Morgunblaðið - 05.12.2000, Qupperneq 58

MORGUNBLAÐIÐ
58 ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 2000
'í 11 ......
UMRÆÐAN
Sigrún Guðrún Ebba Þorsteinn
Grendal Ólafsdúttir Sæberg
v Leysið deiluna
strax
í NÝJU Kennarasambandi ís-
lands eru sex félög: Félag fram-
haldsskólakennara, Félag grunn-
skólakennara, Félag tónlistar-
skólakennara, Skólastjórafélag
íslands, Félag stjórnenda í fram-
haldsskólum og Félag kennara á
eftirlaunum. Öll félögin nema það
síðasttalda eiga samkvæmt lögum
KÍ að gera kjarasamninga fyrir fé-
-lagsmenn sína. Sveitarfélögin í
landinu eru vinnuveitendur kenn-
ara og skólastjóra í grunnskóla og
tónlistarskóla en ríkið kennara og
stjórnenda í framhaldsskólum.
Undirrituð eru formenn félaga
sem semja við launanefnd sveitar-
félaga en Félag framhaldsskóla-
kennara og Félag stjórnenda í
framhaldsskólum semja við samn-
inganefnd rikisins. Við lýsum yfir
vonbrigðum okkar og áhyggjum
vegna verkfalls framhaldsskóla-
kennara og ráðaleysis stjórnvalda
við að leysa deiluna. Menntun á
okkar tímum er að verða æ stærri
og þýðingarmeiri þáttur i lífi sér-
hvers einstaklings og einnig fyrir
þjóðfélagið í heild sinni. Það skýt-
ur því skökku við að ráðamenn
þjóðar sýni störfum kennara þá lít-
ilsvirðingu sem raun ber vitni og
geri um leið lítið úr gildi menntun-
ar. Þjóðin á rétt á að hér sé stuðl-
að að uppbyggilegri þróun
menntamála á öllum skólastigum.
Verkfall er neyðarúrræði
Verkfall framhaldsskólakennara
hefur nú staðið á fjórðu viku og
lausn þeirrar kjaradeilu er ekki í
sjónmáli. Á meðan bíða um 20.000
námsmenn þess að fá að halda
áfram námi sínu og óvissan magn-
ast um framvindu og lok yfirstand-
andi skólaárs. Viðbrögð ráða-
manna hafa helst verið þau að
annars vegar hafna kröfum kenn-
ara og hins vegar að benda þjóð-
inni á að verkfall sé einhverskonar
tímaskekkja sem skili ekki tilætl-
uðum árangri. Forystumenn þjóð-
arinnar hafa á þennan hátt reynt
að fría sig ábyrgð á því hvernig
komið er, rétt eins og það komi
þeim ekki hið minnsta við, og gert
sér meira far um að sverta mál-
stað kennara sem mest þeir mega.
Öllum þorra manna er hins vegar
ljós sú staðreynd að verkfall er
- neyðarúrræði sem gripið er til
þegar allt annað þrýtur og því
hefðu bæði fjármála- og
menntamálaráðherra átt að gera
sér grein fyrir, löngu áður en
samningstímabili lauk. ítrekað var
reynt að fá fulltrúa ríkisins til við-
ræðna um gerð nýs kjarasamnings
fyrir framhaldsskólann en áhuginn
var ekki meiri en svo að grípa
þurfti til neyðarúrræða.
Mikilvægi menntunar?
Menntamálaráðherra sem talað
Jjefur fjálglega um mikilvægi
‘menntunar er í dag upptekinn af
því að benda á að þar sem kröfur
kennara taki ekki mið af hinni al-
mennu stefnu ríkisstjórnarinnar í
launamálum sem hún og stuðn-
ingsmenn hennar hafi mótað hafi
hann ekkert við kennara að tala.
Þó hlýtur ráðherra að vita sem al-
þjóð veit að það sem helst hefur
staðið skólastarfi fyrir þrifum er
skortur á kennurum til starfa þar
sem skólarnir eru ekki lengur
samkeppnishæfir { baráttunni um
hæft fólk til starfa.
Menntamálaráðherra er upp-
teknari af því þessa dagana að
velta fyrir sér hvort hann stækki
Kennarar
Mikilvægi kjaravið-
ræðnanna við fram-
haldsskólakennara nú,
segja Guðrún Ebba
Qlafsddttir, Sigrún
Grendal og Þorsteinn
Sæberg, skal ekki
vanmetið.
ekki jafnt og þétt, sá hópur sem
hafi andúð á málstað og málflutn-
ingi forystumanna kennara í stað
þess að leggja sitt af mörkum til
að leysa deiluna. Flestum er þó
ljóst að kennarar og forystumenn
þeirra róa nú lífróður til bjargar
skólastarfi til framtíðar.
Fjármálaráðherra metur
kennara ekki
Fjármálaráðherra hefur látið
þau orð falla að kröfur kennara
séu allt of háar og vísar í því sam-
bandi stöðugt til heildarlauna
kennara. Hann hefur hins vegar
ekki haft fyrir því útskýra að þeir
kennarar sem haldið hafa tryggð
við skóla sína kenna í dag miklu
meira en þeir kæra sig um og því
eru heildarlaun þeirra í dag ekki
sá mælikvarði sem réttlætanlegur
er. Kröfurnar snúast nefnilega um
það að launakjör kennara verði
sambærileg við aðra háskóla-
menntaða starfsmenn og ekki síð-
ur að framhaldsskólinn verði sam-
keppnisfær um vinnuafl.
Framtíð í hættu -
leysið deiluna
Þeir aðilar sem tryggast hafa
staðið við bakið á kennurum og
þeirra kröfum hafa verið nemend-
ur framhaldsskólanna sem framar
öðrum hafa gert sér ljóst að úr-
bóta er þörf. Mikilvægi góðrar
menntunar er það veganesti sem
skiptir þá mestu máli í dag og mun
skapa þeim þann grunn sem fram-
tíð þeirra byggist á framar öðru.
Þeir vita að þú býrð lengi að góð-
um kennara og því er þeim mikil-
vægt að til skólanna ráðist allaf
þeir bestu kennarar sem völ er á.
Mikilvægi kjaraviðræðnanna við
framhaldsskólakennara nú skal
ekki vanmetið því í raun snúast
þær viðræður ekki einvörðungu
um bætt kjör þeirra sem við skól-
ana starfa í dag heldur ekki síður
um framtíð öflugs skólastarfs í
landinu.
Guðrún Ebba er formaður Félags
grunnakólakennara, Sigrún erfor-
rnaður Félaga tóniistarskólakennara
og Þorsteinn er formaður Skóla-
atjórafélags fslands.
Eg er þjóðremba!
ÉG ER þjóðremba.
Ég viðurkenni það.
Þegar kemur að ís-
lensku leikhúsi þá er
ég þjóðremba. Mér
hefur alltaf þótt (og
þykir enn) það merki-
legri frétt þegar nýtt
íslenskt leikverk birt-
ist á fjölum leikhús-
anna en þegar erlend-
ur raimveruleiki - eða
óraunveruleiki - er
borinn á borð fyrir
áhorfendur hér á
Fróni. Ég er bara
þjóðremba og ég ræð
ekki við það. Mér
finnst það alltaf stórmerkilegur
hlutur þegar íslenskur höfundur
kveður sér hljóðs og fær með sér
fjölda leikhúslistamanna til að skapa
leiksýningu sem fjallar um okkur,
Islendinga, að fornu eða nýju, abstr-
akt eða raunsætt. Það vita allir sem
vilja hvílíkt grettistak það er að
koma leikverki í sýningarhæft form
en óhætt er að segja að það þyngist
um allan helming þegar verkið er
nýtt - heitt úr prentaranum, hefur
hvergi verið sýnt áður og enginn veit
nákvæmlega hver útkoman verður.
„Á mörkunum“
Ástæða þess að ég hef þennan
pistil með þessum orðum er leiklist-
arhátíðin ,Á mörkunum“ sem Sjálf-
stæðu leikhúsin og Reykjavík menn-
ingarborg standa að. Sjálfur er ég
formaður framkvæmdanefndar há-
tíðarinnar og finn mig knúinn til að
rita þessi orð. Liggja þar nokkrar
ástæður að baki. Sú fyrsta er að ég
varð að viðurkenna þjóðrembutil-
hneigingar mínar. Önnur er sú að ég
er svo yfirfullur af þakklæti og gleði
fyrir hönd okkar í framkvæmda-
stjóminni og Sjálfstæðu leikhús-
anna - já og leikhúss almennt, í garð
stuðningsaðila okkar og Reykjavík-
ur - menningarborgar. Án fjár-
hagsstuðnings hennar hefði þessi
hátíð aldrei komist á koppinn. Á há-
tíðinni voru frumsýnd sex ný íslensk
verk sem öll hafa hlotið framúr-
skarandi gagnrýni. Viðtökur áhorf-
enda hafa einnig farið fram úr björt-
ustu vonum. Þessi verk eru: Dóttir
skáldsins e. Svein Einarsson, í sýn-
ingu Icelandic Take-away Theatre,
sem einnig sýnir Háaloft e. Völu
Þórsdóttur. Dansleikhús með Ekka
samdi dansleikverk
ásamt með Sylvíu von
Kospoth sem ber nafn-
ið Tilvist. Hallgrímur
H. Helgason samdi
Trúðleik sem Leikfélag
Islands sýnir. I Hafn-
arfjarðarleikhúsinu eru
sýndir Vitleysingarnir
e. Ólaf Hauk Símonar-
son og loks er það Góð-
ar hægðir e. Auði Har-
alds sem Drauma-
smiðjan sýnir.
Aldrei fyrr hafa jafn-
mörg ný íslensk leik-
verk staðið áhorfend-
um til boða og nú á
þessu hausti. Þeir taka líka við sér
og storma í leikhús. íslendingar vilja
sjá íslensk leikrit og því er leiklistar-
hátíð eins og ,Á mörkunum“ mjög
mikilvæg. Eg og við í Sjálfstæðu
leikhúsunum erum ykkur, íslend-
ingum, þakklát.
íslensk leikritun
Nú langar mig aðeins að ræða
hvað hefur verið gert til að efla ís-
lenska leikritun á síðastliðnum tíu
árum eða svo. Á málþingi um ís-
lenska leikritun, sem var haldið í
Kaffileikhúsinu hinn 30. okt., í
tengslum við hátíðina, kom fram hve
lítið hefur verið gert á undanförnum
árum til að styðja við bakið á ís-
lenskum leikskáldum í gegnum tíð-
ina. Þjóðleikhúsið hefur mjmdast við
að hafa höfunda á launum á þeim
áratug sem var að líða og sömuleiðis
gengist fyrir leikritasamkeppnum.
Hins vegar kom fram á málþinginu
hjá höfundunum sjálfum að ekki
væri nóg að gert. Leikfélag Reykja-
víkur gekkst fyrir höfundasmiðju
um miðjan áratuginn sem gerður
var góður rómur að en sú smiðja
lognaðist út af að tveimur árum liðn-
um. Þó er ekki að efa að það sem
þessi tvö leikhús hafa gert skilar sér
á endanum í því að fleiri rithöfundar
skrifa gagngert íyrir leiksviðið. Rétt
er einnig að nefna tvö leikhús innan
vébanda Sjálfstæðu leikhúsanna
sem eingöngu sýna ný íslensk verk.
Möguleikhúsið sýnir aðeins ný ís-
lensk barnaleikrit og Hafnarfjarðar-
leikhúsið hefur sömuleiðis eingöngu
ný íslensk leikrit á verkefnaskránni.
Það hefur sýnt sig að hægt er að
reka þessi leikhús á þessum forsend-
um. Ekki má heldur gleyma öllum
Leikhús
Aldrei fyrr hafa jafn-
mörg ný íslensk leik-
verk, segir Gunnar
Helgason, staðið áhorf-
endum til boða og nú á
þessu hausti.
þeim fjölda sjálfstæðra leikhúsa sem
hafa í gegnum tíðina tekið æ fleiri ný
íslensk verk til uppsetningar þrátt
fyrir lítil fjárráð. Og loks ber að
nefna ,Á mörkunum“ sem er
stærsta einstaka átakið til að efla
nýsköpun á sviði leikritunar hér á
landi. En betur má ef duga skal. Við
verðum að tryggja það að þessi há-
tíð, hátíð íslenskrar leikritunar, sé
komin til að vera. Mikið er nú rætt
um það hvernig megi halda þeim
fjármunum sem fóru í menningar-
borgarverkefni Reykjavíkur áfram í
listinni. Þau svör sem ráðamenn
gefa eru að nú skuli efla Listahátíð í
Reykjavík til mikilla muna og þann-
ig tryggja það að alltént hluti þess-
ara fjármuna haldist innan listageir-
ans. Má ég þá leggja til að ,Á
mörkunum" verði framtíðarhátíð
sem verði haldin annað hvert ár og
þá jafnvel í tengslum við dagskrá
Listahátíðar. Ég skora einnig á leik-
hússtjóra stofnanaleikhúsanna að ljá
okkur í Sjálfstæðu leikhúsunum lið í
baráttunni fyrir framhaldslífi „Á
mörkunum“. Það hlýtur að vera hag-
ur allra leikhúsa að efla íslenska
leikritun. Það er nefnilega óhrekjan-
leg staðreynd að höfundur sem fær
leikritin sín sýnd tekur meiri fram-
förum og verður betri en sá sem
skrifar fyrir skúffuna. Og því fleiri
starfandi höfundar, þeim mun meiri
líkur eru á að meistarastykki, klass-
ík, ódauðlegt listaverk sem mun lifa
með Islendingum um ókomin ár líti
dagsins ljós. Það er einnig óhrekjan-
legt að góð leiksýning, hvar sem hún
er sýnd, hjálpar öðrum leiksýning-
um, hvar sem þær eru sýndar. Tök-
um því höndum saman, leikhúsfólk,
leikhúsgestir og ráðamenn, og höld-
um áfram ,Á mörkunum".
Höfundur er leikari.
Gunnar Helgason
Auðmenn
í fyrirrúmi
GÍFURLEG eigna-
tilfærsla og misskipt-
ing hefur orðið í þjóðfé-
laginu í tíð þessarar
ríkisstjómar með þeim
afleiðingum að sífellt
vex bilið milli ríkra og
fátækra.
Hver stjómvaldsað-
gerðin rekur aðra á
kjörtímabilinu, þar sem
mulið er undir þá sem
mest hafa fyrir á sama
tíma og þrengt er að
tekjulágu fólki í þjóðfé-
laginu. Þessa dagana
beitir ríkisstjómin sér
fyrir aukinni skattbyrði
á almennmg sem nem-
ur 2,5 milljörðum króna, en lækkar
um leið skatta á forríka fjármagn-
seigendur um a.m.k. sömu fjárhæð.
Stríðsyfirlýsing
Fram hefur komið að forysta ASÍ
telur að forsendur kjarasamninga
séu á mörkum þess að bresta, m.a.
vegna fyrirhugaðra ^ skattahækkana
ríkisstjómarinnar. í útreikningum
þeirra kemur fram að rétt tæplega
fjórðungur af almennum launahækk-
unum þessa árs hyrfi í skattahækk-
un.
Jafníramt hefur ASÍ
réttilega bent á að verði
ekki gripið til hækkunar
á skattleysismörkum
muni ríkisstjómin
ganga á bak orða sinna,
en ríkisstjómin gaf fyr-
irheit um það í tengslum
við kjarasamning að
skattleysismörk myndu
á næstu þremur áram
fylgja launaþróun.
Verði skattleysismörk-
um ekki breytt hefur
það í för með sér að 2-3
þúsund manns í hópi lá-
glaunafólks, náms-
manna og lífeyrisþega
sem nú era skattlaus
sökum hungurtekna fara að greiða
skatta. Það er hrein stríðsyfirlýsing
og blaut tuska framan í launafólk sem
er nýbúið að semja um kjör sín til
næstu þriggja ára að hrifsa til baka
hluta umsaminna launahækkana með
skattahækkunum.
636 einstaklingar með
20 milljarða söluhagnað
Um leið og þessi skattlagning á
launafólk er að ganga yfir leggur rík-
isstjómin fram á Alþingi frumvarp
um frekari skattívilnanir til auð-
Jóhanna
Sigurðardóttir
Skattar
Um leið og þessi skatt-
lagning á launafólk er
að ganga yfír, segir
Jóhanna Sigurðar-
dóttir, leggur ríkis-
stjórnin fram frumvarp
um frekari skattívilnan-
ir til auðmanna.
manna með fullar hendur fjár.
Á áranum 1998 og 1999 fylltu
þennan hóp 636 einstaklingar sem á
þeim árum gátu frestað 20 milljarða
króna söluhagnaði sem átti að bera
38% skatt og gefa ríki og sveitarfé-
lögum í tekjur allt að 8,5 milljarða
króna. Skattur af þessum söluhagn-
aði mun samkvæmt frumvarpi ríkis-
stjómarinnar lækka úr 38% í 10%,
sem áætla má að þýði í tekjutapi 3^
milijarða hjá ríkissjóði á næsta ári.
Það er ástæða til að velta fyrir sér
hvort framsóknarmenn líti á það sem
hlutverk sitt að þjóna íhaldinu og
skjólstæðingum þess í þessari ríkis-
stjóm. „Fólk í fyrirrúmi," sögðu
framsóknarmenn fyrir kosningar.
Það loforð efna þeir með því að setja
auðmenn í fyrirrúm eftir kosningar.
Höfundur er alþingismaður.