Morgunblaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 68

FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
„HOFLEGT GJALD“
ÞEGAR ég sezt upp
í leigubíl, hvarflar það
ekki að mér að biðja
bflstjórann að láta sér
duga að taka „hóflegt
gjald“ fyrir aksturinn.
Hvers vegna ekki? Það
er vegna þess, að ég
væri þá að biðja bfl-
stjórann um ölmusu.
..Mér finnst sjálfsagt að
greiða fullt gjald sam-
kvæmt mæli: markaðs-
verð. Svo mun og flest-
um öðrum finnast. Og
þegar ég sezt í stólinn
hjá rakaranum mínum, Þorvaldur
þá þrefum við ekki um Gylfason
það, hvað sé „hóflegt
gjald“ fyrir klippinguna. Ef mér
fyndist verðið óhóflegt, sem upp er
sett, þá myndi ég einfaldlega gera
aðrar ráðstafanir.
Stjórn Landssambands íslenzkra
útvegsmanna virðist líta svo á, að
þetta sjálfsagða markaðslögmál
hversdagslífsins eigi ekki við um
sjávarútveginn. Þeir hjá LÍÚ segj-
ast á hinn bóginn
reiðubúnir „til við-
ræðna við stjórnvöld
um greiðslu hóflegs
auðlindagjalds". Þeir
eru sem sagt að
heimta áframhaldandi
sérmeðferð handa
sjávarútveginum.
Þessi krafa þeirra
endurómar í þings-
ályktunartillögu
þeirri, sem samþykkt
var í júní 1998 („Um
verði að ræða hóflegt
gjald“, segir þar) og
leiddi til skipunar
auðlindanefndar, en
hún hefur nú skilað
áliti.
Því ber að fagna, að auðlinda-
nefndin skuli mæla einróma og for-
takslaust með veiðigjaldi, annað-
hvort með uppboði eða gjaldheimtu.
Nefndin stingur upp á tveim leið-
um, „fymingarleið" og „veiðigjalds-
leið“. Fyrningarleiðin fylgir ná-
kvæmlega þeim hugmyndum, sem
Fékkstu kartöflu
í skóinn?
Snúðu þá vörn í sókn!
Settu vatn í glas og kartöflusneiðar ofan í.
Láttu þetta svo standa yfir nótt. Morguninn
eftir býðurðu mömmu þinni að drekka
vatnið. Svona kartöfluvatn er víst mjög
„vatnslosandi“ eins og það heitir á
fullorðins-máli, og því sérlega gott fyrir
þá sem eru illa haldnir af bjúg.
Þínirvinir
íslenskir kartöflubændur
Fæn hunduninn pinn í skóinn?
M*
DYRARIKIÐ
...fyrir dýravitiii
við Grensásveg - s(mi 568 66 68
Landbúnaðarstefna
stjórnvalda er byggða-
stefna, sem hefur reynzt
þjóðinni óheyrilega dýr,
eins og hún hefur verið
útfærð, segir Þorvaldur
Gylfason. Sjávarútvegs-
stefnan er angi á sama
meiði.
Áhugahópur um auðlindir í al-
mannaþágu kynnti opinberlega fyr-
ir hálfu öðru ári með rækilegri
greinargerð um útfærslu (sjá kvot-
inn.is). Veiðigjaldsleiðin fylgir þeim
hugmyndum, sem veiðigjaldsmenn
hafa kynnt og rætt í þaula und-
angengin 30 ár. Sé vei á málum
haldið, getur það komið í sama stað
niður, hvor leiðin verður fyrir val-
inu, eins og kemur fram í áliti
nefndarinnar. Fymingarleiðin er þó
vænlegri til árangurs vegna þess,
að hún dregur úr hættunni á því, að
kvótinn sé afhentur útgerðinni
gegn málamyndagjaldi. Fymingar-
leiðin er einnig vel til þess fallin að
tryggja öllum sama rétt til veiða
með tímanum í samræmi við jafn-
réttisákvæði stjórnarskrárinnar.
Veiðigjaldsleiðin myndi á hinn bóg-
inn viðhalda núverandi misrétti að
óbreyttri úthlutun aflaheimilda.
Útvegsmenn era nú þegar búnir
að hafna fyrningarleiðinni, af því að
þeir mega ekki til þess hugsa að
greiða markaðsverð fyrir aflaheim-
ildir. Þeir era nú loksins til viðtals
um veiðigjaldsleiðina - það er fram-
för! - að því tilskildu, að gjaldið sé
„hóflegt". Þeir ætla ekki að sleppa
meðgjöfinni fyrr en í fulla hnefana.
Margt bendir þó til þess, að það
væri útvegsmönnum í hag að greiða
markaðsverð fyrir veiðiheimildir
frekar en að reiða sig á örlæti
stjómvalda um ókomna tíð, því að
markaðsverðið verður aldrei hærra
en útgerðimar eru fúsar að greiða.
Álitsgerð auðlindanefndar minnist
að vísu ekki á markaðsverð eða fullt
verð, heldur mælir hún fyrir um
„að tryggja þjóðinni sýnilega hlut-
deild í þeim umframarði (auðlinda-
rentu) sem nýting auðlinda í þjóð-
areign skapar".
Þeir hjá LIÚ segja sjálfir: „af-
koma sjávarútvegsins um þessar
mundir býður ekki upp á frekari
álögur á greinina.“ Sem sagt: það
er búið að færa útvegsfyrirtækj-
unum ókeypis aflaheimildir, sem
era milljarðatuga virði, og þau era
enn í fjárhagsvandræðum. Reyndar
hafa þau aldrei skuldað annað eins:
skuldir þeirra nema nú rösklega
170 milljörðum króna skv. upplýs-
ingum Seðlabankans eða næstum
þreföldum árstekjum þeirra. Það
gerir 12,5 milljónir króna á hvem
vinnandi mann í útvegi. Reynslan
sýnir, að ótæpileg fjárhagsaðstoð
við atvinnuvegi og lönd getur því
aðeins borið árangur, að henni fylgi
ströng skilyrði til að tryggja bætta
búskaparhætti. Það þarf eftir þessu
að venja útgerðina af rfldsstuðningi
gegn ströngum skilyrðum til að
tryggja bætt búskaparlag, þar til
hún getur staðið á eigin fótum. Ein-
mitt þetta er kjarninn í þeim nýju
viðhorfum, sem í vaxandi mæli
móta þróunaraðstoð við fátæk lönd
í Afríku og annars staðar um
heimsins breiðu byggð.
Eina færa leiðin til þess að koma
útveginum í heilbrigt horf er að
leyfa honum að lúta lögmálum
frjáls markaðsbúskapar til jafns við
iðnað, verzlun og þjónustu. f þessu
felst, að útvegsfyrirtækin verða að
greiða markaðsverð fyrir veiði-
heimildir. Þessu er auðveldast að
koma í kring með því að fara fym-
ingarleiðina. Ein helzta röksemdin
fyrir fullu gjaldi er einmitt sú, að
þá verður byggðastefnan gagnsæ,
svo sem alþjóðastofnanir hafa brýnt
fyrir íslenzkum stjómvöldum oftar
en einu sinni. (Að þessu er ekki vik-
ið einu orði í áliti auðlindanefndar.)
Vilji menn styrkja byggðirnar, svo
sem mér þykir eðlilegt innan hæfi-
legra marka, þá er hagfelldast að
gera það á gagnsæjan hátt, og þá
helzt með því að bæta menntun og
aðra þjónustu í dreifbýli. Það er
óhagkvæmt að binda byggðastuðn-
inginn við landbúnað og sjávarút-
veg og aftra mönnum með því móti
frá því að hasla sér völl á nýjum
starfsvettvangi í heimahögum.
Kjarni málsins er þessi. Land-
búnaðarstefna stjórnvalda er
byggðastefna, sem hefur reynzt
þjóðinni óheyrilega dýr, eins og hún
hefur verið útfærð. Sjávarútvegs-
stefnan er angi á sama meiði. Auð-
lindanefnd tekur undir þetta sjón-
armið óbeint með því að mæla með
því, að helmingur innkomunnar af
veiðigjaldheimtunni renni til sjáv-
arútvegsbyggða.
Ríkisstuðningurinn við útveginn
hefur tekið á sig ýmsar myndir
gegnum tíðina. Fyrr á árum var út-
gerðin styrkt beint: þetta gekk svo
langt, að 43% ríkisútgjalda rannu
til útvegsmála, þegar viðreisnar-
stjórnin sagði loksins: „Hingað og
ekki lengra!" - og minnkaði hlut-
deild útvegsins í útgjöldum hins op-
inbera niður í 3% í einu vetfangi ár-
in 1959-1961 (þetta er ekki
prentvilla; sjá Hagskinnu, bls. 759).
Þá tók óbeinn stuðningur við:
Gengið var fellt eftir pöntun og nið-
urgreiddu lánsfé ausið í útvegsfyr-
irtækin von úr viti til að halda þeim
á floti. Nú er sú tíð að vísu liðin,
loksins, en ríkisframfærslan hafði
þá tekið á sig enn nýja mynd í
gegnum ókeypis afhendingu afla-
heimilda. Sú skipan stendur enn.
Þjóðhagsstofnun lýsir þessu svo í
nýrri skýrslu: „ ... er áætlað að
verðmæti réttinda til að sækja sjó
við ísland hafi numið 23-24 millj-
örðum króna á fiskveiðiárinu 1996/
97. Ef þessi verðmæti hefðu verið
færð sem kostnaður, þá hefði ekki
verið 3 milljarða króna hagnaður af
sjávarútvegi á árinu 1996 heldur 20
milljarða tap, þ.e. tap sem nemur
um þriðjungi af tekjum greinarinn-
ar!!“ (Þjóðarbúskapurinn nr. 26,
marz 2000, bls. 35). Við þetta er því
að bæta, að 3 milljarða króna bók-
færður hagnaður af sjávarútvegi
1996 snerist í 1,2 milljarða króna
tap 1997 og 2 milljarða króna tap
1998, eins og kemur fram í áliti
auðlindanefndar.
Er þessi lýsing Þjóðhagsstofnun-
ar á bágri afkomu útvegsins þrátt
fyrir alla meðgjöfina vísbending um
það, að útvegsfyrirtækin verði að
halda áfram að fá ókeypis aflaheim-
ildir enn um sinn og veiðigjald væri
því óráðlegt? Alls ekki. Oðra nær.
Eina leiðin til að hefja Tansaníu
upp úr allsherjarfátækt var að
draga veralega úr skilyrðislausri
fjárhagsaðstoð erlendis frá og
hjálpa landinu heldur til sjálfshjálp-
ar. Þessi viðhorfsbreyting er þegar
farin að bera árangur í landinu.
Sama máli gegnir um niðurgreidda
atvinnuvegi.
Það er orðið löngu tímabært að
horfast í augu við staðreyndir þessa
máls. Sjávarútvegurinn er á rík-
isframfæri og hefur raunar aldrei
getað staðið á eigin fótum. En setj-
um nú svo, að alþingi ákveði að láta
sér nægja „hóflegt gjald“ fyrir
veiðiheimildir. Gott og vel, alþingi
ræður, en við skulum þá nefna hlut-
ina réttum nöfnum. Útvegurinn
verður þá enn sem fyrr á ríkisfram-
færi. Það er engum hollt að lifa líf-
inu Ijúgandi.
Höfundur er prdfessor
í Háskóla fslands.

Lausn
á hárkúluvandanum
uú, sem au&velt er að kynaia!
i
Frábært fóður
sem inniheldur efni
sem auðveldar kisu
að losna við hárin
úr meitíngarveginum
5 M*de in USA
Heimsækið Morris á www.MorrisTheCat.com