Morgunblaðið - 13.10.2000, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 13. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Hugvlsindaþing/Heimspekideild og guðfræðideild Háskóla Islands standa saman að Hugvísindaþingi í dag og á
morgun. Gunnar Hersveinn ræddi við Jón Ólafsson um þingið en á því verður m.a. fjallað um kalda stríðið, sjálfs-
þekkingu, tungumálið, hlutlæg verðmæti og fórn kvenhetjunnar. Er hlutlæg siðfræði reist á manneðli?
Maðurinn
í mismunandi
myndum
• A laugardeginum er þinginu
skipt í nokkrar málstofur.
• Hver eru tengsl bókmennta
og leikhúss við kalda stríðið?
EFTIR kenningum Davids
Hunies að dæma, þarf
það ekki að brjóta í bága
við skynsemina að fremja
hið versta ódæði. Er ódæðið þá rétt-
lætanlegt eða megnar skynsemin
ekki að réttlæta eitt né neitt? spyr
Sigrún Svavarsdóttir, aðalfyrirlesari
Hugvísindaþings 2000 í kvöld kl. 20 í
hátíðarsal aðalbyggingar Háskóla
íslands. Sigrún er lektor við Ohio-
háskóla og hefur einkum stundað
rannsóknir á sviði siðspeki og nefnir
hún fyrirlestur sinn „Að breyta
skynsamlega, réttlætanlega og veí“.
Hugvísindaþingið verður nú í
þriðja sinn (1996, 1999) og er haldið
af heimspekideild og guðfræðideild
Háskólans. Stofnað er til þess til að
skapa umræðu innan háskólans og
einnig til að opna hann fyrir almenn-
ing. Fræðimönnum gefst kostur á
þinginu til að kynna rannsóknir sín-
ar. Hugvísindastofnun annast skipu-
lagningu þingsins en forstöðumaður
hennar er Jón Ólafsson heimspek-
ingur. Hann segir þingið ætlað öllum
áhugmönnum um húmanísk fræði og
er enginn aðgangseyrir.
„Þingið í fyrra var mjög vel sótt og
vonumst við að svo verði einnig
núna,“ segir Jón, „að þessu sinni er
það styttra og með færri málstof-
um.“ Hugvísindaþing hefst með mál-
stefnu Sagnfræðingafélags Islands
kl. 13 í dag í hátíðarsal undir heitinu
„póstmódemismi - hvað nú?“ Þar
munu Geir Svansson, Sigrún Sigurð-
ardóttir, Ingólfur A. Jóhannesson og
Kristján Kristjánsson flytja erindi
og Dagný Kristjánsdóttir stýra um-
ræðum. Einnig mun Sagnfræðinga-
félagið kynna tvær nýjar Atviksbæk-
ur: „Molar og mygla - um einsögu og
glataðan tíma“, og „Framtíð lýðræð-
is - á tímum hnattvæðingar".
ReykjavíkurAkademían og Bjartur
gefa þær út.
Eftir málstefnuna hefst Minning-
arfyrlestur Jóns Sigurðssonar í boði
Sagnfræðistofnunar. Lesturinn flyt-
ur norski sagnfræðingurinn Solvi
Sogner og fjallar hún um sögu hjóna-
bands og fjölskyldu, þróun hjúskap-
ar og annrra sambúðarforma allt frá
siðaskiptum til dagsins í dag. Frú
Sogner er prófessor í sagnfræði við
Óslóarháskóla. Málstefnan stendur
til 15:45 en kl. 20 flytur svo áður-
nefnd Sigrún Svavarsdóttir erindi
sitt.
Seinni þingdagurinn (14/10) er
helgaður málstofum og sjálfstæðum
fyrirlestrum.
Málstofur á þinginu
► 1. málstofa í hátíðarsal kl: 9:30-
13:00. „Einstaklingurinn fyrr og nú“.
Hér ber ýmsilegt á góma hjá Torfa
Tuliniusi, Bimi Björnssyni, Jóni Ma.
Ásgeirssyni, Ásdísi Egilsdóttur,
Hjalta Hugasyni og Kristjáni Árna-
syni sem mun fjalla um sjálfsþekk-
ingu og sjálfval. Kristján kynnir lest-
urinn með þessum orðum: „Þó að
setningin „Þekktu sjálfan þig“ sé ein
hinna elstu og frægustu innan fom-
grískrar heimspeki, er eins og það
viðfangsefni hafi viljað hverfa inn í
stærra og almennara samhengi í
sögu heimspekinnar. Með setning-
unni „Veldu sjálfan þig“ opnar Sören
Kierkegaard leið til að skoða það í
nýju ljósi og tilvistarlegu samhengi."
► 2. málstofa í stofu 201 í Odda kl.
9:30-13:00. „Menning og samfélag
kaldastríðsáranna". Hér takast Val-
ur Ingimundarson, Jón Ólafsson,
Jón Viðar Jónsson, Dagný Krist-
jánsdóttir og Gestur Guðmundsson á
við nokkur svið menningar og stjóm-
mála á árunum sem kennd eru við
kalda stríðið. Lestur Jóns Viðars
nefnist „Kalda stríðið í leikhúsinu"
og verður áhugavert að veitast inn-
sýn í það.
► 3. málstofa í hátíðarsal kl.
14:00-17:30. „Á milli mála“. Spurt er
m.a. um hvaða takmörk tungumál,
má- og menningarhefð setji mönnum
og hvaða leiðir það opni þeim. Svavar
Hrafn Svavarsson, Gottskálk Þór
Jensson, Þorleifur Hauksson, Aðal-
heiður Guðmundsdóttir og Gauti
Kristmannsson segja frá rannsókn-
um sínum. Gauti ætlar t.d. að fara
stuttlega yfír það sem kalla má að-
ferð í byggingu þjóðlegrar klassíkur
með hjálp þýðinga, ekki endilega
þýðinga á textum heldur einnig
formum, en rekja má aðferðina til
Rómverja.
Nýjar bækur
• Mundos 2, sem er síðari hluti
kennsluefnis í spænsku fyrir byrj-
endur, er komið út. Sigurður
Hjartarson þýddi kennsluefnið.
Efnið hentar öllum nemendum,
hvort sem þeir eru í framhaldsskól-
um, á námskeiðum, í full-
orðinsfræðslu eða að læra spænsku
á eigin spýtur.
í Mundos 2 er lesbók, vinnubók,
þrjár hljóðsnaddur og kennara-
handbók. í lesbókinni eru 28 kaflar
með fjölbreyttum textum. Aftast í
bókinni er safn texta úr ýmsum
áttum, s.s. lesendabréf, blaðagrein-
ar, smásögur o.fl. og glósulisti. í
vinnubókinni eru æfíngar og verk-
efni við alla kaflana, ásamt glósu-
lista og einstökum málfræðireglum,
minigramática. Einnig er þar ræki-
legt málfræðiyfirlit. A hljóðsnæld-
unum eru allir leskaflar bókarinnar
og nokkrar hlustunaræfingar.
í kennarahandbók eru góð ráð til
kennarans, lausnir á verkefnum,
tillögur að prófum og textinn sem
notaður er í hlustunaræfingunum.
Bækurnar eru mikið myndskreytt-
ar.
Útgefandi er Mál og menning.
Kápur gerði Anna Cynthia Leplar.
Lesbók er 134 bls, prentuð í
prentsmiðjunni Odda hf. Verð:
2.980 kr. Vinnubók er 192 bls.,
prentuð í Steinholti ehf. Verð: 2.480
kr. Saman í pakka, verð: 4.580 kr.
Morgunblaðið/Golli
Hugvisindaþingið í fyrra var mjög vel sótt. Núna verða málstofurnar á laugardaginn,
en í dag málstefna og hátfðarfyrirlestrar.
► 4. málstofa í stofu 201 í Áma-
garði kl. 14:00-17:30. „Að kunna gott
að meta: Hlutlæg verðmæti". Eru til
hlutlæg verðmæti? Hér glíma Sigrún
Svavarsdóttir, Rristján Kristjáns-
son, Sigurður Kristinsson og Róbert
Haraldsson við nokkrar spumingar
sem varða þetta mál. „Eitt er að
kunna að meta eitthvað, annað að ál-
íta að það sé verðmæti," segir Sigr-
ún. „Er unnt að byggja hlutlæga
siðakenningu á hugmynd um mann-
legt eðli?“ spyr Kristján.
► 5. málstofa í stofu 201 í Odda kl.
14-17:30. „Fórnin“. Ætlunin er að
Gunnlaugur A. Jónsson, Arnfríður
Guðmundsdóttir, Einar Sigurbjörns-
son, Martin Regal og Soffía Áuður
Birgisdóttir ræði fórnina frá ólíkum
sjónarhornum. Fórn hetjunnar, fórn
kvenhetjunnar, fóm landsvæða í
stríði og fleira verður umfjöllunar-
efni. Gunnlaugur segir t.d. frá fórn-
um sem voru snar þáttur í helgihaldi
hinna fornu Israelsmanna (Hebra) á
tímum Gamla testamentisins.
► 6. málstofa í stofu 101 í Odda kl.
10:00-12:45 og 14:00-17:45. „Sjálf-
stæðir fyrirlestrar".
Halldór Bjarnason fjallar kl 10.00-
10.45 um „Stöðnun íslensks samfé-
lags á 19. öld og upphaf nútímans:
Endurskoðun og ný heildartúlkun“.
Erla Hallsteinsdóttir kl. 11.00-
11.45 um ,ÁJwif móðurmáls á skiln-
ing orðtaka í þýsku sem erlendu
tungumáli".
Gisli Gunnarsson kl. 12.00-12.45
um „Sögu íslands í dönskum yfirlits-
ritum um sagnfræði og í dönskum
kennslubókum í sögu 1830-2000“.
Guðrún Kvaran kl. 14.00-14.45 um
Nýjatestamentisþýðingu Jóns Vída-
líns“.
Guðmundur Jónsson kl. 15.00-
15.45 um „Rætur íslenska velferðar-
ríkisins".
Matthew Whelpton kl 16.00-16.45
um „The External Syntax Of A
Right-Peripheral Modifier Infinitive
In English“.
Ólína Þorvarðardóttir kl 17.00-
17.45 um Andskotan í hverju horni.
Myndbirtingu djöfulsins í íslenskri
menningu.“
Þingað árlega
Jón Ólafsson segist búast við að
heimspekideild og guðfræðideild HÍ
muni áfram standa saman að Hug-
vísindaþingi og er ætlunin að hafa
það árlega. Hann býst við að einnig
verði áfram leitað eftir stuðningi
stórs fyrirtækis fyrir hvert þing.
Samskip styrkir þingið núna og gerði
það einnig í fyrra. Hann segist von-
ast eftir að áhugamenn komi á þingið
og sérstaklega að háskólastúdentar
verði duglegir að mæta.
Mannskilningur
í guðfræði
„Mannhelgi er lykil-
hugtak í kristnum
mannskilningi. Mann-
helgi má skoða í
þremur víddum, þrí-
þættum tengslum sem
hér eru talin mestu
skipta um mannlegt
eðli,“ segir Björn
Björnsson, prófessor
við guðfræðideild,
sem flytur erindið
Guðfræðilegur
mannskilningur á 1.
málstofu á laugardag-
inn í hátíðarsal aðal-
byggingar HI, sem
hefst 9.30.
„í fyrsta lagi er maðurinn skap-
aður eftir Guðs mynd, til andsvars
og ábyrgðar í persónulegu samfé-
lagi við Guð. I öðru
lagi til samfélags í
kærleika og réttlæti
við meðbræður sína
og systur, og í þriðja
lagi til trúmennsku
við lífríkið, Guðs
góðu sköpun.
Helgaður skapara
sínum, berandi mynd
hans og líkingu, er
manninum trúað fyr-
ir þeirri einstöku
köllun og ábyrgð að
verð meðskapandi
Guðs að þróa og
þroska mannlífið,
manneskjuna sem
persónu, og mannfélagið sem vett-
vang menningar og réttlátrar
þjóðfélagsskipanar."
Björn Bjömsson
Kross Krists
og fórn kvenna
Kvenguðfræðingar
hafa í vaxandi mæli
gagnrýnt hefðbundna
túlkun á hlutverki og
merkingu krossins.
Eigi að síður em
mörg dæmi um það
að konur hafi á liðn-
um öldum fundið von
hjá hinum krossfesta
í oft á tíðuin vonlaus-
um kringumstæðum.
í fyrirlestri dr. Arn-
fríðar Guðmundsdótt-
ur guðfræðings á 5.
málstofu: Fómin, sem
er í stofu 201 í Odda,
kl. 14-17.30 álaugar-
deginum, verður fjall-
að um gagnrýni kvenna á (mis-)
túlkun krossins og hlutverk hans í
réttlætingu á ofbeldi sem beint
hefur verið gegn konum. „Hér er
m.a. átt við upphafningu þjáning-
arinnar sem viða er að fínna í
kristinni trú,“ segir Amfríður.
„Þá hefur kristin kirkja verið sök-
uð um að ýta undir „fómarlambs-
hugsunarhátt", einkum hjá kon-
um, sem einkennist af fórnandi
elsku, umburðarlyndi gagnvart
þjáningu, auðmýkt og hógværð, í
„anda Krists". En þrátt fyrir
gagnrýnina hafa sum-
ir kvenguðfræðingar
viljað halda íjákvætt
gildi krossins og líkt
og aðrir guðfræðing-
ar sem aðhyllast guð-
fræði krossins hafa
þær ítrekað þá von
sem er að finna hjá
hinum þjáða og
hrellda guði.“ Am-
fríður segir að þessar
konur bendi á að mitt
í þjáningunni skapi
guð blessun úr bölv-
un, líf úr dauða og að
upprisan sem fylgir í
kjölfar krossfesting-
arinnar.sýni að vald
guðs er hið sanna vald sem sigrar
það vald sem beitir ofbeldi, kúgar
og deyðir. „í þessu samhengi verð-
ur krossinn staðfesting þess að of-
beldið sigrar ekki að lokum,“ seg-
ir Arnfríður. „Femínisk guðfræði
krossins áréttar að krossinn ber
vitni um raunveruleika þjáningar-
innar (án þess að réttlæta hana) en
sýnir jafnframt fram á að kjarai
kristins boðskaps er sá að kær-
leikurinn er sterkari en þjáningin,
að lífið er sterkari en dauðinn."
Amfríður
Guðmundsdóttir