Skírnir - 01.04.1910, Side 50

146
Holdsveikissaga.
gengið á undan í því; þegar til yðar kom, var það ekki
neitt. Eg mátti uppvarta sinn í hvort sinn forgefins, eins og þið
vœruð minir herrar og yfirmenn og eg œtti so sem undirgefinn
reíkningsslcap að standa---------«28)
í bréíi (28/4 1733) segir biskup, að spítelskir skuli ganga
fyrir öðrum mönnum veikum og vanfærum um spítalavist.
En séu ekki spítelskir til, þegar losnar rúm í spítölunum,
þá skulu »vanfærir« inntakast, af því konungsbréf frá
1651 nefni »spítelska og vanfæra*. Það sé á móti tilgangi
konungs, að enginn sé í spítala, ef enginn spítelskur sé
til. Ekki skuli »vanfær« manneskja í spítölum víkja fyr-
ir spítelskum, sem vildi komast þangað. Ef spítelskir, sem
fengið hafa inntökuleyfi hjá umsjónarmönnum, komist ekki
þangað vegna veikleika, sé það sennilegt, að þeir fái nokk-
urn styrk af hospítalinu, annars ekki einn skilding. Fjar-
stœða sé að dreifa tekjum spítalanna út um land alt.
Annars bendir nokkuð á, að Jón Arnason haíi álitið,
að til þess að vera »vanfær« þyrftu menn að vera »visn-
ir«. Hann kemst þannig að raun um að »vanfær kven-
snift« í Klausturhólum, sem hann fyrst vildi lofa að vera
þar vegna sjúkleika síns, hefði »niðurfallssótt« (Epilepsia)
»og mjög máttlítil að kröftum og mikinn part mállaus, en
ekki hálfvisin eins og eg meinti«.
Finnur biskup1*) hefir sakað Jón Árnason um það, að
hann hafi látið sér annara um að auðga spítalana, en að
halda holdsveika þar, og hafa aðrir (Dr. M. Stephensen15),
J. Hjaltalín8) og Gr. Thomsen27) tekið þá skoðun upp eftir
Finni, og að holdsveikin hafiþess vegna aukist í hans tíð. Það
er rétt að sjúkdómurinn breiddist út í biskupstíð Jóns, en
svo var og i tíð Finns biskups. Hinsvegar sést það á
bréfum Jóns Árnasonar, að hann hefir oft skorað á sveit-
arstjórnir að senda holdsveika menn í spítalana, án þess
það væri gjört, líklega sumpart vegna skeytingarleysis
hreppstjóranna, sumpart, og einkum, vegna hins, að nauð-
ugum varð sjúklingum þá ekki komið þangað.
I hinum fyrstu tilskipunum Friðriks konungs þriðja
um fyrirkomulagið i spítölunum voru ýms óljós ákvæði,