Morgunblaðið - 13.10.2000, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 13. OKTÓBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Ný menn-
ingarsókn

LKynna berfrumlega nálgun íslendinga
á sviði umkverfis- og skipulagsmála.
Yí'IR allan vafa er haf-
ið að kynningar á ís-
lenskri menningu
vekja sífellt meiri at-
hygli erlendis. Ekki
verður heldur deilt um að sú at-
hygli er verðskulduð. Nú síðast
var greint frá því að sjálf Sylvía
Svíadrottning hefði heimsótt ís-
lenska skálann á heimssýning-
unni EXPO 2000 í Þýskalandi.
Bættist drottningin þar með í
þann stóra hóp mikilvægra út-
lendinga, sem notið hafa annál-
aðrar gestrisni íslendinga jafnt
heima sem erlendis.
Ljóst er að á grundvelli þessa
árangurs má þróa fram enn víð-
tækara kynningarstarf í út-
löndum enda gera fslendingar
sér grein fyrir að á herðum
þeirra hvílir sú skylda að kynna
einstaka menningu sína fyrir
þjóðum, sem ekki njóta sömu
gæfu. Þótt naumhyggju- og úr-
uinunoc tölumenn iðki
aðfinnaþeim
útgjöldum,
sem slíku
kynningar-
Eftir Asgeir
Sverrisson
starfi fylgja allt til foráttu, er ís-
lenskri þjóð ljóst að þeim fjár-
munum er vel varið.
Samstaða ríkir um að menn-
ingarlegar skyldur þjóðarinnar
beri að uppfylla með viðeigandi
reisn.
Af þeim sökum er í besta falli
undarlegur ef ekki beinlínis
ósmekklegur sá málflutningur að
þessum fjármunum eigi að verja
á annan veg. Nú beina úrtölu-
menn og sjálfskipaðir siðapostul-
ar spjótum sínum að áformum
um að komið verði upp sendiráði í
Japan en gert er ráð fyrir að sú
bygging muni kosta um 700 millj-
ónir króna. Því er haldið fram að
þessum fjármunum væri betur
varið hér innanlands t.a.m. til að
bæta kjör fátæklinga, svo einn
hávær og fyrirferðarmikill sér-
hagsmunahópur sé nefndur til
sögunnar.
Þessi röksemdafærsla er aug-
ljóslega ekki svara verð.
Ný verkefni blasa við íslend-
ingum á þessu sviði. Auk nýrra
sendiráða vaknar sú spuming
hvort ekki sé tímabært að þeir
fjölmörgu íslendingar, sem vekja
athygli á erlendri grundu, varpa
ljóma á þjóð sína og styrkja
sjálfsmýnd hennar, verði ríkis-
starfsmenn. Sá launakostnaður,
sem því myndi fylgja, væri fljótur
að borga sig og ljóst er að í ís-
lensku hæfileikafólki erlendis er
að finna réttnefndan þjóðarauð.
Þann auð ber að nýta.
í öðru lagi þarf að huga að því
hvemig nýta má þá gríðarlegu at-
hygli, sem íslensk þjóð hefur not-
ið á EXPO-sýningunni í Þýska-
landi. Kæmi ekki til greina að
hanna færanlegan íslenskan sýn-
ingarskála, sem fluttur yrði á
milli landa? Þá mætti nýta krafta
„ríkis-menningar-sendiherr-
anna“ og vel færi á þvi að slíkur
skáli yrði færanlegt, fjölnota
menningarhús. Jafnvel mætti
hugsa sér að skálinn yrði upp-
blásinn þannig að auðvelda mætti-
flutninginn á milli landa með þvi
að hleypa úr honum loftinu.
En þótt þessi verkefni liggi
fyrir gerist sú hugsun jafnframt
áleitin hvort ekki beri að færa út
þann ramma, sem sniðinn hefur
verið utan um kynningar á ís-
lenskri menningu erlendis. Er
t.a.m. ekki tímabært að Islend-
ingar láti til sín taka af auknum
þunga á alþjóðavettvangi á sviði
umhverfis- og skipulagsmála?
Verður því með einhverju móti
haldið fram að frumleg nálgun ís-
lendinga á þessu sviði eigi ekki
erindi við aðrar þjóðir?
Minna má á þær ákvarðanir,
sem liggja fyrir um skiptingu og
„svæðisskipulagningu hálendis-
ins“ hér á landi. íslendingar hafa
öðrum þjóðum fremur gert sér
ljóst að svonefndar „náttúruperl-
ur“ eru í raun ekkert sérstakar
fyrr en þær og umhverfi þeirra
lúta skipulagi. Þannig hafa ýmsir
„gallar" tengdir Þingvöllum verið
lagfærðir með eftirtektarverðum
árangri.
Þessi íslensku vísindi eiga er-
indi við heimsbyggðina eins og
annað það, sem frá þjóðinni kem-
ur. Þarna eru trúlega miklir
möguleikar ónýttir enda fer ekki
framhjá neinum þeim, sem dvelst
um hríð á meðal útlendra manna,
að margir þeirra gætu þegið leið-
sögn Islendinga í umhverfis- og
skipulagsmálum.
Hér er ekki úr vegi að nefna
tvö nærtæk dæmi.
Gera mætti Spánverjum ljóst
að strendur þeirra eru í raun
einskis virði enda hafa þær ekki
verið malbikaðar eins og flestir
íslenskir ferðamannastaðir. Og
Dönum er sýnilega öldungis
ókunnugt um að mikla byggð má
reisa á og við Himmelbjerget
með íslenskum skipulagsaðferð-
um.
í tilfelli Himmelbjerget, sem er
illa skipulagt svæði, vannýtt og
þar með ljótt, mætti hugsa sér að
bæjaryfirvöld í Kópavogi kynntu
dönskum ráðamönnum þau
áform, sem uppi eru um nýtingu
á landi Vatnsenda. Líkt og gildir
um Himmelbjerget danska er
Vatnsenda-landið ranglega talið
„náttúruperla". Skorti á landrými
undir fjölbýlishús fylgja víða
miklir erfiðleikar auk þess sem
erlendis blossa jafnan upp deilur
um svonefnd „réttindi" þeirra
íbúa, sem fyrir eru þegar ákveðið
er að tiltekin svæði skuli lúta
nýju skipulagi. Likt og alkunna
er skapar misskilningur varðandi
„réttindi" almennings ekki vanda
á Islandi og víst er að yfirvöld
skipulagsmála víða um heim
tækju fagnandi upplýsingum um
aðferðafræði bæjarstjórnarinnar
í Kópavogi. Stjórnvöld í ísrael
koma upp í hugann en þau sæta
jafnan gagnrýni er Palestínu-
menn, sem standa í vegi skipu-
lagsins, eru fluttir af heimilum
sínum og þau jöfnuð við jörðu.
Auk kynningar á þeim nauð-
ungarflutningum sem valdamenn
í Kópavogi ráðgera mætti jafn-
framt efna til farandsýningar í
uppblásna fjölmenningarhúsinu á
skipulagssögu Reykjavíkur. Er
ekki að efa að erlendir fræðimenn
hefðu áhuga á að kynnast höfuð-
stað þar sem ákveðið hefur verið
að binda einstakt mannlíf við
verslunarmiðstöðvar og heillandi
bæjarskipulagið ræðst af stað-
setningu flugvallar.
Menningarhugtakið má ekki
skilgreina of þröngt þegar hnatt-
rænar skyldur þjóðarinnar eru
annars vegar. A tímum „sam-
runa“ og þeirrar stöðlunar gildis-
matsins, sem fylgir hömlu- og
ástæðulausu „upplýsingaflæði",
vekur menningarleg sérstaða
meiri athygli en nokkru sinni
fyrr.
+ Magnús Stefáns-
son fæddist að
Kambfelli í Djúpadal
í Eyjafírði 9. apríl
1907. Hann lést 8.
október siðastliðinn.
Hann var sonur hjón-
anna Stefáns Sig-
urðssonar og Jó-
hönnu Magnúsdótt-
ur. Auk Magnúsar
eignuðust þau hjón
Sigurð, Finn, Krist-
in, Sigurgeir, Sig-
rúnu og Hólmfríði
sem öll eru látin.
Magnús var 15 ára
þegar foreldrar hans brugðu búi
og fór hann þá í vinnumennsku á
ýmsa bæi en 1927 gerðist hann
vinnumaður hjá Valdemar bónda
Pálssyni á MöðruvöIIum í Eyjafirði
og var þar í þrjú ár. Magnús vann
síðan hjá hreppnum við jarðarbæt-
ur um eins árs skeið. Haustið 1931
hóf Magnús nám f Búnaðar-
skólanum á Hvanneyri og útskrif-
aðist sem búfræðingur frá skólan-
um vorið 1933. Magnús og Sig-
urgeir bróðir hans voru síðan
Mér er það mjög minnisstætt er ég
sá Magnús Stefánsson fyrst til að
taka eftir honum. Sem ungur maður
hafði ég gaman af skák og fiktaði við
taflmennsku með litlum árangri. Ég
hafði ekki síður gaman af að horfa á
aðra tefla. Friðrik Ólafsson hafði um
þessar mundir blásið í kulnandi glæð-
ur skáklistarinnar og hrifið þjóðina
með sér. Hann tók þátt í skákmóti hér
á Akureyri laust eftir miðja öldina.
Ég fór gjaman upp í Landsbankasal
til að horfa á. Eitt sinn kom ég
snemma og náði ég sæti hjá Friðrik.
Andstæðingur hans var grannholda
maður á miðjum aldri, dökkleitur,
skarpleitur, fliugull og einbeittur.
Mér fannst aðdáunarvert hvað hann
varðist sóknum Friðriks fimlega og
virtist hann alltaf finna rétta svarið
við þaulhugsuðum sóknum snillings-
ins. Seiglan var aðdáunarverð en að
lokum varð hann að játa sig sigraðan.
Maðurinn allur og frammistaða hans í
skákinni greiptist í hug mér. Mér
bauð ekki í grun að um það bil að 10
árum síðar yrði ég þeirrar gæfu að
gerast tengdasonur þeirra hjóna í
Norðurgötunni, Magnúsar og Guð-
rúnar. Nema að þetta hafi verið for-
lagadísimar að gefa mér smáinnsýn í
þaðerverðavildi.
Ég átti eftir að kynnast því að
nafna mínum var fleira til lista lagt en
að tefla og spila bridge. Alls kyns
veiðar vom honum hugleiknar og það
leið ekki á löngu þar til hann var far-
inn að þjálfa tengdasoninn í skotfimi
og fómm við í vopnaðar gönguferðir
um nærliggjandi heiðar á haustin í
ijúpnaleit. Magnús var óþreytandi að
efla áhuga minn á greininni með því
að segja mér skemmtiiegar veiðisög-
ur af þeim bræðmm í Kambfelli en
ijúpnaveiðar vom snar þáttur í mat-
aröflun heimilisins. Ofarlega er mér í
sinni ferð sem við tengdafeðgar fór-
vinnumenn á Hvann-
eyri til fardaga næsta
ár en þá fór Magnús
aftur að Mööruvöllum
til Valdemars sem þá
bjó á móti syni sinum
Jóhanni. Magnús tók
þá á leigu hluta
Valdemars og gerðist
eigin herra.
Magnús gekk að
eiga Guðrúnu Met-
úsalemsdóttur frá
Vopnafirði. Böm
þeirra em: 1) Ragna
Björg, f. 18.3. 1941,
eiginmaður hennar er
Magnús Aðalbjörasson, f. 15.5.
1941. Böm þeirra em Magnús
Már, f. 9.4. 1964, sambýliskona
hans er Kristín Hafsteinsdóttir, f.
2.10. 1963. Sonur þeirra er Bjarki
Már, f. 31.1. 1096. Hanna Guðrún,
f. 30.11. 1965, eiginmaður hennar
er Pétur Axel Valgeirsson, f. 19.3.
1958. Börn þeirra em: íris, f. 12.8.
1988, Magnús Valur, f. 9.8.1991 og
óskfrð stúlka, f. 7.9. 2000. Birkir
Már, f. 24.8. 1976. 2) Finnur Viðar,
f. 16.4. 1944, eiginkona hans er
um til veiða austur að Öxará í Bárðar-
dal en þar áttum við vinum að mæta.
Magnús var þá orðinn sjötugur en lét
það ekki aftra sér. Við lentum í þoku
uppi á fjallinu, villtumst og misstum
sjónar hvor á öðrum. Eftir 10 tíma
göngu komumst við báðir til byggða
heilir á húfi en öllu var unglingurinn
rasssíðari en öldungurinn og lét
tengdapabbi nokkur góðlátleg
spaugsyrði falla og gott ef ekki hann
hafði þau rímuð en hann var góður
hagyrðingur. Oft setti hann í stuðla
og rím skemmtileg atvik sem gerðust
innan ijölskyldunnar. Ekki má
gleyma lax- og silungsveiðinni. Magn-
ús var óþreytandi að renna fyrir fisk í
ám og vötnum og 85 ára veiddi hann
stærsta laxinn í Hofsá það árið, 20
punda bolta. Flestar ferðimar fór
hann með vini sínum Ágústi Sigurðs-
syni enda fyrir löngu búinn að gefast
upp á því að koma þessum tengdasyni
sínum til nokkurs þroska í listinni.
Við fórum þó nokkrar ferðir saman
sem eru mér minnisstæðar.
En hverfum lengra aftur í tímann.
Stuttu eftir að þau hjón fluttu til Ak-
ureyrar fór Magnús að vinna við
mæðiveikivamir, líklega árið 1938. I
fyrstunni vann hann við að reisa girð-
ingar vestur í Skagafirði en síðan við
fjárvörsluna uppi við Hofsjökul og
var úthaldið frá miðjum maí þar til í
byijun október. Það má nærri geta að
oft hafi verið kalsasamt uppi við jökul.
IUviðri skullu á fyrirvaralítið og eina
skjólið var tjald úr segldúk sem blotn-
aði í gegn í miklum rigningum. Fyrir
utan fugla himinsins og rásgjamar
rolluskjátur var hundurinn eina líf-
veran sem Magnús hafði samneyti við
svo dögum og vikum skipti. Vistir átti
hann að fá vikulega en stundum varð
misbrestur á því og varð þá æði oft
þröngt í búi og varð nafni minn að lifa
á því sem náttúran gaf. En Magnús
Guðrún Stefánsdóttir, f. 21.4.1947.
Böm þeirra em: Stefán Viðar, f.
21.5.1966, eiginkona hans er Eydís
Einarsdóttir, f. 22.4. 1970. Synir
þeirra em: Einar Rafn, f. 15.10.
1993 og Viðar Öm, f. 16.4. 1996.
Björgvin Viðar, f. 5.11. 1967, d.
26.5. 1990. Einar Viðar, f. 11.7.
1972. Böm hans em: Björgvin Við-
ar, f. 3.10. 1993 og Elísa Björk, f.
16.9. 1996. Anna Rós, f. 29.9. 1980,
sambýlismaður hennar er Magnús
Teitsson, f. 19.4. 1972. 3) Jóhanna,
f. 8.6. 1952, eiginmaður hennar er
Amgrímur Brynjólfsson, f. 29.5.
1952. Böm þeirra em: Amar Már,
f. 22.9. 1972, í sambúð með Hönnu
Sigríðl Smáradóttur f. 13.10. 1974
og eiga þau dótturina Unni Erlu, f.
23.6. 2000. Örvar, f. 15.4. 1975 í
sambúð með Amgerði Maríu Arna-
dóttur, f. 25.11. 1975. Guðrún, f.
2.11. 1982 og Árni Freyr, f. 15.4.
1992.
Magnús og Guðrún fluttu til Ak-
ureyrar 1936 og stundaði Magnús
ýmiskonar íhlaupavinnu en vorið
1938 fer hann að starfa við mæði-
veikivamir næstu tvö árin. Þá ræð-
ur hann sig til sambandsverksmiðj-
anna, fyrst til Iðunnar en siðan til
Sjafnar þar sem hann gerðist verk-
stjóri í fyllingu túnans.
Utför Magnúsar fer fram frá Ak-
ureyrarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
var hugmyndaríkur og aldrei varð
hann ráðalaus. Því átti ég eftir að
kynnast þegar hann hjálpaði mér
ótæpilega við að innrétta raðhúsíbúð-
ina í Akurgerði. Hann var jafnvígur á
öll efni. Það skipti ekki máli hvort
hann mótaði tré eða járn og úrlausnir
átti hann alltaf enda stærðfræðingur
góður. Minnið var og trútt. Verklagið
og heimanfylgjan úr foreldrahúsum
brást honum aldrei og hann efldi anda
sinn í góðum verkum. Einnig nýttist
honum vel búfræðinámið frá Hvann-
eyri. Þrátt fyrir alvarleg veikindi á
unglingsárum svo að á sá, lét hann
aldrei deigan síga og tókst á við verk-
efnin af einurð og festu. Hann lagði til
dæmis aldrei frá sér óráðna kross-
gátu. Hann hætti ekki fyrr en ráðning
var fúndin. Þannig þekkti ég nafna
minn. Fram til hinstu stundar hélt
hann óskertu ráði og gamansemin
brást honum ekki. Ég kveð tengda-
föður minn með virðingu og þökk.
Blessuð sé minning hans.
Magnús.
Ég kom í heiminn á afmælisdaginn
hans afa fyrir rúmum 36 árum, hans
fyrsta bamabarn. Væntanlega hefur
karl verið stoltur af þessu og enn
stoltari þegar króginn var skírður í
höfuðið á honum. Nú er okkar sam-
fylgd í þessu jarðlífi lokið og upp
hrannast minningar um mætan
mann.
Afi var að sumu leyti dulur maður
og ekki margmáll um hluti sem tjá
mátti með fáum orðum. Þó komst
hann oft á flug þegar talið barst að
áhugamálum hans, s.s veiðum, ætt-
fræði, náttúrufari og vísnagerð. Hon-
um leiddist ekki þegar við oftsinnis
rifjuðum upp þegar hann, þá 86 ára
gamall, veiddi stærsta laxinn í Hofsá,
eða þegar hann var við veiðar í Litluá
MAGNÚS
STEFÁNSSON
ARORA
HJÁLMARSDÓTTIR
+ Áróra Hjálmars-
dóttir fæddist á
Seyðifirði 23. apríl
1923. Hún lést á Elli-
heimilinu Gmnd 29.
september síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar vom Iljálmar Guð-
jónsson og Elísabet
Baldvinsdóttir. Ár-
óra var yngst átta
systkina sem öll em
látin. Dætur hennar
eru 1) fris E. Arthúrs-
dóttir, f. 21.7. 1941,
gjft Ólafi Kristjáns-
syni, f. 29.8. 1942.
Fyrri maður Irisar
er Ásmundur Jó-
hannsson. Þeirra
böm em Jóhann,
Eva og Sif. 2) Jóna
Hjálmarsdóttir, f.
15.2.1961, giftRagn-
ari Haraldssyni, f.
18.2. 1960. Þeirra
böm em Áróra og
Haraldur. _
Útför Áróra fór
fram frá Garða-
kirkju 13. október í
kyrrþey.
Mig langar til að minnast elsku- orðum. Ævi hennar var oft á tíðum
legrar móður minnar í nokkrum ströng, ung að árum missti hún
móður sína og fimm systur missti
hún allar ungar. Ólst hún ein upp
hjá föður sínum á Seyðisfirði.
Átján ára eignaðist hún systur
mína. Var hún tekin ung af henni
og ólst hún upp að mestu hjá móð-
urbróður sínum og konu hans. Síð-
an lágu leiðir hennar til Banda-
ríkjanna og vann hún þar við hin
ýmsu störf og eignaðist hún mig
þar árið 1961 og með hörku og
dugnaði ól hún mig ein upp. Heið-
arleg var hún fram í fingurgóma og
hreinskilin mjög, sem er góður eig-
inleiki og hún kenndi mér muninn
á réttu og röngu. Nú síðustu fimm
árin dvaldi hún á Elliheimilinu
Grund þar sem vel var hugsað um
hana. Ég á eftir að sakna þess að
geta ekki heimsótt hana meir og vil
ég þakka henni samfylgdina og allt
það góða sem hún kenndi mér.
Minning hennar lifi.
Þín dóttir,
Jóna.