jafnan
sakna ég hliðar- og ofanbirtu þegar
ég skoða málverk í þessum sal, eins
upplagt og það var í upphafi að
setja glugga á þakið og er raunar
ekki um seinan. Fyrir vikið líður
listin fyrir sérvisku hönnuðarins
eins og svo víða sér stað í safna-
byggingum ytra og listamenn sem
aðrir þolendur eru ekki par ánægð-
ir með...
Bragi Ásgeirsson
MYIVDLIST
Hafnarborg
Sverrissalur/Apótek
TRÉRISTUR
KROSSTÁKN
ÞORGERÐUR
SIGURÐARDÓTTIR
Opið alla daga frá 12-18.
Lokað þriðjudaga. Ókeypis
aðgangur mánudaga.
Til 25. september.
Aðgangur
300 krónur í allt húsið.
GRAFÍKLISTAKONAN Þor-
gerður Sigurðardóttir hefur skapað
sér ótvíræða sérstöðu hér á landi fyr-
ir trúarleg minni í list sinni, þar sem
hún fer sínar eigin leiðir. Fyrir hið
fyrsta eru þetta myndefni sem
standa hjarta hennar nærri og svo
finnur hún í þeim ótakmarkaða
möguleika til sértækra vinnubragða
innan grafíklistarinnar. Listakonan
er ekki einungis að skapa útfrá
trúarþörfinni einni, heldur finnur
öðru fremur áhugaverð viðfangsefni í
trúarlegum minnum og táknum.
Verður hér einkum fyrir áhrifum af
því sem tengist íslenzkri geymd í
þeim efnum, en er um leið sameign
kristninnar. Hér er það skynrænt og
jarðtengt inntakið sem máli skiptir,
um leið sú útgeislan sem er kraftbirt-
ingur allra trúarbragða, hverju nafni
sem þau nefnast, jafníramt undir-
staða mannlegs samfélags.
Við höfum séð þesssi vinnubrögð í
ýmsum afmörkuðum útgáfum á fyrri
sýningum Þorgerðar, iðulega hiut-
vöktum, og ekki bregður Þorgerður
af venju sinni er hún tekur nú kross-
táknið fyrir í tilefni 2000 ára kristni í
heiminum. Nema að þessu sinni er
leikurinn innhverfari og um leið sér-
tækari, jafnvel í þá veru að kross-
táknið leysist upp í nær fullkomlega
huglægt myndferli.
Kristnin getur ekki eignað sér
krosstáknið, sem hún fékk fyrirhafn-
arlaust, kom líkt og fljótandi á fjöl
langt aftur úr grárri fomeskju. Og
eins og getur að lesa í fátæklegri
skrá hafa krosstákn af ýmsu tagi
lengi verið til hjá fólki með ólíkan
átrúnað víða um jörð og það hefur
gefið þeim misjafna merkingu.
Krossinn kom ekki til sögu sem aðal-
tákn kristninnar fyrr en fyrstu aldir
kristnisögunnar voru liðnar. Innan
deilda hennar hefur alls ekki verið
samkomulag um hver væri boðskap-
urinn í krossi Krists, hvað hann tákn-
aði, í hvaða formi ætti að sýna hann
og hvernig umgangast hann og nota.
Þetta eru nytsamar upplýsingar
komnar frá Ólafi H. Torfasyni, og um
form krossins segir hann ennfremur:
,Algengt er samt að túlka tvær línur
sem skerast í réttu horni með hug-
myndum um lárétt og lóðrétt, mann-
legt og guðlegt, veraldlegt og and-
legt, staðnað og virkt, kveneðli og
karleðli, neikvætt og jákvætt, rétt og
rangt, dauft og lifandi. Tvíhyggja af
þessu tagi og áhersla á andstæður er
eitur í beinum margra sem segja
margt þarfara en flokkunarfræði og
að kljúfa í fylkingar. Að öðru leyti
gleymir fólk sér oft í myndrænni út-
færslu krossins og efnisgerð.“
Gott að hafa þetta að veganesti áð-
ur en sýningin er skoðuð, en menn
skyldu ekki álíta að hér sé um ná-
kvæma útlistan þessara atriða í
myndrænum búningi að ræða, eins
konar skýrslugerð og kortlagningu
fyrirbærisins. Ollu frekar er það hrif-
máttur og útgeislan krossins sem
ræður för, lögun og form ásamt letri
meðhöndlað á ýmsa vegu, hinn innri
kraftbirtingur og trúarfuni virkjaður
á sem fjölþættastan hátt. Hér er það
gríski krossinn sem tekinn er til með-
ferðar, hinn svokallaði vígslukross
Gregoríusar I páfa, sem var uppi um
600. Hinn velþekkti texti, jafnt fyrir
sem eftir siðaskipti, sem er hending
úr kvæði úr bréfabók Gregoríusar,
hafður að leiðaríjósi; að ekki skuli
dýrka helgimyndimar sjálfar heldur
inntakið að baki. Þetta vakir öðru
fremur fyrir listakonunni, sem tekst
það með ágætum er best lætur, hún
nálgast viðfangið frá mörgum hlið-
um, þótt jafnt verklagið sem mynd-
efnið sé harla einhæft. Átökin felast í
mismunandi skynhrifum og áhersl-
um varðandi myndbyggingu og lita-
flæði, hinar trúarlegu áherslur eru
þannig tilfinningar listakonunnar
fyrir krossforminu hverju sinni og
hlutirnir stokkaðir upp eins og verk-
ast vill frá einni mynd til annarrar.
Myndunum er smekklega komið fyr-
ir á veggjunum en þó hefði mátt rjúfa
staðlaða upphenginguna á stöku
stað, leyfa henni að anda.
Gerandinn nefnir þetta tréristur,
en kannski er hér málum blandað og
einþrykk af tréplötum réttara nafnið
en það er ekki gott að átta sig á
tækninni og síst fyrir þá skoðendur
sem ekki eru inni í grafík. Hefði því
verið æskilegt að gera grein fyrir
hinum sérstöku vinnubrögðum í
skrá, ekki síður en inntaki myndefn-
isins.
Nefndi hér áður fátæklega skrá,
sem má vera rétt og naumast við
hæfi í virðulegri listastofnun, en hér
má koma fram að í tengslum við sýn-
inguna var væntanleg bók eftir
nefndan Ólaf H. Torfason: Nokkrir
Islandskrossar, og þar tekur hann
ýmislegt fyrir sem krossum tengist,
vegkrossum, og krossum á víðavangi
hér á landi, krossörnefnum og fleiru.
Bókin átti að liggja frammi opnunar-
daginn en prentun seinkaði og hún
var ei heldur komin við endurtekna
skoðun sýningarinnar. Nógu slæmt
þegar sýningarskrár/bækur koma
hálftíma fyrir opnun sýninga, ang-
andi af prentsvertu, sem er viðvar-
andi vandamál, en hér skal viljinn
metinn og er ekki að efa að bókin
virki sem vítamínsprauta á sýning-
una þegar hún loks liggur frammi.
Bragi Ásgeirsson
V/ö
NAMSKEIÐ UM
INDÍÁNAMENNINGU
Enn er hægt að bæta við þáttakendum á þetta
\w^’ 6 vikna námskeið.
Á námskeiðinu sem er með sérstakri
áherslu á Rómönsku Ameríku verður
fjallaö um eftirfarandi þætti:
1. vika:
a) Forsaga indíána í Ameríku
uppruni - komuleiðir - komutími.
b) Þróun menningar ÍTehuacán
dalnum (8500 f. Kr. - 1500 e. Kr.).
c) Fjöldi og dreifing indfána um
álfuna.
d) Staða indíána í álfunni við komu
Evrópumanna um 1500.
2. vika:
a) Fornþjóðir í Mexikó
(Olmeca, Teotihuacán ofl.).
b) Mayar, fyrri hluti.
3.vika: 5.vika:
Mayar, einstök svæði og einstakir Fornþjóðir
í Suður- Ameríku-Chavín,
menningarþættir.
4.vika:
Aztekar, saga þeirra, menning og 6.vika:
Moche, Nazca, Tiahuanaco, Chimú,
Inkar fyrri hluti ofl.
hrun.
a) Inkar, seinni hluti.
b) Örlög indíána 1492
2000.
Kennslan ter frant á miðvikudöguni frá 20. sept. ttl
növ. kl. 20.00 - 21.30. Kennari er Sigurður Hfartarson
sagnfræðingur og kennari t/ið Wi
Fyrirhuguð er ferð tíi Mexíkö næsta ver
Innritað er ísíma 595 5280
6ert er ráð fyrtr að innritunargialíl sé greitt við innritun.
fiektor
Morgunblaðið/Jim Smart
Þorgerður Sigurðardóttir, Krosstákn.